Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамасола дар паёмҳои хеш ба масъалаи баланд бардоштани мақоми занон ва бонувон дар ҷомеа таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамоянд. Ҷиҳати фарқкунандаи ин иқдом аз он иборат аст, ки масъалаи таъмини ҳуқуқ ва озодиҳои занон ва бонувон бо барномарезиҳои пай дар пай бо ҳар як ҳадафҳои таъиншудаи воқеиву саривақтӣ таҳти ҳимоя ва ғамхории махсуси сиёсати имрӯзаи Ҷаноби Олӣ қарор гирифтааст. Имрӯз, агар ба ин масъала нигоҳи амиқ намоем, мушоҳида хоҳем кард, ки бо натиҷа ва самараи ин ҳадафҳои воқеӣ занон дар тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеа сарбаландона кору фаъолият намуда, мақоми арзандаро соҳиб гаштаанд. Нақши занонро на танҳо дар таълиму тарбияи фарзанд, балки дар ҳама самтҳо мушоҳида кардан мумкин аст. Чунончи нақши занҳо дар рушду нумӯи илми пиряхшиносӣ низ саҳми хоса доранд.
Аз ин ҷост, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали соҳибистиқлолӣ таҳти сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба занону бонувон таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуда, барои болоравии мақоми онҳо дар ҷомеа тамоми чораҳои заруриро роҳандозӣ кард. Бахшида ба ин масъала Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои баланд бардоштани саҳми занон дар соҳаи илми пиряхшиносӣ Анҷумани занҳои пиряхшинос таъсис дод.
Дар асрҳои гузашта саҳми занон дар илми криосфера аксар вақт нодида гирифта мешуд. Дар даврони истиқлолият бошад занон ва бонувон тавонистанд ба соҳаи илми криосфера ворид шуда, нақши муҳими хешро ҷиҳати омӯзиш ва мониторинги пиряхҳои кишварамон гузоранд.
Бонувони Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон айни ҳол дар баробари мардон дар экспедидсияҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ иштироки фаъолона дошта, то баландиҳои 4000 – 5000 км таҳқиқоти илмӣ гузаронида, дар чорабиниҳо ва конфронсҳои самти пиряхшиносӣ фаъолона иштирок мекунанд.
Инчунин дар Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон тавассути барномаҳои гуногун ва тариқи зондиронии фосилавӣ дар пиряхҳо тадқиқотҳои илмӣ гузаронида истодаанд. Бонувони ин марказ дар Озмоишгоҳи сифати об, изотопҳо ва санитария обҳои аз пирях ҷудошударо аз озмоиш гузаронида, маълумоти дақиқи илмиро барои аҳли илм пешниҳод менамоянд.
Воқеъан илми пиряхшиносӣ соҳаи ҷолиб буда, пиряхҳо манбаъи асосии оби ширин дар тамоми кишварҳо ба шумор меравад. Барои дар сатҳи байналмилалӣ ошно сохтани ин гуна мафҳумҳо саҳми бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон басо рангин аст. Ҳамаи ин дастовардҳо меваи даврони истиқлол ба ҳисбо рафта, дар зери ливои Ваҳдати миллӣ такмил меёбанд.
Камолова Дилбар - ходими илмии Маркази Омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Дар арафаи 28 – умин солгардии иди Ваҳдати, ки барои фароҳам овардани сулҳи тоҷикон фидокорӣ кардааст, ёд рас мешавем. Баъди пароканда гардидани Ҳокимияти Шӯравӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати навбунёд ба бисёр нокомиҳо гирифтор шуд, ҳодисаҳои нангин, бадбинӣ, гурӯҳбозӣ, маҳалчигӣ ва майдон шинӣ рӯйдод, ки оқибат баҷанги гражданӣ оварда расонид. Ҷангҳои мусаллаҳона зиндагии осоиштаи мардумро халалдор намуда, ба соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳурӣ зарари калон расонид. Баъзе аз мутахассисони варзидаи ватанию хориҷӣ тарки ватан намуда, дар фазои нооромӣ даҳҳо ҳазор нафар ҳамватанони мо дар задухӯрдҳои мусаллаҳона ҳалок гардиданд.
Бисёри ҳамватанони мо бехонаву дармонда, хонаву дари баъзеи онҳо валангор гардида, ҳазорон нафар кӯдакону наврасон ятим монда, қариб як миллион нафар хонаву манзили худро таркнамуда, дар бисёр кишварҳо гуреза шуданд. Ин ҳама дасисабозиҳо маҳсули дасти хоҷагони беруна буд, ки тавонистанд мардуми тоҷикро душман ва қотили якдигар созанд ва мақсадашон миллати куҳанбунёдро пора-поракарда, бе ватан гардонанд.
Хушбахтона дар ҳамон вазъияти басо сангин дар Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд моҳи ноябри соли 1992 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ–Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо райъи вакилон интихоб гардид ва боқатъият ба халқи тоҷик чунин изҳор карда буд: «То даме ки силоҳро нагузорему сулҳу оромиро дар сарзамини худ барқарор насозем ва ба меҳнати созанда шурӯъ накунем, ҳеҷ гунна кӯмаку мусоидати кишварҳои дигар вазъияти моро беҳтар карда наметавонад ва то охирин гурезаҳои иҷбориро ба ватан барнагардонам худро орому осуда ҳис карда наметавонам ва тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва дар ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гулгул шукуфии Ватани азизамон садоқатмандона меҳнат мекунам». Баъдан Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ–Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои баргардонидани гурезаҳо комиссияи ҳукуматӣ ташкил карда, ба Афғонистон сафар намуданд. Роҳбари давлат бо ҳамватанони иҷборӣ ҳамсӯҳбат шуда, онҳоро баватан баргардонанд.
Дар ҳақиқат таърих гувоҳаст, ки ин суханон амалӣ гардонида шуданд. Барои баргардонидани гурезаҳои тоҷик аз Ҷумҳурии Исломии Афғонистон Эмомалӣ Раҳмон ҷони худро дар хатар гузошта, ҳамватанонамонро бовар мекунонд, ки ба ватан баргарданд, ватан ободгардида истодааст ва кафолати ҷони ҳар кадоми онҳоро медод. Дар ҳамон давра кассе аз зиндамондан ва бачунин комёбиҳо расиданро тасаввур намекард. Соли 1994 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҳукумати Конститутсионӣ таъсис ёфт ва фарзанди барӯманди миллати тоҷик муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Сарвари давлати миллии тоҷикон интихоб шуд.
Маҳз бо хоҳиш ва талошҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мусолиҳаи миллӣ ва гуфтушуниди байни тоҷикон шурӯъ шуд. Чандин даври музокирот ва гуфтушунид байни намояндагони давлат ва мухолифини тоҷик, ки дар шаҳрҳои Теҳрон, Ашқобод, Алмаато ва ғайра баргузор шуданд, дар охир 27-уми июни соли 1997 дар шаҳри Москва Созишномаи умумии Сулҳ ва ризоияти миллӣ имзо гардид. Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи расидан ба Сулҳ ва эҳёи Ваҳдати миллӣ шоистаи таҳсину қадрдонист. Маҳз он сиёсати оқилона, дурандешӣ, қатъият, садоқат ва сулҳхоҳии ӯ боис шуд, ки моҷароҷӯӣ ва нофаҳмиҳо дар кишварамон хомӯш гардида, субботу амният ва сулҳу ҳамдигарфаҳмӣ таъмин шавад.
Саҳми Созмони Миллали Муттаҳид ва давлатҳои бо мо ҳамсоя, барои бадаст овардани ваҳдати мо, тоҷикон назаррас аст. Дар Тоҷикистони ҷоноҷони мо рӯзи 27-уми июн ҳамасола ҳамчун Рӯзи Вахдати миллӣ, ҳамдигарфаҳмӣ ва якдилии мардуми тоҷик ҷашн гирифта мешавад. Мо, тоҷикон бояд бақадри Ваҳдати миллӣ бирасем, онро эҳтиром кунем, аз ҳамагуна таҳдиду хатарҳо муҳофизат намоем.
Давлати соҳибистиқлоли мо бо шарофати Ваҳдати миллӣ ҳамасола барои расидан ба ҳадафҳои стратегии давлат, истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ ёфтан аз бунбасти коммуникатсионӣ ва таъмини истиқлолияти озуқаворӣ зина ба зина амалӣ намуда истодааст. Мо бобоварӣ гуфта метавонем, ки бо кӯшишҳои Ҳукумати ҷумҳурӣ ва дастгирии мардуми меҳнат дӯсти кишварамон тамоми мушкилоти иқтисодию иҷтимоӣ бартараф шуда, зиндагии бо саодати халқи азизамон таъмин хоҳад гардид.
Самараи фазои мусоиди Ваҳдати миллӣ дар фаъолияти мақомоти судии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 23-юми июни соли 2007 таҳти рақами 271 ба тасвиб расидани «Барномаи ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» мебошад, ки дар доираи он бамақсади баланд бардоштани мавқеияти ҳокимияти судӣ, таъмини мустақилияти судӣ ва қонунӣ будани қарори судҳо, ки намоёнгари пойдории адолати судӣ мебошанд, чандин чора андешиҳоиӣ ҳуқуқӣ, сохторӣ ва амалӣ татбиқ карда шуданд. Инчунин бо Фармони Президенти ҷумҳурӣ «Барномаи нави ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2013» тасдиқ гардид, ки салоҳияти конститутсионии ҳокимияти судиро тақвият бахшид.
Эҳёи Ваҳдати миллӣ ва созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоиятии ҷомеа иборат аз он буда, ки он пеш аз ҳама миллати тоҷикро аз парокандагӣ ва Тоҷикистони азиз ва муқаддасро аз пора-пора гардидан ва ба нестӣ расидан раҳоӣ бахшад. Моро ҳушёрӣ мебояд, ки ҳам аз ҷиҳати илмӣ ва ҳам амалӣ ин санади тақдирсозро ҳифз намуда, ба қадри он расем. Қаҳрамонии Эмомали Раҳмон дар саҳифаҳои таърих бо ҳарфҳои зарин сабт гардида, наслҳои ҳозира ва ояндаи тамаддунофари мо ин дастовардҳоро донанд ва азон сабақ гиранд. Халқи тоҷик ҳамеша бо қалби пок, ҳисси миллӣ, ифтихори ватандорӣ, меҳрубонию самимият умр басар бурда, минбаъд баҳри шукуфо гардонидани мулки аҷдодӣ сидқан ҷаҳду талош варзанд.
Имрӯз таҳким бахшидан ба Ваҳдати миллӣ рисолати шаҳрвандӣ ва қарзифарзандии ҳар тоҷик ва Тоҷикистонӣ бояд бошад.
Сулҳу ваҳдат ифтихори миллати соҳибдилам,
Васфи онҳоро намояд, решаи ҷону дилам.
Дар миёни қавмҳо пайвастагӣ моро аз он,
Даҳр бинмояд ситоиш мардуми барнодилам.
Сулҳу ваҳдати бо раҳоеанд, ки ҳамеша дилчаспу дилнишин ва болаҳнишево садо дода, бевосита шунавандаро ба фикр кардан водор месозанд. Сулҳ оштиву фарзонагӣ, якдигарфаҳмӣ ва толиби осоиштагӣ будани мардумро таҷассумгараст. Ваҳдат бошад, баҳам омадан, сар аз як гиребон бурун овардан, ҳамдигарфаҳму поктинату миллат дӯст буданаст. Ваҳдат беҳтарин неъмат, ҳаёти инсон, орзуву армон, таҳкими давлат, наҷоти миллат, рушди тоҷикон, нумӯи даврон, ҳастии инсон дар ҳар замину замон аст. Имрӯз иттифоқ ва ҳамдилии халқи тоҷик мавриди омӯзиши Созмони Миллали Муттаҳид ва бисёр ташкилоти олам гардидааст. Худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ гӯё пандест аз гузаштаи дурру пешрафти маънавиёти кишвар. Танҳо бо роҳи ваҳдат, якдигарфаҳмӣ истиқлоли кишварро муҳофизату пойдор ва ягонагии мардумро устувор карда метавонем. Танҳо дар сурати ваҳдат душвориҳо ва монеаҳо паси сар мешаванд, рӯзгори мардум рӯ ба беҳбудӣ меорад, кишвари азизамон ба шоҳроҳи пешрафт рӯ меорад. Ба ақидаи Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон «Ҳар касе, ки ниҳоле сабзонда бошад, медонад. Дарахт соле як маротиба ҳосил медиҳад. Аммо ниҳоле низ ҳаст, ки ҳамеша меваи ширин ба бор меорад. Мо меваи ширину сабзонидаамонро чашидем, ҷомеаи мо азон баҳравар гардидем, мо ҳаргиз роҳ намедиҳем, ки дигар теша ба решаи он расад». Он дарахте, ки Президентамон ба сулҳу ваҳдатташ беҳ доданд, имрӯзҳо меваҳои ширину бисёре басамар оварда истодааст, ки бо онҳо мо, тоҷикон ифтихор менамоем.
Муносибати нави давлатӣ, сиёсати соҳибистиқлол гардидани Тоҷикистон, сохтмони роҳҳои нави дохилию берунӣ ва бахориҷи кишвар баромадани тоҷиконро ба миён гузошт. Роҳи оҳани Қӯрғонтеппа–Кӯлоб, сохтмони шоҳроҳи Ваҳдат ба мамлакатҳои Осиё, ба сӯйи уқёнуси ҷаҳонӣ, роҳҳои калонтарини хушкигард расонид. Ин аҳвол боиси эҳёи арзишҳои роҳи бузурги Абрешим гардид, ки Бохтару Суғдро бо калонтарин давлатҳои ҷаҳон мепайвандад.
Ҳақиқатан Ваҳдати миллӣ шукуфоии Ватанаст, зеро дар давлате. Ки сулҳу амонӣ ва дӯстӣ ҳукмфармост, он давлат рӯз то рӯз гул-гул мешукуфад, иқтисодиёташ тадриҷан меафзояд, ҳам аз ҷиҳати сиёсӣ ва ҳам аз ҷиҳати фарҳангӣ пеш меравад.
Маҳз бо кӯшишҳои пайгиронаи Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон миллати парешонсар ҷамъомад, мамлакат обод шуд, пешрафт, гул-гул шукуфт ва имрӯз дар чеҳраи ҳар фарзанди тоҷик нишоту хурсандист, ваҳдату сулҳ пойдор аст.
28 –умин солгарди ҷашни Вахдати миллӣ муборак ӽамдиёрони азиз!
Ходими калони илмии институти зоология ва паразитологияи АМИТ
Курчиев М.Ю.
Кормандони азиз, аввалан ҳамаи Шуморо ва дар симои Шумо тамоми мардуми шарифи Тоҷикистонро ба ифтихори 28-умин солгарди Рӯзи Ваҳдати миллӣ, яъне рӯзи ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ, самимона табрик намуда таманнои он менамоям, ки сулҳу оромӣ ва суботи сиёсӣ ҳамеша дар Тоҷикистони азизи мо пойдор ва устувор бимонад.
Сулҳу оромӣ ин неъмати бебаҳо ва нодири замони муосир мебошад, ки мутаассифона на ҳар як давлату миллат имрӯз аз он бархӯрдор аст. Давлатҳое ҳастанд, ки солҳо орзуи сулҳу оромӣ доранд. Мо, мардуми Тоҷикистони соҳибистиқлол, хушбахтем, ки пас аз таҷрибаи талхи ҷанги шаҳрвандӣ бо иродаи сиёсию хиради миллӣ роҳи сулҳу ваҳдатро пеш гирифтем ва имрӯз кишвари мо рӯ ба тараққӣ ниҳодааст.
Лозим ба ёдоварист, ки Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ, ки 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва ба имзо расид, ҳамчун санади сарнавиштсоз барои таърихи давлати навини тоҷикон пазируфта шудааст. Ин санад, ки бо ибтикор ва роҳбарии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таҳия ва татбиқ гардид, ба ҳаёти мардуми тоҷик сулҳ овард, ҷангро хотима бахшид ва фазои ваҳдату эътимодро дар ҷомеа эҳё кард.
Ваҳдати миллӣ барои мардуми Тоҷикистон танҳо як санаи таърихӣ нест. Балки он арзиши муқаддас, мояи ифтихор ва пояи устувори давлатдории миллии мост. Танҳо бо шарофати ваҳдат ва ҳамдигарфаҳмӣ мо тавонистем давлати навини соҳибихтиёрро бунёд намоем ва имрӯз дар самти пешрафтҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ қадамҳои устувор гузорем. Ваҳдати миллӣ ҳамчун рамзи ягонагии мардуми тоҷик ва таҷассумгари хиради азалии мо, имрӯз ба мо имконият медиҳад, ки дар миёни кишварҳои минтақа мавқеи устувор касб намоем.
Бояд таъкид кард, ки ин ҳама дастовардҳо бо заҳмату талошҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба даст омадаанд. Маҳз ӯ буд, ки дар лаҳзаҳои душвортарини таърихи миллат, масъулиятро ба зимма гирифт ва бо ҷасорат, устуворӣ ва хиради сиёсӣ кишварро аз вартаи нобудӣ раҳонид. Ӯ тавонист мардуми парокандаро муттаҳид намуда, бо мухолифин ба созиш расад ва равандҳои музокиротро бомуваффақият анҷом диҳад.
Пешвои миллат дар суханрониҳои худ борҳо таъкид менамоянд, ки ҳадафи бузургтарини мо бунёди давлати мутамаддини дунявӣ ва демократӣ, таъмини афзалияти арзишҳои умумибашарӣ мебошад. Барои ин мо бояд аввал ба ягонагиву ваҳдати миллӣ муваффақ шавем, мардумро ба тоҷикони асилу ноасл, кофиру мусалмон тақсим накунем. Марази маҳалгароиро ба тадриҷ решакан намоем. Тамоми шаҳрвандони ҷумҳуриро, сарфи назар аз эътиқоди диниву сиёсӣ, дар атрофи мақсади ягона бунёди Тоҷикистони соҳибистиқлол ва дунявӣ муттаҳид намоем.
Барои расидан ба ин ҳадаф, Пешвои миллат таъкид мекунанд, ки пеш аз ҳама мо бояд ба ваҳдат ва ягонагии миллӣ муваффақ гардем. Ин маънои онро дорад, ки бояд ҳама гуна шаклҳои тафриқа, бахусус ҷудокунии мардум ба "тоҷикони асилу ноасл", "кофиру мусалмон", "шаҳриву деҳотӣ" ва ё "шимоливу ҷанубӣ" комилан бартараф карда шаванд.
Мутаассифона, маҳалгароӣ ва гурӯҳбозӣ яке аз монеаҳои ҷиддӣ дар роҳи ваҳдати устувор боқӣ мондааст. Пешвои миллат онро "марази маҳалгароӣ" номида, даъват ба амал меоранд, ки мо бояд ин падидаи манфиро тадриҷан решакан намоем. Зеро маҳалгароӣ на танҳо боиси коста гардидани эътимод миёни мардум мегардад, балки рушди иҷтимоиву иқтисодии кишварро низ бозмедорад.
Маҳз ҳифзи ваҳдати миллӣ ва баробарии иҷтимоӣ метавонанд шароити мусоид барои пешрафти илм, маориф, иқтисод ва фарҳанг фароҳам созанд. Барои Тоҷикистон, ки дар масири давлатсозии навин қарор дорад, ваҳдат на танҳо зарурат, балки пояи асосии мавҷудият ва ояндасозии давлат мебошад.
Имрӯз, дар партави сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат ва тавассути татбиқи барномаҳои давлатӣ, Тоҷикистон ба як кишвари ором, муосир ва боэътимод дар арсаи байналмилалӣ табдил ёфтааст. Иштироки фаъолона дар созмонҳои минтақавию ҷаҳонӣ, ташаббусҳои байналмилалӣ дар бахши обу иқлим ва афзоиши сармоягузории хориҷӣ -ҳама натиҷаи сиёсати сулҳомез ва муносибати таҳаммулпазири давлат ба ҷомеа мебошад.
Бинобар ин, Рӯзи Ваҳдати миллӣ бояд на танҳо ҳамчун ҷашни сулҳу оромӣ, балки ҳамчун рӯзи худшиносӣ, худогоҳӣ ва эҳтиром ба арзишҳои умумибашарӣ таҷлил гардад. Мо, ҳамчун шаҳрвандони Тоҷикистон, вазифадорем, ки ваҳдати миллӣ ва сулҳу суботи кишварро чун гавҳараки чашм ҳифз намоем, ба насли ҷавон мероси фарҳанги сулҳро омӯзонем ва дар таҳкими пояҳои давлатдории миллӣ саҳмгузор бошем.
Рӯзи Ваҳдати миллӣ муборак!
Дороншоева Некбахт Шоқосумовна,
ходими пешбари илмии шуъбаи
Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои
давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ,
номзади илмҳои сиёсӣ
Ҷанги шаҳрвандӣ, муқовимати сиёсӣ ва низоъ аз рӯи эътиқод дар таърих падидаи нав нест. Бисёре аз миллатҳо ва халқҳо аз ин озмоишҳо гузаштанд, аммо онҳо одатан ин мушкилотро тавассути силоҳ ва зӯроварӣ ҳал мекарданд. Ба Ҷумҳуриии Тоҷикистон муяссар шуд, ки на танҳо муноқишаи тарафҳои мухолифро бо роҳи гуфтушунид ҳал намояд, балки ба шарофати сарвари хирадманд, муҳтарм Эмомалӣ Раҳмон миллатро аз хатари нобудшавӣ наҷот диҳад.
Таҷрибаи сулҳи тоҷикон ба мо ва ҳамчунин ба ҷаҳониён исбот намуд, ки ҳаргиз ба ихтилофоти дохилӣ, низои дохилӣ, ҳамдигарнофаҳмиҳои дохилии худ дигаронро, халқу миллатҳо ва кишварҳои дуру наздикро набояд ҳамроҳ кард ва дар низоъ зидди якдигар аз имконот ва зӯру қуввати онҳо истифода намуд.
Бояд қайд намуд ки таҷрибаи сулҳи тоҷикон, ки асосгузори он Пешвои миллат мебошанд, бо мурури замон ба он таваҷуҳи намояндагони минтақа бештар гардида истодааст. Аз ин рӯ омӯзиш ва тарғибу ташвиқи таҷрибаи сулҳсозии тоҷикон низ дар баробари таҷрибаи сулҳофариниашон яке аз вазифаҳои муҳимми донишмандон ва коршиносони ватанӣ ва хориҷӣ мебошад, то ки он барои кишварҳои минтақа ва дунё ҳамчун намунаи ибрат хидмат намояд.
Сиёсатмадорони хориҷие, ки Тоҷикистонро таҳқиқ мекунанд, аксар вақт таҷрибаи беназири Тоҷикистонро дар ҳалли сулҳомези низоъҳо ва бунёди сулҳи устувор қайд мекунанд. Бисёре аз онҳо ба омилҳое, ба монанди нақши муколамаи байни қавмӣ, иродаи сиёсии роҳбарон ва иштироки фаъоли ҷомеаи шаҳрвандӣ диққат медиҳанд. Инчунин пешрафтҳо дар соҳаи ислоҳоти низоми ҳуқуқӣ ва иқтисодиёт, ки ба сулҳ ва субот мусоидат мекунанд, таҳлил карда мешаванд.
Аз ҷумла, Кофи Аннон, собиқ дабири кулли СММ, ки солҳои тӯлонӣ раванди сулҳи Тоҷикистонро мунтазам ва бошуурона назорат мекард, пас аз анҷоми бомуваффақияти он дар яке аз ҷаласаҳои Шӯрои Амнияти СММ таъкид кард:
"Таҷрибаи сулҳи Тоҷикистон сазовори омӯзиши ҳамаҷониба аст". Вай барои чунин изҳорот тамоми асосҳоро дошт, зеро сулҳи Тоҷикистон яке аз амалиёти бомуваффақияти сулҳофарии СММ ба ҳисоб меравад. Муноқишаи сиёсӣ ва низомӣ дар кишвари мо дар муддати кӯтоҳтарин - сеюним сол ё дар 1171 рӯз бо сулҳ ва оштӣ анҷом ёфт. Дар ҳамин ҳол, низоъҳои дигар, ба монанди арабӣ-исроилӣ, бритониеӣ-ирландӣ, покистонӣ-ҳиндӣ, афғонӣ ва ғайра солҳо идома доранд.
Яке аз намояндагони бонуфузи ҳаёти ҷамъиятию фарҳангии Эрон Алиасғар Шеҳрдуст навиштааст: "Дар Тоҷикистон дарёҳои хунин ҷорӣ мешуданд ва ҳоло бо шарофати Президент Эмомалӣ Раҳмон обҳои шаффоф ҷорӣ мешаванд".
Талошҳои шабонарӯзии Президент Эмомалӣ Раҳмон ва баҳри эҳёи сулҳу субот эътибори бузурге бахшид ва ӯро сиёсатмадори машҳури ҷаҳонӣ гардонид. Соли 2002 Дар конфронси Байналмилалии сулҳпарварӣ Дабири кулли Ассамблеяи Байнипарлумонии ИДМ Михаил Кротов қайд кард: "Таҷрибаи Тоҷикистон дар ҳалли низоъ бо усулҳои сиёсӣ беназир аст, Аз ин рӯ Президенти ҷумҳурӣ Э.Раҳмон бояд ба ҷоизаи сулҳи Нобел сазовор шавад".
Ҳамчунин узви Шӯрои Ҷамъиятӣ, Виктор Ким қайд мекунад, ки: "Имрӯз мо ҳама бо итминон мегӯем, ки чӣ гуна ҳалли мушкилоти сулҳро дар Тоҷикистон медонистем, аммо дар он лаҳза танҳо як нафар -Президент Эмомалӣ Раҳмон ба ин бовар мекард. Дар шароити ноустуворӣ, вақте ки тибқи ҳамаи қонунҳои мантиқ танҳо низомиён метавонанд пуштибонии асосӣ бошанд, Сарвари давлат қадами ғайриоддиро пеш гирифт ҷомеаи шаҳрвандиро ба раванди сулҳҷӯӣ ҷалб кард”.
Мо ифтихор дорем, ки фарҳанги сулҳи Тоҷикистон барои тамоми ҷаҳон намунаи ибрат гардида, аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид ҳамчун таҷрибаи беназир эътироф гардидааст. Таърих кам дар хотир дорад, ки ҷанги шаҳрвандӣ дар чунин муддати кӯтоҳ ба охир расида бошад ва ҷонибҳои мухолиф ба ҳамдигар дасти дӯстӣ ва бародарӣ дароз карда, ба хотири пойдории Ватан муттаҳид шуда, тамоми талошҳои худро ба хотири ҳифзи марзҳо ва сарзамини аҷдодӣ, амнияти миллат ва арзишҳои миллӣ, фаъолияти мӯътадили дастгоҳи давлатӣ равона кардаанд.
Давлатова Фарида, ходими хурди илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои
Осиё ва Аврупои АМИТ
Ба саодати наслҳои имрӯзу оянда мо соҳиби давлати миллие мебошем, ки дар он ваҳдату ягонагӣ ва сулҳу субот побарҷост.
Эмомалӣ РАҲМОН
Дар арафаи таҷлили 28 - солагии Ваҳдати миллӣ қарор дорем ва дарки ин санаи муҳими таърихӣ, ҳифзи он барои имрӯзу ояндаи мо яке аз масъалаҳои муҳим ба шумор меравад. Ҳама пешрафту осоиши мардуми Тоҷикистон имрӯзҳо аз баракату натиҷаи Ваҳдати миллӣ мебошад. Ин сулҳу субот ба гузаштаи начандон дури Тоҷикистони азиз агар назар кунем ба осонӣ ба даст наомадааст. Дар ин маврид пеш аз ҳама ба азму ирода ва хиради азалии Асосгузори сулҳу ваҳдат, Пешвои муназзами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бояд сано гуфт. Дар ба даст овардани Ваҳдати миллӣ ҳазорон корнамоиҳои Пешвои муназзами миллатро метавонем дар саҳифаҳои таърихи Тоҷикистони соҳибистиқлол мушоҳида намоем. Албатта, коршиносони соҳаҳои гуногун доир ба ин ҷанба осори илмии зиёде таълиф намудаанд.
Ҳифзу таҳкими Ваҳдати миллӣ, ки яке аз вазифаҳои аввалиндараҷа ва кафолати ояндаи дурахшони Тоҷикистон аст, аз як қатор омилҳо ва тадбирҳои оқилона вобаста аст. Яке аз омилҳои калидӣ дар таҳкими Ваҳдати миллӣ ба андешаи мо ин илму маориф аст. Яке аз ҷанбаҳои муҳимми давлатдорӣ, ки пояи онро қаввӣ нигоҳ медорад, сохтори илм ва маориф мебошад. Маҳз тавассути ин сохтор ба андешаи мо таҳкими Ваҳдати миллӣ саманоку ояндадор хоҳад буд.
Омӯзиши кучаки банда нишон дод, ки яке аз сабабҳои асосии низоъ, сар задани ҷанги шаҳрвандӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ин нодони ва ҷаҳолат будааст. Намояндагони ташкилоти экстремистӣ-террористии «Ҳизби наҳзати ислом» аз ба ҷаҳолат дода шудан ва аз нодонӣ ноогоҳи манфиатҳои худро аз манфиатҳои давлату миллат боло гузошта ба сари мардуми тоҷик дар ин давра бадбахтиҳои зиёд оварданд. Бояд қайд намуд, ки дар даврае, ки ҷанги шаҳрвандӣ сар зад асосан олимони зиёди тоҷик қурбони гуруҳҳои бадхоҳи миллат гардиданд. Танҳо ба андешаи мо сабаби асосии зери ҳамлаю фишор қарор гирифтани онҳо ин соҳиби фазлу дониш будани онҳо буд. Арзишҳои миллӣ бештар дар ин давра поймол гардида бегонапарастӣ рушд кард.
Хушбахтона, Пешвои муназзами миллат бо истеъдоди фавқулодда ба бахти миллати тоҷик тавонист ба ҳама ин бадбахтию нооромиҳо нуқта гузорад. Миллатро сарҷамъ намуда, баҳри эҳёи ҷашнҳои миллӣ ва ҳифзи арзишҳои миллӣ то созмонҳои бонуфузи байналмиллалӣ талош намояд. Барои фаъолияти пурсамари илму маориф дар кишвар бо қабули садҳо санадҳои меъёрӣ - ҳуқуқӣ, барномаҳои давлати шароити мусоид фароҳам оварад. Ин нуқтаро Пешвои муназзами миллат дар яке аз суханрониҳояшон бисёр хуб иброз намуда буданд: "“Рӯзи ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ - 27 июни соли 1997 барои мо, воқеан, оғози ҳамдигарфаҳмиву сарҷамъӣ ва фароҳам овардани шароит барои зиндагии орому осоиштаи халқамон мебошад”. Воқеан, аз ин сана то имрӯз Пешвои муаззами миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати ободии Тоҷикистон, бунёди корхонаҳо, муассисаҳои таълимӣ, иҷтимоӣ ва шароит фароҳам овардан барои мардуми Тоҷикистон талош меварзанд.
Маврид ба зикр аст, ки баъд аз ба даст овардани Истиқлолият ва ба имзо расидани созишномаи сулҳ тадбирҳои судманду назаррас дар соҳаи илму маорифи кишвар амалӣ гардид. Ин талошҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон хушбахтона самараи хубе дода, ҳазорон мутахассисони варзидаи сатҳи байналмилалӣ дар тамоми соҳаҳо тарбия ёфтаанд. Имконият фароҳам омад, ки сол то сол ғамхорӣ ба ин самти муҳим зоҳир карда шавад. Дар маълумотномаҳо дарҷ гардидааст, ки танҳо соли 2023 маблағгузории соҳаи маориф дар ҳаҷми 7 миллиарду 400 миллион сомонӣ пешбинӣ гардидааст, ки ин дар муқоиса бо соли 2001, ки маблағгузории соҳаи мазкур 13 миллион сомониро ташкил медод, 570 баробар зиёд мебошад. Ин маблағгузорӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар солҳои минбаъда то имрӯз марҳила ба марҳила афзоиш ёфтааст. Ҳамасола шоҳиди ба истифода додани садҳо мактабҳои наву замонавӣ ва дигар омӯзишгоҳҳо дар кишвар ҳастем, ки Пешвои муназзами миллат ба хотири наслҳои оянда чунин иқдоми беназирро роҳандозӣ менамояд.
Ҳамаи ин имкониятҳо аз қудуми неки Ваҳдати миллӣ аст. Барои онки ҷавонон дар руҳияи Ватандустӣ ва худшиносӣ тарбият ёбанд пеш аз ҳама ба сӯи илму дониш равона сохтани онҳо муҳим мебошад. Аз таърих низ танҳо одами доно сабақ мегиранд. Илму дониш инсонро ба сӯи инсоният ҳидоят менамояд. Ҳарҷи нодонӣ бештар бошад хато зам мешавад ва роҳи оянда норушан мемонад. Барои ҳифзи Ваҳдати миллӣ, ояндаи Тоҷикистони бузург ҷалби ҷавонон ба илмомӯзӣ яке аз тадбирҳои ояндадори мамлакат аст. Бо ибтикори Пешвои муназзами миллат даҳҳо озмунҳои ҷумҳуриявӣ, ки ба оммавигардонии мутолиа, ҷалби ҷавонон ба корҳои илмӣ - тадқиқотӣ мусоидат менамояд, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон роҳандозӣ гардидааст. Танҳо агар натиҷаҳои озмунҳои ҷумҳуриявии "Фуруғи субҳи донои китоб аст" ва "Илм - фуруғи маърифат " - то агар назар кунем, аллакай муваффақияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ин самт назаррас аст. Ин иқдомҳо дар эҳёи арзишҳои фарҳангӣ, соҳибилм намудани наслҳои имрӯзу оянда назир надорад.
Имрӯз вазифаи муқаддаси ҳар як тоҷик ин ҳифзу гиромидошти Ваҳдати миллӣ аст. Ҷомеаро ба сӯи илму маориф роҳнамоӣ намудан ва такрор наёфтани хатои таърихӣ вазифаи аввалиндараҷа мебошад. Илму маориф воситаи ҳифзи арзишҳои миллӣ, худогоҳии наслҳои имрӯзу оянда, гиромидошти Истиқлолияти миллӣ ва ояндаи дурахшону пурсарусаодати Тоҷикистони азизи мост.
Ситора АБДУМУМИНЗОДА, номзади илмҳои педагогӣ, Корманди ИФСҲ АМИТ.
Дар дарозои таърихи башар Ваҳдат василаи асосии таъминкунандаи ҳаёти осоишта ва рӯзгори пурсаодати инсоният буда, ҳамчун кафили устувориву ободӣ ва рушду тараққиёти ҷомеа шинохта шудааст.
Агар ба саҳифаҳои таърихи давлатдории тоҷикон назар афканем, миллати тоҷик ҳамеша миллати сулҳҷӯву сулҳхоҳ, ваҳдатсарою ватандӯст, некбину таҳаммулгаро ва покзамиру хайрхоҳ ҳувайдост. Дар ин масри пурифтихор фарзандони бо нангу номус ва ватандӯсти ин миллат тӯли қарнҳо барои ҳифзу пойдории сулҳу субот ва таъмини осоиштагии миллати худ мубориза бурдаанд, ки ин рисолат бозгӯи бузургии миллати тоҷик дар ҳама давру замон аст.
Мусаллам аст, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар радифи муборизону ватанхоҳону ватанпарастон ва миллатдӯстдорони миллати тоҷик, ки дар тӯли таърихи тоҷикон борҳо номуси ватандориро нишон додаанд, ҳамчун роҳбари муборакқадаму покдил то чи андоза дар барқарорсозии сулҳу субот ва ваҳдати миллии тоҷикон заҳмат кашидаанду талош варзидаанд.
Зарурат ва аҳамияти бузурги ваҳдати миллӣ махсусан дар давраи соҳибистиқлолии давлатӣ эҳсос мегардад, ки дар таҳррезиву бунёд ва пойдориву устувории он ибтикору саҳму ҷаҳду талоши Пешвои миллат басо пурарзиш ва бориз аст. Зеро дарёфти Сулҳу Ваҳдат барои ҳар як халқу кишвар амали саҳлу кори осон нест. Роҳи расидан ба Истиқлол ва Ваҳдати миллӣ шояд дар тасаввур осон намояд, вале ҳаёт нишон медиҳад, ки ҳифзи Истиқлол ва Ваҳдати миллӣ аз ҳар як сокини кишвар ҷаҳду талошҳои зиёд, маърифатнокӣ ва фарҳанги сиёсиву ҳуқуқии баландро талаб менамояд.
Ба дигар маъно, андешаҳои пурмуҳтавои Пешвои миллат инъикосгари ин гуфтаҳост, ки бамаврид таъкид доштаанд: “Мо бояд ифтихор дошта бошем, ки миллати тоҷик таърихан ва табиатан сулҳдӯст, фарҳангпарвар ва созанда мебошад. Маҳз ҳамин фазилатҳои неки азалӣ ва ифтихори миллӣ аст, ки мардуми моро ба ҳамдигарфаҳмӣ, ҳамдигарбахшӣ ва сулҳу оштӣ ҳидоят намуда, имрӯз роҳи моро ба сӯи созандагиву бунёдкорӣ, ободонии ватан, ҳифзи дастовардҳои истиқлолият ва таҳкими онҳо равшан мекунанд”. Яъне, мо-сокинони кишварро зарур аст, ки андешаи Сулҳу Ваҳдатро ҳамчун ғояи бузурги давлатдории миллӣ пиндорем. Дониста бошем, ки шарти умда ва василаи меҳварии бақои миллату пойдории давлат маҳз аз устувории Ваҳдати миллӣ вобаста аст.
Албатта, бо гузашти солҳо мо амиқан дарк намудем, ки Ваҳдати миллӣ омили муҳимтарини рушди ҷомеа, шарти асосии пешрафти иқтисод ва иҷтимоиёту фарҳанги мардуми мо ба ҳисоб меравад. Аз ин рӯ, мо бояд дар мафкураи мардум арзишу ормонҳоеро ҷой диҳем, ки таҷассумгари ҳадафҳои созанда бошанд ва на танҳо омили таҳкимбахши суботи сиёсӣ, балки воситаи муҳимми ҳимояи рукнҳои давлатдорӣ дар кишвар қарор гиранд.
Маҳз ба ҳамин хотир, миллати тоҷик ҳифзи Истиқлол ва Ваҳдати миллиро аз ҷумлаи рисолатҳои инсонии худ мешуморад.
Хулоса, тарҷрибаи сулҳу ваҳдатофарии миллати тоҷик, ки бе шак дар оғозу бунёду таҳкими он саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ниҳоят бузургу арзишманд аст, миллату давлати мо огаҳанд ва мардуми азизи Тоҷикистон хурду калон имрӯз ба ин неъматҳо арҷ мегузоранду хидматҳои наҷибу бузургу мондагору пурифтихори Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба ҳеҷ ваҷҳ фаромӯш намесозанд.
Ардамеҳр Ашуров, ходими пешбари илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии
Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
Тоҷикон аз қадимулайём дорои тамаддуну русуме мебошанд, ки асоси онро меҳру муҳаббат, меҳмоннавозиву меҳмондорӣ ва ҷасороту фасоҳат ташкил медиҳад. Ҳамин тариқ, гузаштагону ояндагони ин қавм бо илму маърифат буда, то имрӯз бузургон аз ҷумла Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Саъдиву Ҳофиз, Айниву Турсунзода, Лоиқу Гулназар, Фарзонаву Гулрухсор дар байни халқҳои олам маъруфу машҳур мебошанд. Дар ин зимн, ин ҳама фазлу каромату шаҳомату ҷасорат дар даврони истиқлолият дубора эҳё гардида, заминаҳоро дар худшиносиву худогоҳӣ фароҳам оварда истодааст.
Зимнан мардуми сайёра чун мавҷҳои дарёии пурталотубе ба суи манзили худ равон-давонанд, ки аз зебоиву карашмаҳои ин дунёи рангоранг шаҳодат медиҳад.
Аммо бо вуҷуди ҳамаи он бештари мардумони олам аз як чизи бениҳоят гаронбаҳову пурганҷ маҳруму бенасибанд, ки номаш “Сулҳ ва Ваҳдат” мебошад.
Мо мардуми Тоҷикистон шукрона аз он менамоем, ки бо доштани фарҳангу тамаддуни башардӯстӣ ва меҳрубонӣ бо талошу бедорхобиҳо ва дарки эҳтирому эътирофи инсонгароӣ тавонистем ин ганҷро дарёфта, дар сояи он озоду ободу ором умр ба сар мебарем. Инак мо дар арафаи 27-умин солгарди таҷлили “Ваҳдати миллӣ” қарор дорем, ки мавҷҳои он монанди баҳор табиатро зебову хуррам намуда, сокинонашро шарафмандона ба суи манзил роҳнамоӣ мекунад.
Набояд фаромӯш кард, ки бо зиёд шудани масоили глобалӣ рафтору муносибатҳо байни аҳли сайёра шаклҳои дигар гирифта, қадру қимат ва арзиши инсон ва ҳимояту ҳифозати он коҳиш ёфта, ё қариб, ки аз байн рафта аст. Ин ҳама хушунату ошубҳо моро бори дигар огоҳ менамояд, ки мо бештар ба қадри Ваҳдат, арзишу аҳамияти сулҳ ва оромӣ расида, аз ин неъмати бебаҳо ҳеҷгоҳ ношукриву носипосӣ набояд кард.
Бояд зикр кард, ки Сулҳу Ваҳдат аз мафҳумҳои хело муҳатараманд, ки озодӣ, оромиву ободӣ, истиқлолу истиқрору созандагии давлату миллатро поягузорӣ мекунанд. Ҳамин тариқ, фазои сулҳу дӯстӣ пайки озодиву оромиву ободӣ ва таҷассумгари хуррамиву хушҳолӣ ва пояҳои асосии ватандӯстӣ ба ҳисоб мераванд, ки халқу миллати моро ба сӯи дарку шинохти ҳуввияти миллӣ роҳнамоӣ мекунанд.
Басо зебову бамаврид қаҳрамони миллат устод Мирзо Турсунзода мунодии сулҳ, вассофи дӯстӣ ва меҳрубонӣ моро аз сулҳофаринӣ огоҳ намуда, чунин ибрози андеша кардааст:
Менависам ман суруди сулҳро бо хуни дил,
Бо тапиданҳои беоромӣ рӯзафзуни дил.
Дар ин зимн, бояд тасдиқу таъкид кард, ки сулҳу сулҳдӯстӣ ва Ваҳдаду ҳамбастагӣ аз неъматҳои бузурги илоҳӣ ва арзишҳои инсонӣ буда, кафили пешрафти зиндагии шоисаи мардум мебошанд.
Бояд зикр кард, ки ин неъматҳо худ аз худ ва ба осонӣ дасраси мо нагардида, балки барои ба даст овардани инҳо, мардуми мо дар солҳои мушкилтарин аз ақлу хиради солим коргирифта бо роҳнамоиҳову ҷонфидоиҳои роҳбари кишвар, ватану миллати худро дар роҳи сулҳу созандагии меҳан ҷонгусорӣ ва фидокорӣ намуда, шаъну шарафи хешро дар байни ҷаҳониён ҳифз карда, мактаби сулҳофарину созандагиро поягузорӣ карданд, ки то имрӯз он чун намунаи ибрат барои тамоми аҳли дунё ва хусусан чун намунаи нодирӣ сулҳофаринии дар хатмашйи СММ пазируфта шуда, боқӣ мондааст.
Мавриди зикр аст, ки ин ҳама натиҷаи талошу заҳматҳои шабонарӯзии роҳбари ҷасуру дилсӯз ва мардони баномусу нанги миллат мебошад, ки сокинони кишвар дар сояи амну суботу осоиштагӣ умр ба сар бурда, аз шомил шудан дар радифи амнтарин кишварҳои ҷаҳон ифтихор менамоянд. Бо чунин талошу муборизаҳо ва эҷоди мактабу сулҳу созандагӣ ва Ваҳати миллӣ Тоҷикистон равобити ҳасанаашро бо ҳамаи кишварҳои дунё ба ҳайси кишвари комил ҳуқуқи узви ҷомеаи ҷаҳонӣ ба роҳ монда, онро таҳкиму тавсеа бахшида, чун яке аз ташаббусокорони муҳим нақши калидӣ мебозад. Мояи ифтихор аст, ки Тоҷикистони муосир аз кишварҳои бостонӣ, фаровон аз манобеи табиӣ ва зебоест, ки аз ҷониби муаррихон ва минтақашиносон ва давлатҳои Шарқи Миёна чун минтақаи «Мовароуннаҳр» ва ё “Трансоксиана” шинохта шуда, дорои фарҳангу маданияти олӣ маъруфиат дорад.
Дар Осиёи Марказӣ тамаддуни фарҳанг ва ҷойҳои таърихии гуногун дида мешавад, ки бинандаро ба худ ҷалб мекунад.
Ба муносибати 28-мин солгарди созишномаи Истиқрори сулҳ ва арҷгузории ба ин рӯзи тақдирсози миллат моро зарур аст, то бештар аз арзишҳову созандагиҳои он бигӯему бидонему бихонем.
Вожа ё калимаи Истиқрор аслан калимаи арабиасос буда, дар асоси решаҳои забон маънои хоссеро ифода мекунад ва дарки дурусти он муҳим мебошад. Нависандаи сатрҳо чун донандаи забонҳои шарқӣ раво медонад то ин истилоҳро ба хонанда шарҳу тавзеҳ намояд.
Мавриди зикр аст, ки забони арабӣ яке аз забонҳои муҳими олам ба шумор рафта, таснифоту таълифоти зиёде тавассути ин забон то имрӯз навишта шудааст, ки аз гӯзаштаи таърихии он шаҳодат медиҳад. Тибқи қонунҳои граматикии забони арабӣ ҳар калима ё вожае, ки бо ҳарфҳои «ист» оғоз мешавад, мафҳум ё маънои талаб карданро ифода мекунад. Дар забони арабӣ тамоми вожаҳое ки бо «ист» оғозшуда ба бобҳои даҳгонаи салосии мазид дар сарфи забони арабӣ, ки бо афзудани дар оғози феъли муҷаррад сохта шуда, маъни дархости чизе кардан ва хостори он чиз гардиданро ифода менамояд, чунонки вожаи истихроҷ ба маънии берун овардан омада, дар вазни Истифъол омадааст, ки арабҳо барои талаб кардани чизе ё шахсе кор мефармоянд.
Мувофиқ ба ҳамин дастуруламал калима ё вожаи Истиқрор дар вазни истифъол омада, аслан аз решаи калимаи истақарра ястақирру истиқроран маншаъ гирифта, дар китобҳои фарҳанги луғат маънои қарор гирифтан, қарор ва субот варзидан баҷое, по барҷо шудан, ҷо гирифтан, устувор шудан ва ором гирифтанро ифода мекунад.
Бо дарки дуруст ва фаҳми маънову маҳфуми вожаи истиқрор мо аз арзишу қимати сулҳу созандагӣ ва Ваҳдату ҳамбастагӣ хубтар огаҳӣ ёфта, онро чун васила дар шинохти ҳуввияти миллӣ меҳисобем. Зеро маънои асосии он ишора ба қавм, миллат ё давлатест, ки барои боқӣ мондани худ талаби устувор ва ором монданро мекунад.
Ҳамин тавр, ҳамасола санаи 27-ум июн мо мардуми Тоҷикистон бо як меҳри хос вожаи пурасрори Истиқрор ва арзишу маконати он бештар таваҷҷӯҳ менамоем. Дар даврони истиқлолият мо тавонистем тавассути ҳифзу ҳимояи Истиқрор ба пешрафтҳои зиёде ноил шуда, онро чун рӯзи Ваҳдати миллӣ таҷлил намуда, қадрдонӣ мекунем. Зеро мову шумо баъди чандин солҳои бесарусомониву бесоҳибӣ, дарбадариву оворагӣ дар ин диёри пурфайзу пуроб мактаби сулҳу созандагиро сохта, поя гузошта, ба ҷаҳониён сулҳҷӯию фарҳангдӯстии худро исбот кардем. Имрӯз мову шумо дар зери сояи Ваҳдати миллӣ ва вожаи Истиқрор умр ба сар бурда, бо фарорасии он пайваста рӯҳу равон ва муждаи тоза гирифта, дар фазои ватандӯстӣ зиндагӣ мекунем.
Хулоса, санаи 27 июн соли 1997 – Имзои созишномаи Истиқрори сулҳ ва ризоияти миллии Тоҷикистон дар натиҷаи чандин гуфтушунидҳо дар кишвари Русия ба имзо расида, саҳифаи навинеро дар таърихи миллати мо эҳё кард. Ин саҳифаи тақдирсозу созандаи ноёби кишвар пайваста бо роҳнамоиву ташаббусҳои Президенти кишвар ва ҳамбастагии ҷомеа имконият фароҳам овард, ки мо дар роҳи бунёди давлати навини демократӣ, ҳуқуқбунёду дунявӣ қадамҳои устувор гузошта, ба натиҷаҳои назаррасро соҳиб гардидем, ки аз корҳои дуруст шаҳодат медиҳад.
Ташаббусҳои миллӣ ва фаромиллӣ бо барномаҳои созандагӣ ба мо роҳро ба суи фардои нек ва зиракиву худшиносӣ роҳнамоӣ намуд. Мову шумо ҳамарӯза бо чашму гӯш мешунавему мушоҳида мекунем, ки дар аксари манотиқи ҷаҳон аз надоштани Истисқрор ва озодиву оромиву ободӣ азияту ранҷ кашида, дар вартаи ҳалокат ва гирдоби печанда қарор доранд.
Ҳамаи ҳаводиси рӯз, чолишҳо геополитикӣ ва равандҳои ҷаҳонишавӣ, даҳшату ваҳшати мардуми сайёра моро водору огоҳ месозад, то қадри Истиқрор ва оромии Ватан ва Ваҳдати миллӣ бештар дониста, ҳамеша саъюу талош намоем, то мактаби сулҳу созандагиро ҳушёронаву зиракона ҳифз намуда, нагузорем чашми ҳасудону нохалафон ба он зарар расонад.
Баҳри Ваҳдату якпорчагӣ аз барномаҳои созандагии кишвар кор гирифта, шукрона аз он кард, ки чунин диёри пурфайзу пурамн дорем ва ё ба қавли олим ва ориф Мирзоюсуф Фозилзода онро чун гавҳари ноёб ҳамеша зери парчами Ваҳдат ҳифз намоем:
Бе иттиҳод меравад аз байн мулки мо,
Хоҳед агар давому бақо муттаҳид шавед...
Аз шеъри мавлавию зи осори Буалӣ,
Бар ҷисму ҷон намуда даво муттаҳид шавед...
Душман ҳамеша дар пайи тафриқи миллат аст,
Бар рағми душманони дағо муттаҳид шавед.
Дар ниҳоят бояд таъкид намуда, ки мо аз доштани мактаби сулҳу созандагӣ ифтихор намуда, Истиқрору Ваҳдати миллӣ ва сарватҳои маънавию моддии онро оқилона истифода карда, миллатдӯстиву хештаншиносиро таҳким бахшида, ҳаргиз нагӯзорем то дубора ба коми ваҳшату даҳшат афтад ва бо таъкиду ташвиқи Президенти кишвар "мардуми шарифу ватандӯст ва сулҳхоҳу сулҳпарвари Тоҷикистон бо шукронаи истиқлолияту озодӣ ба қадри сулҳу оромӣ ва суботу амнияти сарзамини аҷдодӣ расида, ҳаргиз нагузоранд, ки ин кохи пурҷалоли миллат, яъне истиқлолияту ваҳдат газанд ёбад" саҳми созанда гузошт.
Бояд таъкид кард, ки дар суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар иҷлосияи 48-уми Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дар моҳи сентябри соли 1993 Тоҷикистон оғози яке аз давраҳои муҳим дар ҷодаи пешбурди сиёсати байналмилалии он маҳсуб меёбад. Дар партави суханронии худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон баъдан борҳо аз минбари баланди СММ ва дигар созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ оид ба масоили муҳимтарини байналмилалӣ ва таҳдиду хатарҳо ва амнияти умумиҷаҳонӣ суханронӣ намуда, роҳи ҳалли онҳоро аз нигоҳи Тоҷикистон арзёбӣ намудаанд.
Ҳамин тариқ, баҳри мубориза ва пешгирӣ аз хатарот ва роҳ надодан ба фоҷиаҳои навбати пешниҳоди нави роҳбари Тоҷикистон «Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда» муҳим ва саривақтӣ ҳисобида мешавад. Роҳбарияти кишвари Тоҷикистон пайваста дар пайёму пешниҳод аз хираду ҳимояи инсоният зери шиори "Бани одам аъзои якдигаранд" кор гирифта, пайваста талош менамояд, то сулҳу созандагӣ ва дӯстиву ҳамсоягӣ ҳифз гардида, аҳоли ҷаҳонро аз хатару таҳдидҳо муштаракона наҷот дод, ки қарзи имонӣ ва рисолати башарӣ маҳсуб мебошад ва ё ба таъкиди Президенти кившар «Имрӯз мо шоҳиди афзоиши низоъҳо дар манотиқи гуногуни ҷаҳон ҳастем, ки садҳо ҳазор талафоти ҷониро байни аҳолии осоишта дар пай доранд». Ҳамзамон таъкид намуданд, ки роҳбарони давлатҳоро зарур аст, ки атрофи ҳадафҳои умумӣ бо мақсади таъмини сулҳи пойдор дар тамоми кураи Замин ва хотима бахшидан ба ранҷу азоби одамон бар асари ҷангҳо ва пайомадҳои даҳшатбори онҳо муттаҳид шаванд. «Вақти он расидааст, ки мо аз иқдоми муассир барои тақвияти нақши асосии Созмони Милали Муттаҳид дар ҳалли низоъҳо ва барқарорсозии сулҳу субот дар сайёра кор бигирем».
Мирсаид Раҳмонов, ходими калони илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
Тиргон баробари ҷашнҳои Сада, Наврӯз ва Меҳргон яке аз ҷашнҳои қадимтарини мардуми эронитабори бостон аст ба шукронаи раҳоӣ аз хушксолӣ ва ҳифозати марзҳо, ки ҷашни он дар сездаҳуми моҳи тир (якуми июл) баргузор мегардад.
Дар кишвари мо ҳам, бо ба даст овардани Истиқлоли миллӣ, бо ташаббусу заҳматҳои зиёди Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ин ҷашнҳои фарҳангию таърихии бостонии тоҷикон ба мисли Сада, Наврӯз, Тиргон ва Меҳргон аз нав эҳё шуданд ва бо истиқболу ҷашнгирии ин маросимҳои фарҳангии арзишманди гузаштагонамон аз нав муяссар гардид, ки ин дар ҳувияту худшиносии миллии мардуми кишварамон низ нақши босазое хоҳад дошт.
Дар боби ба вуҷуд омадани ҷашни Тиргон чанд ривояте зикр шудааст, ки инҷо ба яке аз он ривоятҳо ишора мекунем. Тиргон дар гиромидошти ситораи Тиштар, ки бо унвони ситораи бороновар дар сарчашма ва фарҳанги тоҷику форси даврони бостон машҳур буд, гузаронида мешуд. Дар ойини Меҳр ва ё митроизм, зардуштия ва сарчашмаҳои таърихӣ «Бундаҳишн», «Динкард» ва ҳамчунин дар «Авесто» дар бораи Тиштар ва мавқеияту иртиботи вай бо олами ҳастии заминӣ ва дигар ахтарони осмонӣ ривояту матнҳои зиёде вуҷуд дорад.
Ҷашни Тиргон дар фарҳанги бостонии тоҷикон ҷашни тобистонии табиат мебошад ва чунонки дар боло зикр гардид, дар ибтидои моҳи июл, ки ба 13-уми тирмоҳ мутобиқат мекунад, оғоз мегардад. Ин ҷашн дар шаҳру вилоятҳои Эрон дар канори дарёчаҳо ва чашмаҳо, ҳамроҳ бо базмҳои вобаста бо обу обпошӣ ва орзуи боридани борону покии дарахту гиёҳони рӯи замин, бо нияти аз байни бурдани касофату разолатҳо ва монанди инҳо гузаронида мешавад. Дар айни ҳол мардум дар ин маросим бо пошидани об ба якдигар орзӯи боридани борон, баракати осмонӣ ва наҷот ёфтан аз хушксолию неруҳои бад мекунанд.
Дар бисёр сомону бумсорҳо ва маҳалҳои тоҷику форснишин садҳо сол аст, ки ин маросими ҷашнӣ бо равиши бошукуҳ дар оғози тирмоҳ баргузор мегардад, ки маросими об пошидан ба якдигар бо дуо ва дархости дар давоми сол бориши борони матлуб ва дур будан аз хушксолӣ, аз муҳимтарин саҳнаҳои ин ҷашн ба ҳисоб меояд.
Дар байни мардум ва сарчашмањои таърихӣ ривояте дар робита бо ситораи Тиштар, ки «фаришта»-и боронаш мегӯянд ва он рамзи муборизаи неруи некӣ бар бадӣ, рушноӣ бар зулмот, ростӣ бар дурӯғ аст, вуҷуд дорад. Аз ин ҷо, Тир исми изади борон дар асотири эронитаборони бостон аст. Махсусан дар «Авесто» бахши «Тир Йашт» пурра дар бораи сифату хусусиятҳо ва нақши ситораи Тиштар дар ҳастии ҳаёт дар рӯи замин ва наҷоти он аз офату бадбахтиҳои пешомади аҳриманӣ бахшида шудааст. Албатта, дар ин ҷо, агар қисса каме ба шакли устуравӣ бошад ҳам, вале донишмандони дунёи бостон, дар шахси Зардушт ва пайравони ӯ тавонистаанд, иртиботу ҳамоҳангии кайҳони осмонӣ – ахтарон ва саёраҳои онро бо олами заминӣ – маъданӣ, наботӣ, ҳайвонӣ ва инсонӣ хуб муаррифӣ кунанд. Аз ин ҷо, бар меояд, ки онҳо худро аз хурофот канор гирифта, дар паи кашфи воқеият ва беохирии дунёи ҳастӣ қарор додаанд.
Дар «Авесто» дар кардаи якуми бахши «Тир Йашт» дар бораи сифату хусусиятҳо ва нақши ситораи Тиштар омадааст: «Тиштар – ситораи ройуманди фарраманд ва Сатависи обрасони тавоно… Тиштар – ситораи бахшанда, фурри сафедафшони дурахшони дармонбахши тезпарвози тобону рушноии покафшон… Тиштар – ситораи ройуманди фарраманд, ки тухмаи об дар ӯст». Аз ин рӯ, Тиштар – ҳаётбахшанда аз осмон ба замину хок ва обу гиёҳу чашмаҳои об ва кулли ҳастии рӯи замин ва оварандаи соли хушу хушбахтиҳо барои тамоми мавҷудоти заминӣ ва аз он ҷумла инсонҳо мебошад.
Бо ин навиштаи мухтасар дар бораи ҷашни Тиргон умедворем, ки мардуми сарзамини мо дар оянда бо огоҳӣ ин маросими ҷашнии баракату раҳмати ҳаётбахшро бо хушнудӣ ва тантана пешвоз мегиранд ва аз заҳмату талошҳои Пешвои миллатамон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар эҳёи ин фарҳангҳои бостонӣ, ки аз ҳувияти миллӣ ва худшиносӣ доштани мардуми тоҷик гувоҳӣ медиҳад, қадрдонӣ мекунанд.
Муродова Тоҷинисо – н.и. фалсафа, дотсент, ходими пешбари илмии ИФСҲ ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ
Имсол аз имзои Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 сол сипарӣ мешавад. Бо шарофати ба имзо расидани ин Созишномаи таќдирсоз мо тавонистем ба муноқишаҳои дохилӣ ва муқовимати мусаллаҳона хотима бахшида, ба марҳалаи нави таърихи Тоҷикистон — гузоштани пойдевори сулҳ, таъмини ваҳдати миллӣ ва дар ин асос ба эътидол овардани фаъолияти иқтисодии кишвар ва рушди он оғоз намоем.
Таърих гувоҳ аст, ки вазъияти ҳамон солҳо баамаломада натиҷаи таъсири омил ва неруҳои бегонаест, ки бо истифода аз вазъияти номусоиди сиёсиву иқтисодии давлати навакак ба истиқлолият соҳибшудаи тоҷикон халали ҷиддї ворид намуд. Дар натиҷа дар фазои орому осудаи кишвар фазои сунъии вазъияти буҳронї ба вуҷуд оварда шуд.
Баъди баргузории 21 музокироту гуфтушуниди расмӣ бо намояндагони мухолифин 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расид. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар 7 музокирот ширкат варзида, дар 15 ҳуҷҷат имзо гузоштанд.
Дар бораи аҳамияти имзои ин санади муҳим Пешвои миллат чунин гуфтаанд: «Маҳз ба шарофати ин рӯйдоди таърихӣ мо тавонистем, ки аркони давлатдорӣ ва шохаҳои фалаҷшудаи ҳокимиятро дар минтақа барқарор гардонида, пояҳои Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро қавӣ намоем. Муҳимтар аз ҳама ин аст, ки дар Ватани азизамон Ваҳдати миллӣ, сулҳи пойдору суботи сиёсиву иҷтимоӣ ва фазои озоди бунёдкориву созандагӣ фароҳам оварда шуд».
Имрӯз Тоҷикистон бо дастовардҳои бузурги худ дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ мешавад. Таҷрибаи сулҳи тоҷикон ба мактаби омӯзиш дар Донишгоҳҳои Созмони Милали Муттаҳид дар Ню-Йорк ва Кения табдил ёфтааст. Бо шарофати Ваҳдати миллӣ, сиёсати сулҳомез ва эҳтироми арзишҳои башарӣ Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба ҳайси узви фаъоли ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфтанд.
Тоҷикистон имрӯз бо зиёда бо 183 кишвари ҷаҳон муносибатҳои дипломатӣ барқарор намуда, 192 давлат истиқлоли Ҷумҳурии Тоҷикистонро расман эътироф намудааст. Дар заминаи моддаи 11 Конститутсияи мамлакат ба созмонҳои минтақавӣ ва аксар созмонҳои байналмилалӣ аъзо буда, аз арзишҳо ва манфиатҳои миллӣ дифоъ менамояд, дар масоили ҷаҳонӣ назари худро матраҳ месозад ва пешниҳодоти мушаххасро дар бораи ҳалли ин масоил ба миён мегузорад. Дар кишвар стратегияҳои калидии рушди миллӣ — аз ҷумла, истиқлолияти энергетикӣ, амнияти озуқаворӣ, саноатикунонии босуръати мамлакат ва раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ — пайгирона амалӣ мешаванд. Ҳамаи ин муваффақиятҳо меваи ширини Ваҳдати миллӣ аст.
Дар бораи аҳамияти Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфтаанд: «Созишномаи умумӣ аз лиҳози аҳамияти фавқулодаи худ бо Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар як радиф меистад. Агар Эъломия ба Тоҷикистон ба таври расмӣ истиқлол ва соҳибихтиёрӣ ато карда бошад, пас Созишнома сулҳу суботро дар сарзамини мо таъмин сохт».
Ваҳдат сароғози ҳамаи комёбиҳо, созандагию ободкориҳо, ибтидои суботи сиёсиву иҷтимоӣ ва некӯаҳволии ҷомеаи навин, ҳамчунин, худогоҳию худшиносӣ баҳри миллати соҳибмаърифати мо ба ҳисоб меравад.
Истиқлолият бошад ба мо имконият дод, ки ғояи ваҳдатро парчами миллат кунем ва ба бунёди кохи ваҳдати воқеӣ ва ҷовидонаи миллат шуруъ намоем. Ин чунин маънӣ дорад, ки мо истиқлолият, сулҳ ва ваҳдати миллиро баробар қадр кунем. Онҳоро чун муқаддасоти олӣ ҳифз намоем. Ва ҳеч гоҳ фаромӯш накунем, ки пояи давлати мо мањз бар ҳамин мафҳумҳо асос ёфтаанд.
Дар ин росто зарур мешуморем, ки дар бораи нақши Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон ва ниҳоди сарварӣ дар пойдор намудани ваҳдати миллӣ қайд намоем.
Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон, ки 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри бостонии Хуҷанд баргузор гашт, барои ҳамаи тоҷикону тоҷикистониён иҷлосияи таърихӣ ва тақдирсоз буд. Ин иҷлосия ҳамчун ҷаласаи таърихӣ дар хотири на танҳо имрӯзиён, балки дар дилу дидаи наслҳои оянда низ ҷовидона боқӣ хоҳад монд.
Дунё бори дигар баъди ба даст овардани истиқлол, сарзамини тоҷикро бо симо ва номи аслии худаш – Тоҷикистон, њамчун миллати бузурги соҳиби номаи худшиносӣ, Конститутсия, Парчам, Нишон ва Суруди Миллӣ шинохт.
Зикр намудан зарур аст, ки барои таҳкими ваҳдати миллӣ, пеш аз ҳама, таъмини амнияти миллии кишварро мустаҳкам намудан зарур аст.
Ҳоло инсоният бо хатару таҳдидҳои мутлақан нав дучор гардидааст, ки масъалаи ваҳдати миллиро боз муҳимтар ва мубрамтар намудааст.
Аз дидгоҳи он, ки минтақаи Осиёи Марказӣ дар чорроҳаи бозиҳои геополитикӣ ва манифатхоҳии давлатҳои абарқудрат қарор дорад, Тоҷикистон ҳамчун узви ин минтақа аз доираи таъсир берун буда наметавонад. Фазои минтақа тақозо менамояд, ки муҳити идеологиву сиёсии кишвар боз ҳам пурқувват карда шавад.
Дар шароити имрӯза чораҳои ҳифзи ваҳдати миллиро бе мубориза бар зидди гурӯҳҳои ифротгароии динӣ тасаввур намудан ғайриимкон аст, зеро дар баъзе кишварҳо гурӯҳҳои ҷаҳолатпарасту мутаассибе паноњ гирифтанд, ки зери ниқоби ислом метавонанд ҳар лаҳза амният ва суботро барҳам зананд.
Тавре ки профессор Ятимов С.С дар мақолаи таҳлилии худ қайд менамояд, ки ҷаҳолату таассуб 13 давлатдории тоҷиконро барҳам задааст!
"Тоҷикон дар тӯли таърих зиёда аз 13 маротиба (Модҳо, Ҳахоманишиҳо, Портҳо, Кӯшониён, Сосониён, Ҳайтолиён, Тоҳириён, Сафориён, Сомониён, Ғуриён, Куртҳои Ҳирот, Сарбадорҳо, Музаффариён) давлатдорӣ кардаанд. Он дар маҷмуъ, беш аз 2236 солро дар бар мегирад. Шикасти ин салтанатҳои бузургу хурд бо хатои мардум, аъён ва ашрофи худи миллати мо сурат гирифтааст. Иллати аслии суқути онҳоро ҷаҳолат ташкил медод.
Давлатдории охирони мо низ метавонист ба вартаи нестӣ ва ин дафъа ба садсолаҳои номаълум ба фано равад. Миллати тоҷикро бори дигар ба ғуломӣ кашад. Онро ҳам сабаб қатъан ҷаҳолат мебуд.
Аммо бо талошҳои ҷоннисоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат ин давлат барқарор ва пойдор шуд. Акнун даҳсолаи чоруми он оғоз шуд.
Ҳамин тариқ, мо имрӯз метавонем бо ифтихор изҳор намоем Ваҳдати миллӣ дастоварди бузургтарин ва воқеан таърихии тоҷикон мебошад, ки маҳз дар натиҷаи ҳамбастагии мардуми кишвар ва азму талоши фарзандони содиқи халқамон муяссар гардид.
Муҳимтар аз ҳама, ба шарофати ҳамин сулҳу субот ва хиради азалии халқамон мо хатари аз байн рафтани давлати тозаистиқлоли тоҷикон ва пароканда гаштани миллати куҳанбунёдамонро бо сарварии Асосгузори ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пешгирӣ кардем.
Мо ин ҷашни муқаддаси миллиро бояд чун гавҳараки чашм пос дорем, ифтихор аз Ватану ватандорӣ ва ваҳдату якпорчагии Тоҷикистони азиз кунем. Ваҳдати миллӣ муқаддастарину азизтарин неъмати дунё, рамзи шарафу номуси ватандорӣ, кафолати хонаи ободу неруи таконбахши ҳаёти ҳаррӯзаи мо мебошад.
Неъматов И. Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, н.и.т., дотсент
АДАБИЁТ
1. Эмомалӣ Раҳмон. Тоҷикон дар оинаи таърих – Душанбе, соли 2006.
2. Эмомалӣ Раҳмон. Истиқлолияти Тоҷикистон ва эҳёи миллат, иборат аз 10 ҷилд. – Душанбе (солҳои 2000-2011).
3. Набиева Р.А., Зикриёв Ф.Б., Зикриёева М.Ф. Таърихи халқи тоҷик дар асри ХХ ва ибтидои асри ХХI - Душанбе. 2009 с.
4. Намоз Ҳотамов, Давлатхоҷа Довудӣ, Сайфулло Муллоҷонов, (Маъруф Исоматов) Таърихи халқи тоҷик «Эр- граф». Душанбе. 2015 с.
5. Луқмонов Т., Қурбонов Б. Таърихи халқи тоҷик. «Матбуот». Душанбе. 2015 с.
6. Яъқубов Ю. Тоҷикон- Душанбе. 1996 с.
7. Ятимов С.С. «Хирадсолорӣ ва оини давлатдорӣ», маҷаллаи "Илм ва ҷомеа" № 2 соли 2019.
8. Зафар Сайидзода, Фаридун Саидов. Сиёсати давлатии Президент Эмомалӣ Размон ва рушди устувори Тоҷикистон. – Душанбе – 2002 с.
9. Иброҳим Усмон. Таҳкими сулҳ ва таҳаввулоти Тоҷикистон. Душанбе, 2016 с.
Имрӯз ҷаҳон дар давраи мураккабшавии сиёсии байналмилалӣ, шиддат гирифтани вазъи геосиёсиву низомӣ, таҳдидҳои амниятӣ ва буҳронҳои молиявию иқтисодӣ қарор дорад. Дар марҳилаи муосир бархурди минфиатҳои давлатҳои абарқудрат, ки боиси буҳрони Украинаю Руссия, Исроилу Фаластин, Лублон, Эрон ва байни Ҳиндустон ва Покистон масъалаҳои ҳудудӣ, сарҳадӣ ва обӣ мавҷуд аст, ки то ҳол ҳалли худро наёфтааст. Ду кишвар дорои яроқи ҳастаӣ мебошанд ва ин раванд агар идома ёбад эҳтимолан яроқи ҳастаӣ истифода гардад ва таъсиру оқибатҳои ногуворро ба бор орад. Ҳамзамон кишварҳои дар болозикр шуда, дар роҳҳои обии тиҷорати ҷаҳонӣ ҷойгиранд, ки ба иқтисоди ҷаҳонӣ таъсири бевосита мегузоранд. Аз ин нуқтаи назар метавон гуфт, ки оқибатҳои ташаннуҷи навбатии миёни ишварҳо буҳрони иқтисодии ҷадидро ба вуҷуд меорад. Дар баробари он дигар низоъҳои минтақавӣ вуҷуд дорад, ки дар ҳалли он кишварҳои манфиатдор ба ду блоки сиёсӣ тақсим шудаанд. Ин ба мушкилоти ҷидди ба сари инсоният оварда мерасонад. Буҳрони Ховари Миёна, ки дар чорроҳаи тиҷоратии обӣ ба Аврупо воқеъ аст, ба вазъи иқтисодиёти ҷаҳонӣ махсусан роҳҳои тиҷоратии обӣ таъсири калон мерасонад. Дар баробари он, мушкилоти марбут ба тағйирёбии иқлим, норасоии ғизо ва оби ошомиданӣ ҷаҳон аз сар гузаронида истодааст. То ҳол бархе аз кишварҳо дар мушкилотҳои дар боло зикр шуда, мавқеи ягона надоранд. Аз ҷониби дигар бархе аз кишварҳо нисбати низоми муносибатҳои байналмилалӣ беэътиноӣ зоҳир мекунанд.
Мушкилоти ҷаҳонӣ масъалаҳое мебошанд, ки ба манфиатҳои ҳаётии тамоми аҳолии сайёра таъсири калон мерасонад. Инчунин барои ҳалли онҳо талошҳои муштараки ҳамаи давлатҳои ҷаҳонро талаб мекунад. Имрӯз низоъҳои минтақавӣ ба мураккабшавии вазъи сиёсии ҷаҳон ва ба бетартибии низоми ҷаҳонӣ оварда мерасонад. Дар ин раванд, Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун кишвари сулҳҷӯ, сулҳпарвар ва ташаббускор дар самти ҳалли масъалаҳои ҷомеаи башарӣ дар ҷаҳон шинохта шудааст. Бояд қайд кард, ки сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мақсади ҳалли маъалаҳои марбут ба масъалаҳои ҷаҳонӣ пеш аз ҳама тағйирёбии иқлим, оби ошомиданӣ, обшавии пиряхҳо ва таҳкими сулҳ дар ҷаҳони муосир равона гардидааст.
Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таҷрибаи бузурги сулҳофаринӣ, барои рафъи низоъҳои сиёсӣ ва бархӯрдҳои мусаллаҳонаи минтақавию ҷаҳонӣ вокуниш нишон дода, ҷонибдори тариқи муколамаи созандаи ҳалли тамоми масъалаи сайёравӣ мебошад, ки онро мо метавонем, шартан ба дипломатияи сулҳҷӯёнаи дохилӣ, байналмилалӣ ва минтақавӣ тақсимбандӣ кунем.
Дипломатияи сулҳҷӯёнаи дохилӣ.
Ҳоло таҷрибаи сулҳофарии тоҷикон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардида, ба мактаби омӯзиш табдил ёфтааст. Созишномаи умумии сулҳ, ки дар соли 1997 мебошад, ки барои сулҳи минбаъда мусоидат кард. Созишномаи мазкур ба Ҷумҳурии Тоҷикистон имкон дод, ки ҷангро анҷом диҳад ва роҳи таҳкими сулҳро оғоз намояд. Музокироти тоҷикон, ҳарчанд ки мушкил ва тӯлонӣ гардид, барои Ҷумҳурии Тоҷикистон марҳалаи тақдирсозе буд. Дар ҷараёни гуфтушунид, ки зиёда аз 40 моҳ идома ёфт ва тарафҳо 21 маротиба сари мизи музокира нишастанд, 40 ҳуҷҷати барои давлат ва миллати тоҷик муҳим ба имзо расид[6.С-34]. Таҷрибаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бунёди сулҳ барои фаҳмидани мушкилиҳои барқарорсозӣ ва эътидоли баъдиҷангӣ як мисоли ҷолиберо фароҳам меорад. Аз нуқтаи назари пажӯҳишгарони аврупоӣ, аз таҷрибаи сулҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва модели сулҳофарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чанд ғояи калидӣ бармеояд:
- Гузариши Ҷумҳурии Тоҷикистон аз низоъҳои шаҳрвандӣ ба суботи нисбӣ нақши муҳимми муколама ва музокироти фарогирро дар бунёди сулҳ таъкид мекунад.
- Муваффақияти раванди сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аҳамияти ҷалби тамоми ҷонибҳои манфиатдор - чӣ фаъолони сиёсӣ ва чӣ фаъолони шаҳрвандиро барои талошҳои бунёди сулҳ тарғиб менамояд[4].
Дар барномаи Донишгоҳи сулҳи Созмони Милали Муттаҳид дар Коста-Рика ҳамчун таҷрибаи нодири сулҳофарӣ барои дипломатҳо, инчунин дар Донишгоҳи давлатии Москва ҳамчун даври омӯзишии махсус барои магистрҳо таълим дода мешавад. Пажӯҳишгоҳи сулҳу амнияти Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо дар шаҳри Гамбурги Олмон дар асоси барномаи чандсола раванди сулҳи тоҷиконро мавриди омӯзиш қарор додаанд. Ҷиҳати дар амал татбиқ намудани дипломатияи сулҳ конференсия ва ҳамоишҳои сатҳи баланди ҷаҳонӣ бо ташаббуси Ҷумҳурии Тоқикистон баргузор гардид [2]. Аз ҷумла аз 23 то 27 – уми ноябр дар пойтахти Шоҳигарии Камбоҷа таҳти унвони “Ҷустуҷӯи сулҳ, мусолиҳа ва таҳаммулпазирӣ” конференсияи байналмилалии байнипарлумонӣ баргузор шуд. Дар он раиси Комиссия оид ба одоби вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Файзулло Баротзода доир ба “Таҷрибаи сулҳи тоҷикон ва нақши он дар таъмини ҳамзистии сиёсӣ-иҷтимоӣ” суханронӣ намуд[3]. Маврид ба зикр аст, ки Намояндаи Ҷумҳурии Тоҷикистон зимни суханронӣ таҷрибаи тоҷиконро ҳамчун яке аз намунаҳои беҳтарини дастрасӣ ба сулҳу ризоияти миллӣ дар низоъҳои дохилӣ муаррифӣ намуд.
Дипломатияи сулҳҷӯёнаи байналмилалӣ.
Ташаббуси Президенти Тоҷикистон Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар бораи эълон намудани “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” ва устувории ин раванд барои наслҳои оянда як иқдоми муҳим ва ҷиддии сиёсӣ мебошад. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар марҳалаи ранҷу заҳмати кишвар, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ ва ҳалли сарҳад дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба миён омад, зарурати таҳкими сулҳро бори дигар ба тамоми ҷомеа ҷаҳонӣ расонид. Сулҳ ҳамчун яке аз арзишҳои давлатдории миллӣ эътироф шуда, ба эълон кардани “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” бо мақсади мустаҳкам кардани заминаи сиёсӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодӣ, инчунин барои наслҳои оянда бо мақсади эҷоди муҳити амн ва осоиштагӣ равона карда мешавад.
Дипломатияи сулҳҷӯёнаи минтақавӣ.
Яке чунин таҷрибаи минтақавии Ҷумҳурии Тоҷикистон Мулоқоти сарони Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷумҳурии Узбекистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон, ки рӯзи 31 марти соли 2025 дар шаҳри Хуҷанд баргузор гардид, як рӯйдоди муҳим дар низоми муносибатҳои байналмилалӣ гардид. Ин чорабинӣ нишон дод, ки ҳамкориҳо метавонанд сулҳи пойдорро таъмин намуда, рушди устувори иқтисодӣ ва фарҳангиро ба вуҷуд оранд. Баъди анҷоми мулоқоти хоссаи сарони давлатҳои Ҷумҳурии Тоҷикистону Узбекистон, ки дар фазои дӯстию бародарӣ ҷараён гирифт, дар ҳамин ҷо маросими имзо ва мубодилаи санади муҳимми таърихӣ-Протоколи мубодилаи Тасдиқномаҳои Аҳднома байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон дар бораи муносибатҳои ҳампаймонӣ баргузор гардид. Ҳамин тариқ, Протоколи мубодилаи Тасдиқномаҳои Шартнома байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон низ дар бораи сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон тасдиқ карда шуд. Дар ҳошияи сафари Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон мулоқоти хоссаи сарони давлатҳои Тоҷикистону Қирғизистон доир шуд, чунин санадҳои таърихӣ ба тасвиб расонида шуданд:
-Протоколи мубодилаи Тасдиқномаҳои Шартнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон дар бораи сарҳади давлатии Тоҷикистону Қирғизистон;
-Созишномаи байниҳукуматӣ «Дар бораи таъмини дастрасӣ ба объектҳои хоҷагии об ва энергетикӣ»;
-Созишномаи байниҳукуматӣ «Дар бораи сохтмон ва истифодабарии роҳҳои мошингард, ободонӣ ва истифодаи чорроҳаи мошингарад».
Санадҳои мазкур аз ҷониби муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Садир Жапаров ба имзо расиданд, ки бори дигар ташаббускорию пешсафии кишвари моро дар масири сулҳу осоиштагӣ ва ҳамдигарфаҳмиву рафоқат бо ҳамсоя кишварҳо бозгӯ менамоянд[5].
Ҳамин тариқ, Ташаббуси “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” ва ҳалли масъалаҳои сарҳадии садсолаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷумҳурии Қирғистон ва Ҷумҳурии Узбекистон мебошад. Дар доираи “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” бошад, дар минбари СММ метавон иброз намуд, ҳалли масоили сарҳади кишвар бо Чин, Қирғистон ва Узбекистон ин нашонаи амалишавии дипломатияи ҷаҳонии сулҳҷӯёнаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.
Ирода ва сиёсати дурандешонаи роҳбарони кишварҳо буд, ки имрӯз водии Фарғона яке аз минтақаҳои даргир ба минтақаи сулҳ табдил ёфт. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чун сиёсатмадори барҷаста ва ташаббускор дар сатҳи ҷаҳонӣ эътироф гардиданд. Ҳалли масъалаҳои сарҳадӣ бо Ҷумҳурии Қирғистон ва Ҷумҳурии Узбекистон ин модели нави сулҳофаринии роҳбарони давлатҳо буда, диққати ҷомеаи ҷаҳониро ҷалб намудааст. Мушкилоти Кашмир солҳои зиёд боиси танишҳои лафзиву низомии Покистону Ҳиндустон ва Ҷумшурии Мардумии Чин гардида, минтақаи Осиёи Ҷанубиро доимо ба оташи ҷангу бенизомӣ табдил додааст. Нишасти сегонаи шаҳри Хуҷанд ба тамоми стереотипҳои водии Фарғонаро хотима бахшида, ба модели нави сулҳофаринӣ дар ҳалли масалаи сарҳадӣ табдил ёфт. Стереотипҳои водии Фарғона ба стереотипҳои Кашмир монанд ва хеле наздик аст. Аз ин ҷиҳат метавон иброз намуд, ки ки ҳалли масалаҳои Кашмир миёни се кишвари таъсиргузор Покистон, Ҳиндустон ва Ҷумҳурии Мардумии Чин ҳал карда шавад.
Ҳамзамон, барои истифодаи ҳалли буҳрони сиёсӣ ва ҳарбӣ зарурати истифода ба роҳҳи гуфтушинид дар доираи ташкилотҳо, аз ҷумла СММ, Иттиҳоди Аврупо, Созмони Ҳамкории Шанхай ва БРИКС аз ҷониби кишварҳои таҷрибадори сулҳ модели татбиқи “сулҳ барои наслҳои имрӯзу оянда” пешниҳод карда шавад. Санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ ва шахсоне, ки дар раванди ҳалли сарҳадҳо иштирок доштанд, дар доираи созмонҳои мазкур модели нави сарҳадро пешниҳод намоянд.
Соҳиби Баҳруло, ходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии
Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
Файзуллаева Нигора Негматовна,
ходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
Воқеият ин аст, ки майлу ирода, саъю талош, таҳаммулгароӣ ва хиради азалии миллати тамаддунсозу фарҳангсолори тоҷик ва тафаккури созандаву рӯҳи шикастнопазири халқи Тоҷикистон муҳимтарин омили расидан ба сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ мебошад.
Эмомалӣ Раҳмон
Аз роҳи Оли Сомон омад паёми Ваҳдат,
Бо ёди Ҷоми Ҷам шуд лабрез ҷоми Ваҳдат,
Бо осмон бипайваст овои рушони дил
Дар нуги бомдоди ғаркид шоми Ваҳдат.
Халқи пареш бо ҳам омад зи даври олам,
Зад парчами бузург аз нав ба боми Ваҳдат.
Зоғи ғаму ҷудои аз мо париду бигзашт,
Мурғи саодат акнун хонад давоми Ваҳдат.
Дар замони муосир мо миллати сарбаланди тољик бояд як нуктаи асосиро набояд фаромӯш кунем, ки сулҳу оромӣ ва якдилӣ арзишмандтарин неъмати ҳаёти мост ва ҳифз кардану пойдор нигоҳ доштани он вазифа ва қарзи муқаддаси ҳар як шаҳрванди Тоҷикистони азиз мебошад.
27 июни соли 1997 — пас аз 8 давра гуфушунид (аз солҳои 1994 то 1997) миёни Ҳукумати Ҷумҳурӣ ва мухолифин, дар шаҳри Маскави Федератсияи Россия, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва роҳбари Иттиҳодияи нерӯҳои мухолифини тоҷик «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон»-ро имзо карданд.
Дар солҳои ҷанги шаҳрвандӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз 5 майи соли 1992 то 27-июни соли 1997) беш аз 100 ҳазор нафар кушта ва тахминан 1 млн кас гуреза ва муҳоҷири иҷборӣ шуд. Хисороти иқтисодии ин ҷанг дар Ҷумҳурии Тоҷикистон беш аз 10 миллиард доллари амрикоӣ баровард шудааст. Имзои «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон» кишварро аз нобудӣ ва мардумро аз парокандашавӣ нигоҳ дошт, дар ба дастовардани ин неъмати таърихии бебаҳо саҳми фарзанди фарзонаи миллати тоҷик, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон басо калон аст.
Сулҳу Ваҳдат иборањое мебошанд, ки ҳамеша дилчаспу дилнишин ва бо лаҳни шево садо дода. бевосита шунавандаро ба фикр кардан водор месозанд.
Сулҳ - оштиву фарзонагӣ, якдигарфаҳмӣ ва толиби осоиштагӣ будани мардумро таҷассумгар аст. Ваҳдат бошад ба ҳам омадан, сар аз як гиребон баровардан, ҳамдигарфаҳму покзинату миллатдӯст будан мебошад. Ваҳдат - беҳтарин неъмат, ҳаёти инсон, орзуву армон, таҳкими давлат, наҷоти миллат, рушди точикон, нумуи даврон, ҳастии инсон дар ҳар замину замон аст. Ваҳдат ва сулҳи умумибашарии Тоҷикистон ҷонибдории мамлакатҳои ҳамзамони берунмарзӣ мавқеу мақоми онро дар миқёси ҷаҳон овозадор менамояд. Имрӯз иттифоқ ва ҳамдилии халқи тоҷик мавриди омӯзиши Созмони Миллали Муттаҳид ва дигар ташкилотҳои олам гардидааст. Худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ гуё пандест аз гузаштаи дуру пешрафти маънавиёти кишвар. Танҳо бо роҳи ваҳдат, якдигарфаҳмӣ истиқлоли кишварро муҳофизату пойдор ва ягонагии мардумро устувор нигоҳ дошта метавонем.
Ваҳдати миллӣ ба мо имкон дод, ки насли навраси мо зери идеологияи худогоҳии миллӣ тарбият ёбад.
Бино бар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид», 27 июн ҳамчун «Рӯзи Ваҳдати миллӣ» дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба иди расмии давлатӣ табдил ёфтаст ва ҳар сол ҷашн гирифта мешавад.
Хулоса кардан мумкин аст, ки самараи ваҳдати милллӣ ва талошҳои бевоситаи Роҳбари Олии кишвари азизамон Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки имрӯҳо мардум тоҷик ба комёбиҳо ва дастовардҳои беназир даст ёфт.
Қурбоналӣ Партоев, Ходими илмии Озмоишгоҳи генетика ва селексияи растании ИБФ ва ГР АМИТ
Бахтовар Сатторов, мудири Озмоишгоҳи генетика ва селексияи растании ИБФ ва ГР АМИТ
Ҳар қавму миллате, ки иттиҳоду ягонагӣ ва ваҳдату ҳамдилиро шиори худ кардааст, аз миёни обу оташи таърих бо сарбаландӣ гузашта, ба саодати воқеӣ расидааст ва баръакс, ҳар халқе, ки ихтилофу ҷудоӣ ва ҷангу нифоқро пеш гирифтааст, ба номаи тақдири хеш муҳри бадбахтиву нокомӣ задааст.
Эмомалӣ Раҳмон
Поя ҳастии ҳар давлат аз ваҳдат аст. Търих говоҳ аст, ки тоҷикон аз аввлин маллатҳое мебошад, ки маҳорат ва фарҳанги олии давлатдорӣ доранд. Ҳар давлате, ки тоҷикон дар марҳилаҳои гуногуни тарихӣ сохтаанд пояи асосиаш аз ваҳдат буд. Дар ҳар давлате, ки тоҷикон сохта буд дар он якдилӣ, баробарҳуқуқӣ, адолатпарварӣ, инсондӯстӣ ва хусусан маорифпарварӣ рушду нумӯи олӣ дошт. Имрӯз низ дар Тоҷикистони соҳибистиқлол сиёсати пешгирифтаи ҳукумат аз сулҳпарварӣ, адолатпарварӣ ва маорифпарварӣ сарчашма гирифтааст.
Чӣ хеле, ки Асосгузори сулҳу ваҳдат, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд намуданд: “ҳар халқе, ки ихтилофу ҷудоӣ ва ҷангу нифоқро пеш гирифтааст, ба номаи тақдири хеш муҳри бадбахтиву нокомӣ задааст”. Воқеан ҳам, ман хуб ёд дорам, ки аз рӯзи аввалини ба даст овардани истиқлолият то рӯзи муҳимму таърихӣ – Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ба имзо расидан чӣ рӯзу рӯзгор доштем. Дар Тоҷикистон парешонии миллат, бародаркушӣ, гуруснагӣ ва норасогиҳои даҳшатвор дар ҳамаи соҳаҳо ҳукмфармо буд.
Инчунин Пешвои муаззми миллат Эмомалӣ Раҳмон қайд менамоянд: “ҳар қавму миллате, ки иттиҳоду ягонагӣ ва ваҳдату ҳамдилиро шиори худ кардааст, аз миёни обу оташи таърих бо сарбаландӣ гузашта, ба саодати воқеӣ расидааст”. Бале, баъд аз ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ҳамаи соҳаҳо бу суръати балан рушду нумӯ карда истодааст ва мавқеъи ватани азизамон дар арсаи ҷаҳонӣ чун ситораи дурахшон маълуму намоён аст.
Файзи ваҳдат аст, ки иқдомҳои ҳукумати Тоҷикистон бо роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдат, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷаҳон хуб пазируфта ва эътирофу амалӣ мегарданд ва ин амалиётҳо дар ҳалли проблемаҳои глобалӣ нақши аввалиндараҷа доранд. Инчунин дар ин давраи тиллоӣ корҳои беназире ба анҷом расидаанд, ки ҳастии миллати азизамонро дар дунё устуво мегардонад.
Масалан дар давраи сулҳу субот ворид шудани объектҳои таърихиву табии ва фарҳангии тоҷикон ба феҳристи мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО. Ҳамаи ин иқдомҳо, гузоришҳои Пешвои муаззми миллат Эмомалӣ Раҳмон аз минбарҳои сатҳи ҷаҳонӣ, сотумонҳои азим, ворид шудани объектҳои таърихиву табии ва фарҳангии тоҷикон ба феҳристи мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО ва дигар масъалаҳои глобалӣ ҳуҷҷатҳое мебошанд, ки ҳар якашон барои миллат ва давлати азизамон умри садсолаҳо мебахшанд.
Ногуфта намонад, ҳастанд баъзе гуруҳҳо ва ашхоси ифротиву душман, ки ба ҳаргуна ҳарзагӯиҳои беасос машғуланд. Дар ин бора ҳаминро донистан лозим аст, ки ин гунаҳо на ин ки мавқеи Тоҷикистон ва иқдомҳои онро дар ҷаҳон, балки мавқеи худашонро дар зиндагии худашон намедонанд ва ҳатто гап дар бораи чӣ меравад сарфаҳм намераванд. Мантиқан асоснок аст, ки ҳар як амали ин гунаҳо қувватамонро дар ҷавоб нисбатан зиёд ва қадамҳоямонро дар ободиву шукуфоии ватани азизамон устувортар мегардонад.
Бинобар ин “таҷлили ин ҷашни сарнавиштсоз нишонаи возеҳи арҷгузории мардуми шарифи Тоҷикистон ба арзишҳои муқаддаси сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ, иттиҳоду сарҷамъӣ ва амнияту осоиш мебошад”.
Рӯзи ваҳдати миллӣ барои ҳар яки мо – сокинони Тоҷикистон муборак бошад.
Ходими пешбари илмии ИБФГР АМИТ, н.и.б., Қобилов Ю.Т.