Skip to main content

АСОСӢ

ҚАҲРАМОНОНИ ТОҶИКИСТОН

Садриддин Айнӣ

 

    Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда»,...Муфассал

(1878 – 1954)
Бобоҷон Ғафуров

Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо. Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари...Муфассал

(1909 – 1977)
Мирзо Турсунзода

Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин»...Муфассал

(1911-1977)
Эмомалӣ Раҳмон

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст...Муфассал

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
Нусратулло Махсум

Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон. Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006....Муфассал

(1881 – 1937)
Шириншоҳ Шоҳтемур

Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон. Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик....Муфассал

(1899 – 1937)
ШОҲАСАРИ «ТОҶИКОН»-И БОБОҶОН ҒАФУРОВ ВА ШУҲРАТИ ОН

ШОҲАСАРИ «ТОҶИКОН»-И БОБОҶОН ҒАФУРОВ ВА ШУҲРАТИ ОН

“Тоҷикон” асарест, ки таърихи миллати тоҷикро аз замонҳои қадимтарин то ибтидои асри XX-ум дар бар мегирад ва дар заминаи маводи зиёди бостоншиносӣ, осори фаровони хаттии таърихиву адабӣ ва таҳқиқоти олимони маъруфи Шарқу Ғарб ба таври хеле муфассал таълиф шудааст. Дар ин асари безавол ҷараёни ташаккулёбии миллати тоҷик, рушди фарҳанги миллӣ ва ҳамзамон бо ин, лаҳзаҳои фоҷиабори ҳаёти мардуми мо ва қаҳрамониҳои таърихии фарзандони ҷоннисори он возеҳу равшан ва бо истифода аз сарчашмаҳои муътамади таърихӣ баён гардидаанд.

Эмомалӣ Раҳмон.

Ба муносибати 1045 – солагии олими бузурги тоҷик Абӯали ибни Сино.

Ба муносибати 1045 – солагии олими бузурги тоҷик Абӯали ибни Сино.

Аз қаъри гили сияҳ то авҷи Зуҳал,
Кардам ҳама мушкилоти гетиро ҳал.
Берун ҷастам зи қайди ҳар макру ҳиял,
Ҳар банд кушода шуд, магар банди аҷал.
                                                         (Ибн Сино)

Китобҳои тозанашр

Мақолаҳои илмӣ-оммавӣ

Участие Президента Республики Таджикистан, Лидера нации уважаемого Эмомали Рахмона в 80-й сессии Генеральной Ассамблеи Организации Объединённых Наций (ГА ООН) в Нью-Йорке представляет собой важный этап в укреплении международной позиции страны и её интеграции в глобальные процессы управления, безопасности и устойчивого развития. В условиях обострения геополитических противоречий, вызовов климатической и энергетической безопасности, а также сложной экономической и социальной ситуации, дипломатическая активность Таджикистана демонстрирует прагматичный и многоуровневый подход к продвижению национальных интересов в контексте глобальных вызовов.

Дипломатическая миссия уважаемого Лидера Нации Эмомали Рахмона сочетает в себе элементы многосторонней и двусторонней дипломатии, позволяя Таджикистану участвовать в формировании международного порядка, основанного на принципах многосторонности (multilateralism) в глобальном управлении (global governance), а также использовать инструменты мягкой силы (soft power) через инициативы в области устойчивого развития, водных ресурсов и климата.

Рабочий визит в США, осуществлённый 21 сентября, стал отправной точкой участия Президента в сессии ГА ООН. На международном уровне визит символизирует готовность Таджикистана к активному многостороннему взаимодействию и свидетельствует о системном подходе к выстраиванию дипломатических связей. В составе официальной делегации присутствовали ключевые члены Правительства, включая Премьер-министра Республики Таджикистан, Министра иностранных дел, помощника Президента Республики Таджикистан по вопросам зарубежных связей, Министра здравоохранения и социальной защиты населения и другие официальные лица, что подчёркивает стратегическую важность миссии.

22 сентября состоялись встречи с Генеральным секретарём ООН Антониу Гутерришем, Президентом Португальской Республики Марселу Ребелу де Соуза и Президентом Социалистической Республики Вьетнам Лыонг Кыонгом, каждая из которых отражает различные измерения внешнеполитического курса Таджикистана.

В ходе встречи с Генеральным секретарём ООН обсуждались перспективы многопланового сотрудничества, в том числе реализация Повестки дня в области устойчивого развития до 2030 года (sustainable development goals), инициативы «ООН-2.0», программа реформирования современной системы ООН и проект «Системы раннего оповещения для всех». Уважаемого Президента Республики Таджикистан Эмомали Рахмона также интересовали вопросы сохранения водных ресурсов и ледников, борьбы с терроризмом и экстремизмом, что подчёркивает интеграцию национальных приоритетов в глобальные повестки.

Встреча с Президентом Португалии подчеркнула двусторонний аспект дипломатии Таджикистана. Были обсуждены возможности расширения политического диалога, укрепления договорно-правовой базы, развития торгово-экономического и инвестиционного сотрудничества. Особое внимание уделялось потенциалу совместного использования природных ресурсов Таджикистана и технологий Португалии в энергетике, промышленности и «зелёной» экономике, а также гуманитарным аспектам, включая образование, здравоохранение, культуру и туризм.

Встреча с Президентом Вьетнама Лыонг Кыонгом продемонстрировала азиатский вектор внешнеполитической стратегии. Несмотря на географическое расстояние, страны поддерживают давние традиции дружбы и совместные усилия по обеспечению мира, стабильности и устойчивого развития. Стороны отметили необходимость расширения межпарламентского и межведомственного сотрудничества, увеличения товарооборота, развития лёгкой промышленности, сельского хозяйства и обмена в сферах образования, здравоохранения, культуры и туризма.

Активность Таджикистана на сессии ГА ООН иллюстрирует комплексное применение принципов многосторонности, где многосторонние платформы становятся инструментом укрепления национальной позиции в глобальном управлении. Встреча с Генеральным секретарём демонстрирует способность страны к стратегическому взаимодействию в рамках глобальных инициатив, включая реформирование ООН и внедрение современных цифровых технологий, таких как искусственный интеллект, для реализации Целей устойчивого развития.

Применение «мягкой силы» проявляется через инициативы в области климата, сохранения водных ресурсов и ледников, а также через продвижение идеи мира и безопасности в различных регионах мира. Дипломатическая активность под руководством уважаемого Лидера нации Эмомали Рахмона способствует формированию позитивного имиджа Таджикистана как ответственного и конструктивного партнёра в глобальной повестке.

Двусторонние встречи с лидерами Португалии и Вьетнама демонстрируют прагматический подход к внешнеполитической стратегии: сочетание национальных ресурсов, технологий и человеческого потенциала с возможностями партнёров для взаимного развития. Акцент на «зелёной» энергетике, промышленности и гуманитарных сферах свидетельствует о комплексном взгляде на национальные интересы через призму устойчивого развития и международного сотрудничества. Кроме того, диалог с Вьетнамом отражает стратегию укрепления региональных связей и использования межрегиональных платформ, включая ШОС и ООН, для продвижения интересов Таджикистана в Азии. Этот аспект подчеркивает важность сочетания глобального и регионального подходов в международной политике, что соответствует современным концепциям глобального управления.

Наконец, дипломатическая миссия подчёркивает практическое значение межгосударственного сотрудничества для решения глобальных проблем. Обсуждение борьбы с терроризмом, экстремизмом и конфликтами в различных регионах мира демонстрирует, что Таджикистан стремится быть активным участником международной системы безопасности и политического урегулирования, внося вклад в формирование многоуровневого миропорядка.

В итоге, участие уважаемого Президента Республики Таджикистан Эмомали Рахмона в работе 80-й сессии Генеральной Ассамблеи ООН представляет собой яркий пример комплексной дипломатии, сочетающей многостороннее и двустороннее измерения.

Во-первых, на многостороннем уровне Таджикистан демонстрирует активное участие в глобальных инициативах, включая реформирование ООН, реализацию Целей устойчивого развития, климатические и водные программы, а также сотрудничество в области безопасности. Эти действия способствуют укреплению международного имиджа страны и её позиции как конструктивного партнёра.

Во-вторых, двусторонние встречи с лидерами Португалии и Вьетнама показывают прагматическое использование национального потенциала для расширения политического, экономического, технологического и гуманитарного сотрудничества, что способствует устойчивому развитию на национальном и региональном уровнях.

В-третьих, дипломатическая активность под руководством Лидера нации показывает интеграцию национальных приоритетов в глобальные повестки и подтверждает способность Таджикистана к стратегическому многоуровневому взаимодействию в международной политике, что соответствует современным вышеупомянутым теориям и концепциям.

Таким образом, участие уважаемого Президента Республики Таджикистан Эмомали Рахмона в 80-й сессии ГА ООН демонстрирует системный, стратегический и прагматичный подход к международной дипломатии Таджикистана, укрепляя её роль на мировой арене и создавая платформу для продвижения национальных интересов через эффективное многостороннее и двустороннее сотрудничество.

ЮСУФДЖОНОВ Фаридун Мухаммадиевич, - старший научный сотрудник отдела США и Канады

Института изучения проблем стран Азии и Европы Национальной Академии наук Таджикистана, кандидат политических наук

(бардоштҳо аз суханронии Пешвои миллат дар мубоҳисаҳои Иҷлоси 80-уми Маҷмаи умумии СММ)

Тавре, ки маълум аст, таъсиси Созмони Милали Муттаҳид (ҳамчун ҷойгузини Лигаи миллатҳо, ки аз солҳои 1919-1920 то соли 1946 бо шумули 58 давлати аъзо фаъолият дошт) дар давоми Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ оғоз гардида буд. Бо ин мақсад моҳи январи соли 1942 намояндагони 26 давлат, аз ҷумла собиқ Иттиҳоди Шуравӣ, ИМА ва Англия эъломияи махсусро ба имзо расонида, моҳи октябри соли 1943 аз ҷониби Хитой, собиқ Иттиҳоди Шуравӣ, Англия ва ИМА Эъломия дар бораи ташкил намудани созмони универсалии байналмилалӣ, ки ҷиҳати ҳифзи сулҳу амният мубориза мебарад, қабул карда шуд. 24 октябри соли 1945 бошад, Оинномаи Созмони Милали Муттаҳид аз ҷониби аксарияти кишварҳо, аз ҷумла панҷ аъзои доимии Шурои амнияти он (Англия, Хитой, собиқ Иттиҳоди Шуравӣ, ИМА ва Фаронса) ба тасвиб расид.

Ба ҳамин тариқ, соли 1945, ҳаштод сол муқаддам Созмони Милали Муттаҳид, ки аз якчанд мақоми асосӣ иборат буд (Ассамблеяи генералӣ, Шурои амният бо 15 аъзои доимӣ ва ивазшаванда, Додгоҳи байналмилалии судӣ, Котибот, Шурои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ва ғайра) ба фаъолият шуруъ намуд. Фаъолияти ин созмон барои нигоҳ доштани сулҳ ва амнияти байналмилалӣ, пешгирии низоъҳо ва ҳалли баҳсҳо нигаронида шуда, он ба ҳалли буҳронҳои башардӯстона, мубориза бо камбизоатӣ, пешбурди ташаббусҳои экологӣ ва таҳкими қонуни байналмиллалӣ низ таваҷҷуҳи аввалиндараҷа медиҳад. Соли 2025 аз таъсиси Созмони Милали Муттаҳид ва қабули Оинномаи он 80 сол пур мешавад. Дар ин муддат созмони мазкур дар самти мубориза барои ҳифзи сулҳу амният ва амалисозии ташаббусҳои байналмилалии кишварҳои аъзо, аз ҷумла иқдомҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳми арзанда гузоштааст.

Бахшида ба 80-солагии таъсиси Созмони Милали Муттаҳид соли 2025 дар сатҳи маҳаллӣ, минтақавӣ ва байналмилалӣ чорабиниҳои зиёди илмӣ-назариявӣ, илмӣ-амалӣ ва иҷтимоию фарҳангӣ гузаронида шуданд. Аз ҷумла, аз 21 сентябри соли ҷорӣ дар шаҳри Ню-Йорки ИМА 80-умин иҷлосияи Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид баргузор гардид. Дар доираи ин чорабинӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Президенти Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам Лионг Кионг, Президенти Ҷумҳурии Португалия Марселу Ребелу де Соуза, Дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид Антониу Гутерриш, директори идории Бонки ҷаҳонӣ хонум Анна Бйерде ва дигар шахсони расмӣ мулоқоти судманд анҷом дода, дар Иҷлоси Маҷмаи умумии созмони мазкур иштирок ва суханронӣ намуданд.

Дар суханронии Пешвои муаззами миллат, қабл аз ҳама, ҳолати ноустувориву номуайянӣ ва печидагиҳо дар сиёсати байналмилалӣ дар ҷаҳони муосир, талошҳо барои ислоҳоти он, низоъҳо дар минтақаҳои гуногуни олам ва таҳдидҳо барои сулҳи пойдор таъкид гардиданд. Чунин вазъ, ба андешаи мо, тақозо мекунад, ки вазъи кунунии олам, раванди барқароршавии тартиботи нави ҷаҳонӣ на танҳо аз лиҳози сиёсӣ, балки фалсафию ахлоқӣ арзёбӣ гардида, тадбирҳои мушаххас ҷиҳати муътадилсозии авзои сайёра дар даврони муосир андешида шаванд.

Масъалаҳои болобарии нақши Созмони Милали Муттаҳид бо роҳи ислоҳоти фарогири низоми он дар асоси “Барномаи Созмони Милали Муттаҳид-80”, "Созмони Милали Муттаҳид-2.0" ва Диди Дабири кулли созмони мазкур оид ба ин масъала, таҳкими ҳамкории баробарҳуқуқ миёни давлатҳои хурду бузург ва тақвияти фаъолияти давлатҳои абарқудрат дар самти расидан ба Ҳадафҳои рушди устувор аз мушкилоти калидии ҷаҳони муосир буда, Пешвои муаззами миллат таваҷҷуҳи тамоми аъзои СММ-ро ба ҳалли онҳо ҷалб сохтанд. Дар ин росто махсусан қайд карда шуд, ки «ҳаҷми маблағгузории ҷомеаи ҷаҳонӣ барои рушди устувор ҳамоно талаботи мавҷударо қонеъ карда наметавонад».

Имрӯз дар кулли сайёра мушкилоти тағйирёбии иқлим ва болоравии ҳарорат инсониятро бетараф гузошта наметавонад. Аз ин рӯ, Сарвари давлати мо пешниҳод карданд, ки дар ҳалли мушкилоти вобаста ба сарчашмаи ҳаёти инсоният, яъне об ва роҳандозии дипломатияи об аъзои СММ фаъол бошанд, дар кори «чорабинии навбатии “Раванди оби Душанбе” - Конфронси байналмилалии сатҳи баланд, ки соли оянда дар Тоҷикистон баргузор мегардад» ва омодагӣ ба Конфронси оби соли 2028-и Созмони Милали Муттаҳид дар шаҳри Душанбе ширкат варзида, дар ҳалли масъалаҳои дахлдор саҳми беш аз пеш гузоранд.

Дар баробари ин, дар робита ба поймол шудани меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ ва бо риояи қатъии қонунҳои байналмилалӣ ҳаллу фасл намудани ҳама гуна низову ихтилофи байни кишварҳо Пешвои миллат пешниҳод намуданд, ки «Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид имконияти эълон намудани Соли байналмилалии маърифати ҳуқуқиро мавриди баррасӣ қарор диҳад». Ин масъала дар робита бо ҳалли қазияи Фаластин ва таъмини сулҳи пойдор дар ин минтақа дар асоси татбиқи қатъномаҳои СММ ва формулаи таъсиси «ду давлат», инчунин таъмини амният дар Афғонистони ҳамсоя ва рушди иҷтимоиву иқтисодии он мубрамияти бештар пайдо мекунад.

Бояд таъкид намуд, ки суханронии Пешвои миллат дар мубоҳисаҳои Иҷлоси 80-уми Маҷмаи умумии СММ бори дигар нишон дод, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иқдомҳои хеш дар сатҳи байналмилалӣ барои ҳалли масъалаҳои глобалӣ ба як кишвари фаъолтарини минтақа ва сайёра табдил ёфтааст. Аз ҷумла, қабули пешниҳоди Тоҷикистон оид ба қатъномаи “Нақши зеҳни сунъӣ дар фароҳам овардани имконоти нав барои рушди устувор дар Осиёи Марказӣ” дар таърихи 25 июли соли 2025 аз ҷониби Маҷмаи умумии СММ гувоҳи аёнии ин матлаб аст. Аз ин рӯ, минбаъд таъсис додани Маркази минтақавии зеҳни сунъӣ дар шаҳри Душанбе, ки Пешвои миллат ба миён гузоштанд, барои ҳалли масъалаи матраҳшуда воситаи хеле муассир ба ҳисоб меравад.

Дар маҷмуъ, масъалаҳои сулҳу амният ҷавҳари суханронии Пешвои муаззами миллатро дар Иҷлоси 80-уми Маҷмаи умумии СММ ташкил доданд. Аз ин рӯ, омодагии Тоҷикистон дар тавсеаи минбаъдаи ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи амнияти ҷаҳонӣ дар заминаи “Раванди Душанбе оид ба мубориза бо терроризм”, истиқболи ҷумҳурии мо аз "Паймон ба хотири оянда" ҳамчун иқдоми муҳимми дастҷамъона дар роҳи пешбурди сулҳ ва рушди устувор ва пешниҳод оид ба қабули қатъномаи махсуси СММ оид ба эълон кардани “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” аз минбари ин созмони бонуфузи байналмиллалӣ бори дигар батаври равшану возеҳ садо доданд.

Таърихи ҳаштодсолаи СММ, муборизаҳои он барои ҳифзи сулҳу амният ва амалисозии ташаббусҳои байналмилалӣ дар самтҳои сиёсию иқтисодӣ, иҷтимоию фарҳангӣ нишон медиҳад, ки созмони мазкур яке аз мақомотҳои бонуфузтарин ва муассиртарини байналмилалӣ дар ҳалли масъалаҳои глобалӣ маҳсуб мешавад ва бе иштироки он дастёбӣ ба ин ҳадафҳои волои инсоният дар даврони муосир имконнопазир аст. Аз ин рӯ, амалисозии он иқдомҳо ва пешниҳодҳое, ки дар суханронии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мубоҳисаҳои Иҷлоси 80-уми Маҷмаи умумии СММ садо доданд, як қадами бузурге дар роҳи расидан ба ҳадафҳои рушди устувори инсоният ва таъмини сулҳу амнияти куллӣ дар сайёраи сарсабзи мо хоҳанд буд.

Хуршед Зиёӣ - доктори илмҳои фалсафа, профессор, муовини директор оид ба илм ва таълими

Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинов

23 сентябри соли 2025 Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе Рустами Эмомалӣ ҷиҳати иштирок дар Форуми сеюми байнипарламентии кишварҳои Осиёи Марказӣ ба Ҷумҳурии Қирғизистон сафар кард.

Дар доираи сафари корӣ дар шаҳри Бишкек Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар Форуми сеюми байнипарламентии кишварҳои Осиёи Марказӣ иштирок ва суханронӣ намуданд.

Маврид ба таъкид аст, ки моҳи июли соли 2022 зимни Вохӯрии чоруми машваратии сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ бо мақсади таҳкими ҳамкории амалии мақомоти намояндагӣ ва қонунгузори кишварҳои Осиёи Марказӣ ва рушди минбаъдаи робитаҳои мутақобилаи минтақавӣ ва шарикии стратегӣ, баргузории Форуми байнипарламентии кишварҳои Осиёи Марказӣ ба мувофиқа расида буд.

Форумҳои қаблӣ дар шаҳри Туркистони Ҷумҳурии Қазоқистон ва шаҳри Хиваи Ҷумҳурии Узбекистон доир гардида, ба таҳкими ҳамкории байнипарламентӣ ва тавсеаи муколамаи минтақавӣ мусоидат намуданд.

Зимни суханронӣ муҳтарам Рустами Эмомалӣ таъкид намуданд, ки баргузории мунтазами Форуми мазкур нишонаи эҳтиром ба арзишҳои ҳамгироии минтақавӣ ва ифодаи талоши устувори кишварҳои минтақа дар роҳи таҳкими эътимод, муколама ва ҳамкорӣ ба нафъи мардумони Осиёи Марказӣ мебошад.

Бо қаноатмандӣ гуфта шуд, ки минтақаи Осиёи Марказӣ ба шарофати саъйю талошҳои созанда ва сиёсати пайгиронаву босуботи Сарони давлатҳои он имрӯз тадриҷан ба минтақаи ҳамкории барои ҷонибҳо судманд табдил меёбад.

Муҳимтар он аст, ки аз самараи барқарории фазои сифатан нави дӯстӣ, ҳамкорӣ ва эътимод дар минтақа, пеш аз ҳама, халқҳои ба ҳам дӯсту бародари Осиёи Марказӣ баҳравар мегарданд.

Дар доираи рӯзномаи форум иштирокдорон масъалаҳои мубрами ҳамкории тиҷоратию иқтисодӣ, сармоягузорӣ, танзими муҳоҷирати меҳнатӣ ва рушди рақамикунонии иқтисодиётро мавриди баррасӣ қарор доданд.

Аз рӯи ин масъалаҳо дар бахшҳои алоҳидаи форум муҳокимаҳои судманд сурат гирифтанд[1]. Эъломияи Бишкек қабул карда шуд, ки дар он тавофуқҳои ҳосилшуда ва самтҳои ҳамкориҳои минбаъда баён шудаанд[3].

Дар ҳамин замина хотирнишон намудан ба мақсад мувофиқ аст, ки робитаҳои дипломатӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон 14 январи соли 1993 барқарор гардидаанд.

Мусаллам аст, ки робитаҳои Тоҷикистону Қирғизистон бар пояи анъанаҳои устувори сиёсӣ ва иқтисодӣ асос ёфта, дар рӯҳияи дӯстии таърихӣ ва ҳамкории мутақобилан судманд рушд меёбанд.

Қобили зикр аст, ки ҷиҳати густариши ҳамкориҳои дуҷониба Тоҷикистону Қирғизистон Шӯрои вазирони корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон (ҷаласаи аввал 6 августи соли 2009 дар ш. Душанбе ва Шӯрои ҳамоҳангсозии байнидавлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон (ҷаласаи аввал 27-28 майи соли 2013 дар ш. Бишкек)-ро таъсис додаанд. Ин ниҳодҳо ба ҳайси механизмҳои самарабахш барои ҳалли масъалаҳои афзалиятнок ва такмили муносибатҳои дуҷониба хизмат мекунанд[2].

Тоҷикистон ва Қирғизистон дар арсаи байналмилалӣ ба ҳамкорӣ дар сохторҳои бисёрҷониба - СММ, САҲА, ИДМ, СҲШ, СААД, СҲИ ва МҲТБО аҳамияти муҳим медиҳанд[2].

Қобили зикр аст, ки самти ҳамкориҳои фарҳангию башардӯстонаи Тоҷикистону Қирғизистон дар сатҳи вусъатёбанда рушд намуда, он аз ҳар ҷиҳат мавриди дастгирии мардуми ба ҳам дӯсти ҳарду кишвар мебошад. Хулоса, халқҳои тоҷику қирғизро умумиятҳои зиёди фарҳангӣ ба ҳам мепайванданд. Ду халқи ҳамсоя дар раванди таърих аз осори маънавии якдигар баҳра бурда, таъсири мутақобила дар зиндагиашон ба назар мерасад. Ҳамин тариқ, ҳамкориҳои судманди ду халқи бародар ҷавобгӯйи манофеи ду кишвар буда, ҳадафи асосӣ ба пешрафту ободии манотиқи Осиёи Марказӣ нигаронида шудааст. Ҳамкориҳои Тоҷикистону Қазоқистон ба таҳкими рӯҳияи дӯстӣ, саҳмгузорӣ, шарикии стратегӣ, ҳамсоягӣ ва ҳамдигарфаҳмӣ, ки ба муҳити минтақавӣ таъсири мусбат хоҳад расонд, мусоидат менамояд.

Давлиёрова Сафаргул Тешаевна, ходими пешбари илмии Шуъбаи ИДМ-и

Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, номзади илмҳои фалсафа

САРЧАШМА:

1. Рустами Эмомалӣ дар Форуми сеюми байнипарламентии кишварҳои Осиёи Марказӣ иштирок намуданд. Манбаи электронӣ: https://khovar.tj/2025/09 / rustami-emomal-dar-forumi-seyumi-bajniparlamentii-kishvar-oi-osiyoi-markaz-ishtirok-namudand/. Санаи муроҷиат: 23.09.2025.

2. Муносибатҳои дуҷонибаи Тоҷикистону Қирғизистон. Маълумотнома дар бораи вазъи робитаҳои Тоҷикистону Қирғизистон.Манбаи электронӣ: https://mfa.tj/tg/bishkek/munosibatho/munosibathoi-dujoniba.

Санаи муроҷиат: 20.09.2025

3. Рустами Эмомали выступил на Третьем Межпарламентском форуме стран Центральной Азии в Бишкеке.

Источник: https://avesta.tj/ 2025/09/23/ rustami-emomali-vystupil-na-tretem-mezhparlamentskom-forume-stran-tsentralnoj-azii-v-bishkeke/ Avesta.tj. Дата обращения: 23.09.2025.

123123Мавзуи таълиму тарбия яке аз муҳимтарин ва пурарзиштарин мавзуъҳо дар адабиёти тоҷик аст. Шоирону нависандагони тоҷик дар давраҳои гуногун ба ин масъала таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир намудаанд, зеро таълиму тарбия на танҳо омили асосии рушди шахсият ва ҷомеа, балки воситаи пойдории фарҳангу маънавият ба шумор меравад.

Таълиму тарбия дар ашъори Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ, падари адабиёти форсу тоҷик, ҷойгоҳи махсус дорад. Шоир дар асарҳои худ масъалаҳои ахлоқӣ, тарбияви, худшиносӣ ва ҳидояти инсонро ба сӯи некиву дониш мавриди баррасӣ қарор медиҳад. Ашъори ӯ саршор аз панди ҳаётӣ, насиҳат ва даъват ба зиндагии маънавии дуруст аст. Ҷанбаҳои асосии таълиму тарбия дар ашъори Рӯдакӣ чунин баён шудаанд:[1]

Рӯдакӣ ба дониш ва илм аҳаммияти бузург медиҳад ва таъкид мекунад, ки инсон бояд тамоми умр ба омӯхтан машғул бошад. Ӯ донишро асоси тарбия ва комёбӣ мешуморад:

То ҷаҳон буд аз сари одам фароз,

Кас набуд аз роҳи дониш бениёз.

Мардумони бохирад андар замон,

Роҳи донишро ба ҳар гуна забон.

Гирд карданду гиромӣ доштанд,

То ба санг андар ҳаме бингоштанд.

Дониш андар дил чароғи равшан аст,

В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан аст.

Ин байтҳо нишон медиҳанд, ки бе дониш зиндагӣ маънӣ надорад ва рушду камолоти инсон ба илм вобаста аст.

Ахлоқ ва инсонгароӣ яке аз мавзуъҳои марказӣ дар ашъори Рӯдакӣ мебошанд. Ӯ инсонро ба накукорӣ, адолат ва дӯстию ҳамдардӣ даъват мекунад:[2]

Ҳеҷ шодӣ нест андар ин ҷаҳон,

Бартар аз дидори рӯи дӯстон.

Ҳеҷ талхӣ нест бар дил талхтар,

Аз фироқи дӯстони пурҳунар.

Рӯдакӣ таъкид мекунад, ки инсон бояд дар муносибат бо дигарон самимӣ ва одил бошад, зеро ахлоқи хуб пояи зиндагии солим аст.

Рӯдакӣ нақши вақтро дар тарбия ва тарзи зиндагии инсон муҳим мешуморад. Ӯ таъкид мекунад, ки инсон бояд вақти худро ғанимат донад ва онро барои корҳои пурарзиш сарф кунад:[3]

Ҳар кӣ н-омӯхт зи гузашти рӯзгор,

Низ н-омӯзад зи ҳеҷ омӯзгор.

Ин байт насиҳатест барои он ки инсон бояд ҳаёти худро ба қадри имкон пурмаънӣ ва пурсамар гузаронад, гузштаи асли худ ва аҷдоди худро фаромӯш накунад ва пайвандгари наслҳои гузаштаю ояндаи худ бошад.

Рӯдакӣ аксар вақт табиатро ҳамчун муаллими инсон тасвир мекунад ва даъват мекунад, ки инсон аз табиат дарс гирад. Ӯ таҷрибаи зиндагиро низ як ҷузъи муҳими тарбия медонад. Рӯдакӣ тарбияи ахлоқиро бо хоксорӣ ва худдорӣ мепайвандад. Ӯ таъкид мекунад, ки инсон бояд аз худписандӣ ва ғурур дурӣ ҷӯяд.[4]

Ӯ ба инсонҳо насиҳат мекунад, ки ҳаёти худро бо накукорӣ ва амали хуб зинда гардонанд. Рӯдакӣ инсонро ба қавӣ сохтани рӯҳу равон ташвиқ мекунад ва бар он аст, ки тарбия бояд ба таҳкими ирода ва таҳаммул ба мушкилот равона шавад.[5] Осори Рӯдакӣ нишонаи даъват ба сабру матонат мебошад, ки ҷузъи муҳими тарбияи равонӣ дониста мешавад.

Таълиму тарбия дар ашъори Рӯдакӣ ҳамчун роҳи расидан ба инсонгароӣ, хирадмандӣ ва маънавиёти баланд фаҳмонида мешавад. Ӯ таъкид мекунад, ки дониш, ахлоқи нек, истифодаи дурусти вақт ва таҷрибаҳои зиндагӣ дар тарбияи инсон нақши калидӣ доранд. Ашъори Рӯдакӣ сарчашмаи бузурги ҳидоят ва насиҳат барои тарбияи инсони комил боқӣ мемонад.

Таълиму тарбия дар «Маснавии маънавӣ»-и Ҷалолуддини Балхӣ (Румӣ) яке аз паҳлуҳои муҳим ва асосии мероси ахлоқиву ирфонии ӯст. Дар «Маснавӣ маънавӣ», ки онро худи шоир «усули усул» ва «фиқҳи акбар» номидааст, масъалаи таълиму тарбия бо диди ирфонӣ, ахлоқӣ ва маънавӣ баён шудааст.

Масъалаи таълиму тарбия ва маънавиётр дар «Маснавии маънавӣ» ҳамчун яке аз рукнҳои асосии инсонӣ ва роҳи расидан ба ҳақиқати илоҳӣ тафсир ёфтааст. Дар ин асари бузург, маънавиёт бо маърифат, ишқи илоҳӣ ва камолоти рӯҳонӣ пайваст аст.[6]

Яке аз мавзӯъҳои калидӣ дар «Маснавӣ маънавӣ», худшиносист. Балхӣ маънавиётро ҳамчун роҳи шинохти ботинии худ ва дарк кардани вуҷуди илоҳӣ дар дохили инсон таъбир мекунад. Вай таъкид мекунад, ки ҳар кас бояд аз пардаи нафси худ гузарад, то рӯҳи худро пок созад.

Балхӣ сабрро яке аз пояҳои муҳим дар рушди маънавиёт медонад. Дар достонҳои «Маснавӣ», сабр ҳамчун василаи таҳаммул ба мушкилот ва расидан ба ҳақиқат таъкид шудааст. Масалан, дар достони «Шакар ва қамиш» Балхӣ бо рамзҳо нишон медиҳад, ки чӣ гуна сабр инсонро ба зебоӣ ва ширинии маънавӣ мерасонад.

Дар «Маснавии маънавӣ», маънавиёт аксар вақт тавассути достонҳои рамзӣ ва мисолҳои гуногун тасвир мешавад. Масалан: достони шикояти най аз эҳсоси ҷудоии рӯҳ аз сарчашмаи илоҳӣ қисса мекунад. Най ҳамчун рамзи инсонест, ки маънавиётро тавассути ишқу ихлос меҷӯяд:

Бишнав аз най чун ҳикоят мекунад,

Аз ҷудоиҳо шикоят мекунад.

Балхӣ таъкид мекунад, ки маънавиёт тавассути таълиму тарбия ва пайравӣ ба пирон ва роҳнамоён рушд меёбад. Вай дониш ва маърифатро василаҳои муҳим барои расидан ба камолоти маънавӣ мешуморад.

Балхӣ таълимро танҳо гирифтани донишҳои зоҳирӣ намедонад, балки онро василае барои шинохти ҳақиқат ва худшиносии инсонӣ мешуморад. Ӯ таълимро ба «равшансозии рӯҳ» ва «поксозии қалб» монанд мекунад. Ба андешаи ӯ, дониш бояд инсонро аз ҷаҳли ботинӣ ва дилбастагӣ ба моддӣ берун оварад.

Мавлавӣ бештар аз ҳар чиз ба таҳзиби нафс аҳаммият медиҳад. Ӯ таъкид мекунад, ки бе тарбияи ахлоқӣ ва рӯҳонӣ, дониш метавонад ба кибр ва фиреб оварда расонад. Барои ҳамин тарбия дар Маснавӣ ҳамеша бо сабр, тавозуъ, муҳаббат, ва иршод ҳамроҳ аст.

Ҷалолуддини Балхӣ устодро раҳнамо ва чароғи роҳи мурид мешуморад. Ба ақидаи ӯ, устод чун оина аст, ки айбҳои толибро нишон медиҳад ва роҳнамоӣ мекунад. Таълим бе устоди комилро ноқис мешуморад, зеро таҷриба ва таҷрибаи маънавӣ ба китоб танҳо маҳдуд намешавад.

Ба андешаи Ҷалолуддини Балхӣ, инсон танҳо дар якҷоягӣ бо дигарон, дар ҷомеа, такмил меёбад. Барои ҳамин тарбия бояд инсонро барои хизмати ҷомеа, адолат ва некӣ омода созад.

Таълим ва тарбия дар «Маснавӣ» танҳо дар доираи мактаб ё дониш омӯхтан маҳдуд намешавад, балки тамоми умрро фаро мегирад ва ҳадафи асосӣ — расидан ба камоли инсониву маънавӣ мебошад. Мавлавӣ таъкид мекунад, ки дониш бе тарбияи ахлоқӣ ва муҳаббат танҳо зоҳир аст, аммо дониш бо муҳаббат ва покии қалб – ҳақиқати комил.

Хулоса, дар «Маснавии маънавӣ», маънавиёт ҳамчун сафари маърифатӣ ба сӯи ҳақиқат ва илоҳият фаҳмонида шудааст. Ин асар инсонро ба худшиносӣ, ишқ, сабр ва пайравӣ ба роҳи ҳақ даъват мекунад. Ҷалолиддини Балхӣ нишон медиҳад, ки маънавиёт танҳо дар тасаввуроти ботинӣ нест, балки бояд дар амалҳои рӯзмарра ва муносибати инсон бо дигарон таҷассум ёбад.

Бобоҷонзода И.Ҳ. – мудири шуъбаи масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи муосири Институти фалсафа,

сиёсатшиносї ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор

(Дар ҳошияи мубоҳисаҳои иҷлоси 80-уми Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Президенти Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам Лионг Кионг)

Ҳамкориҳои Тоҷикистон бо кишварҳои пешрафтаи Осиёи Ҷанубу Шарқӣ яке аз самтҳои муҳими сиёсати хориҷии ҷумҳурӣ ба шумор меравад. “Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо мақсади роҳ ёфтан ба бозорҳои босуръат инкишофёбандаи сармоя, фановарӣ, ашёи хом ва маҳсулоти саноатӣ, таҳкими муносибатҳои мутақобилан судмандро бо кишварҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, аз ҷумла Тайланд, Индонезия, Малайзия, Сингапур, аз он ҷумла Ветнам аз самтҳои муҳимтарини сиёсати хориҷии худ мешуморад” дар Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон оварда шудааст[5]. Ҷиҳати таҳким бахшидани муносибатҳо бо ин кишварҳо барои расидан ба ин мақсад шароити мусоид фароҳам оварда шудааст. Махсусан, ҳамкориҳои Тоҷикистон бо Ветнам, дар соҳаҳои гуногуни ҳаётан муҳим идома доранд ва ин раванд яке аз дастовардҳои муҳими дипломатияи тоҷик дар тӯли 34 соли истиқлолият мебошад. Заминаҳои қарордодиву ҳуқуқии муносибатҳо бо кишварҳои минтақа, аз қабили Ветнам, Таиланд, Индонезия, Малайзия, Сингапур ва ғайра, дар ҳоли ташаккул қарор доранд.

Ҳамкориҳои сиёсию дипломатии байни ду кишвар

Маҳз анъанаҳои деринаи дӯстӣ дар давраи Иттиҳоди Шуравӣ ба ҳамкориҳои дуҷонибаю бисёрҷонибаи Тоҷикистону Ветнам мусоидат намудааст. Ду кишвар дар ташкилотҳои байналмилалӣ, аз ҷумла СММ, барои таъмини оромию субот ба хотири рушду пешрафт манфиатҳои умумӣ ва талошҳои муштарак иштирок доранд ва ба арзишҳои сулҳу дӯстӣ ва ҳамкорӣ эҳтиром менамоянд. Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам дар баробари кишварҳои ҷаҳон Истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба расмият шинохта, 14 июли соли 1992 муносибатҳои дипломатии худро бо Ҷумҳурии Тоҷикистон барқарор кардааст. Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам (бо қароргоҳ дар Пекин) Парвиз Давлатзода таъйин шудааст.

Дар солҳои Иттиҳоди Шӯравӣ байни Тоҷикистону Ветнам муносибатҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ ба роҳ монда шуда буданд. Тоҷикистон ба Ветнам электроплитаҳо, термостатҳо, таҷҳизот барои саноати текстилӣ, алюмин, арматур ва ғайра содир мекард. Инчунин дар чорчубаи ин ҳамкориҳо шаҳрвандони Ветнам дар донишкадаҳою мактабҳои Тоҷикистон ба таҳсил фаро гирифта шуданд.

Мулоқотҳои сатҳи олӣ дар доираи ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷониба

Дар солҳои охир, муносибатҳои дуҷонибаи Ҷуҳурии Тоҷикистон бо Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам то андозае фаъол гардидааст. Яке аз муҳимтарин рӯйдодҳо дар таърихи муносибатҳои Тоҷикистону Ветнам ин сафари Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам 18-22 январи 1999 ва гуфтушуниди ӯ бо Президенти он кишвар Чан Дик Лионг дар мавриди рушди минбаъдаи муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкории судманд мебошад. Байни ду кишвар ҳамкории самараноки байнипарлумонӣ ба роҳ монда шудааст. Дар соли 2010 Гурӯҳи дӯстӣ ва ҳамкории байнипарлумонии ду кишвар байни Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ ва Ассамблеяи миллии Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам таъсис ёфтааст. 26 апрели соли 2019 дар ҳошияи сафари кории Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба шаҳри Пекини Ҷумҳурии мардумии Чин ҷиҳати иштирок дар Форуми дуюми ҳамкориҳои байналмилалии “Як камарбанд, як роҳ”, мулоқоти Роҳбари Давлат бо Сарвазири Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам доир гардид. Дар ҷараёни мулоқот масоили ҳамкории кишварҳо дар сатҳи дуҷониба ва бисёрҷониба мавриди баррасӣ қарор дода шуд. 15 июни соли 2019 дар ҳошияи Саммити 5-уми Машварати ҳамкорӣ ва тадбирҳои боварӣ дар Осиё мулоқоти Ноиби Президенти Ветнам бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим гардид. Дар ҷараёни мулоқот маҷмӯи васеи масоили ҳамкории дуҷониба мавриди баррасӣ қарор дода шуд.

22 сентябри соли 2025 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Ню-Йорк дар ҳошияи мубоҳисаҳои иҷлоси 80-уми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид бо Президенти Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам Лионг Кионг мулоқот намуданд. Барои рушди фаъоли ҳамкорӣ ва таҳкими муколамаи сиёсӣ пешниҳод гардид, ки вазоратҳои корҳои хориҷии ду кишвар барои андешидани чораҳои муассир вазифадор карда шаванд. Дар ин замина таҳкими ҳамкории байнипарлумонию байниидорӣ зарур шумурда шуд. Ҷонибҳо аз имконоти мавҷудаи рушди муносибатҳо ёдовар шуда, пешниҳод намуданд, ки талошҳо барои истифодаи босамари онҳо ба нафъи мардумони ду кишвар бештар гардонида шаванд. Ба афзуннамоии ҳаҷми гардиши молу маҳсулот миёни ду кишвар, рушди ҳамкорӣ дар соҳаҳои саноат, хусусан навсозии технологии соҳаи саноати сабук ва кишоварзӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир гардид. Рушди ҳамкорӣ дар бахшҳои маориф, тандурустӣ, фарҳанг ва сайёҳӣ низ зарур дониста шуд. Дар мулоқот, ҳамчунин, оид ба ҳамкории ду кишвар дар доираи Созмони Милали Муттаҳид, Созмони ҳамкории Шанхай ва дигар созмонҳои минтақавию байналмилалӣ табодули афкор сурат гирифт[4].

Санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ

Айни замон байни Тоҷикистон ва Ветнам 5 санади ҳуқуқӣ ба имзо расидаанд, ки иборатанд аз:

-Аҳднома оид ба асосҳои муносибатҳои байнидавлатӣ ва ҳамкорӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам; -

-Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам оид ба ҳавасмандгардонӣ ва ҳифзи мутақобилаи сармоя;

-Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам оид ба ҳамкориҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ;

-Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам оид ба ҳамкориҳои илмӣ ва техникӣ;

-Протокол оид ба ҳамкорӣ байни Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати корҳои хориҷии Ветнам.

Бояд қайд кард, ки санадҳои мазкур барои рушди ҳамкориҳои мутақобилаи судманди кишварҳо заминаи ҳуқуқӣ гузошт. Созишномаҳо оид ба ҳавасмандгардонӣ ва ҳифзи мутақобилаи сармоя барои фаъолияти соҳибкорон ва сармоягузорони ветнамӣ дар ҷумҳурӣ мусоидат намуд.

Ҳамкориҳои иқтисодию сармоягузорӣ ва тиҷоратӣ

Бояд зикр намуд, ки ба имзо расонидани Созишнома оид ба ҳамкориҳои тиҷоратӣ, иқтисодӣ ва сармоягузорӣ барои фаъол гардонидани муносибатҳои тиҷоратии байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам замина гузошт. Ҷумҳурии Ветнам яке аз кишварҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ мебошад, ки ҷиҳати ҳамкорӣ намудан Тоҷикистон шароити мусоидро дар самт боҷи гумрукӣ ва андозҳо пешниҳод менамояд. Бар асари сафари мазкур робитаҳои иқтисодии кишварҳои мо то андозае фаъол гаштанд. Имрӯз дар минтақаҳои гуногуни Тоҷикистон зиёда аз 9 корхонаи муштарак бо саҳмгузории сармояи ҷониби Ветнам фаъолият менамоянд.

Пас аз сафари давлатии Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соли 1999 дар ҷумҳурӣ 3 корхонаҳои муштарак «ВТ Силк», (бо ду намояндагиҳои худ дар шаҳри Кулоб) оид ба истеҳсоли абрешим, ки фонди низомномавии он 2 млн. сомониро ташкил медод, таъсис дода шуд. Корхонаи муштараки “Роҳи абрешим” бо фонди низомномавии 823970 доллари ИМА байни корхонаҳои ШС «Тори Зарин» Тоҷикистон, ки ҳиссаи он 40% ва ШС «Хиеп Шанг Ко ЛТД» Ветнам, ки ҳиссаи он 60% ро ташкил мекард таъсис ёфт.[3.С-55] Дар ҷумҳурӣ корхонаи муштараки Тоҷикистону Ветнам «ВТ-Инвест», ки ҳиссаи маблағгузории Ветнам 1,7 млн. долл. ИМА- ро ташкил медиҳад фаъолияти худро бурда истодааст. Корхонаи мазкур дар ноҳияи Бешкент 3000 гектарро ба иҷора гирифта дар 2500 гектар бо парвариши пахта машғул аст. Дигар корхонаи муштараки Тоҷикистону Ветнам «ВТИ-Помир» соли 1998 ташкил ёфтааст, ки он дар Вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон фаъолият бурда (78%), дар маблағгузории кони ангишти Ровнев иштирок менамояд.

Ҳамин тариқ, ҳамкориҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ асоси муносибатҳои дарозмуддати байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам ба ҳисоб меравад. Аз рӯи ҳаҷми гардиши савдо, нишондиҳандаҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ динамикаи робитаҳои тиҷоратӣ кам ба назар мерасад. Ҳаҷми тиҷоратии дуҷониба байни кишварҳо дар 2018 ба 3 миллиону 302 ҳаз. долл. ИМА расидааст.

Хулоса, равобити хуби анъанавии дӯстии раҳбарони ду ҷониб ба густариши ҳамкориҳои тарафайн шароити мусоид фароҳам овард. Аз ин рӯ таҳия ва татбиқи қарорҳои ҳамаҷониба барои пешбурди тиҷорати байни Ветнам ва Тоҷикистон муҳим мебошад.

Механизми байниҳукуматӣ барои бунёди заминаи ҳуқуқии ҳамкориҳои иқтисодию тиҷоратӣ, таҳияи лоиҳаҳо оид ба иқтисоду тиҷорат мусоидат менамояд. Баргузории вохӯриҳо дар сатҳи вазирон ва муовинони вазирон ва такмили механизмҳои кумитаи байниҳукуматӣ анҷом дода шавад. Барои Тоҷикистон дар густариши механизми байниҳукуматӣ бо Ветнам зарур аст, ки механизми машваратҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ омӯхта шавад, то ин дар чаҳорчӯбаи ҳамкориҳо миёни ду ҷониб ба мувофиқа оварда расонад. Барои зиёд кардани ҳамкориҳои самти иқтисодӣ омӯзиши ҷанбаҳои муҳими Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам зарур аст. Дар оянда бо назардошти ин ҷанба муносибатҳоро дар сатҳи сифатан нав бояд ба роҳ монд. Тоҷикистону Ветнам имкониятҳои зиёди иқтисодӣ доранд ва метавонанд ҳамкориҳоро дар соҳаҳои саноати сабук, аз ҷумла коркарди пилла, пахта ва дигар маҳсулоти техникӣ, ҳамчунин истихроҷи захираҳои ангишт фаъолтар гардонанд.

Соҳиби Баҳруло, - ходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии

Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиёи ва Аврупои АМИТ

Адабиёт

1. Эмомалӣ Раҳмон // 20 соли СҲШ: ҳамкорӣ баҳри субот ва шукуфоӣ [Манбаи электронӣ] URL:https://mo.tnu.tj/tj/20-soli-s-sh-amkor-ba-ri-subot-va-shukufo/ (санаи муроҷиат06.2021)

2. Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон [Манбаи электронӣ] URLhttps://mfa.tj/tg/main/view/988/konsepsiyai-sijosati-khorijii-jumhurii-tojikiston (санаи муроҷиат 23.06.2021)

3. Муносибатҳои Тоҷикистон бо Ветнам [Манбаи электронӣ] URL:https://www.mfa.tj/index.php/tg/main/view/18/munosibathoi-tojikiston-bo-vetnam (санаи муроҷиат 23.06.2021)

4. Мулоқот бо Президенти Ҷумҳурии Сотсиалистии Ветнам Лионг Кионг [Манбаи электронӣ] https://www.president.tj/event/news/52857(санаи муроҷиат 23.09.2025)

5. Сайидзода Зафари Шералӣ (Саидов Зафар Шералиевич). Внешняя политика Таджикистана в период его становления как суверенного независимого государства (1992-2004 гг.). – Седьмое издание. - Душанбе: ООО «Контраст», 2010. – 446 с.: ил. С-55

6. Сиёсати хориҷӣ (маҷаллаи илмӣ-назариявӣ ва иттилоотии Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон). – № 1, 2011 С-68-69

Тибқи натиҷаҳои охирини як тадқиқоти муътабари байналмилалӣ, ки аз ҷониби созмони маъруфи ҷаҳонӣ оид ба арзёбии сатҳи амният ва субот анҷом дода шудааст, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар миёни тамоми кишварҳои ҷаҳон мақоми дуюмро аз рӯи амният соҳиб гардид. Ин эътироф гувоҳи он аст, ки Тоҷикистон тавонистааст дар як муҳити мураккабу пуртазоди ҷаҳонӣ сатҳи баланди амният ва суботи сиёсиву иҷтимоиро таъмин намояд.

Ҷойгоҳи баланд дар раддабандии ҷаҳонӣ - дастоварди бузурги сиёсиву иҷтимоӣ. Ба ин натиҷа омадан осон нест. Дар гузоришҳои таҳлилӣ, омилҳои зиёде ба назар гирифта шудаанд, аз ҷумла:

- сатҳи ҷинояткорӣ ва хавфҳои иҷтимоӣ;

- эътимоди мардум ба мақомоти давлатӣ;

- шумораи ҳодисаҳои хушунатомез;

- амнияти шахсӣ, иқтисодӣ ва ҷамъиятӣ;

- суботи сиёсӣ ва фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ.

Маҳз дар асоси таҳлили ҳамаҷонибаи чунин нишондиҳандаҳо Тоҷикистон тавонист дар байни садҳо кишвари ҷаҳон мақоми ифтихории дуюм-ро касб намояд.

Таҳлилгарон ва коршиносони байналмилалӣ таъкид мекунанд, ки яке аз сабабҳои асосии таъмин шудани чунин сатҳи баланди амният дар Тоҷикистон сиёсати сулҳҷӯёна ва дурандешонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

Пас аз солҳои вазнини ҷанги шаҳрвандӣ ва нооромии сиёсӣ, марҳилаи нави таърихии давлатдорӣ бо эҳёи сулҳу ваҳдат оғоз гардид. Ташкили сохторҳои устувори давлатӣ, таҷдиди қувваҳои низомӣ ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, инчунин баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқии ҷомеа, самтҳои калидии ин раванд буданд.

Дар баробари ин, нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ –Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, саҳми мақомоти қудратӣ - Вазорати корҳои дохилӣ, Кумитаи давлатии амнияти миллӣ, Прокуратура, Гвардияи миллӣ ва дигар сохторҳо дар ҳифзи амнияти дохилӣ ва муқовимат ба хатарҳои муосир назаррас аст. Ғайр аз ин, иштироки фаъоли ҷомеа, аз ҷумла ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ҷавонон, занон ва кормандони соҳаи маорифу фарҳанг, дар баланд бардоштани маърифати шаҳрвандӣ ва ҳифзи арзишҳои миллӣ, ба суботи дохилӣ мусоидат кардааст.

Тайи солҳои охир Тоҷикистон на танҳо барои шаҳрвандони худ, балки барои сайёҳони хориҷӣ низ ба як макони бехатар ва ҷолиб табдил ёфтааст. Далели ин - афзоиши ҷараёни сайёҳон аз гӯшаву канори ҷаҳон ба манотиқи сайёҳии кишвар, хусусан ба кӯҳистони Бадахшон, водии Рашт, ноҳияи Варзоб, Хатлон ва Суғд мебошад. Сайёҳон Тоҷикистонро ҳамчун кишвари амн, фарҳангӣ ва меҳмоннавоз муаррифӣ мекунанд, ки дар он муҳити ором ва дӯстона барои ҳама фароҳам аст.

Эътирофи Тоҷикистон ҳамчун яке аз амнтарин кишварҳои дунё, на танҳо як комёбии муваққатӣ, балки марҳилаи нав дар роҳи таҳкими амнияти миллӣ ва рушди босуботи ҷомеа мебошад. Дар оянда низ нигоҳ доштани ин сатҳи баланди амният, тақвияти эҳсоси ватандӯстӣ, баланд бардоштани савияи ҳуқуқии шаҳрвандон ва ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи амният, вазифаи аввалиндараҷаи давлат ва ҷомеа боқӣ мемонад.

Мавқеи баланди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар раддабандии амнтарин кишварҳои ҷаҳон, ифодагари ҳушёрӣ, масъулият ва иродаи қавии мардум ва роҳбарияти кишвар мебошад. Имрӯз Тоҷикистон на танҳо як намунаи сулҳу оромӣ, балки намунаи як кишварест, ки бо иқдомҳои стратегӣ тавонист дар шароити муосир амнияти комил ва зиндагии осудаи мардумро таъмин намояд.

Абдухолиқова Парвина Носировна - н.и.т., ходими калони илмӣ

Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии АМИТ

Дар ҳошияи сафари Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустам Эмомалӣ ҷиҳати иштирок дар Форуми сеюми байнипарламентии кишварҳои Осиёи Марказӣ ба Ҷумҳурии Қирғизистон, 23 сентябри 2025

Минтақаи Осиёи Марказӣ, ки аз давлатҳои Тоҷикистон, Қазоқистон, Қирғизистон, Туркманистон ва Ӯзбекистон иборат аст, барои таъмини субот, рушди устувор ва таҳкими робитаҳои сиёсӣ ва иқтисодӣ ниёз ба ҳамкории зич ва ҳамоҳангшуда дорад. Дар ин замина, форумҳои байнипарлумонӣ ҳамчун платформаи муҳими сиёсӣ ва қонунгузорӣ барои густариши ҳамкории кишварҳо нақши асосӣ мебозанд. Ҳамоишҳои байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ бо мақсади таҳкими ҳамкориҳои байнипарлумонӣ ва фаъолгардонии муколамаи сиёсӣ баргузор мешаванд. Ин ҳамоишҳо ба вакилони парлумон имкони табодули таҷриба, баррасии масоили минтақавӣ, аз ҷумла амният, муҳити зист, муҳоҷират ва рушди иқтисодӣ ва таъмини иҷрои амалии тасмимҳои муштаракро фароҳам меоранд. Ҳамкории вакилони парлумонӣ барои баланд бардоштани иқтидори куллии минтақа низ муҳим аст ва аз ин рӯ, ин ҳамоиш ҳамасола баргузор мешавад. Амнияти минтақавӣ мавзӯъи калидӣ дар нишастҳои байнипарлумонӣ аст. Бо вуҷуди боқӣ мондани мушкилоте чун терроризм ва қочоқи маводи мухаддир, ҳамоҳангсозии сиёсатҳои кишварҳо дар доираи ин форумҳо ба коҳиш додани таҳдидҳои амниятӣ мусоидат мекунад. Масалан, муколамаи мунтазами байнипарлумонӣ ба таҳкими эътимод ва ҳамкории мустақим дар мубориза бо ҷинояткорӣ мусоидат мекунад. Форумҳо барои ҳамоҳангсозии сиёсати иқтисодӣ ва таҳкими равобити тиҷоратӣ дар минтақа замина фароҳам мекунанд. Баррасии масъалаҳои марбут ба истифодаи оқилонаи захираҳои об, дастгирии соҳибкорӣ ва коҳиши монеаҳои тиҷоратӣ ба рушди устувори кишварҳо мусоидат мекунад. Ин дар амал ба кишварҳои минтақа имкон медиҳад, ки дар бозорҳои байналмилалӣ рақобатпазир бошанд.

Тоҷикистон ҳамчун кишвари дорои аҳамияти бузурги геостратегӣ дар минтақа метавонад бо иштироки худ дар чунин форумҳо дар таҳкими ҳамкориҳо дар бахшҳои муҳими иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва дифоъӣ саҳми арзанда гузорад. Муколамаи мунтазам бо кишварҳои ҳамсоя метавонад ба ҳалли масъалаҳои умумӣ, аз қабили муҳоҷират, захираҳои об ва мубориза бо терроризм мусоидат кунад.

Бояд ёдовар шуд, ки форумҳои байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ шурӯъ аз соли 2023 мунтазам баргузор карда шуда истодааст. Форуми якуми байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ дар шаҳри Туркистони Ҷумҳурии Қазоқистон дар таърихи 9 - 10 - уми феврали соли 2023 баргузор гардида, дар доираи форуми мазкур масъалаҳои зерин баррасӣ гардида буданд: масъалаҳои таҳкими ҳамкориҳои ҳамаҷонибаи стратегии кишварҳои Осиёи Марказӣ ва нақши парлумон дар ин раванд, инчунин густариши ҳамкориҳои фарҳангию гуманитарӣ дар заминаи мероси муштараки таърихию фарҳангӣ. Дар натиҷаи форум Декларатсияи Туркистон қабул карда шуд. Ҳуҷҷат дурнамои рушди минбаъдаи муносибатҳои байнипарлумонӣ, ки ба тавсеаи ҳамкориҳои иқтисодӣ ва ташаккули фазои ягонаи фарҳангию таърихии Осиёи Марказӣ нигаронида шудааст, инъикос ёфтааст.

Форуми дуюми байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ 12 - уми сентябри соли 2024 дар шаҳри Хиваи Ҷумҳурии Ӯзбекистон баргузор гардид, ки заминаи баргузории ин форум ба масъалаҳои ҳамкориҳои судманд ва минтақаӣ аҳамияти аввалиндараҷа зоҳир карда шуд.

Бояд зикр намуд, ки 23 - уми сенятбри соли равон дар Ҷумҳурии Қирғизистон форуми сеюми байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ баргузор мегардад. Ҷиҳати иштирок дар ин ҳамоиши минтақавӣ Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустам Эмомалӣ ба Ҷумҳурии Қирғизистон сафар карданд. Форуми навбатии байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ таҳти шиори “Роҳҳои муассир барои рушди ҳамаҷонибаи минтақа” баргузор шуда, мавзӯъҳои мавриди баҳси вакилони парлумон қонунгузории муҳоҷират ва меҳнат, таъмини истиқлолияти рақамӣ ва амнияти иттилоотӣ ва беҳбуди фазои сармоягузорӣ гузошта шудааст.

Тибқи гузориши расонаҳои ин кишвар, ҳадафи форум таҳкими ҳамкориҳои байнипарлумонӣ дар Осиёи Марказӣ барои ноил шудан ба рушди устувори иқтисодӣ, танзими равандҳои муҳоҷират ва рушди муҳити рақамӣ мебошад.

Дар он масъалаҳои “Муҳоҷират ва ҷараёнҳои корӣ: таъмини ҳуқуқи шаҳрвандон ва устувории иқтисодӣ тавассути қонунгузорӣ”, “Тадбирҳои қонунгузорӣ барои беҳтар кардани фазои сармоягузорӣ ва баланд бардоштани шаффофияти иқтисодӣ дар кишварҳои Осиёи Марказӣ” ва “Парлумонҳо ва соҳибихтиёрии рақамӣ: таъмини амнияти киберӣ ва танзими ҳуқуқии муҳити рақамӣ” баррасӣ хоҳанд шуд.

Форумҳои байнипарлумонии кишварҳои Осиёи Марказӣ ҳамчун як механизми муҳими ҳамкорӣ барои таҳкими робитаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ дар минтақа хизмат мекунанд. Ин платформаҳо ба кишварҳо имкон медиҳанд, ки мушкилоти умумиро бо роҳи осоишта ва ҳамоҳангшуда ҳал кунанд ва ба ин васила ба рушди устувори минтақа мусоидат кунанд. Барои Тоҷикистон ширкат дар чунин ҳамоишҳо як фурсати рушд ва субот дар минтақа аст.

ШАРИФОВ Искандар - ходими илмии шуъбаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақили

Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

22 сентябри соли 2025 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Ню-Йорк дар ҳошияи мубоҳисаҳои иҷлоси 80-уми Маҷмаи Умумии СММ як қатор мулоқотҳои муҳим бо сарони давлатҳо ва роҳбарони ташкилотҳои байналмилалӣ анҷом доданд. Ин вохӯриҳо бори дигар нишон доданд, ки Тоҷикистон дар низоми муосири байналмилалӣ мавқеи фаъолона дошта, сиёсати хориҷии худро бар асоси ҳамкорӣ, сулҳ ва рушди устувор пеш мебарад.

Дар мулоқот бо Дабири кулли СММ Антониу Гутерреш масъалаҳои муҳими байналмилалӣ баррасӣ гардиданд. Аз ҷумла таъкид гардид, ки авҷ гирифтани мухолифатҳои геосиёсӣ, таҳдидҳои амниятӣ, даргириҳои мусаллаҳона, терроризм ва ифротгароӣ, буҳронҳои иқтисодиву молиявӣ ва ноамнии озуқаворӣ идомаи босамари ҳамкории муассирро тақозо менамояд. Ҳамчунин дар мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид масъалаҳои калидии рӯзномаи ҷаҳонӣ, аз ҷумла татбиқи Рӯзномаи 2030 оид ба рушди устувор, ташаббуси “Созмони Милали Муттаҳид-2.0” ва ислоҳоти фарогири низоми байналмилалӣ дар доираи барномаи “Созмони Милали Муттаҳид-80” низ баррасӣ гардиданд. Дар ин замина аҳамияти ташаббусҳои СММ, аз ҷумла “Низоми огоҳии бармаҳал барои ҳама”, ва иқдомҳои Тоҷикистон дар самти ҳалли мушкилоти обу иқлим, ҳифзи пиряхҳо ва мубориза бо терроризму ифротгароӣ махсус таъкид шуд. Бо дарназардошти он ки то соли 2030 ҳамагӣ 35 фоизи Ҳадафҳои Рушди Устувор татбиқ хоҳад шуд, зарурати истифодаи самараноки технологияҳои рақамӣ ва зеҳни сунъӣ ҳамчун абзори муҳими дастёбӣ ба ин ҳадафҳо матраҳ гардид. Омодагӣ ба баргузории конфронсҳои байналмилалии оби СММ дар солҳои 2026 ва 2028, ки дувумӣ дар Душанбе баргузор мешавад, ҳамчун иқдоми стратегии густариши ҳамкорӣ арзёбӣ гардид. Дар баробари ин, зарурати тақвияти ҳамкории байналмилалӣ барои бартарафсозии таҳдидҳои муосир, аз қабили терроризм, ифротгароӣ ва низоъҳои мусаллаҳона тавассути роҳҳои сиёсию дипломатӣ таъкид гардид, ки аҳамияти амалӣ ва ҷаҳонии дипломатияи пешгирикунандаи Тоҷикистонро боз ҳам рӯшан месозад.

Дар ҳошияи мубоҳисаҳои иҷлосияи 80-уми Маҷмаи Умумии СММ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчунин бо сарони як қатор давлатҳо, аз ҷумла Ветнам ва Португалия низ вохӯрӣ ва суҳбат намуданд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳор доштанд, ки Тоҷикистону Ветнамро, новобаста аз мавқеи ҷуғрофӣ, анъанаҳои деринаи дӯстӣ ва ҳамкорӣ пайванд менамоянд. Муҳимияти таҳкими муколамаи сиёсӣ, рушди робитаҳои байнипарлумонӣ ва ҳамкории иқтисодиву тиҷоратӣ махсус зикр шуд. Аз ҷумла, рушди ҳамкорӣ дар соҳаҳои саноат, хусусан навсозии технологии соҳаи саноати сабук ва кишоварзӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир гардид.

Дар мулоқот бо Президенти Ҷумҳурии Португалия ҷонибҳо ба густариши ҳамкорӣ дар доираи дуҷониба ва Иттиҳоди Аврупо таваҷҷуҳ карданд. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар оғози суҳбат қайд намуданд, ки “Мо раванди рушди робитаҳои ҳамкории Тоҷикистону Португалияро дар доираи Иттиҳоди Аврупо мусбат арзёбӣ намуда, хоҳони тавсеаи онҳо дар қолаби дуҷониба низ ҳастем”. Аз ҷумла истифодаи захираҳои табиӣ ва инсонии Тоҷикистон дар якчоягӣ бо таҷрибаи технологӣ ва сармоягузории Португалия ҳамчун омили калидии рушди шарикии иқтисодӣ арзёбӣ шуд.

Ҳамкорӣ дар бахшҳои энергияи сабз, маъданҳои нодир, маориф, тандурустӣ, фарҳанг, саёҳӣ ва табадули устодону донишҷӯён ҳамчун самтҳои умедбахш муайян гардид.

Бояд қайд намуд, ки вохуриҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон на танҳо барои таҳкими робитаҳои дуҷониба, балки барои тақвияти нақши Тоҷикистон дар низоми байналмилалӣ аҳамияти калон доранд.

Бо пешниҳоди ташаббусҳои глобалӣ дар соҳаи обу иқлим ва таҳкид ба арзишҳои сулҳу ҳамкорӣ Тоҷикистон худро ҳамчун як кишвари ташаббускор ва масъули ҷомеаи ҷаҳонӣ муаррифӣ мекунад.

Дороншоева Некбахт Шоқосумовна, мудири шуъбаи ШМА ва Канадаи Институти

омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, номзади илмҳои сиёсӣ,

ОЗМУНҲОИ ҶУМҲУРИЯВӢ

Президентҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

 

(Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон 1951-1991, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 1991-2020) 

Айнӣ Садриддин Саидмуродович

Айнӣ Садриддин Саидмуродович (1878-1954). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон аз 14 апрели соли  1951  то 15 июли соли  1954.

Умаров Султон Умарович

Умаров Султон Умарович (1900-1964). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон аз 11 марти соли  1957  то 6 майи соли  1964.

Осимов Муҳаммад Сайфиддинович

Осимов Муҳаммад Сайфиддинович (1920-1996). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон аз 23 майи соли  1965  то 6 майи соли  1988.

Неъматуллоев Собит Ҳабибуллоевич

Неъматуллоев Собит Ҳабибуллоевич (1937). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон (Ҷумҳурии Тоҷикистон) аз 6 майи соли  1988  то 16 июни соли  1995.

Мирсаидов Ӯлмас Мирсаидович

Мирсаидов Ӯлмас Мирсаидович (1945). Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии  Тоҷикистон аз 16 июни соли  1995  то 3 феврали соли  2005.

Илолов Мамадшо Илолович

Илолов Мамадшо Илолович (1948), Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии  Тоҷикистон аз 3 феврали соли  2005  то 6-уми декабри соли 2013.

Фарҳод Раҳимӣ

Фарҳод Раҳимӣ  (1968)  Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии  Тоҷикистон аз 6-уми декабри соли  2013  то 16 январи соли 2024.

Хушвахтзода  Қобилҷон  Хушвахт

 

Хушвахтзода  Қобилҷон  Хушвахт (1982) Президенти Академияи  миллии илмҳои   Тоҷикистон аз 16-уми январи соли  2024  то инҷониб. Муфассал...

 

 

Суханҳои Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон оид ба илм