Истиқлоли давлатӣ сифати ҳуқуқии давлат буда, соҳибихтиёрии сиёсӣ, иқтисодӣ ва ҳуқуқии давлатро дар ҳалли масъалаҳои дохилӣ ва мустақилона ба роҳ мондани муносибату ҳамкориҳо дар муносибатҳои хориҷиро ифода менамояд. Дар натиҷаи ба даст овардани соҳибистиқлолӣ давлат ба сифати субъекти мустақили муносибатҳои байналхалқӣ шинохта шуда, миллат соҳиби ҳуқуқи худмуайянкунӣ мегардад.

Соҳибистиқлол будан дар муносибатҳои байналхалқӣ маънои эътироф гардидан аз ҷониби дигар давлатҳои ҷаҳон, ҳуқуқ пайдо намудан дар пешниҳоди ташаббусҳои ҷаҳонӣ ва нақш гузоштан дар ҳалли масъалаҳои глобалиро дорад. Ба шарофати соҳибистиқлолӣ давлат дар арсаи байналмилалӣ мақсаду манфиатҳои қонунии шаҳрвандони худро ҳимоя ва татбиқ менамояд.

Ба андешаи мо Истиқлоли давлатӣ барои кишвар, миллат ва шаҳрвандони Тоҷикистон чунин шароиту имкониятҳоро фароҳам овард:

- Озодии миллат барои мустақилона муайян намудан таърих ва тақдири худ.

- Эҳё, ҳифз ва рушди фарҳанг ва ҳувияти миллӣ, ифтихор аз мероси пурғановати фарҳангии халқи форсу тоҷик.

- Ободу зебо гардонидани сарзамини кунунии Тоҷикистон тавассути корҳои ободкорона, сохтмони биноҳои боҳашамат, роҳҳою пулҳо ва иншоотҳои бузурги аср, сохтмони корхонаҳои хурду бузурги саноатӣ ва ғайра.

- Ваҳдати миллӣ ва ҳамбастагию ҳамраъйии халқу миллатҳои сокини Тоҷикистон.

- Таъсисёбӣ ва неруманд гардидани Артиши миллӣ ҳамчун сипари боэътимоди давлату миллат.

- Фароҳам омадани шароити мусоид барои худмуайянкунии шахсӣ ва касбии шаҳрвандони Тоҷикистон.

- Фароҳам омадани шароити мусоид барои ҷойивазкунии иҷтимоии шаҳрвандон, махсусан ҷавонони Тоҷикистон.

- Ҳифзи ҳуқуқ, озодиҳо ва манфиатҳои қонунии шаҳрвандони Тоҷикистон.

- Зиндагии шоён, сазовор, бехатар ва осудаи шаҳрвандони Тоҷикистон.

- Фароҳам омадани шароити мусоид барои таҳсилот, фаъолияти ҷамъиятӣ, пешрафти касбӣ ва худмуайянкунии бонувони Тоҷикистон;

- Пайдо шудани имкониятҳо барои сафарҳои корию меҳнатӣ, сайёҳӣ ва таълимии шаҳрвандони Тоҷикистон ба дигар давлатҳои хориҷӣ;

- Боло рафтани мақоми Тоҷикистон дар муносибатҳои байналмилалӣ ва аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид дастгирӣ ёфтани ташаббусҳои Тоҷикистон дар ҳалли масъалаҳои глобалӣ ва ғайра.

Дар шароити ҷаҳонишавӣ ва таҳдидҳои замони муосир масъалаи устувор нигоҳ доштани истиқлоли давлатӣ аҳаммияти аввалиндараҷа пайдо менамояд. Махсусан, хатари гурӯҳҳои экстремистию террористӣ, ки барои барҳам задани субот, ваҳдати миллӣ ва истиқлоли миллии кишварамон талош меварзанд, ботадриҷ меафзояд. Мутаассифона, баъзе аз шаҳрвандони Тоҷикистон дар гурӯҳҳои экстремистӣ шомил шуда, бо ҳар восита ба зидди пешрафт, осудагӣ ва зиндагии шоёну ороми ҳаватанони худ мубориза мебаранд. Агар чунин нафарон бо ин ҳама талошҳо неруи хешро дар ободии кишварамон равона мекарданд, дар пешрафти Ватан ва боз ҳам беҳтар гардидани сатҳи зиндагонии аҳолӣ саҳми назаррас мегузоштанд.

Натиҷаҳои таҳқиқотҳои сотсиологии давоми солҳои 2019-2024 гузаронидашуда нишон медиҳанд, ки мусоҳибон экстремизм ва терроризмро ҳамчун таҳдиду хатари ҷиддӣ ба сулҳу ваҳдат ва истиқлоли давлатӣ номбар намудаанд. Агар соли 2019 то 36,3%-и мусоҳибон экстремизм ва терроризмро хатар ба сулҳу ваҳдат ва истиқлоли давлатӣ донанд, пас ин нишондиҳанда дар соли 2024 то ба 73,5% рафта расидааст. Нишондиҳандаҳои омӯзиши афкори омма аз он шаҳодат медиҳанд, ки аллакай аксарияти кулли мардуми кишварамон таъсири манфии таҳдиду хатарҳои муосир, аз ҷумла экстремизм ва терроризмро дарк кардаанд ва барои ҳифзи истиқлолу озодӣ ва дастовардҳои он ҳамеша ҳушёру омода ҳастанд.

Мувофиқи натиҷаҳои таҳқиқоти сотсиологие, ки аз ҷониби кормандони шуъбаи сотсиологияи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ бо ҳамкорӣ бо мутахассисони кафедраи сотсиологияи факултети фалсафаи ДМТ дар мавзуи «Ватандӯстӣ, маърифати ҳуқуқӣ, ҳувияти миллӣ ва муқовимат ба муқобили экстремизм дар шароити ҷомеаи муосири Тоҷикистон» (соли 2024) гузаронида шуд, аксарияти мусоҳибон (73,5%) ҳамроҳшавии шаҳрвандон ба гурӯҳҳои экстремистию террористӣ ва паст будани сатҳи дониши илмии шаҳрвандон (42,1%)-ро ҳамчун хатарҳои асосӣ ба сулҳ, амният, ваҳдат ва истиқлоли давлатии Тоҷикистон номидаанд. Ҳамзамон, 22,8%-и мусоҳибон хурофотпарастӣ, 22,4% каҷрафтории наврасону ҷавонон, 19,0% ҷудошавии оилаҳои ҷавон, 18,0% коррупсия, 16,6% ҷараёнҳо ва гурӯҳҳои экстремистию террористӣ, 15,8% майли шаҳрвандон ба фарҳанги бегона, 12,8% сатҳи нокофии ҳисси ватандӯстӣ ва ҳувияти миллии шаҳрвандон ва 9,6% муҳоҷирати меҳнатиро таҳдиду хатарҳои истиқлоли давлатии Тоҷикистон меҳисобанд

Истиқлоли давлатӣ арзиши олии иҷтимоӣ ва сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад, сарвати миллиест, ки ҳифзу пойдор ва устувор мондани он аз ҳушёрию зиракии сиёсӣ, ватандӯстӣ, ҷаҳонбинии илмӣ ва кордонию соҳибкасб будани ҳар як ҳамдиёри мо вобастагӣ дорад. Ҳамбастагию ҳамдилӣ, муттаҳидию ҳамраъйии тоҷикистониён меҳвари истиқлоли давлатиро ташкил медиҳанд. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми шодбошии хеш ба муносибати 33-солагии истиқлоли давлатии Тоҷикистон чунин ибрози назар намуданд: “Бо камоли ифтихору сарфарозӣ иброз медорам, ки расидан ба истиқлоли сиёсӣ ва таъсис додани давлати соҳибихтиёр бузургтарин, муқаддастарин ва муҳимтарин падидаи таърихи муосири халқи тоҷик мебошад. Ин рӯйдоди беназир ҳамчун оғози таҳаввулоти бунёдӣ дар сарнавишти миллати бостонии тоҷик заминаи устувори худшиносии миллии мардуми моро фароҳам овард, ба хотири ҳифзи манфиатҳои миллӣ ва оғози ташаббусҳои созанда омили муттаҳидсоз гардид. Истиқлолу озодӣ барои ҳар фарди Тоҷикистон арзиши муқаддастарин, сарвати гаронбаҳотарин ва сарчашмаи саодат ба ҳисоб меравад. Имрӯз ба шарофати истиқлол давлати Тоҷикистон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардида, кишвари азизи мо ба узвияти кулли созмонҳои бонуфузи дунё пазируфта шудааст. Аз ин лиҳоз, қарзи инсонӣ ва вазифаи шаҳрвандии мост, ки ҳамеша шукронаи ин неъмати бебаҳоро ба ҷо оварем ва онро чун гавҳараки чашм ҳифз намоем”.

Умуман, истиқлоли давлатӣ барои Тоҷикистон дастоварди воқеан таърихӣ ва сарнавиштсоз, омили муҳимми рушди иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, инчунин, заминаи зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаи шаҳрвандон мебошад. Бо шарофати истиқлоли давлатӣ мардуми шарифи Тоҷикистон имконият пайдо намуданд, ки озодона кору зиндагӣ кунанд ва ҳамчун миллати комилҳуқуқ дар рушди кишвар ва ҷаҳон нақши назарраси худро гузоранд. Маҳз истиқлоли давлатӣ шароитеро фароҳам овард, ки миллати тоҷик забон, фарҳанг ва ҳувияти миллии худро аз нав эҳё намуда, дар шароити равандҳои ҷаҳонишавӣ ҳифз намоянд. Ояндаи дурахшони кишварамон ба устувор ва поянда будани истиқлоли давлатӣ, инчунин, садоқату ватандӯстии ҳар як шаҳрванди бонангу номуси кишварамон вобастагӣ дорад.

Мирзода Фирӯз Сафаралӣ – н.и.ф., ходими калони илмии шуъбаи сотсиологияи Институти фалсафа,

сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.М. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Истиқлоли давлатӣ яке аз арзишҳои олӣ ва муқаддас барои ҳар як миллат ба ҳисоб меравад. Он на танҳо рамзи соҳибихтиёрӣ ва озодӣ, балки шарти асосии ташаккули давлати муосир, рушди иқтисодӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоӣ мебошад. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 9 сентябри соли 1991 истиқлолияти давлатии худро эълон намуд, дар муддати кӯтоҳ тавонист мақоми худро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ ба даст орад ва ҳамчун субъекти мустақили ҳуқуқи байналмилалӣ эътироф гардад.

Бо вуҷуди мушкилоти солҳои аввали соҳибистиқлолӣ ва вазъи душвори сиёсиву иҷтимоӣ, Тоҷикистон роҳи мураккабро тай намуда, тавонист худро ҳамчун давлати комилан соҳибистиқлол муаррифӣ намояд. Эътирофи байналмилалӣ ва ҳамгироӣ бо созмонҳои минтақавию ҷаҳонӣ барои таҳкими пояҳои давлатдории навини тоҷикон нақши калидӣ бозид.

Набояд фаромӯш кард, ки истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дастоварди талошҳои пайваста ва роҳбарии Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад. Пешвои миллат бо сиёсат ва барномаҳои стратегӣ, ки ҳадафмандона барои ба даст овардани истиқлолият ва таҳкими мавқеи ҳуқуқии кишвар равона буданд, роҳи худро барои воридшавӣ ба ҷомеаи байналмилалӣ ҳамвор намуд.

Сиёсати дурандешона ва муваффақонаи Пешвои муаззами миллат на танҳо барои расидан ба истиқлолияти давлатӣ заминаи боэътимод фароҳам овард, балки роҳи ҳамкории созанда ва устувор бо ҷомеаи ҷаҳонӣ ва узвият дар созмонҳои байналмилалиро низ барои Тоҷикистон боз намуд. Нақши стратегӣ ва аҳамияти амалии роҳбарии Пешвои маҳбуби миллат имрӯз ҳамчун намунаи барҷастаи муваффақияти сиёсӣ, далерию ҳушёрӣ ва қобилияти дипломатии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ пазируфта мешавад, ки ҳам барои таҳкими мавқеи давлат дар сатҳи ҷаҳонӣ ва ҳам барои ҳифзи манфиатҳои миллӣ муҳим арзёбӣ мегардад.

Эътирофи байналмилалии истиқлол. Эътирофи истиқлоли давлатии Тоҷикистон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ як рӯйдоди таърихӣ ва бисёр муҳим маҳсуб меёбад, ки мавқеи ҳуқуқии кишварро ҳамчун субъекти мустақили муносибатҳои байналмилалӣ таҳким бахшид. Дар охири соли 1991 ва оғози соли 1992, пас аз эълони истиқлолият, Тоҷикистон аз ҷониби як қатор давлатҳои ҷаҳон расман эътироф шуд. Дар ин миён метавон Федератсияи Русия, Иёлоти Муттаҳидаи Амрико, Ҷумҳурии Мардумии Чин ва кишварҳои аъзои Созмони Милали Муттаҳидро ном бурд, ки эътирофи онҳо ба кишвар имконият дод дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун давлати комилан соҳибихтиёр ва мустақил қарор гирад. Ин эътироф на танҳо барои таҳкими мавқеи дипломатии Тоҷикистон муҳим буд, балки заминаи ҳуқуқӣ ва сиёсиро барои ҳамкорӣ бо ҷомеаи ҷаҳонӣ ва пайвастан ба созмонҳои байналмилалӣ фароҳам овард.

Маҳз эътирофи расмии байналмилалӣ ба Тоҷикистон имконият фароҳам овард, ки санаи 2 марти соли 1992 ҳамчун узви комилҳуқуқи Созмони Милали Муттаҳид пазируфта шавад. Ин рӯйдод на танҳо нуқтаи аввали эътирофи байналмилалӣ буд, балки оғози фаъолият ва нақши фаъоли дипломатии Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳонӣ низ муайян намуд.

Истиқлоли давлатии Тоҷикистон на танҳо дар доираи қоидаҳои ҳуқуқи байналмилалӣ таҳким ёфт, балки ҳамчун дастоварди бузурги сиёсӣ ва рамзи соҳибихтиёрии миллӣ мавқеи устувор пайдо кард. Эътирофи расмии истиқлол аз ҷониби ҷомеаи байналмилалӣ барои кишвар шароити мусоид фароҳам овард, ки он имконият дод робитаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ бо дигар давлатҳо ва созмонҳои байналмилалиро барқарор ва густариш диҳад. Ин раванд ба Тоҷикистон имконият дод, ки ҳамчун давлати мустақил ва бо нуфуз дар арсаи байналмилалӣ фаъолият намояд ва нақши худро дар ҳалли масъалаҳои глобалӣ ва минтақавӣ пайваста тақвият бахшад.

Ҳамгироии Тоҷикистон дар низоми байналмилалӣ. Ҳамгироии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муносибатҳои байналмилалӣ яке аз самтҳои муҳим ва стратегӣ пас аз истиқлолият ба шумор меравад. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи 34 соли соҳибистиқлолӣ ба як қатор созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва минтақавӣ ҳамроҳ шуд, аз ҷумла: Созмони Милали Муттаҳид (СММ), Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Созмони байналмилалии меҳнат (СБМ), Созмони ҳамкории Шанхай (СҲШ), Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (ИДМ), Созмони аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ (СААД), Созмони ҳамкории исломӣ (СҲИ) ва дигарҳо.

Ҳамзамон, Тоҷикистон бо роҳандозии ташаббусҳои муҳими байналмилалӣ, бахусус дар соҳаи об, иқлим ва муҳити зист, мавқеи фаъол ва эътибори худро дар арсаи ҷаҳонӣ тақвият бахшид. Қатъномаҳои СММ, аз ҷумла Соли байналмилалии оби тоза (2003), Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои ҳаёт» (2005-2015), Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» (2018-2028) ва Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон гардидани соли 2025, маҳз бо пешниҳоди Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул шуданд, ки далели нақши фаъоли кишвар дар ҳаллу фасли масъалаҳои глобалӣ ва саҳмгузории фаъолона дар ҳамгироии байналмилалӣ мебошад.

Ҳамгироии Тоҷикистон дар равандҳои байналмилалӣ на танҳо ба таҳкими нуфуз ва мавқеи сиёсӣ ва ҳуқуқии кишвар дар арсаи ҷаҳонӣ мусоидат кардааст, балки ба рушди иқтисоди миллӣ, ҷалби сармоягузорӣ, густариши ҳамкориҳои тиҷоратӣ ва беҳбуди сатҳи зиндагии аҳолӣ низ саҳми назаррас дорад. Ин раванд имкон фароҳам меорад, ки Тоҷикистон бо истифодаи имкониятҳои байналмилалӣ ва дастгирии созмонҳои молиявӣ ва техникӣ стратегияи рушди устуворро амалӣ намояд ва дар баробари дигар давлатҳо нақши фаъоли худро дар ҳаллу фасли масъалаҳои минтақавӣ ва ҷаҳонӣ нишон диҳад.

Ҳамин тавр, истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ тавассути ду марҳалаи асосӣ «эътироф ва ҳамгироӣ» мазмуну муҳтавои воқеӣ пайдо намуд. Эътирофи истиқлол аз ҷониби давлатҳо ва созмонҳои ҷаҳонӣ асоси ҳуқуқии мавҷудияти Тоҷикистонро таъмин кард, дар ҳоле ки ҳамгироӣ бо ҷомеаи байналмилалӣ имконият дод, ки кишвар мақоми сазоворро дар муносибатҳои минтақавию ҷаҳонӣ соҳиб гардад.

Имрӯз, пас аз 34 соли соҳибистиқлолӣ, Тоҷикистон ҳамчун давлати мустақил ва бо нуфузи рӯзафзун дар арсаи байналмилалӣ шинохта мешавад. Дастовардҳои бадастомада шаҳодати онанд, ки истиқлолият барои миллати тоҷик на танҳо рамзи озодӣ, балки заминаи асосии пешрафти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ мебошад.

Назарзода Давлатхон - ходими калони илмии шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии Институти фалсафа,

сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳовадинови АМИТ, номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ, дотсент

Имрӯзҳо мо дар арафаи ҷашни бузурги миллӣ “Истиқлол” қарор дорем ва миллати азизи мо инак 34 сол мешавад, ки ин рӯзро бо як шукӯҳу шаҳомати хосса ҷашн мегиранд ва шукрона аз истиқлолу ободии кишвар мекунанд. Дар ҳақиқат дар муддати 34 соли истиқлол, ки дар назди илми таърих муддати тулонӣ нест, мардуми тоҷик бо дастгириҳои бевоситаи Ҳукумати кишвар ва Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ба дастовардҳои назаррас ноил шудаистодаанд.

Бояд ёдовар шуд, ки истиқлол ва мавҷудияти ҳар ҷомеа аз истиқлоли фарҳангии он сарчашма мегирад. Истиқлоли фарҳангӣ бо мафҳумҳоре ҳамчун истиқлоли фикрӣ, ҳуввиятӣ, арзишӣ ва ҳар он чи ки ба таърих, анъана ва андешаи мардум марбут аст, пайванд дорад. Аз ин рӯ, агар миллате эҳсоси ҳуввият, иззат ва шахсият дошта, ба истиқлоли фарҳангӣ даст ёфта бошад, истиқлоли иқтисодӣ ва сиёсии он, побарҷо мемонад. Миллати тоҷик дорои фарҳанги бузурги миллӣ аст. Маҳз забон ва фарҳанг боис гашт, ки ин миллат то имрӯз ҳайсияти худро дар ҷомеа нигоҳ дошт.

Таърихи ҷомеаҳои пешрафта собит менамояд, ки, дар баробари дигар зарфияту арзишҳо, нақши фарҳанг ва ҳунар дар муаррифӣ ва шинохти миллатҳо хеле муассир аст. Аз ин дидгоҳ, шинохти давлати тоҷикон дар ақсои олам бо мероси фарҳангии пурғановат амри зарурие ба шумор меравад, ки аз оғози истиқлоли давлатӣ то ҳол ба ин самт таваҷҷуҳи махсус зоҳир мегардад.

Сиёсати фарҳангпарваронаи Пешвои муаззами миллат, заминаҳои арҷгузорӣ ба арзишҳои таърихӣ, фарҳангӣ ва расму оинҳои мардумиро ба вуҷуд оварда, дар маҷмуъ, муҳит ва фазои маънавиро дар ҷомеа шакл бахшидааст. Маҳз бо дастгирии эшон чеҳраҳои илму фарҳанги мо зинда ва ба ҷаҳониён ҳамчун тоҷик муаррӣ гаштаистодаанд. Имсол низ маҳз бо дастгириҳои Пешвои миллат ва Ҳукумати Ҷумҳурӣ 1045 солагии Шайхурраис Абуалӣ ибни Сино, 1160 солагии Закариёи Розӣ бо як шаҳомати бузург дар саросари Ҷумҳурӣ ва ҳатто ҷаҳон таҷлил мегардад ва ҳатто мардум аз кору пайкори ин бузургон то ҳол ёд мекунанд ва осори илмиашонро истифода мебаранд.

Хидматҳои дигари Пешвои миллат барои ҳифзи фарҳанги миллӣ ин ташкили озмунҳои зиёди фарҳангӣ, аз қабили “Тоҷикистон – ватани азизи ман”, “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст”, “Шоҳномахонӣ” ва ғайраҳо мебошанд, ки ин озмӯнҳо дар нигоҳ доштан ва рушди фарҳанги миллӣ нақши аввалиндараҷа доранд.

Чун сухан дар бораи истиқлоли фарҳангӣ меравад, сухани Пешвои миллат “Фарҳанг ҳастии миллат” ин масъаларо тақвият мебахшад, зеро дар ҳақиқат сарчашмаи асосии ҳастии миллатро фарҳанг ташкил медиҳад.

Дар баробарӣ ин ҳама ғамхориҳо ҷомеаи мо бояд барои ҳифзи истиқлоли фарҳанги талоши бештар дошта бошанд ва аз ҳар гуна бегонапарастӣ дур бошанд. Зеро фарҳанг низ ба ҳифз ва рушд эҳтиёҷ дорад. Фарҳангшиноси рус Дмитрий Лихачёв чунин гуфтааст: “Фарҳанг ҷомеаро наҷот медиҳад, агар ҷомеа фарҳангро ҳифз кунад”.

Рамазониён А.Б – ходими илмии Маркази синошиносии

ИФСҲ ба номи А, Баҳоваддинови АМИТ

Воқеан ҳам, Истиқлолият худ волотарин ва пурарзиштарин дастоварди миллати куҳанбунёди тоҷик мебошад, ки маҳз 34 сол муқаддам, яъне 9 сетябри соли 1991 миллати мо истиқлолият ба даст овард. Барои ба даст овардани Истиқлолият дар шароити ҷаҳони муосир, тавонист соҳиби давлати мустақил гардад.

Истиқлолият муқаддастарину азизтарин неъмат, рамзи саодат ва асолати миллат, шарафу номуси ватандорӣ ва нишонаи пойдориву бақои давлат мебошад. Мо ифтихор аз он дорем, ки бо кӯшишҳои пайгиронаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон миллати парешонгаштаи тоҷик сарҷамъ омад, мамлакат обод шуд ва имрӯз дар чеҳраи ҳар модару фарзанди тоҷик нишоту хурсандӣ дида мешавад.

Истиқлолият имконият дод ба миллати тоҷик, ки забон, фарҳан ва арзишҳои миллии худро пост дорем. Хусусан забони тоҷикӣ ҳамчун рамзи ҳувияи миллии мавқеи шоистаро дар бар гирифт ва барои бедор кардани суннатҳо, ҷашнҳои миллӣ, рушди фарҳанг ва адабиёти мардуми тоҷик имкониятҳо пайдо шуданд.

Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шуравӣ, ки ба мустақил шудани ҷамоҳири ҳайати он мусоидат намуд, ба давраи нави давлатдории хеш - давраи соҳибихтиёрӣ оғоз намуд, ки солҳои аввали истиқлолият барои Тоҷикистон хеле мушкил буданд. Ҷанги шаҳрвандӣ, дар солҳои 1992-1997 кишварро ба бӯҳрони шадиди сиёсиву иҷтимоӣ ва иқтисодӣ рӯ ба рӯ кард. Бо талошҳои пайвастаи Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ва сокинони кишвар, сулҳу субот барқарор ва ваҳдати миллӣ таъмин гардид.

Пеш аз ҳама барои пешрафти иқтисодиёти мамлакат ва ба ҳам пайванд кардани минтақаҳои Тоҷикистон сохтмони роҳҳои замонавӣ ва бунёд кардани нақбҳоро ба роҳ монданд. Сохтмони шоҳроҳи «Роҳи абрешим», бунёди нақбҳои «Анзоб», «Шаҳристон», «Шар-шар» ва «Чормағзак», сохтмонҳои қитъаҳои алоҳидаи роҳҳои мошингарди Душанбе – Хоруғ – Мурғоб, Душанбе – Рашт – Саритош, Душанбе – Хуҷанд – Чанак, Қулма-Қароқурум, роҳи оҳани Қӯрғонтеппа–Кӯлоб аз иқдомҳои Пешвои миллат буданд, ки боиси пешрафту тараққиёт гашта, мардум аз азияти ағбаҳои хатарнок растанд ва имкон фароҳам омад, ки ҳаракати нақлиёт дар дохили мамлакат ва берун аз он тамоми фаслҳои сол имконпазир бошад ва дар ин замина вазъи равуо ва боркашонӣ ба манотиқи гуногуни кишвар сад дар сад беҳтар гардад.

Имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол дар арсаи байналмилалӣ ҷойгоҳи худро пайдо наму ва пешрафтҳои назаррас дар соҳаҳои иқтисод, маориф, илм, фарҳанг, варзиш ва робитаҳои байналмиллалӣ далели равшани имкониятҳои истиқлолият мебошад.

Дар шароити кунунӣ, ки ҷаҳони муосир дорад, таҳкими Истиқлолият, устувор гардонидани пояҳои давлат ва баланд бардоштани сатҳ ва сифати зиндагии инсон барои на танҳо мардуми мо, балки тамоми инсоният мазмуни ҳаётан муҳим пайдо мекунад. Аз ҳамин лиҳоз ҳодисаву воқеаҳои пурошӯби охирҳои асри гузашта моро водор намуд, ки оид ба масъалаи таъмини амнияти милливу давлатӣ, нигоҳ доштани оромии авзои ҷомеа, пойдории сулҳу субот, ва ободу зебо гардонидани ватани маҳбубамон, ру ба тарақи ниҳодани иқтисодиёт, саноати кунонии кишвар ва таҳкими истиқлолияту ҳифзи дастовардҳои он андеша кунем.

Якубов Умарали Шералиевич - доктор (PhD), ходимони калони

илмии МД Маркази таҳқиқоти технологияи инноватсионии АМИТ

Рӯзи истиқлоли Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз муҳимтарин ҷашнҳои давлатии кишвар буда, ҳамасола санаи 9-уми сентябр таҷлил мегардад. Ин рӯз на танҳо рамзи истиқлолияти ҳуқуқӣ ва сиёсии кишвар аст, балки ёдоварӣ аз роҳи тӯлонӣ ва душвори мардуми тоҷик ба сӯи озодӣ, соҳибихтиёрӣ ва ҳувияти миллӣ мебошад.

Дар таърихи мардуми тоҷик, ки саршор аз рӯйдодҳо, мубориза барои истиқлолият ва ҳифзи ҳуввияти фарҳангӣ аст, дар тӯли садсолаҳо сарфи назар аз таҳдидҳои беруна ва мушкилоти дохилӣ барои ҳифзи фарҳангу забон ва анъанаҳои худ мубориза бурдааст. Дар асри ХХ, пас аз муборизаҳои чандинсола барои ҳувияти миллӣ Тоҷикистон ба як давлати мустақил табдил ёфт. Эъломияи истиқлолият 9 сентябри соли 1991, вақте ки Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон Эъломияи соҳибихтиёрии давлатиро қабул кард, ки марҳалаи муҳими роҳи истиқлолияти комил гардид. Ин рӯз рамзи озодӣ ва истиқлолияти миллӣ ва оғози марҳалаи нави таърихи кишвар гардид.

Эълони истиқлолият бо равандҳои печидаи дохилӣ, аз ҷумла ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997, ки ба рушди кишвар таъсири назаррас расонд, ҳамроҳ буд. Мардуми тоҷик бо вуҷуди душвориҳо тавонист давлатдории худро ҳифз намуда, роҳи субот ва рушдро идома диҳад. Дар солҳои истиқлолият Тоҷикистон дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти кишвар ба комёбиҳои назаррас ноил гардид. Дар мамлакат рушди васеъи инфраструктура ба амал омад, ба мисоли роҳу купрукҳо, неругоҳҳои барқии обӣ ва объектҳои иҷтимоӣ сохта шуданд. Дар натиҷа иктисодиёти кишвар сарфи назар аз душвориҳои дохилӣ ва берунӣ тадриҷан ба таври назаррас инкишоф ёфта истодааст.

Дар давраи соҳибистиқлолии Тоҷикистон системаи маориф хеле беҳтар гардида, мактабҳо, донишкадаҳои олӣ ва марказҳои нави илмӣ бунёд гардиданд, ки ин ба инкишофи сармояи зеҳнӣ ва тадқиқотҳои илмӣ мусоидат мекунад. Инчунин системаи тандурустӣ такмил ёфта, беморхонаҳо ва марказҳои саломатӣ сохта шуданд, ки дар натиҷа дараҷаи хизматрсонии тиббӣ ба аҳолии кишвар афзуд. Дар кишвар анъанаҳои миллӣ, забон ва фарҳанги миллӣ фаъолона дастгирӣ ва инкишоф меёбанд. Барои ҳифз ва оммавӣ гардонидани осори тоҷикон шароит фароҳам оварда шудааст. Тоҷикистон ба узвияти фаъоли созмонҳои байналмилалӣ табдил ёфта, равобити дипломатиро таҳким бахшида, лоиҳаҳои муштаракро барои рушди минтақа амалӣ менамояд.

Дар кишвар барномаҳои беҳтар намудани шароити зиндагӣ, мубориза бо камбизоатӣ ва таъмини ҳифзи иҷтимоӣ амалӣ карда мешаванд. Ин дастовардҳо гувоҳӣ аз он медиҳанд, ки Тоҷикистон сарфи назар аз душвориҳои дохила ва беруна бо боварии комил ба сӯи субот ва шукуфоӣ ҳаракат карда истодааст.

Ҷашни истиқлоли кишвар ин як чорабинии муҳимест, ки одамони синну соли гуногун, миллат ва мазҳаби гуногунро муттаҳид месозад. Дар ин рӯз барои таҳкими ҳувияти миллӣ ва ватандӯстӣ чорабиниҳои идона, фарҳангӣ, варзишӣ ва сайру гашт доир мегарданд. Барои ҷавонон ин ҷашн имкони беҳтар дарк кардани таърихи кишвари худ, дарки арзишҳои озодӣ ва истиқлолият мебошад.

Шукурзода Алишер - лаборанти калони Шуъбаи экспедитсия ва тадқиқоти саҳроии

Маркази омӯзиши прияхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Дар Тоҷикистон ҳамасола аввали моҳи сентябр ҳамчун оғози расмии соли нави таҳсил бо номи Рӯзи дониш таҷлил мегардад. Ин сана дорои хусусияти рамзӣ буда, бо дарси сулҳ оғоз мешавад, ки мақсади асосии он таҳкими тафаккури сулҳпарварӣ ва ваҳдати миллӣ дар миёни ҷавонон мебошад. Аз ҷиҳати илмӣ ва иҷтимоӣ, Рӯзи донишро метавон на танҳо ҷашни таълимӣ, балки падидаи иҷтимоӣ-маърифатӣ арзёбӣ намуд, ки ҳадафаш омезиши омӯзиш бо арзишҳои фарҳангиву сиёсӣ мебошад.

Аз нуқтаи назари сиёсӣ, ин рӯз ба ҷомеа њамчун паёми равшан – таҳсилот ва сулҳро ду пояи асосии давлатдорӣ ва пешрафти ҷомеа ифода менамояд.

Моҳияти асосии Рӯзи дониш дар он аст, ки он ҷавононро ба омӯзиши илмҳои дақиқ, забонҳои хориҷӣ ва технологияи муосир ҳидоят мекунад. Ҳамзамон, таваҷҷуҳи ҷиддӣ ба касбомӯзӣ ва мутобиқсозии низоми таҳсилот ба талаботи бозори меҳнат равона мешавад.

Ҷойгоҳи Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар ташаккул ва таҳкими анъанаи таҷлили Рӯзи дониш ва дарси сулҳ калидӣ мебошад. Пешвои миллат бо ҳидоятҳои худ ба ҷавонон на танҳо омӯзиши фанҳои муосир, забонҳои хориҷӣ ва технологияи иттилоотиро зарур шумурданд, балки сулҳ ва оромиро заминаи асосии ҳама гуна пешрафт арзёбӣ намуданд.

Бо ибтикори Пешвои муаззами миллат, дар заминаи Рӯзи дониш ҳамасола дарси сулҳ баргузор мегардад, ки тавассути он арзишҳои сулҳпарварӣ ва ваҳдат ба насли наврас интиқол меёбанд. Бевосита, ифтитоҳи муассисаҳои нави таълимӣ ва дастгирии қишрҳои осебпазири ҷомеа, аз ҷумла донишҷӯёни ятим, нишондиҳандаи нақши бевоситаи Пешвои муаззами миллат дар пайвастани сиёсати иҷтимоӣ бо таҷлили Рӯзи дониш мебошад.

Масалан, соли љорї бо иштироки Пешвои муаззами миллат, як қатор иншооти нави таълимӣ ва иҷтимоӣ дар Донишгоњи байналмилалии сайёњї ва соњибкории Тољикистон, аз љумла марказҳои омӯзишӣ, хобгоҳ ва муассисаҳои хизматрасонӣ барои донишҷӯён мавриди бањрабардорї ќорор гирифтанд. Ин иқдомҳо далолат бар он доранд, ки таҷлили Рӯзи дониш танҳо маънои рамзӣ надорад, балки бо сиёсати давлатӣ дар соҳаи маориф ва рушди кадрҳо пайваст мебошад.

Аз баски сулҳ барои Тоҷикистон арзиши беназир дорад, оғози соли нави таҳсил бо “Дарси сулҳ” ифодаи мантиқии ин сиёсати миллӣ мебошад. Маҳз тавассути чунин таҷриба, арзишҳои сулҳ ва ваҳдат ба насли наврас интиқол дода мешаванд. Ин рӯз ҳамчун рамзи хотиррасон амал мекунад, ки тамоми пешрафтҳо дар соҳаи маориф ва ҷомеа маҳз дар фазои сулҳу субот имконпазиранд.

Ҳамзамон, пешниҳоди Тоҷикистон оид ба “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” низ баёнгари он аст, ки Пешвои муаззами миллат Рӯзи донишро на танҳо дар доираи миллӣ, балки ҳамчун асоси ташаббусҳои байналмилалии сулҳпарварӣ арзёбӣ менамоянд.

Ҳамин тавр, Рӯзи дониш дар Тоҷикистон аз марҳилаи рамзии тақвимӣ берун рафта, бо ташаббус ва сиёсати дурнамоии Пешвои миллат ба падидаи иҷтимоӣ-маърифатӣ ва стратегӣ табдил ёфтааст, ки мактаби воҳиди ҳамгироии таълим, сулҳ ва сиёсати миллӣ мебошад.

Мусоев Дилшод - ходими илмии шуъбаи Экспедитсионӣ ва тадқиқоти саҳроӣ

Имрӯз мо аз он ифтихор дорем, ки Тоҷикистони азизи мо ҳамчун кишвари соҳибистиқлол дар арсаи ҷаҳонӣ шинохта шуда, дар радифи кишварҳои рӯ ба тараққӣ мавқеи хоси худро пайдо намудааст.

Чӣ тавре ки ба ҳамагон маълум аст, Истиқлоли давлатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба осони ба даст наомадааст. Он дар таърихи 9 сентябри соли 1991 аз ҷониби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардида, аз пайдоиши давлати нави соҳибихтиёр дар арсаи ҷаҳонӣ ва соҳиби давлати озоди худ шудани миллати тамаддунофари тоҷик башорат дод.

Мутассифона, ҳанӯз дар ҳамон ибтидо мардуми мо шаҳди истиқлол ва давлатдории миллиро начашида ва аҳамияти ин неъмату атои бебаҳои худовандро эҳсос накарда, душманони давлату давлатдории тоҷикон тавонистанд дар марзи Тоҷикистони азиз муноқишаҳои хунину нангинро эҷод бикунанд.

Хушбахтона, дар ин даврони басо пурталотуми тақдирсоз офаридгори олам барои аз вартаи фано наҷот додани давлату миллати тоҷикон Эмомалӣ Раҳмон – фарзанди баору номус, далеру боҷасорат ва фидокору сарсупурдаро ба майдони сиёсат овард.

Ҷаҳду талошҳои пайваста ва ҷон ба каф гирифтанҳои Сарвари ҷавону диловари Тоҷикистон барои ба даст овардани сулҳу салоҳ ва сарҷамъ кардани миллати парешонгашта панҷ соли дароз давом карда бошад ҳам, сиёсати сулҳҷӯёна ва ба ҳамдигарбашхӣ равонагаштаи ӯ аз рӯзҳои аввали ба сари ҳокимият омаданаш мавриди дастгирӣ қарор гирифт ва ин заминаи хубе шуд барои ба роҳ мондани сиёсати хориҷӣ ва ба ҷаҳониён муаррифӣ кардани давлати нави тоҷикон.

Маҳз дастгирӣ ёфтани сиёсати сулҳҷӯёнаи ӯ имкон фароҳам овард, ки Тоҷикистонро чун узви наву комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ аксари давлатҳои ҷаҳон ба расмият шиносанд.

Сарвари давлати Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон моҳи сентябри соли 1993 нахустин бор аз минбари Созмони Милали Муттаҳид суханронӣ карда, ҷомеаи ҷаҳониро оид ба нияту нақшаҳои бунёдкорона, ҳадафҳои сиёсии сулҳҷӯёна, расидан ба ваҳдати миллӣ, инчунин таҳкиму тақвияти ҳамкориҳо бо ҳама кишварҳои дӯсту сулҳпарвари ҷаҳон ошно намуд.

Мавқеи устувору хулосагариҳои амиқан асосноки Сардори давлати Тоҷикистон аз минбарҳои баланди ҷаҳонӣ эътимоди аҳли сайёраро ба ояндаи неку бобарори Тоҷикистон қавитар намуд. Ҳамин сиёсати Пешвои муаззами миллат сабаб гардид, ки имрӯз истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро зиёда аз 190 кишвари ҷаҳон ба расмият шинохта, бо кишвари мо муносибати дипломатӣ барқарор намудааст.

Бо талошҳои бевоситаи хеш Асосгузори Сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таҳкими роҳҳои давлатдории миллӣ саҳми босазо гузоштааст ва худ ин иқдомро ба чунин тарз қайд намудааст: “Маҳз истиқлолият имконият фароҳам овард, ки мардуми Тоҷикистон тақдири худро ба даст гирифта, роҳи пешрафти минбаъда ва сарнавишти ояндаи сарзамини аҷдодии хешро мустақилона интихоб намояд”.

Таърихи башар собит намудааст, ки ҳифзи истиқлолияту озодӣ кори бисёр сангину душвор мебошад. Аз ин лиҳоз, ҳар фарди бонангу номуси кишвар бояд ба қадри ин неъмати бебаҳо расад ва барои ҳимояи ин дастоварди бузурги таърихӣ ҳамеша омода бошад.

Муҳимтарин вазифаи шаҳрвандӣ ва қарзи фарзандии ҳар як сокини мамлакат, бахусус, наврасону ҷавонон аз он иборат аст, ки Тоҷикистони азиз, Ватани муқаддаси хешро сидқан дӯст дорад ва онро чун гавҳараки чашм ҳифз намояд.

Раванди бисёр мураккабу пурпечутоби ҷаҳонишавӣ ва таҳдиду хатарҳои торафт афзояндаи замони муосир моро ҳушдор медиҳад, ки ҳамеша ҳушёр бошем, зиракии сиёсиро аз даст надиҳем ва давлати соҳибистиқлоли худро аз таъсири таззодҳои ҷаҳони имрӯза эмин нигоҳ дошта, ба хотири фардои ободу осуда саъю талоши бештар кунем.

Имрӯз ҳифзи сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ, таҳкими ваҳдати миллӣ ва заҳмати содиқонаву софдилона барои рушди давлати соҳибистиқлоли тоҷикон ва болоравии нуфузу обрӯи он дар арсаи байналмиллалӣ вазифаи ҳар як шаҳрванди ватандӯст ва бонангу номуси кишвар мебошад, чунки ояндаи ободи сарзамини аҷдодиамон аз ин омилҳо вобастагии мустақим дорад.

Мо, хурду бузурги кишвар бояд ба хотири истиқболи арзандаи ҷашни 34-солагии Истиқлоли давлатии Тоҷикистони маҳбубамон боз ҳам бештар заҳмат кашем, корхонаҳои нави истеҳсолӣ бунёд кунем, иқтидори иқтисодӣ ва имкониятҳои содиротии мамлакатро тақвият бахшем, ҷойҳои нави кор муҳайё намоем, сатҳу сифати зиндагии халқамонро мунтазам баланд бардорем, Ватани азизамонро то дурдасттарин гӯшаҳои он ободу пешрафта гардонем ва собит созем, ки Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол дар ҷомеаи мутамаддини асри бисту як ҷойгоҳ ва мақоми шоистаи худро дорад.

Мирзораҳимзода Акобир Карим, ноиби президенти АМИТ,

раиси Шуъбаи илмҳои биологияи АМИТ, доктори илмҳои биология, профессор

Истиқлолияти давлатӣ барои ҳар як кишвар падидаи бениҳоят муқаддас, волотарин ва пурарзиштарин дастоварди давлату миллати тоҷик ба шумор меравад. Таърих гувоҳ аст, ки барои мушарраф гардидан ба истиқлолияти пойдор ва рушду нумӯи он одамон чӣ қадар ҷоннисориҳо намудаанд. Мубориза барои истиқлолу озодӣ – гиромитарин фасли таърихи ҳар як кишвар ба ҳисоб меравад. Агар мо ба таърихи башарият назар афканем, шоҳиди он мегардем, ки аз замони пайдоиши нахустин давлатҳо одамон кӯшиш бар он менамуданд, ки истиқлолияти давлатии хешро ҳифз намоянд.

Истиқлол волотарин ва пурарзиштарин дастоварди давлату миллати тоҷдори тоҷик аст, ки сиву чор сол муқаддам муҳимтарин воқеаи таърихии сарнавишти миллати тоҷик ба вуҷуд омад: Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Ин ҳодисаи фараҳбахш аввали моҳи сентябри соли 1991 ба вуқӯъ пайваст ва 9 сентябр расман Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Раванди ба даст овардани истиқлолият дар ҷумҳурии мо назар ба дигар ҷумҳуриҳои осиёимиёнагӣ бе қурбониҳо ва душвориҳои сангин ба даст наомад. Соли 1992 дар Тоҷикистон гурӯҳҳои тундрави ифротгаро чун нерӯи қавии қудратталаб шакл гирифта, мавқеи нерӯҳои демократиро заиф сохтанд ва бо сӯйиистифода аз фурсат ва имконоти равандҳои демократӣ ва озодихоҳӣ ба муборизаи ошкоро шурӯъ намуданд. Дар байни қишрҳои гуногуни ҷомеа нофаҳмиҳо ба вуҷуд омад, ки билохир ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда расонд. Хушбахтона, фарҳанги бузурги тоҷикона ғалаба кард ва дар тафаккури шаҳрвандон ҳисси ягонагӣ, ваҳдат, ҳамдигарфаҳмӣ, гузаштан аз гуноҳи якдигар ба умеди шукуфоии оянда боло гирифт. Сулҳу ваҳдат дар кишвар пойдор гардид. Маҳз ваҳдати миллӣ ва сулҳ нуктаҳои калидие буданд, ки истиқлолияти давлатиро таҳким бахшиданд ва роҳро барои бартараф намудани рушди иҷтимоӣ, сиёсӣ ва иқтисодии кишвар кушоданд.

Дар таҳкими истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хело назаррас мебошад. Аз рӯзи роҳбари давлат интихоб гардидани фарзанди барӯманди халқ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сохти конститутсионӣ барқарор ва сулҳу ваҳдат пойдор гардид. Ҳамзамон, яке аз рукнҳои асосии давлатдории мустақил – Артиши миллӣ ва нерӯҳои сарҳадӣ таъсис дода шуда, ҳифзи марзу буми Ватан ва сарҳади давлатӣ таҳти назорати доимӣ қарор гирифт. Сиёсати хирадмандонаи Президенти кишвар оромӣ ва суботи сиёсиро таъмин намуда, тоҷикони дунёро зери парчами сулҳу дустӣ муттаҳид кард. Инчунин сулҳ имкон дод, ки ихтилофҳо дар кишвар барҳам дода шуда, тамоми гурезаҳо ба Ватан баргардонда шаванд ва як заминаи воқеӣ барои ҷомеаи боамну босубот дар кишвар муҳайё карда шавад.

Маҳз истиқлолият буд, ки дар кишвар бунёди роҳҳои оҳан ва автомобилгард ба монанди «Роҳи мошингарди Бадахшон», «Нақби Истиқлол», «Роҳи оҳани Хатлону Кӯлоб», таҷдид намудани бунёди неругоҳи бузурги аср – НБО-и Роғун, Сангтуда-1, Сангтуда-2 қадами бузург баҳри иҷрои ҳадафҳои стратегӣ ва омили муҳим баҳри ҳамгироии ҷомеа маҳсуб меёбад. Имрӯҳо мо наслҳои ҷавони кишвар бояд шукргузорӣ аз ин тинҷию оромӣ намуда, барои пешрафти даавлат саҳмгузор бошем.

Қодиров Ҳалим - ходими хурди илмии Маркази омӯзиши пиряхҳои

Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон