Наврӯз ҳамқадам ва тавъам бо рӯзгору пайкори инсоният буда, ҳамеша тараннумгари саодату пирӯзии мардуми олам ба сӯйи ҳамдигарфаҳмию таҳаммулпазирӣ, некуиву самимият, хирадмандию ақлгароӣ, собитқадамию устуворӣ, хештандорию худогоҳӣ, худшиносию ҳувиятписандӣ мебошад.
Ба ибораи дигар, Наврӯз маъмултарин, машҳуртарин ва қадимтарин ҷашнҳои миллӣ маҳсуб ёфта, дар ҳаёти фарҳангии тоҷикон мақом ва нақши мондагор дорад.
Дар даврони Истиқлоли давлатии Тоҷикистон бо ибтикор ва саъю таваҷҷуҳу самтгириҳои созанда ва пайгиронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ–Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷашни Наврӯз ҳамчун мероси фарҳанги миллӣ мазмуну шукуҳи тоза пайдо кард ва ба ҷаҳон шиносонида шуд. Яъне дар ин замина, Наврӯз мақоми байналмилалӣ касб намуд, ки минбаъд таваҷҷуҳ ба омӯзишу таҳқиқи он доираи васеъ гирифта, дар ин иртибот рисолаву пажӯҳишҳои илмӣ ба таври фаровон рӯи кор омаданд.
Мавриди зикр аст, ки аслан аз рӯзҳои аввали дастёбӣ ба Истиқлоли давлатӣмасъалаи ҳифзу гиромидошт ва пешниҳоду муаррифии ёдгориҳои таърихиву фарҳангии Тоҷикистон ба феҳристҳои бонуфузи ҷаҳонӣ яке аз масъалаҳои меҳварӣ дар сиёсати фарҳангии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҳисоб мерафт. Зеро Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон роҳандозии ташаббусҳои Тоҷикистонро дар доираи Созмони Милали Муттаҳид ва ниҳодҳои он, аз ҷумла ЮНЕСКО дар ҳифзи мероси фарҳангӣ, муаррифии таърихи қадимаи тоҷикон ва фарҳанги бостониву ғании миллати тоҷик зарур ва саривақтӣ дониста, таъкид доштаанд, ки «дар даврони истиқлолияти давлатӣ ойину ҷашнҳои миллӣ ва арзишҳои фарҳангие, ки дар давоми асрҳо ягонагии маънавии мардумро ҳифз мекарданд, аз қабили Наврӯз, Меҳргон, Сада, Шашмақом, Фалак, атласу адрас, чакан ва монанди инҳо эҳё гардидаданд.». Аз ин бармеояд, ки саҳми Пешвои миллат дар эҳё ва шиносонидани Наврӯз дар арсаи ҷаҳонӣ аҳаммияти бузурги таърихӣ дорад. Зеро Пешвои миллатдар саргаҳи таъсис додани ҳавзаи нави фарҳангии Наврӯз байни давлатҳои Шарқ қарор мегиранд, ки мардумони ин қаламрави Наврӯзто ба кунун бо номи неки Наврӯз бо ҳам муттаҳид мешаванд, амалҳои созандаву мондагореро анҷом медиҳанд, фарҳанги ягонаеро густариш мебахшанд, ки дар рушди маънавиёт ва маърифатнокии мардум нақши бориз дорад. Аз ин лиҳоз, Наврӯз дар ҳавзаи фарҳангии худ қодир аст, фазои устувори таҳаммулпазириро ба вуҷуд оварад, ки ин на танҳо омилии муттаҳидии давлату миллатҳои минтақа, балки василаи асосии пайванди инсонҳои Замин дар рӯҳияи дӯстиву рафоқат ва ҳамкориву ҳамдигарфаҳмӣ аст. Аз ин ҷост, ки имрӯз Наврӯз аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид ба сифати ҷашни ҷаҳонӣ шинохта шуда, таҷлили саросарии он дар манотиқи гуногуни сайёра пазируфта шудааст.
Агар сухан перомуни масъалаи нақши омилҳои фарҳангӣ дар сиёсати хориҷӣ ба миён ояд, бемуҳобо Наврӯз ҳамчун унсури асосӣ дар ин соҳа ифода мешавад. Бо ақидаи мутахассисони соҳаи муносибатҳои байналмилалӣ фарҳанг ҳамчун рукни чаҳоруми сиёсати хориҷии давлат буда, аксари муноқиша ва низоъҳоро дар се даҳсолаи охир тавассути дипломатияи фарҳангӣ баррасӣ мегардад. Пас, Наврӯз дар меҳвари дипломатияи фарҳангӣ қарор гирифта, яке аз ҷузъи асосии фарҳанги миллии тоҷикон аст, ки ин омили муҳимми ҳувиятсоз ҷиҳати барпо кардани ваҳдату ягонагӣ дар дохили кишвар ва устувор гардонидани мақому ҷойгоҳи давлат унсури калидӣ маънидод мегардад.
Албатта, Наврӯз дар шароити муосири муносибатҳои байналмилалӣ механизму муҳаррики асосии дипломатияи фарҳангӣ маҳсуб меёбад. Аз ин лиҳоз, дипломатияи фарҳангӣ барои Тоҷикистон имкон медиҳад, мо ҷашнҳои миллиамонро дар арсаи ҷаҳонӣ ба таври барҷаста муаррифӣ намоем. Масалан, имрӯзҳо дар аксари сафоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кишварҳои хориҷа ба ин муносибат мулоқоту вохӯриҳо бо намояндагони аҳли фарҳангу санъат ва чеҳраҳои саршиноси кишварҳои хориҷӣ доир шуда, дар он аксҳо ва асарҳое, ки доир ба таърихи маросиму ҷашнвораҳо ва ёдгории бостонии тоҷикон маълумот медиҳанд, ба маърази тамошо гузошта мешванд. Меҳмонон ба ин васила ба таърих, фарҳанг ва санъати тоҷикон ошноӣ пайдо менамоянд. Ин навъ муаррифӣ имкон медиҳад, ки намояндагони дигар халқу миллатҳо ба мероси маънавии тоҷикон шинос шаванд ва ин меросро қадр ва тарғиб намоянд.
Ба тариқи хулоса метавон қайд кард, ки ҷаҳон дар пешорӯи ҷаҳонишавӣ ва бархӯрди тамаддунҳо қарор гирифтааст. Дар ҷараён ва густариши ин тамоюл фарҳанг ба қисми таркибии сиёсати байналмилалӣ ва “дипломатияи фарҳангӣ”-и давлатҳо ворид гардида, барои таҳкими робитаҳои дӯстона ва ҳамкориҳои мутақобилан судманд миёни давлатҳо мусоидат менамояд. Аз ин рӯ, Наврӯз яке аз омилҳои калидии пешбурди сиёсати хориҷии фарҳангии Тоҷикистон ба шумор рафта, ҳамчун унсури калидӣ дар рушди дипломатияи фарҳангӣ нақши асосӣ дорад. Яъне ба ибораи дигар, ҷиҳати таҳкиму тақвияти мавқеи Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ бо истифода аз густариши ҳамкориҳои фарҳангӣ ва дар ин замина вусъати корбарӣ аз “неруи нарм”, Наврӯз василаи умда ва саривақтиву мантиқӣ арзёбӣ мегардад.
Ардамеҳр Ашурзода, номзади илмҳои таърих, ходими пешбари илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
