2 майи соли 2024 Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ташаббуси навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати милли, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро оид ба эълон намудани «Рузи байналмилалии морхӯр» тариқи қатъномаи дахлдор пазируфт, ки ҳамасола 24 май дар саросари дунё муассисаҳои марбута ва дӯстдорони табиат бо баргузор намудани чорабиниҳои гуногун, ин рӯзро ҷашн мегиранд.

Қатънома аҳаммияти илмӣ ва амалӣ дошта, барқарор намудани гуногунии биологиро эътироф менамояд ва ҳифзу нигоҳдории ҳудуди паҳншавии морхӯр (бузи пармашох)-ро ҳамчун зарурати экологӣ ҷонибдорӣ менамояд. Дар ин замина аҳаммияти ҳамкориҳои байналмиллалӣ ва минтақавӣ оид ба ҳифзу муҳофизати морхӯр, эътирофи ташаббусҳои миллӣ ва минтақавие, ки аллакай татбиқ мешаванд, қайд карда шудааст.

Ҳудуди паҳншавии морхӯр ё бузи пармашох васеъ буда, дар Тоҷикистон ин ҷонвари зеборо дар ду минтақаи аз ҳамдигар ҷудо - қаторкӯҳҳои Ҳазратишох, Дарвоз ва қаторкӯҳҳои Сарсараку Санглох вохӯрдан мумкин аст. Дар қаторкӯҳҳои Ҳазратишоҳ ва Дарвоз қаблан то замони Истиқлолияти давлатӣ саршумори ками он боқӣ монда, аммо дар қаторкӯҳҳои Сарсарак ва Санглох қариб, ки аз байн рафта буд.

Қайд кардан зарур аст, ки морхӯр ва ё бузи пармашох намуди осебпазир буда, ба Рӯйхати сурхи Иттиҳоди байналмилалии ҳифзи табиат ва Замимаи II Конвенсияи СИТЕС дохил карда шудааст.

Айни замон барқарор намудани саршумори ҳайвоноти нодири шикоршаванда, аз ҷумла морхӯр ва самаранок истифода намудани захираи он дар Тоҷикистон ба роҳ монда шудааст. Бо ин мақсад дар мавзеъҳои сукунати он ташкилотҳои шикорӣ таъсис дода шудааст, ки дар ҳамкорӣ бо муассисаҳои марбутаи кишвар ҷиҳати ҳифзу нигоҳдории популятсияи ин ҳайвони нодир чораҳои мушаххас андешида мешаванд.

Таҳқиқ ва баҳодиҳии ҳолати популятсияи морхӯр (бузи пармашох)-ро олимони соҳаи биология ба зимма доранд. Дар асоси натиҷаҳои илмӣ бе расонидани таъсири манфӣ ба табиат, шумораи муайяни наринаҳои синну соли калон, ки қобилияти ҷуфтишавӣ надоранд, барои шикори ғаниматӣ тавсия карда мешаванд.

Баҳисобгирии саршумори бузи пармашох ва назорати санитарию гигении муҳити зисти он аз тарафи кормандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агенти ҷангали назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад. Чунин як таҳқиқоти муштарак аз 15 феврал то 5 марти соли равон дар мавзеъҳои сукунати морхӯр гузаронида шуд, ки айни замон маводи бадастомада мавриди омӯзиш ва таҳлили мутахассисон қарор дорад.

Натиҷаи пешакии таҳқиқотҳо нишон медиҳанд, ки сол аз сол саршумори морхӯр афзун гардида истодааст. Новобаста аз ин, барои ҳифзу нигоҳдории ин ҳайвони нодир пайваста чораандешӣ намуда, муборизаро бар зидди шикори ғайриқонунӣ пурзӯр ва чаронидани чорворо дар муҳити хоси сукунати намуд маҳдуд намудан зарур мебошад.

Амиров Зайниддин Гадо - ходими калони илмии Институти зоология ва паразитологияи ба номи Е.Н.Павловскийи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, номзади илмҳои биологӣ

Дар таърихи ҳар миллат лаҳзаҳое ҳастанд, ки на танҳо барои шодиву ҷашн, балки барои андешаронӣ, худшиносӣ ва навсозии масъулият муҳиму муассиранд. Яке аз чунин рӯзҳои сарнавиштсоз барои Тоҷикистон 23 май — Рӯзи ҷавонон аст, ки он ба наслест, ки имрӯзу фардои Ватанро бо ормон, ирода ва донишаш месозад.

Ҷавонӣ як фасли зиндаги нест — ҷавонӣ як масъулият аст. Масъулияти интихоб, масъулияти бунёд, масъулияти ҳифзи ҳама чизе, ки аз гузашта ба мо расидааст ва ба фардо бояд расонида шавад. Ҷавонӣ роҳи миёни хотираи таърих ва ормонҳои оянда аст.

Имрӯз мо шоҳиди онем, ки ҷавонони тоҷик дар зери парчами истиқлолият парвариш ёфта, бо ҷаҳонбинӣ ва тафаккури тоза вориди саҳнаи сиёсӣ, илмӣ, фарҳангӣ ва иқтисодӣ мегарданд. Онҳо дигар фақат паси парда нестанд, балки худ саҳнасозанд — саҳнасози фарҳанг, эҷод, рушди технологӣ ва ҳифзи манфиатҳои миллӣ.

Дар шароити муосири ҷаҳони пурпечу тоб, ки ҳам имкониятҳо ва ҳам хатарҳо дар як мизон қарор доранд, нақши ҷавонон бештар аз ҳарвақта муҳиму муайянкунанда аст. Ин насл бояд омӯзад, биандешад, навовар бошад, вале дар баробари ин, худшиносу ватандӯст боқӣ монад. Вақте ҷаҳони рақобат пурзӯр мешавад, ҷавони тоҷик бояд дар баробари ҷаҳоннамоӣ, тамаддунофарин ва рисолатшинос бошад.

Имрӯз, вақте аз ҷавон сухан меравад — сухан аз нигоҳи нав меравад. Аз дидгоҳи созанда. Аз ангезае, ки ҷаҳонро тағйир дода метавонад.

Бо роҳнамоии Пешвои муаззаму меҳрубони миллатамон ва бо сиёсати ҷавонпарваронаи давлат, насли ҷавон имкониятҳои фаровон дорад — аз таҳсил дар хориҷ то дастгирии лоиҳаҳои инноватсионӣ. Аммо имконият — кафолати пешрафт нест, балки имтиҳони масъулият аст. Чӣ гуна истифода бурдан аз ин имкониятҳо, ҷавобест ба саволи оддӣ: "Оё мо сазовори ин бовар ҳастем?"

Рӯзи ҷавонон — рӯзи таҷлили рӯҳи навҷавон, нерӯи зиндагисоз ва тавоноии инсонест, ки дар орзуи ободии хоки падару модараш месӯзад. Ин рӯз на танҳо иди синну сол, балки иди андеша, ғамхорӣ ва вафодорӣ аст.

Ҳар як ҷавон бояд як сутуни маънавии ҷомеа бошад — бо қаламе, ки воқеиятро менависад, бо овозе, ки ҳақиқатро мегӯяд, ва бо амале, ки имонро ба фардо таҳким мебахшад.

Ҷавон будан, маънои дилбастагии беинтиҳо ба зиндагист. Ва ҷавони тоҷик будан — шарофат ва масъулияти гаронест дар баробари таърих ва фардо.

Пас бигзор Рӯзи ҷавонон — на танҳо як сана, балки як оғози дигар барои худсозӣ ва Ватансозии ҳар яки мо бошад.

Бо шукргузорӣ аз ин замону сарзамин,
Бо дилу нияти поку хиради равшан,
Мегӯем: Мо ҷавонем! Мо сазоворем! Мо Ватанпарварем

Султонов Ҷасурбек Магистранти курси 1-уми ихтисоси идоракунии давлатӣ-и Институти иқтисодиёт ва демографияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Гирандаи стипендияи Раиси шаҳри Душанбе

Ҷавонон дар рушди ҷомеа ва ташаккули ояндаи он нақши калидӣ доранд. Ҷавонон бо ғояҳои нав, нерӯ ва майли дигаргуниҳо метавонанд ба равандҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ таъсир расонанд. Дар ин росто, сиёсати ҷавонон ба як абзори муҳими дастгирӣ ва рушди ҷавонон, ҳамгироии манфиатҳои онҳо ба стратегияҳои миллӣ табдил меёбад.

Сиёсати ҷавонон – маҷмӯи тадбирҳоест, ки ба дастгирӣ ва рушди ҷавонон дар соҳаҳои гуногуни ҳаёт нигаронида шудааст. Он доираи васеи масъалаҳоро дар бар мегирад, аз ҷумла маориф, шуғл, саломатӣ, фароғат ва иштирок дар ҳаёти ҷомеа. Дар шароити ҷаҳонишавӣ, пешрафти босуръати технологӣ ва тағйирёбии меъёрҳои иҷтимоӣ, сиёсати ҷавонон махсусан муҳим шуда, муносибати ҳамаҷонибаро тақозо мекунад.

Аз аввали соҳибистиқлолӣ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сиёсати ҷавонон таҷаҷҷуҳи хоса зоҳир менамояд. Баҳри дастгирии сиёсати ҷавонон дар мамлакатамон чунин санадҳои ҳуқуқию сиёсӣ қабул гардидаанд: Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҷавонон ва сиёсати давлатии ҷавонон», Барномаи миллии рушди иҷтимоии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022-2026, Барномаи давлатии тарбияи ватандӯстӣ, эҳсоси масъулияти шаҳрвандӣ ва таҳкими ҳувияти миллии ҷавонони Тоҷикистон барои солҳои 2023-2027, Стратегияи сиёсати давлатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030, Консепсияи миллии тарбия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ғайра.

Сиёсати ҷавонони Ҷумҳурии Тоҷикистон маҷмӯи тадбирҳо ва ташаббусҳоро дар бар мегирад, ки ба ҳалли мушкилоти ҷавонон, фароҳам овардани шароит барои рушди ҳамаҷониба ва ҳамгироии онҳо ба ҷомеа нигаронида шудаанд. Сиёсати муассир оид ба ҷавонон бояд талабот ва манфиатҳои ҷавононро ба назар гирифта, иштироки онҳоро дар қабули қарорҳо таъмин намояд.

Сиёсати ҷавонон ба ҳамгироии иҷтимоии ҷавонон тавассути фароҳам овардани дастрасӣ ба захираҳои таълимӣ ва меҳнатӣ мусоидат мекунад. Барномаҳои роҳнамоии касбӣ, таҷрибаомӯзӣ ва волонтёрӣ ба ҷавонон барои мутобиқ шудан ба талаботи бозори меҳнат ва ташаккул додани малакаҳои зарурӣ кӯмак мерасонанд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳар як паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон як бахши онро маҳз ба ҷавонон мебахшанд.

Дар Паёми соли 2024 Пешвои муаззами миллат зикр намуданд, ки “Ҷавонон қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол мебошанд ва маҳз онҳо масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт”. Роҳбари давлат қайд намуданд, ки аз ҷавонони кишвар умеди бузург доранд, ташаббусҳои созандаашонро минбаъд низ ҳамаҷониба дастгирӣ мекунанд ва аз фаъолияти онҳо ба хотири рушду таҳкими давлатдории миллиамон ҳамеша қадрдонӣ менамоянд.

Маҳз боварии Пешвои муаззами миллат Э. Раҳмон ва амалишавии сиёсати хирадмандонаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон боис гардид, ки 61 фоизи шумораи умумии кормандон ва 49 фоизи хизматчиёни давлатиро дар кишвар ҷавонон ташкил медиҳанд.

Барои сазовор шудан ба боварии роҳбарияти давлат ҷавонон бояд ба масъалаи илму маориф диққати ҷиддӣ диҳанд.

Аз Паёми сардори давлат дар с. 2024 бармеояд, ки ҳоло дар Тоҷикистон 48 муассисаи олии касбӣ бо фаро гирифтани 214 ҳазор донишҷӯ, 65 литсейи касбҳои техникӣ, бо фаро гирифтани 23 500 хонанда, инчунин, 88 муассисаи таҳсилоти миёнаи касбӣ – коллеҷҳо бо 106 ҳазор донишҷӯ фаъолият доранд. Ҳамчунин, дар замони соҳибистиқлолӣ беш аз 117 ҳазор ҷавонони боистеъдоди мамлакат барои таҳсил ба муассисаҳои олии касбии бонуфузи 42 кишвари пешрафтаи ҷаҳон фиристода шудаанд. Имрӯз 42 ҳазору 400 нафар ҷавонони мо дар 42 давлати мутараққии ҷаҳон таҳсили илм доранд, ки 13 ҳазор нафар ё беш аз 30 фоизи онҳо духтарон мебошанд.

Мо итминони комил дорем, ки ин ҷавонон бо гирифтани донишу малакаи нодир бо ғояҳои наву созандаи худ баҳри ободу тараққӣ додани кишвари азизамон саҳми арзандаи худро мегузоранд.

Дастгирии ташаббусҳои ҷавонон ва иштироки ҷавонон дар ҳаёти ҷамъиятӣ ба ташаккули мавқеи фаъоли шаҳрвандӣ мусоидат мекунад. Созмонҳо ва ҳаракатҳои ҷавонон дар рушди равандҳои демократӣ, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои ҷавонон, татбиқи лоиҳаҳои иҷтимоӣ нақши муҳим доранд.

Ҷавонон ҳамчун барандагони ғояҳо ва технологияҳои нав омили муҳими рушди инноватсионӣ мебошанд. Дастгирии стартапҳо, таҳқиқоти илмӣ ва ташаббусҳои эҷодии ҷавонон ба рушди иқтисодӣ ва рақобатпазирии кишвар мусоидат мекунад.

Яке аз омилҳои муҳими мусоидат ба ҳамгироии муваффақи ҷавонон ба ҷомеаи ҷаҳонӣ донистани забон аст. Малакаҳои забонӣ на танҳо дарҳои навро барои имкониятҳои нав мекушоянд, балки ба мубодилаи фарҳангӣ, ҳамкории иҷтимоӣ ва рушди иқтисодӣ мусоидат мекунанд. Донистани зиёда аз як забон ба ҷавонон имкон медиҳад, ки фарҳанги худ ва фарҳанги миллатҳои дигарро беҳтар дарк ва қадр кунанд. Ин ба ташаккули ҷаҳонбинии кушоду таҳаммулпазир мусоидат мекунад.

Забони ҷавонон дар бозори меҳнат ҳарчи бештар талабот пайдо мекунад. Ҷавононе, ки бо чанд забон ҳарф мезананд, имконияти бештари касби муваффақ ва инчунин имкони таҳсил дар хориҷа ва гирифтани таҷрибаи байналмилалӣ доранд. Донистани забонҳо ба беҳтар шудани муоширати ҷавонони кишварҳо ва фарҳангҳои гуногун мусоидат мекунад, ки дар навбати худ робитаҳо ва ҳамкориҳои байналмилалиро мустаҳкам мекунад.

Аз ин рӯ дар ҳар баромадашон дар масъалаи ҷавонон Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ба ҷавонони мамлакат таъкид мекунанд, ки бештар ба забономӯзӣ машӯул шаванд.

Сарфи назар аз аҳамияти сиёсати ҷавонон, як қатор мушкилоте вуҷуд дорад, ки ҷавонон бо онҳо рӯбарӯ ҳастанд. Ба он бекорӣ, набудани дастрасӣ ба таҳсилоти босифат, мушкилоти солимии равонӣ ва ҷудошавии иҷтимоӣ дохил мешаванд. Сиёсати ҷавонон ба ин мушкилот тавассути таҳияи роҳҳои ҳалли ҳамаҷониба посух медиҳад.

Барои татбиқи самараноки сиёсати ҷавонон тағйироти ҷомеа ва мушкилоти навро ба назар гирифтан зарур аст. Самтҳои муҳим инҳоянд:

• Рушди технологияҳои рақамӣ ва ҳамгироии онҳо ба раванди таълим.

• Дастгирии рушди устувор ва масъулияти экологӣ дар байни ҷавонон.

• Иштироки ҷавонон дар қабули қарорҳо дар ҳама сатҳҳо.

Ҷавонон дар пешрафти ҷомеа нақши асосиро мебозанд. Маҳз ҳамин категорияи аҳолӣ ояндаро муайян мекунад: иқтисодиёт, маданият, сиёсат.

Сиёсати самараноки ҷавонон мусоидат мекунад:

• Ҳамгироии иҷтимоӣ: ба ҷавонон барои мутобиқ шудан ба ҷомеа, пайдо кардани ҷойгоҳ ва дарк намудани имконоти худ кӯмак мекунад.

• Рушди иқтисодӣ: дастгирии мутахассисони ҷавон, соҳибкорон ва коргарон ба рушди иқтисодиёт мусоидат мекунад.

• Рушди фарҳангӣ: сиёсати ҷавонон ба ҳифзи мероси фарҳангӣ ва рушди шаклҳои нави баёни фарҳангӣ мусоидат мекунад.

Барои ҳалли самараноки мушкилоти дар боло зикршуда зарур аст:

• Таҳияи стратегияҳои ҳамаҷониба, ки ниёзҳои ҷавононро қонеъ мекунанд.

• Зиёд кардани маблағгузорӣ барои барномаҳое, ки ба дастгирии ҷавонон нигаронида шудаанд.

• Ҳамкории фаъол байни сохторҳои давлатӣ, хусусӣ ва ғайритиҷоратӣ.

Ҳамин тариқ, ҷавонон ояндаи миллатанд ва сиёсати ҷавонон дар ташаккули ин оянда нақши асосиро мебозад. Сиёсати самараноки ҷавонон бояд ба ҳалли мушкилоти имрӯзаи ҷавонон, дастгирии ташаббусҳои онҳо ва ҷалби онҳо ба равандҳои муайянкунандаи рушди ҷомеа нигаронида шавад. Сармоягузорӣ ба ҷавонон сармоягузорӣ ба ояндаи устувор, аз ҷиҳати иҷтимоӣ одилона ва навоварона мебошад.

Ҷабборов Ф.Н. – ходими калони илмии шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ.

«ҶАВОНОН ВОРИСОНИ ОЯНДАИ МИЛЛАТ, СОҲИБОНИ ВАТАНИ АҶДОДӢ ВА ТАКЯГОҲИ БОЭЪТИМОДИ ДАВЛАТ МЕБОШАНД».

Эмомалӣ Раҳмон

Ҷавонон дар ҳамаи давру замон қувваи пешбаранда, нерӯи фаъоли ҷомеа буда, ояндаи миллату давлат аз онҳо вобаста мебошад. Аксарияти аҳолии Тоҷикистонро ҷавонон ташкил медиҳанд, ки онҳо давомдиҳандаи кору фаъолияти насли калонсол, нерӯи созанда ва иқтидори воқеии пешрафти ҷомеа ба шумор мераванд.

Татбиқи босамари сиёсати давлатии ҷавонон аз рӯзҳои нахустини соҳибистиқлолӣ дар меҳвари фаъолияти Ҳукумати Тоҷикистон қарор дорад.

Дар солҳои соҳибистиқлолӣ дастовардҳои ҷавонон хеле зиёд гардида, аз ҷониби давлату Ҳукумат ғамхориҳои зиёде нисбат ба ин қишри ҷомеа равона гардидаанд. Барои баланд бардоштани маърифати ҷавонон, ҷалби онҳо ба илмомӯзиву дониш андӯзӣ, дастгирии ҷавонони соҳибистеъдод ва барои таҳкими ҳисси ватанпарастии ҷавонон ҳамагуна барномаҳои мақсаднок таҳия ва амалӣ гардида истодаанд.

Яке аз ғамхориҳои Ҳукумати кишвар нисбати ҷавонон ин мебошад, ки соли 1997 бо дастгирии Ҳукумат ва Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Кумитаи ҷавонон, варзиш ва сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис ёфт, ки дар рушди солимии ҷавонони кишвар то ба имрӯз мақоми таъсирбахш дорад. Маҳз бо дастгирии ин Кумита, ҷавонон бо бисёр дастовардҳо ноил гардида, бо роҳбаладии он дар бисёри озмунҳои дохилӣ ва хориҷи кишвар иштирок намуда ба муваффақиятҳои назаррас ноил гардидаанд.

Бо мақсади мутобиқ ба талаботи замон ба роҳ мондани таълим имрӯзҳо дар мамлакат як қатор муассисаҳо бо шароиту имкониятҳои муосир бунёд гардидаанд, ки ин барои рушди зеҳни наврасону ҷавонон заминаҳои мусоид фароҳам меоранд.

Дар ҷомеаи имрӯза дар кори пешбурди соҳаҳои мухталифи иқтисоди миллӣ мавқеи ҷавонон хеле муҳим аст, чунки ин қишри ҷомеа дорои афкори тозаю нав, нерӯи муҳими пешбарандаи иқтисод буда, истифодаи васеъи технологияи муосирро дар истеҳсолот метавонанд ба хубӣ таъмин созанд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба дастгирии ҷавонон ва таъмини онҳо ба ҷойҳои нави корӣ дар асоси истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ бо донистани забонҳои хориҷӣ диққати махсус дода, пешниҳодҳои ҷавононро баҳри инкишофи Ватани азизамон доимо дастгирӣ намуда, бунёди шароити мусоиди кору фаъолиятро барои ҷавонон пайваста таъмин месозанд.

Дар Паёми навбатии Пешвои миллат ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 декабри соли 2024 қайд гардид, ки “Ҷавонон қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол мебошанд ва маҳз онҳо масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт.

Бовар дорам, ки ҷавонони ватандӯсти мо минбаъд низ бо илму донишҳои замонавӣ, касбу ҳунарҳои муосир ва саъю талоши навҷӯёнаи худ барои рушди илму инноватсия ва боз ҳам таҳким ёфтани нуфузи кишварамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми арзишманд мегузоранд.

Мо ба хотири таъмини саломатии аҳолӣ, хусусан, наврасону ҷавонон, таблиғи тарзи ҳаёти солим, оммавигардонии варзиш ва муаррифии давлату миллат дар арсаи байналмилалӣ соҳаи варзишро низ ҳамчун самти муҳимми фаъолияти давлатдорӣ дастгирӣ менамоем.

Бо ин мақсад дар давоми солҳои соҳибистиқлолӣ беш аз 10 ҳазор иншооти соҳаи варзиш бунёд карда шуд, ки нисбат ба 70 соли сохти гузашта даҳҳо баробар зиёд мебошад.

Мо аз қабул гардидани пешниҳодамон аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид тавассути қатъномаи махсус эълон доштани Рӯзи ҷаҳонии футбол ва дастовардҳои варзишгарони тоҷик дар Бозиҳои тобистонаи олимпии Париж – 2024-ум ифтихор мекунем.

Инчунин, ҷаҳонӣ шудани гӯштини миллии тоҷикӣ низ боиси ифтихору шараф ва дар айни замон масъулияти мо дар самти муаррифии бештари он дар дохил ва хориҷи кишвар мебошад”.

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамасола 23 май ҳамчун Рӯзи ҷавонон таҷлил мегардад. Ин санаи муҳим ҳамчун рамзи эътирофи нақши созандаи ҷавонон дар ҳаёти иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар шинохта шудааст. Ин рӯз на танҳо як ҷашн, балки эъломи муҳими сиёсӣ ва ахлоқист: давлат ба ҷавонон бовар дорад, ба онҳо такя мекунад ва рушду шукуфоии кишварро дар дасти онҳо мебинад.

Мавлододова Ш.Х., мутахассиси пешбари шуъбаи илмҳои тиббӣ ва фарматсевтии АМИТ

Футбол ҳамчун як падидаи ҷаҳонӣ миллионҳо одамонро муттаҳид мекунад ва ба ҳамгироии иҷтимоӣ, сулҳ ва рушди устувор мусоидат менамояд. Дар соли 2024 Ассамблеяи Генералии СММ 25-уми майро Рӯзи ҷаҳонии футбол эълон карда, аввалин шуда садсолагии мусобиқаи байналмилалии футболро, ки дар доираи Бозиҳои олимпии соли 1924 дар Париж баргузор шуда буд, ҷашн гирифт. Ин ташаббус нақши футболро дар расидан ба Ҳадафҳои Рушди Устувор (ҲРУ), аз қабили таҳкими саломатӣ, баробарӣ ва шарикӣ таъкид мекунад. Дар Тоҷикистон футбол ҷойгоҳи худро дорад ва муҳтарам Рустами Эмомалӣ раиси шаҳри Душанбе, раиси Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон, президенти Ассотсиатсияи футболи Осиёи марказӣ дар рушди он нақши беназир дорад.

Футбол дар Тоҷикистон дар солҳои 1920-ум дар доираи низоми варзишии Шӯравӣ рушд ёфта, аввалин клубҳо, ба мисли «Динамо» (Сталинобод, ҳоло Душанбе) таҳти сарпарастии иттифоқҳои касабаи ҷумҳурии онвақта барпо шуд. Дар соли 1937-ум дар дастаҳои футболи тоҷик дар мусобиқаҳои минтақавӣ иштирок доштанд ва солҳои 1950 клуби «Памир» (Душанбе) қувваи пешбар гардида, дар Лигаи якуми ИҶШС сазовори ҷойи ифтихорӣ гардид, гарчанде инфрасохтор хело маҳдуд буд.

Ба вазнинии солҳои 1992–1997 (ҷанги таҳмилӣ) нигоҳ накарда, дар соли 1994 Федератсияи футболи Тоҷикистон таъсис ёфта, худи ҳамон сол ба ФИФА ва Конфедератсияи футболи Осиё (КФО) ҳамроҳ шуд. Ин қадами муҳим барои ҳамгироӣ ба ҷомеаи ҷаҳонии футбол буд. Дар соли 1992 дастаи миллии футболи Тоҷикистон бори аввал дар чемпионати дохилӣ сарфи назар аз маҳдудияти захираҳо ширкат варзид. Аз солҳои 2000 сар карда Тоҷикистон ба барқарорсозии инфрасохтори варзишӣ шурӯъ намуд, клубҳо ба мисли Истиқлол (Душанбе) дар лигаи миллӣ бартарӣ пайдо карданд ва сармоягузорӣ ба варзишгҳҳо ва пойгоҳҳои тамринӣ афзуд. Аз соли 2012 муҳтарам Рустами Эмомалӣ ҳамчун президенти ФФТ ба ислоҳоти васеъи футбол оғоз кард. Худи ҳамин сол Варзишгоҳи марказии Душанбе ва оҳиста -оҳиста дигар варзишгоҳҳои кишвар аз таъмир бароварда шуданд.

Дар соли 2019 муҳтарам Рустами Эмомалӣ президенти Ассотсиатсияи футболи Осиёи Марказӣ (CAFA) интихоб шуда, нуфузи минтақавии футболи кишварро баланд бардошт. Баъди дуюмбора интихоб шудани муҳтарам Рустами Эмомалӣ ба ҳайси президенти ФФТ соли 2024 барномаи ҷавонон ба мисли «Футбол барои ҳама» қабул карда шуд, ки ҳавасмандии наврасону ҷавононро ба футбол зиёд намуд.

Маҳз бо пешниҳоди муҳтарам Рустами Эмомалӣ президенти ФФТ ва CAFA 9 феврали 2024 ба СММ муроҷиат карда шуд, ки нақши футбол дар сатҳи ҷаҳонӣ эътироф гардад ва 7 майи 2024 Ассамблеяи Генералии СММ дар ҷаласаи 80-уми иҷлосияи 78-ум бо қатъномаи A/RES/78/281 25-уми май Рӯзи ҷаҳонии футбол эълон карда шуд, ки аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ якдилона пазируфта шуд. Қатънома аҳамияти баргузории чорабиниҳои варзишӣ дар руҳияи сулҳ, дӯстӣ, таҳаммулпазирӣ ва бе табъизро таъкид мекунад. Қатъномаи Ассамблеяи Генералии СММ (A/RES/78/281), ки 7 майи соли 2024 қабул шуд, 25-уми май Рӯзи ҷаҳонии футбол эълон карда шуд ва давлатҳоро даъват намуд, ки аз варзиш барои расидан ба ҲРУ истифода баранд. Ин Ҳадафҳо таҳкими саломатӣ (ҲРУ 3), баробарии гендерь (ҲРУ 5) ва шарикиро (ҲРУ 17) дар бар мегиранд. Муҳтарам Рустами Эмомалӣ ин ҳадафҳоро ба стратегияи ФФТ ворид карда, футболи занон ва барномаҳо барои кӯдакони осебпазирро рушд бахшид.

Аввалин мусобиқаи ҷаҳонӣ оид ба футбол, ки соли 1924 дар Париж баргузор шуд, дар он дастаҳои Африқо, Осиё ва Амрико иштирок намуданд, ки заминаро барои ҷаҳонишавии варзиш гузошт ва ин қатънома ба садсолагии ин чорабинӣ рост омад. Рӯзи ҷаҳонии футбол, ки аз ҷониби СММ эълон шудааст дастовардҳои варзиширо ва мероси фарҳангии футболро муаррифӣ менамояд Ин ташаббус дар расонаҳои хориҷӣ, аз ҷумла рӯзномаи Покистон «Ғазнавӣ» (9 майи 2024) ва маҷаллаи «Diva International»-и Женева, инъикос ёфт, ки аҳамияти онро дар тарғиби тарзи ҳаёти солим дар кишвари мо муаррифӣ намуд.

Танзими ҳуқуқии футбол як низоми бисёрсатҳаест, ки қонунҳои миллӣ, стандартҳои байналмилалӣ ва оинномаҳои созмонҳои варзиширо дар бар мегирад. Дар Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ ҳамчун президенти ФФТ дар мутобиқсозии ин меъёрҳо нақши асосиро бозидааст, ки рушди футболро мувофиқи стандартҳои ҷаҳонӣ мутобиқ намудааст.

Федератсияи футболи Тоҷикистон ҳамчун созмони ҷамъиятӣ мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ» фаъолият мекунад. Ин қонун тартиби таъсис, идора ва фаъолияти молиявии федератсияҳои варзиширо танзим мекунад ва аз онҳо шаффофият ва ҳисоботдиҳиро талаб менамояд. ФФТ таҳти роҳбарии муҳтарам Рустами Эмомалӣ механизмҳои дохилии назорат, аз ҷумла аудит ва чораҳои зиддикоррупсионӣ ҷиддӣ ба роҳ монда шудааст. Илова бар ин, Қонуни «Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш» дастгирии давлатиро ба варзиш, аз ҷумла маблағгузории инфрасохтор ва барномаҳои омодасозии варзишгаронро муайян мекунад.

Ҳукумати ҷумҳурӣ тавассути Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ФФТ дар татбиқи барномаҳои миллии варзишӣ ҳамкорӣ мекунад. ФИФА ва АФОМ стандартҳои ҷаҳонии идоракунии футболро муқаррар мекунанд, ки масъалаҳои асосии баргузории мусобиқаҳо, интиқоли бозингарон ва чораҳои зиддидопингиро дар бар мегиранд. Дар соли 2018 таҳти роҳбарии муҳтарам Рустами Эмомалӣ Барномаҳои омӯзишӣ барои доварон ва бозингарон таҳия намуда, механизмҳои назорати букмекериро ҷорӣ карданд.

Дар Қонуни ҶТ «Дар бораи рӯзҳои ид» 25 май расман Рӯзи ҷаҳонии футбол ворид гардад ва ин пешниҳод аҳамияти ҳуқуқии ташаббуси муҳтарам Рустами Эмомалӣ - ро дар сатҳи миллӣ таъкид намуда, Тоҷикистонро ҳамчун пешоҳанг дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ мекунад.

Муҳтарам Рустами Эмомалӣ ҳамчун президенти АФОМ меъёрҳои ҳуқуқиро дар Осиёи Марказӣ мутобиқ намуда, ба мусобиқаҳои минтақавӣ ва табодули таҷриба мусоидат намуд. Ташаббуссҳои ӯ чорчӯбаи ҳуқуқиро барои ҳифзи ҳуқуқи бозингарони ҷавон ва мураббиён фароҳам овард. Ӯ футболро дар Тоҷикистон ба як воситаи ҳамгироии иҷтимоӣ ва рушди миллӣ табдил дод. Ташаббусҳои ӯ инфрасохтор, барномаҳои ҷавонон ва ҳамкориҳои байналмилалиро фаро мегиранд, ки бо Рӯзи ҷаҳонии футбол мувофиқат мекунанд.

Таҳти роҳбарии муҳтарам Рустами Эмомалӣ иншоотҳои муҳим ба мисли Варзишгоҳи марказии Душанбе, Хуҷанд ва Кӯлоб, ки тавассути буҷетҳои давлатӣ, сармоягузориҳои хусусӣ ва грантҳои ФИФА маблағгузорӣ мешаванд, навсозӣ шуданд. Дар соли 2023 ФФТ барномаи сохтмони варзишгоҳҳои хурдро дар деҳот оғоз кард, ки дастрасии кӯдакон ва ҷавононро ба футбол зиёд намуд. Таҳти роҳбарии муҳтарам Рустами Эмомалӣ академияҳои футбол, ба мисли Академияи ДФ «Истиқлол», ки садҳо кӯдакро таълим медиҳад, таъсис шуда, Барномаи «Футбол барои мактабҳо» варзишро ба муассисаҳои таълимӣ ворид намуд ва ба рушди тарбияи ҷисмонӣ мусоидат намуда истодааст.

Дар соли 2018 бо пешниҳоди муҳтарам Рустами Эмомалӣ лигаи футболи занона таъсис дода шуд, ки дар мусобиқаҳои гуногун ширкат варзида ба дастовардҳои варзишӣ ноил мегарданд. Ин чораҷӯиҳо ба Ҳадафҳои Рушди Устувор №5, ки баробарии гендериро муқаррар менамояд, мусоидат мекунад. Яке аз хизматҳои беназири муҳтарам Рустами Эмомалӣ қабули Барномаи «Футбол бар зидди камбизоатӣ» мебошад, ки дар заминаи он ба кӯдакони оилаҳои камбизоат стипендияҳои варзишӣ дода мешавад.

25 майи 2024 нахустин Рӯзи ҷаҳонии футбол дар сатҳи байналмилалӣ таҷлил гардид, ки бо ташаббуси муҳтарам Рустами Эмомалӣ тавассути қатъномаи СММ (A/RES/78/281) муқаррар шудааст. Дар фестивали футбол дар шаҳри Душанбе собиқ бозингари «Челси» Ҷон Оби Микел ҳамчун меҳмони фахрӣ иштирок ва суханронӣ кард. Дар ин рӯз 600 кӯдакону наврасон иштирок намуда, тарзи ҳаёти солимро ба ҳамагон тарғиб намуданд. Дар ин рӯз инчунин дар 12 шаҳру ноҳия – Душанбе, Хуҷанд, Данғара, Турсунзода, Ҳисор, Кӯлоб, Хоруғ, Мурғоб, Ашт, Ҷалолиддини Балхӣ, Ёвон ва Рашт – фестивалҳои футбол бо иштироки 5000 кӯдак баргузор шуд.

Дар соли 2025 дар Тоҷикистон аз 19 то 25 май чорабиниҳои муҳимро ба нақша гирифта, баргузор мекунад, аз ҷумла зиёда аз 25 фестивали кӯдакона, бозии ситораҳои Тоҷикистон ва Русия, Суперҷоми Тоҷикистон-2025, бозиҳои Суперлигаи футзал, оғози Лигаи бонувон, мусобиқаҳои кӯдакону наврасон, мастер-классҳо бо мунтахаби Тоҷикистон.

Муҳтарам Рустами Эмомалӣ инфрасохторро навсозӣ карда, футболи ҷавонон ва занонро рушд дод ва робитаҳои байналмилалиро таҳким бахшид. Ҳамчун роҳбари ФФТ ва АФОМ пешниҳоди ӯ аз 9 феврали соли 2024 ба СММ барои эълони 25 май ҳамчун Рӯзи ҷаҳонии футбол, ки 7 майи 2024 бо қатъномаи A/RES/78/281 қабул карда шуд ва шахсияти ӯро ҳамчун Пешвои варзиши байналмилалӣ тасдиқ намуд.

Ояндаи футбол дар Тоҷикистон ба рақамисозӣ (масалан, ҷорӣ кардани VAR), рушди киберварзиш ва ҷалби мураббиёни хориҷӣ вобаста аст. Рӯзи ҷаҳонии футбол платформа барои пешбурди ин ташаббус хоҳад шуд. ФИФА эълон кард, ки аз 21 то 25 майи соли 2025 Ҳафтаи ҷаҳонии футбол баргузор мегардад. Чорабиниҳои Тоҷикистон аз 19 то 25 май бо ин ҳафта ҳамоҳанг шуда, имкониятҳои нави ҳамкорӣ ва сармоягузориро мекушояд.

Ташаббусҳои муҳтарам Рустами Эмомалӣ метавонад барои рушди футбол дар кишварҳои дигар намуна бошад. Барои таҳкими мавқеи футбол дар Тоҷикистон ва баланд бардоштани сатҳи он дар арсаи миллӣ ва байналмилалӣ аз ҷониби мо панҷ пешниҳоди зерин манзур мегардад:

1. Қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи футбол”. Барои муайян кардани асосҳои ҳуқуқии рушди футбол дар Тоҷикистон зарур аст, ки қонуни махсус “Дар бораи футбол” қабул карда шавад. Ин қонун бояд масъалаҳои маблағгузории давлатӣ ва хусусӣ, стандартҳои инфрасохтори варзишӣ, ҳифзи ҳуқуқи бозингарон ва мураббиён, инчунин механизми ҷалби сармоя ба футболро танзим намояд.

2. Таъсиси Маркази миллии омодасозии футболбозон. Бо мақсади тайёр кардани кадрҳои баландихтисос ва баланд бардоштани рақобатпазирии дастаҳои миллӣ, пешниҳод мешавад, ки дар Душанбе Маркази миллии омодасозии футболбозон таъсис дода шавад. Ин марказ метавонад бо дастгирии ФИФА ва КФО бо технологияҳои муосир, аз қабили системаи VAR ва таҷҳизоти таҳлили бозиҳо муҷаҳҳаз гардад. Марказ бояд ҷавонони тамоми минтақаҳои дурдастро фарогир бошад.

3. Тавсеаи барномаи футболи мактабӣ. Барои оммавигардонидани футбол миёни кӯдакон ва наврасон, зарур аст, ки барномаи “Футбол дар мактабҳо” тавсеа дода шавад. Ин барнома бояд дар тамоми мактабҳои Тоҷикистон ҷорӣ гардад, бо таъмини мураббиёни касбӣ, таҷҳизоти варзишӣ ва мусобиқаҳои мунтазами мактабӣ равона гардад.

4. Ҷалби сармояи хориҷӣ ба клубҳои футбол. Барои баланд бардоштани сатҳи касбияти клубҳои Тоҷикистон пешниҳод мешавад, ки механизми ҷалби сармояи хориҷӣ ба клубҳои Лигаи олӣ таҳия гардад. Ин метавонад тавассути эҷоди шароити мусоиди андозбандӣ, ҳамкорӣ бо ширкатҳои байналмилалӣ ва баргузории мусобиқаҳои минтақавӣ бо иштироки клубҳои хориҷӣ амалӣ шавад.

5. Таҳкими ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи футбол. Барои рушди футбол дар Тоҷикистон зарур аст, ки ҳамкориҳо бо созмонҳои байналмилалӣ, ба мисли ФИФА, КФО ва UEFA густариш ёбанд. Ин метавонад тавассути баргузории мунтазами мастер-классҳо бо мураббиёни хориҷӣ, табодули таҷриба бо федератсияҳои пешрафта ва ҷалби мутахассисони хориҷӣ барои омодасозии мураббиён ва доварон амалӣ гардад.

Сангинзода Дониёр Шомаҳмад -муовини директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ оид ба илм ва таълим, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор .

Қурбонова Ширин - сарходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, доктори илмҳои таърих.

Мо бо ҷавонони кишвари худ ифтихор дорем, зеро онҳо дар рушди давлат ва ободии Ватан фаъолона саҳм мегузоранд, марзу буми сарзамини аҷдодиро ҳимоя мекунанд, ватандӯсту ватанпараст, бонангу номусанд ва ба халқу давлати Тоҷикистон содиқ мебошанд.

ЭМОМАЛӢ РАҲМОН

Баъди соҳибистиқлол гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон масъалаи ҷавонон дар меҳвари сиёсати пешгирифтаи давлату Ҳукумати мамлакат қарор гирифт, ки ин ғамхории роҳбарияти мамлакатро нисбат ба ҷавонон нишон медиҳад.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2016 қайд намуда буданд, ки: “Ҳукумати мамлакат масъалаҳоеро, ки ба сиёсати давлатии ҷавонон алоқаманд мебошад, дар маркази диққати худ қарор медиҳад ва барои дастгирии иқдомоти бунёдкоронаи ҷавонони кишвари соҳибистиқлоламон тамоми чораҳои заруриро амалӣ мегардонад.

Мо бо ҷавонони созандаи худ ифтихор менамоем, чунки ҷавонони даврони соҳибистиқлолии Ватанамон имрӯз бо нангу номуси миллӣ, ташаббусҳои шоиста ва эҳсоси баланди ватандорӣ дар рушди Тоҷикистони азиз ҳиссаи арзишманд мегузоранд ва ба Модар - Ватани худ содиқона хизмат мекунанд.”

Яке аз омилҳои асосии рушди ҳар кишваро дар қатори дигар арзишҳо захираҳои инсонӣ, аз ҷумла ҷавонон ташкил медиҳанд. Ин имкон медиҳад, ки сиёсати давлатии ҷавонон ҳамчун яке аз самтҳои муҳимми рушди ҷомеа арзёбӣ карда шавад.

Дар шароити имрӯзаи давлатдорӣ саҳми ҷавонони кишвар дар тамоми соҳаҳои ҷамъиятӣ, аз ҷумла сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ хело калон мебошад. Вобаста ба ин, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз вохӯриҳояшон бо ҷавонон қайд карданд, ки: “Дар симои ҳар яки шумо ман имрӯз олимону ҳунармандону санъаткорон, сиёсатмадорону ҷомеашиносон, тоҷирону соҳибкорон, вазирону роҳбарони ояндаро мебинам. Зеро ҳар кадоми шумо дар ояндаи наздик мартабаи худро дар ҷомеа пайдо карда, ба ҷойи бародарони калонсол бори миллат ва бори давлатдории моро ба дӯши худ мегиред”. Ин суханони Пешвои миллат тамоми ҷавонони кишварро руҳбаланд намуда, масъулияти онҳоро барои ояндаи давлату ҷомеа зиёд кард.

Ҳамагон шоҳиди онем, ки имрӯзҳо маҳз бо ташаббус ва дастгириҳои ҳаматарфаи Роҳбарияти олии мамлакат ҷавонон дар тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеа мавқеи худро ёфтаанд. Дар ин самт Пешвои миллат ба ҷавонон муроҷиат намуда, чунин қайд карданд: “Дар шароити кунунии ҷаҳони муосир, ки фазои сиёсии он ва низоми муносибатҳои байналмилалӣ бошиддат тағйир меёбад, аз ҳар фарди бонангу номуси мамлакат, бахусус ҷавононро месазад, ки зиракии сиёсиро аз даст надода, нерӯи ҷисмониву зеҳнии худро беш аз пеш ба ҳифзи дастовардҳои истиқлолият, таҳкими пояҳои давлатдорӣ, ваҳдати миллӣ, сулҳу субот ва рушди минбаъдаи иқтисодиву иҷтимоии Ватани азизамон равона созанд”.

Воқеан, зиракии сиёсии аҳли ҷомеа бахусус ҷавонон - ҷавҳари асосии нерӯи давлатдорию давлатсозӣ, ҳифзи манфиатҳои миллӣ маҳсуб меёбад. Дар навбати худ дар ҷаҳони зудтағирёбандаи имрӯза дар роҳи давлатдорию давлатсозӣ, мухолифатҳои сиёсии пӯшида, таҳаввулоти ногаҳонӣ ва мушкилотҳои дигар аст. Ин ҳама монеаҳоро танҳо бо доштани сатҳи баланди зиракии сиёсии ҷавонон ва тамоми қишрҳои ҷомеа сипарӣ карда метавонем.

Хулоса, сиёсати давлатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз солҳои аввали бадаст овардани истиқлолияти давлатӣ то ба имрӯз такмил ёфта истодааст ва Ҳукумати кишвар баҳри фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷавонон, баланд бардоштани ҳисси меҳанпарастии ҷавонон, тақвият бахшидани корҳои ҳарбию ватандӯстӣ ва баланд бардоштани маърифати ахлоқии ҷавонон ва таҳкими ҳувияти миллии онҳо дар замони ҷаҳонишавӣ, пешгирӣ аз гаравиши ҷавонон ба ҳизбу ҳаракатҳои ифротӣ, ҷинояткорӣ, паст кардани бегонапарастӣ миёни ҷавонон, ободу зебо гардонидани ҳар як гӯшаи диёр, таҳкими робитаҳои дӯстона, ҳамкорӣ, ҳамдигарфаҳмӣ, сулҳу суботи комил ва муқаддас доштани арзишҳои миллӣ, ташаккули идрок, зеҳн, малака ва савияи дониши наврасону ҷавонон баҳри ҳавасманд гардонидани ҷавонони болаёқат ва соҳибилму маърифат тамоми нерӯи худро равона намудааст.

Имрӯз ҷавонони саодатманди миллат, пеш аз ҳама, бо Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ифтихор мекунанд ва аз ташаббусҳои Пешвои миллат нисбати ҷавонон ва рушди ҳамаҷонибаи онҳо бағоят миннатдор ҳастанд. Ҷавобан ба ин ғамхориҳо мо ҷавононро мебояд, ки барои омӯзиши илму дониши муосир кӯшиш намуда, саҳми худро дар роҳи беҳбудӣ бахшидани ҳаёти ҷомеа ва рушди устувории кишвари азиз ба маротиб афзоем. Чуноне ки Пешвои миллат таъкид медоранд: “Шумо ҷавонон умеду орзуи мо, татбиқкунандагони нақшаву ниятҳои неки насли калонсол ва ормонҳои ҳазорсолаи миллати қадимаи тоҷик мебошед ва вазифадоред, ки ин масъулияти бузургро содиқонаву сарбаландона иҷро намоед”.

Бо назардошти андешаҳои зикргардида, набояд фаромӯш созем, ки имрӯз амнияту субот, пойдории давлат, таҳкими истиқлолият ва ҳастии миллат аз ҳар яки мо ва бахусус аз ҷавонони шуҷоъ, дурандеш ва худогоҳ вобастагии қавӣ дорад.

Содиқова Зарангез Абдувалиевна – ходими илмии шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Кори Рустам Рустамона ҳаст!

Боз фарзанди миллати тоҷик аз минбари баланд баромад намуд, барои ҷаҳониён эҳдо кард. Эҳдо аз сулҳу осоиштагӣ, аз варзишу танумандӣ, аз ҳамкориву ҳамдиливу ҳаммаромӣ. Ифтихорот ва сарбаландӣ ҳаст. Барҳақ аст шеъри устод Абдуллоҳи Раҳнамо, ки

Дар он минбар на танҳо Рустами фарзанди Раҳмон буд

Дар он соат, дар он минбар, тамоми Тоҷикистон буд.

Бале, дар он минбари баланд бо ҳузури ҷавонсолори миллат тамоми Тоҷикистон ҳузур дошт, зеро аз мароми миллати тоҷик сухан карда шуд. Рустами Эмомалӣ пешниҳоди худро оид ба “Рузи ҷаҳонии футбол”,ки танҳо тараннуми ҳаёти солим ва танумандӣ ҳаст,тақвият бахшид. Ин фарзонаҷавони тоҷик арзишҳои меҳварии футбол, - ҳаммаромӣ, пешбурди фаъолияти дастаҷамъӣ, раванди одилонаи бозӣ ва эҳтироми ҳамдигариро бо усулҳои фаъолияти Созмони Миллати Муттаҳид ҳамсон гуфт ва он чизе ки гуфта шуд, инъикос аз фарҳанги ниёгони милати тоҷик буд, ки вассофи ҳамдигарфаҳмиву дустиву адолат ва танумандиву қаҳрамонӣ буданд.

Ҷавони тоҷик андар тахти шоҳони ҷаҳон биншаст,

Ки андар олами имкон хаёле ғайриимкон буд.

Ба фарҳанге, ки дар васфаш ба ҷузъ аҳсант натвон гуфт,

Ба тадбире, ки армони ниёкони пурармон буд. (А.Раҳнамо)

Бояд гуфт ки пешниҳоди муҳтарам Рустами Эмомалӣ, фарзанди миллати тоҷикро СММ пазироӣ намуда,вобаста ба он қатънома қабул кард. Кунун ин пешниҳоди муҳими Рустами Эмомалӣ - Президенти Ассотсиатсияи футболи Осиёи Марказӣ (CAFA) ва Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистонро оламиён таҷлил менамоянд. Ҳамасола 25 май дустдорони футбол бо ҳам омада, рузи ҷаҳонии футболро танин менамоянд.

Пешниҳоди Рустами Эмомалӣ вобаста ба таҷлили 25 май ҳамчун рузи ҷаҳонии футбол,бори нахуст, моҳи феврали соли 2024 баён гардида буд, ки аз ҷониби сокинони мамлакат ҷонибдории амиқро пайдо намуд. Сокинони синну соли гуногун бо баргузории роҳпаймоии оммавӣ, ки моҳи марти соли гузашта дар шаҳри Душанбе баргузор гардида буд, ҳаммаромии худро бо муҳтарам Рустами Эмомалӣ нишон доданд. Дар ин раҳпаймоӣ зиёда аз 10 ҳазор нафар ҷавонону варзишгарон ва сокинони касбу кори гуногуни пойтахт иштирок намуданд. Ин амал дар баробари ҳамовозӣ ва ҷонибдории пешниҳоди Президенти Ассотсиатсияи Футболи Осиёи Марказӣ (CAFA), Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ, ҳамзамон бозгу аз он буд, ки хурду бузурги Тоҷикистон нақши варзишу танумандӣ ва ҳаёти солимро дар пешбурди ҷомеа ва ҳаёти ҳаррузаи худ бараъло эҳсос доранд ва варзишро як рукни фарҳанги миллӣ ва омили солимии ҷомеаву миллат медонанд. Дар ин ҳамоиш ва роҳпаймоӣ иштирокчиён –сокинони Тоҷикистон, бо болидахотирии том ва ҳаммаромӣ нишон доданд,ки бозии футбол қодир аст, ҷавонони давлатҳои дунёро,новобаста аз синну сол, нажод ва миллат, ойину эътиқод, бо ниятҳои нек, ҷиҳати дастгирии ҳаёти солим ва танумандӣ бо ҳам орад.

Бозии футбол, ки дар ҷаҳон мухлисону дустдорони бешумор дорад,метавонад бо ҷолибияти худ тамоми монеаҳову нофаҳмиҳоро аз байн бибарад, одамонро наздиктар бисозад. Бозии футбол дорои неруи сарҷамъкунанда ва муттаҳидкунанда мебошад,тақозои тарбияи ҷисму руҳи солимро дорад. Ривоҷи бозии футбол дар марҳилаи кунунии ҳассоси ҷаҳон,ки дар он ҳаргуна гурруҳҳои зидди арзишҳои неки инсонӣ тақвият ёфтаистодаанд,басо муҳим мебошад. Тавассути равнақи ин бозии шавқовар метавон руҳияи ҷавононро ба ахлоқи ҳамида,эҳтироми ҳамдигарӣ ва интихоби дурусти ҳаёт ҷалб намуд. Футбол таърихи куҳан дорад ва чандин насли башарро бо тарғиби тарзи ҳаёти солим тарбия намудааст.

Пешниҳоди муҳтарам Рустами Эмомалӣ -Президенти Ассотсиатсияи Футболи Осиёи Марказӣ (CAFA), Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон,Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон,раиси шаҳри Душанбе низ маҳз аз чунин афкор сарманша мегирад.Ҳадафи ин фарзонаҷавони миллати тоҷик – муҳтарам Рустами Эмомалӣ бо манзури чунин пешниҳод низ он аст,ки тавассути таҷлили рузи ҷаҳонии футбол ҷавонони давлатҳои гуногун боз бо ҳам оянд. Рузи ҷаҳонии футбол боз як баҳонаву воситаи навбатиест баҳри ваҳдатороиву ваҳдатсароиву ваҳдатсозии мардумони дунё,ки дар марҳилаи кунунии таърих ба он ниёзи зиёд аст. Муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар мадди аввал худ варзишгар аст, вассофи ҳаёти солим ва танумандӣ, дустдори ин намуди бозии варзишӣ ва аз ин рӯ шавқу рағбатро нисбати муҳимият ва мавқеи футбол дар ҳаёти ҷавонон аз ҳама бештар дарк менамояд. Ин пешниҳод – эълони рузи ҷаҳонии футбол, аз нахуструзи қабули Қатънома натоиҷи неку самарабахш дорад.

Муҳтарам Рустами Эмомалӣ фарзанди ғаюри миллати тоҷик, варзишгари комгору сиёсатмадори ҷавони ҷаҳони муосир хуб дарк дорад,ки дар ин айёми нооромиҳои Шарқу Ғарб месазад,ки теъдоди чорабиниҳои муттаҳидкунандаву баҳамоварандаи аҳли башар бештар бошанд. Ин пешниҳод аз умқи дили инсондустонаи ин ҷавонписари миллати тоҷик- муҳтарам Рустами Эмомалӣ руҷуъ кардааст, ки танҳо нияти неку самимият ва маҳбубияти хосаро нисбат ба мардумони дунё таҷассумгар мебошад.

Бо дарки чунин ниятҳои неки фарзанди модари тоҷик, 7 майи соли ҷорӣ Ассамблеяи генералии Созмони Милали Муттаҳид пешниҳоди Рустами Эмомалӣ -Президенти Ассотсиатсияи Футболи Осиёи Марказӣ (CAFA), Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистонро оид ба эълони Рӯзи ҷаҳонии футбол пазируфта,вобаста ба он қатъномаро ба тасвиб расонид.Дар қатънома аҳамияти дар руҳияи сулҳ, ҳамфикрӣ, ҳамкории байналхалқӣ, дӯстӣ, таҳаммулпазирӣ ва бе ҳеҷ гуна табъиз гузарондани чорабиниҳои бузурги варзишӣ, ки онҳо хусусияти муттаҳидкунанда ва мусолиматомез доранд, таъкид шудааст.

Манзури чунин пешниҳоди ба нафъи мардумони дунё дар ин айёми пуртаззод басо саривақтӣ мебошад ва бори дигар шаҳодат аз он аст,ки муҳтарам Рустами Эмомалӣ бо дарки масоили муҳими ҷаҳонӣ ҳамқадами замони худ,фарзанди даврони худ аст. Дастгирии ин гуна пешниҳод дар сатҳи ҷаҳонӣ барои ҷавонони Тоҷикистонӣ ва кулли мухлисони ин намуди бозии варзишӣ мояи ифтихор аст.Таҷлили Рузи ҷаҳонии футбол ҳамзамон боиси он аст,ки теъдоди мухлисони футбол зиёд ва дар маҷмуъ дустдорони ҳаёти солим афзоиш ёбад.

Дар Тоҷикистон Рузи ҷаҳонии футбол бо Рузи ҷавонони Тоҷикистон ҳамқадам аст. Тавҳамии Рузи ҷавонони Тоҷикистон ва Рузи ҷаҳонии футбол ҳамбастагии ҷавонию варзишро баёнгар мебошад. Бешак футболи тоҷик дар даврони соҳибистиқлолии ватан на танҳо ба ҳайси бозии варзишии шавқовар, балки ҳамчун воситаи муаррифии миллат,вассофи солимият дар мамлакат, рағбат ва шавқ дар ҷодаи ташфиқу тарғиби фарҳанги варзиш, ҳамзамон ҳамчун ҳамқадами замони худ будани ҷавонони Тоҷикитонӣ шинохта мешавад. Бозии футболбозони тоҷик низ ба марҳилаи нави рушди хеш расидааст. Ҳар як голи футболбозони тоҷик ва бозии пирузонаи онҳо боиси фараҳмандии хурду бузурги Тоҷикистон мебошад.

«Барномаи рушди футбол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2021», «Барномаи махсуси президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон оид ба рушди футбол дар деҳоти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2024», ки бар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш» амалӣ гардиданд, албатта ба рушди футбол дар мамлакат таъсири худро расониданд. Ҳадафҳои асосӣ аз роҳандозии ин барномаҳо рушд бахшидан ба пешрафти бозии футбол дар деҳот, баргузор намудани мусобиқаҳои мухталиф байни дастаҳои футболи деҳот, бозсозӣ ва беҳтар гардонидани сифати майдонҳои футболбозӣ дар деҳот, ҷалби шумораи бештари аҳолӣ ба бозии футбол ва тавассути бозии футбол дар рӯҳияи ватанпарварӣ тарбият намудани наврасону ҷавонон дар деҳоти кишвар мебошад. Ҳамзамон дар таҳрири нав Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш» ва дар заминаи он «Барномаи маҷмуии рушди тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022-2026» ва «Барномаи рушди футбол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022-2026» мавриди амал қарор доранд, ки аз ҷумлаи тадбирҳои дар ин самт муҳими Ҳукумати мамлакат маҳсуб меёбанд.

Дар Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ,Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз таърихи 28 декабри соли 2024 омадааст, ки “Таъмин намудани рушди соҳаи варзиш яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати иҷтимоии Ҳукумати мамлакат буда, ҳадафи он оммавигардонии варзиш, таҳкими тарзи ҳаёти солим, мусоидат намудан ба омодасозии варзишгарони касбии тоҷик барои иштирок дар мусобиқаҳои сатҳи ҷумҳуриявию байналмилалӣ мебошад. Иштироки фаъоли ҷавонони мо ва пирӯзии онҳо дар мусобиқаҳои сатҳи байналмилалӣ, бешубҳа, ба болоравии обрӯи кишварамон мусоидат менамояд. Федератсияи футболи Тоҷикистон дастаҳои иштирокчии мусобиқаро марҳила ба марҳила бо тӯбҳои футболбозӣ ва дигар лавозимоти варзишии футбол таъмин менамоянд”

Ба ҳамин зайл варзиш дар мамлакат ба як рукни фарҳанг табдил ёфта, ба рушди футбол таваҷҷуҳи махсус равона карда мешавад.Ҷоиз ба гуфтан аст, ки рушди футболи тоҷик дар даврони соҳибистиқлолии Ватан низ бо номи муҳтарам Рустами Эмомалӣ тавҳамии комил дорад. Маҳз ин варзишгару сиёсатмадор футболи тоҷикро дубора ҷон ва қабои нав бахшид.

Имрузҳо ин ҷавонписари худогоҳи миллат, муҳтарам Рустами Эмомалӣ самараи заҳматҳои худро андар рушди футболи Тоҷикистон ва рушду таваҷҷуҳ ба он дар сатҳи ҷаҳонро ба даст овард. Аз минбари баланд судманд будани пешниҳоди худро, ба нафъи аҳли башар будани онро, инъикоси арзишҳои неки инсонӣ дар онро исботи амиқ намуд.

Дар рузи ҷавонони Тоҷикистон, ҷавони худогоҳи миллат боз таваҷҷуҳи ҷаҳониёнро ба маромҳои инсондустонаи мадуми тоҷик ҷалб намуд. Ин беҳтарин туҳфа дар ин иди ояндасозони Ватан ва дар ҳақиқат Рустами як Тоҷикистони бузург.

Аҳсан ба фарзанди сазовори падар!

Хосият Худоёрбекзода - унвонҷуйи шуъбаи фолклор ва адабиёти Институти илмҳои гуманитарии ба номи Баҳодур Искандарови АМИТ

 Май 23, 2025 10:24

ДУШАНБЕ, 23.05.2025. /АМИТ «Ховар»/. 23 май Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон таҷлил карда мешавад. Тоҷикистон мамлакати ҷавонон аст ва бо назардошти саҳм ва нақши онҳо дар ҳаёти ҷомеа ва давлат дар сиёсати пешгирифтаи давлату Ҳукумати Тоҷикистон ин қишр ҷойгоҳи афзалиятнок дорад.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки самти асосии пешбурди ҷомеаи солим дар тамоми давру замонҳо такя ба қувваи асосии пешбарандаи он- ҷавонон менамояд. Тавре ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз менамоянд: «Татбиқи босамари сиёсати давлатии ҷавонон аз рӯзҳои нахустини соҳибистиқлолӣ дар меҳвари фаъолияти Ҳукумати Тоҷикистон қарор дорад. Ҳукумати Тоҷикистон ташаббусу пешниҳодҳои созандаи ҷавононро ҳамеша дастгирӣ намуда, барои амалӣ гардидани онҳо имконият фароҳам меорад. Наврасону ҷавонони моро зарур аст, ки ҷавобан ба ин ғамхориҳо тамоми саъю талоши хешро ба донишандӯзӣ, интихоби касбу ҳунарҳои муосир, ободию пешрафти сарзамини аҷдодӣ, ҳимояи Ватан, рушди илму техника ва бунёдкорӣ равона созанд».

Бо такя ба ин суханони Пешвои миллат бояд гуфт, ки ҷавонони давраи соҳибистиқлолӣ қувваи пешбарандаи ҷомеа ва неруи созандаи имрӯзу фардои миллати тоҷик ба шумор мераванд. Ҳамзамон ҷавобан ба ғамхориҳои ҳукумату давлат имрӯзҳо ҷавонони Тоҷикистон бо неруи зеҳнӣ, ҷисмонӣ ва фаъолияти пурсамар дар тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятию давлатӣ саҳм гузошта, сазовори боварӣ ва эътимоди Сарвари давлат гардидаанд.

Дар Тоҷикистон барои амалӣ намудани сиёсати давлатии ҷавонон якчанд санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳуҷҷатҳои барномавӣ қабул шудаанд. Аз ҷумла, дар ин самт Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҷавонон ва сиёсати давлатии ҷавонон», «Консепсияи миллии сиёсати ҷавонони Тоҷикистон», «Стратегияи сиёсати давлатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020», «Барномаи давлатии тарбияи ватандӯстии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Барномаи рушди саломатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», инчунин якчанд ҳавасмандиҳо, аз қабили стипендияҳои президентӣ, Ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ барои олимони ҷавон, грантҳои ҳукуматӣ бо мақсади дастгирии ташкилоти ҷамъиятии кор бо ҷавонон, таъсис ва баргузории ҷаласаи нахустини Шурои миллии кор бо ҷавонон дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, таҷлили ҳамасолаи Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон, ҷавоникунонии сиёсати кадрӣ ва дар зинаҳои роҳбарикунанда таъйин гардидани шумораи зиёди ҷавонони лаёқатманд, ободу зебо гардонидани боғҳои фарҳангӣ, мавзею гулгаштҳои фароғатӣ, бунёди майдончаҳои варзишии муҷаҳҳаз ва Соли ҷавонон эълон намудани соли 2017 дастовардҳои беназиртарину нотакрор дар ҳаёти ҳар ҷавони саодатманди мамлакат мебошанд.

Мақсади асосии қабули ин барномаҳо фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷавонон, маърифатнокии комили ҷавонон дар руҳияи худшиносии миллӣ ва ватандӯстӣ, беҳтар намудани шароити иҷтимоӣ ва иқтисодӣ, таъмин намудани ҳуқуқҳо ва ташаккули тарзи ҳаёти солими ҷавонон ба ҳисоб меравад.

Дар тамоми соҳаҳо ва қишрҳои ҷомеа имрӯз саҳми ҷавононро мушоҳида кардан мумкин аст. Пеш аз ҳама, дар самти омӯзиши илму дониш, омӯзиши забонҳои хориҷӣ ва азхудкунии техника ва технологияи муосир ҷавонон пешсаф мебошанд. Илмандӯзӣ метавонад наврасону ҷавононро аз ҳар гуна омилҳои номатлуб эмин нигоҳ дошта, ба ташаккули хештаншиносию ватандӯстии онҳо таъсири мусбат расонад.

Пеш аз ҳама, дар татбиқи сиёсати давлатии ҷавонон нақши Пешвои миллат беандоза калон буда, ҷавонон пайваста дар меҳвари сиёсати пешгирифтаи Президенти Тоҷикистон қарор доранд. Сарвари давлат ҳамчун шахсияти сиёсӣ дорои таҷрибаи мактаби бузурги давлатдорӣ буда, дар татбиқи сиёсати давлатӣ дар самти илм ва оммавигардонии илму дониш талошҳои пайваста менамоянд. Илммеҳварии Пешвои миллат боиси рушду ишкишофи илми тоҷик ва мактаби миллии тоҷикӣ гардидааст, зеро дар ин самт ба неруи ҷавонон такя менамоянд. Ин буд, ки олимони ҷавони тоҷик дар даҳсолаи охир ба натиҷаҳои баланди илмӣ ноил гашта, дар татбиқи сиёсати давлатӣ ва мутобиқгардонии илм ба истеҳсолот саҳми арзанда мегузоранд.

Солҳои охир Ҳукумати мамлакат якчанд барнома ва стратегияҳои давлатиро бо мақсади рушди илми муосир дар соҳаи илму маориф ба роҳ мондааст. Аз қабили озмунҳои фаннӣ дар соҳаи илмҳои дақиқ, озмуни «Ҷоми Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон», озмуни ҷумҳуриявии «Илм – фурӯғи маърифат» ва дигар озмунҳое, ки ба рушди соҳаи илмҳои риёзию дақиқ ва ихтирооту навоварӣ таъсири муфид мерасонанд. Маҳз натиҷаи ҳамин аст, ки солҳои охир дастовардҳои илмии ҷавонони мо дар озмунҳои сатҳи байналмилалӣ зиёд гашта, таҳқиқоти муҳаққиқони мо дар истеҳсолот амалӣ мегарданд.

Ҷавонони саодатманди тоҷик бо ҳисси баланди масъулиятшиносӣ ва хештаншиносӣ давлати ҷавонашонро, ки истиқлолияти комилро соҳиб гардидааст, танҳо бо роҳи илм ва инкишофи саноат метавонанд пешрафтаю мутараққӣ гардонанд.

Дилафрӯз ДОСТИЕВА, ходими хурди илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон