Ҷашни Сада – яке аз ҷашнҳои эронитаборон ва мардуми форсизабон аст, ки дар оғози шомгоҳи 10 баҳманмоҳ (30 январи тақвими мелодӣ) баргузор мешавад ва ин рӯзро Обонрӯз мегӯянд.
Сада ҷашни мулуки номдор аст,
Зи Афридуну аз Ҷам Ёдгор аст
(Унсурӣ)
Ҷашни Сада ба оини Меҳргароӣ (Митроӣ) дуруст меояд, ки аз оини Зардӯштӣ 3000- то 5000 пеш арзи вуҷуд дошт. Сада то садаи XII ҷашн гирифта мешуд, лекин баъдҳо аз байн рафт, вале нишонаҳои он - гулхан афрӯхтан, дар гирди он базм оростан ҳанӯз ҳам дар байни мардуми тоҷик дида мешавад.
Фирдавсии бузург сарчашмаи ин ҷашнро ба Ҳушанг писари Сиёмак нисбат медиҳад.
Зи Ҳушанг монд он Сада ёдгор,
Басе бод чун ӯ дигар Шаҳриёр
Дар Тоҷикистон аз рӯи тақвими форсизабонон ҷашни сада дар баъзе аз деҳаҳо ҷашн гирифта мешавад. Ҷашни Сада ҷашни қадимӣ ва суннатии мардуми ориёнажод аст. Ин ҷашн 50 рӯз пеш аз Наврӯз дар шаби 10-уми моҳи баҳман тибқи тақвими шамсӣ, баргузор мегардад.
Сада аз решаи форсии “сад” гирифта шуда, ба маънои рақами сад ишора мешавад, ки он рамзи 100 рӯзи боқимонда то шурӯи кишоварзии пурра дар баҳор мебошад.
Таърихи пайдоиши ҷашни Сада
Ҷашни сада решаҳои амиқ дар фарҳанги қадимии ориёӣ дорад. Мувофиқ ба ривоятҳои бостонӣ, ин ҷашн замоне пайдо шуд ки Каюмарс, аввалин подшоҳи мифологии ориёӣ, одамонро ба гиромидошти нур ва гармӣ даъват кард. Дар дигар сарчашмаҳои фарҳангӣ низ ин ҷашн ба шарафи кашфи оташ аз тарафи Ҳушанг, яке аз подшоҳони достони шоҳномаи Фирдавсӣ баргузор мегардад.
Расму оинҳои ҷашни Сада
Ҷашни Сада асосан бо афрӯхтани гулхан таҷлил мегардад. Ин гулхан рамзи пирӯзии гармӣ бар сардӣ ва нур бар зулмот аст. Мардуми деҳот ва шаҳр низ дар атрофи ин гулхан шодӣ карда шукргузорӣ аз табиат мекунад ва мувофиқи расму оин онҳо ғизоҳои миллӣ аз қабили ширбиринҷ, палав ва ҳар навъи нонҳои анъанавӣ омода месозанд ва тибқи суннати меҳмоннавозии мо тоҷикон меҳмонони худро пазируфта, фазои гарму дӯстонаеро ба вуҷуд меоранд.
Нақши ҷашни Сада дар фарҳанги тоҷикон
Сада дар таърихи тоҷикон ҳамчун ҷашни муттаҳидкунанда шинохта шуда, он на танҳо баёнгари эҳтиром ба табиат, балки аҳамияти муттаҳидии иҷтимоиро низ дорост. Ҷашни Сада кунун ҳам дар баъзе минтақаҳои кишвар, алалхусус дар байни кишоварзон бо эҳтироми хосса аз ниёгонам ҷашн гирифта мешавад.
Паёми ҷашни Сада
Паёми асосии ин ҷашн муҳаббати хоссае ба табиат, дӯстию ҳамбастагии амиқ байни мардум мебошад. Сада нишон медиҳад, ки инсоният ҳамеша барои муттаҳидӣ дар атрофи арзишҳои умум ба монанди рӯшноию некӣ талош намудааст.
Ин ҷашни муттаҳидӣ-Сада на танҳо ёдгорие аз гузашта, балки як ҷузъиёти зиндаи фарҳангиест, ки барои эҳёи суннатҳои миллӣ ва эҳтиром ба табиат хизмат мекунад.
Иброимзода Сайёҳат - лаборанти калони Шуъбаи масъалаҳои фалсафии дини ИФСҲ-и АМИТ
12-уми феврали соли равон, дар идомаи баргузории вохӯриҳои номзадҳо аз Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ба вакилии Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳавзаи интихоботии якмандатии Шоҳмансур №3, номзадҳо ба вакилии Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе ва Маҷлиси вакилони халқи ноҳияи Шоҳмансур ва дар ин замина таблиғу ташвиқи барномаҳои пешазинтихоботии онҳо, дар муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии №63-и ноҳияи Шоҳмансур вохӯрии номзадҳо бо интихобкунандагон баргузор гардид.
Дар вохӯрии мазкур раиси Кумитаи иҷроияи ҲХДТ дар ноҳияи Шоҳмансур – Каримзода Нилуфар Раҳмоналӣ, раиси Шурои собиқадорони ҲХДТ дар ноҳияи Шоҳмансур – Қурбонова Ширин, номзад аз ҲХДТ ба вакилии Маҷлиси вакилони халқи ноҳияи Шоҳмансур аз ҳавзаи интихоботии №21 – Муродзода Зафар Олимҷон, Қосимзода Солеҳ Салим шахси боэътимоди номзад аз ҲХДТ ба вакилии Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе аз ҳавзаи интихоботии №9-и ҳудуди ноҳияи Шоҳмансур Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ширкат варзиданд.
Зимни баргузории вохӯрии мазкур, нахуст раиси Кумитаи иҷроияи ҲХДТ дар ноҳияи Шоҳмансур – Каримзода Нилуфар Раҳмоналӣ оид ба интихоботи даъвати нави Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ ва зарурияти баргузории вохӯриҳои номзадҳои пешбаригардида бо интихобкунандагон суханронӣ намуда, меҳмонон ва номзадҳои болозикрро ба интихобкунандагон ошно намуд.
Дар идома, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт номзад аз ҲХДТ ба вакилии Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе аз ҳавзаи интихоботии №9-и ҳудуди ноҳияи Шоҳмансур, номзад аз ҲХДТ ба вакилии Маҷлиси вакилони халқи ноҳияи Шоҳмансур аз ҳавзаи интихоботии №21 – Муродзода Зафар Олимҷон аз ҷониби шахсони боэътимоди онҳо ба интихобкунандагон муаррифӣ гардида, оид ба мақсад ва ҳадафҳои барномавиашон, ки аз Барномаи пешазинтихоботии ҲХДТ барои солҳои 2025 - 2030 таҳти шиори “Барои пешрафт ва саодати халқи Тоҷикистон!” маншаъ мегиранд, аз ҷониби худи номзадҳо маълумоти муфассал дода шуд.
Дар ин радиф, баҳри боз ҳам бештар маълумотнок гардидани интихобкунандагон аз раванди фаъолияти номзадҳои пешбаригардида ва бештар муаррифӣ гардидани ҳадафҳои барномавии онҳо ҳамчун номзад аз ҲХДТ ба вакилӣ, барномаҳои пешазинтихоботии номзадҳо ба интихобкунандагон тақсим карда шуд.
Зимнан, аз ҷониби интихобкунандагон ба номзадҳо пешниҳоду таклифҳо ҷиҳати ҳалли мушкилотҳои дар ҳудуди ҳавзаи интихоботӣ ҷойдошта иброз гардид.
Дар идома, раиси Шурои собиқадорони ҲХДТ дар ноҳияи Шоҳмансур – Қурбонова Ширин суханронӣ намуда, оид ба дастовардҳои давлату ҳукумат ва пуштибонӣ аз сиёсати созандаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси муаззами Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ибрози назар намуд.
Ҳамзамон, ҷиҳати иштироки фаъолона дар маъракаи сиёсии интихоботи вакилон ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ, ки рӯзи 2-юми марти соли 2025 баргузор мегардад ва дар ин замина интихоби номзадҳои арзанда, аз интихобкунандагон даъват ба амал оварда шуд.
Нашри матлаб аз нишасти матбуотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар Нашрияи расмии Ҷумҳурии Тоҷикистон - рӯзномаи "Ҷумҳурият".
Олимон Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар соли сипаришуда 30 патент, аз ҷумла 4 патенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва 26 нахустпатенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ихтироъ, ҳамчунин 6 қарори мусбат оид ба додани нахустпатенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ихтироъ ва 2 шаҳодатномаи сабти захираи иттилоотӣ ба даст овардаанд!
Бо мақсади гиромидошти суннатҳои миллӣ, эҳёи расму оинҳои бостонии мардуми тоҷик, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» илова ворид гардидааст, ки тибқи он ҳар сол 1 июл Иди Тиргон ҷашн гирифта мешавад.
Бо мақсади гиромидошти суннатҳои миллӣ, эҳёи расму оинҳои бостонии мардуми тоҷик, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» илова ворид гардидааст, ки тибқи он ҳар сол 1 июл Иди Тиргон ҷашн гирифта мешавад.
@RustamEmomali
Намояндаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар сафари кории худ ба шаҳри Панҷакент ба китобхонаи марказии шаҳр ва муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии № 70, деҳаи Порвени Ҷамоати деҳоти Ворӯ беш аз 700 нусха китобҳои бадеӣ, илмӣ ва дастурҳои методӣ тӯҳфа намуд.
Китобҳои арзишманд дар бораи нақши эҳёгарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Фарҳанги тоҷикӣ-русӣ, “Зод-ул- мусофирин”-и Носири Хисрав, рисолаҳои илмӣ дар бораи устод Рӯдакӣ, Абӯалӣ ибни Сино, фалсафа, таърих, илмҳои дақиқ, китобҳои бадеӣ аз ҷумлаи ин адабиёти тӯҳфашуда аст.
Аз мутолиаи ин китобҳо хонандагони китобхонаҳои шаҳр ва муҳассилини таълимгоҳи ин деҳаи дурдаст, ки аз оғози соли ҷории хониш дар бинои нав, ки бо дастгирии мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Суғд ва шаҳр бунёд шудааст, таҳсил мекунанд, баҳраи маънавӣ мебаранд ва ба президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои чунин тӯҳфаи арзишманд изҳори сипос менамоянд.
Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии шаҳри Панҷакент
11 феврали соли равон дар толори Маркази мероси хаттии назди Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо ташаббуси Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ таҳти унвони «Аҳамияти синошиносӣ ва муаррифии «Осор»- Ибни Сино» мизи муддавар баргузор гардид.
Мизи мудавваро ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд оғоз бахшид. Таъкид гардид, ки Шайхураис Абӯалӣ ибни Сино аз мутафаккирони барҷастаи тоҷик аст, ки бо донишу ҷаҳонбинии фарогираш дар олами тибби ҷаҳон саҳми арзишмандро касб карддаст. Абӯалӣ ибни Сино дар ҷаҳон аз пурмаҳсултарин олимон ва адибон эътироф гаштааст.
Фаъолияти эҷодии вай аз 17-18 солагиаш дар солҳои 996-997 шурӯъ шуда, расо 40 сол давом кардааст. Ӯ осори насриву назмиашро ҳам ба арабӣ ва хам ба тоҷикӣ эҷод кардааст. Сабаби бисёре аз асарҳои худро ба забони арабӣ навиштани Абӯалӣ он аст, ки забони арабӣ дар он замон ҳамчун забони илму маданият шинохта шуда буд. Ҳамчунин китобҳои зиёди илмию ахлоқии юнонӣ, ибронӣ, ҳиндӣ ва паҳлавӣ ба забони арабӣ тарҷума шуда, истилоҳоте, ки мафҳумҳои илмиро ифода мекарданд, дар ин забон устувор гардида буданд.
Дар идома директори Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ Маҳмадизода Нозим дар суханронии хеш иброз дошт, ки Абӯалӣ ибни Сино парвардаи муҳити фарҳангии Сомониён буд. Вале қисми зиёди умри вай пас аз фурӯпошии давлати мутамаркази Сомониён, дар гирдоби ҳодисаҳои мудҳиши нимаи аввали асри XI сипарӣ гардид. Ӯ гоҳ чун табибу файласуф, баъзан ба сифати фақеҳу вазир, ҳатто замоне чун маҳбуси зиндонӣ умр ба сар бурда, гоҳе чун надими хосси подшоҳону маликон низ рӯзгор паси сар кардааст. Аммо ӯ лаҳзае аз омӯзиш ғафлат наварзида, аз пажӯҳиш ва корҳои илмӣ фориғ набудааст.
Баръакси бисёр бузургони гузашта, ки аз зиндагии онҳо маълумоти аниқе дастрас нест, санаҳои зиёде аз рӯзгори Абӯалӣ ибни Сино маълум аст. Рӯзгор ва саргузашти Сино ба дасти шогирди вафодораш Абӯубайд Фақеҳии Ҷузҷонӣ имло шудааст. Воқеаву ҳодисаҳои 25 соли охири умри Синоро Абӯубайд, ки ҳамеша ҳамроҳи устод ва шоҳиди рухдодҳо буд, навиштааст, ки ин имло ва навишта бо номи «Рисолаи саргузашт» маълум буда, дар асли арабӣ ва тарҷумаҳо ба забонҳои гуногун чандин бор ба табъ расидааст. Падари Абӯалӣ — Абдуллоҳ ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Сино ном дошт ва аслан аз аҳли Балх буд. Вай дар замони Нӯҳ ибни Мансур ба Бухоро омада, дар деҳаи Афшона (Рометани имрӯза) ба кори мулкӣ шуғл варзид. Вай дар деҳаи Афшона бо Ситорабону ном деҳқондухтар хонадор шуд. 18-августи соли 980 дар ин оила писаре ба дунё омад, ки ӯро Ҳусайн ном ниҳоданд.
Соли 985 оилаи Ибни Сино, вақте ки ӯ ба синни панҷсолагӣ мерасад, аз Афшона ба Бухоро кӯчид. Абдуллоҳ, ки аз шахсони фозил ва маърифатдӯст буд, Ҳусайнро ба мактаб монд. Вай аз панҷолагӣ то даҳсолагӣ дар мактаб хонда, хату савод баровард, сарфу наҳви забони арабиро омӯхт, илмҳои адабро аз худ кард.
Сипас, олимони Маркази синошиносӣ доир ба осори гаронарзиши ин чеҳраи тобноки олими тибби ҷаҳон Шайхураис Абӯалӣ ибни Сино маъруза намуда, фаъолияти гуногунҷабҳаи ин мутафаккири абадзиндаи форсу тоҷикиро ҷовидона хонданд.
