Ҳар як давлат барои пойдорӣ, субот ва пешрафти худ ниёз ба Қонуни асосие дорад, ки фаъолияти сиёсӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодии ҷомеаро ба танзим медарорад. Барои миллати тоҷик чунин ҳуҷҷати муқаддас ва таърихӣ — Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки 6 ноябри соли 1994 бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардид. Ин рӯйдоди тақдирсоз ҳамчун нуқтаи ибтидоии таҳкими давлатдории миллӣ ва ташаккули ҷомеаи ҳуқуқбунёд ба ҳисоб меравад. Аз ҳамон вақт инҷониб, ҳар сол 6 ноябр дар саросари кишвар ҳамчун Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷлил мегардад.
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар миқёси кишварҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дуюмин санади олии ҳуқуқие мебошад, ки бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул шудааст. Ҳамзамон, он аз ҷониби коршиносон ва созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ, мутахассисони Федератсияи Русия, Иёлоти Муттаҳидаи Амрико ва як қатор кишварҳои аврупоӣ баҳои баланд гирифта, яке аз панҷ конститутсияи беҳтарини давлатҳои узви Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо эътироф шудааст. Ин арзёбӣ далели равшани он аст, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгӯи меъёрҳои байналмилалии ҳуқуқ буда, дар он принсипҳои демократия, озодии инсон, адолати иҷтимоӣ ва эҳтироми ҳуқуқи шаҳрвандон ба таври мукаммал инъикос ёфтаанд.
Қабули Конститутсия дар марҳалаи бисёр ҳассос сурат гирифт — замоне, ки кишвар баъди ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ ба давраи нави давлатсозӣ ворид мешуд. Дар чунин шароит зарурати муайян намудани сохтори давлатӣ, тақвияти пояҳои ҳуқуқӣ ва танзими муносибатҳои иҷтимоиву сиёсӣ ба миён омад. Маҳз Конститутсия ба ҳайси санади олии ҳуқуқӣ ин масъаларо ҳал намуда, заминаи қавӣ барои таҳкими истиқлолият, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ гузошт.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои нахустини роҳбарӣ ба Конститутсия аҳамияти вижа зоҳир намуданд. Таҳти роҳбарии оқилонаи ӯ борҳо ба Конститутсия тағйиру иловаҳо ворид гардиданд, ки онҳо ба талаботи замон, рушди демократияи миллӣ ва тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ мутобиқ мебошанд. Ин ислоҳот имкон доданд, ки Тоҷикистон ҳамчун давлати устувор, соҳибихтиёр ва боэътибор дар арсаи байналмилалӣ мавқеи худро устувор намояд. Пешвои миллат таъкид намудаанд: «Конститутсия омили бақои давлат, ваҳдати миллат ва кафили ҳаёти осоиштаи мардум аст».
Конститутсия аз даҳ боб иборат буда, ҳар яке пояи муайяни давлатдорӣ ва ҷомеаи шаҳрвандиро фаро мегирад.
Боби якум — асосҳои сохтори конститутсионӣ ва соҳибистиқлолии давлатро муайян мекунад;
Боби дуюм — ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро кафолат дода, инсонро арзиши олӣ мешуморад;
Боби сеюм — шаклҳои гуногуни моликиятро эътироф намуда, рушди иқтисоди бозаргонаро таъмин месозад;
Боби чорум — ҳокимияти қонунгузор, яъне Маҷлиси Олиро ҳамчун мақоми олии намояндагӣ муайян мекунад;
Боби панҷум — нақши Президентро ҳамчун сарвари давлат ва рамзи ваҳдати миллӣ баён менамояд;
Боби шашум — фаъолияти Ҳукуматро ҳамчун мақомоти иҷроияи олии давлат танзим мекунад;
Боби ҳафтум — ҳокимияти судиро ҳамчун кафили адолат ва қонунмандӣ муаррифӣ менамояд;
Боби ҳаштум — принсипҳои идоракунии маҳаллиро бо иштироки шаҳрвандон муайян мекунад;
Боби нӯҳум — масъалаҳои ҳимояи амният ва сохтори низомиро ба танзим медарорад;
Нињоят боби даҳум — тартиби ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсияро муайян менамояд, ки он танҳо тавассути раъйпурсии умумихалқӣ имконпазир аст.
Ҳамин тариқ, Конститутсия на танҳо ҳуҷҷати ҳуқуқӣ, балки манифести ваҳдат ва истиқлолияти миллӣ мебошад. Он баёнгари ормонҳои таърихии мардуми тоҷик буда, принсипҳои асосии давлатдории муосир — қонуният, адолат, ваҳдат, ҳуқуқбунёдӣ ва ҳифзи манфиатҳои инсонро дар худ таҷассум намудааст.
Дар тӯли зиёда аз сӣ соли амали он, Конститутсия нақши калидӣ дар таъмини суботи сиёсӣ, рушди иҷтимоиву иқтисодӣ ва таҳкими пояҳои давлатдории ҳуқуқӣ бозид. Ба шарофати сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, меъёрҳои Конститутсия дар амал татбиқ гардида, рушди устувори ҷомеа, болоравии сатҳи зиндагӣ ва таҳкими ваҳдати миллӣ таъмин гардид.
Имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сояи ин қонуни асосӣ ба як кишвари пешрафта, амн ва соҳибнуфуз дар арсаи байналмилалӣ табдил ёфтааст. Дар тамоми самтҳо — аз илм ва маориф то иқтисод ва фарҳанг — пешрафт ва устуворӣ ба назар мерасад. Конститутсия ҳамчун санади зинда ва роҳнамои сиёсӣ на танҳо ҳуҷҷати расмӣ, балки рамзи адолат, озодӣ ва худшиносии миллӣ мебошад.
Ҳамасола рӯзи 6 ноябр, мардуми шарифи Тоҷикистон ин рӯзи таърихиро бо эҳсоси ифтихор ва шукргузорӣ таҷлил менамоянд. Ҷашни Рӯзи Конститутсия на танҳо рамзи эҳтиром ба қонун ва давлатдории миллӣ, балки таҷассумгари ваҳдати мардум ва садоқат ба арзишҳои давлатдории муосир мебошад.
Поянда бод Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон — рамзи озодӣ, ваҳдат ва адолати миллӣ!
Мусоев Дилшод, - ходими калони илмии шўъбаи экспедитсионӣ ва тадқиқоти саҳроии МДИ Маркази омўзиши пиряхҳои АМИТ
Ман, ҳамчун ҷавони хушбахту саодатманди даврони Истиқлолияти давлатӣ, бо эҳсосоти гарму самимӣ ва бо дили пурифтихор хабари мушарраф гардидани Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба ҷоизаи байналмилалии сулҳ ба номи Лев Толстой пазируфтам. Ин рӯйдоди таърихӣ барои ҳар як шаҳрванди мамлакат, хоса барои мо ҷавонон, манбаи ифтихор, илҳом ва нерӯи тоза гардид.
