
Забони тоҷикӣ яке аз забонҳои қадимтарини ҷаҳон мебошад, ки ҳазорсолаҳо таҷрибаи таърихӣ, фарҳангӣ ва илмиро дар худ ҷамъ овардааст. Ин забон на танҳо василаи муошират, балки рукни асосии ҳувият ва ҳастии миллии тоҷикон ба шумор меравад. Таҳқиқи таърих ва равандҳои ташаккули он барои фаҳмиши рушди фарҳанг ва забоншиносии тоҷикӣ аҳамияти бузург дорад.
Забони тоҷикӣ ба хонаводаи забонҳои ҳиндуаврупоӣ, бахусус ба гурӯҳи забонҳои эронии ҷанубу ғарбӣ мансуб аст. Аҷдодаш забони протоэронии ориёӣ мебошад, ки тақрибан дар асрҳои VI–III пеш аз милод ҳамчун забони умумии эронитаборон истифода мешуд. Ҳуҷҷатҳо ва катибаҳои таърихӣ, аз қабили катибаи Бесутун (асри VI пеш аз милод), нишон медиҳанд, ки забони форсии бостонӣ забони расмии империяи Ҳахоманишиён буд.
Дар давраи Сосониён (асрҳои III–VII милодӣ) забони форсии миёна, ки баъдтар «паҳлавӣ» ном гирифт, забони давлатӣ ва динии Эрони Сосонӣ буд. Он сохтори синтетикӣ дошт, вале тадриҷан ба шакли аналитикӣ мегузашт.
Пас аз истилои арабҳо дар асри VII, забони форсии миёна зери таъсири арабӣ қарор гирифт. Бо вуҷуди ин, он аз байн нарафт ва бо унсурҳои луғавӣ ва истилоҳии арабӣ ғанӣ шуд. Ин марҳала заминаи ташаккули форсии дарӣ — решаи мустақими забони тоҷикӣ — гардид.
Аз асрҳои VIII–IX забони форсии дарӣ дар Мовароуннаҳр ва Хуросон ташаккул ёфт. Сулолаҳои маҳаллӣ, аз қабили Тоҳириён (821–873) ва Саффориён (873–903), то андозае истифодаи форсӣ ва арабиро дар муҳити маъмурӣ ва адабӣ эҳё карданд, аммо эҳёи воқеии забони форсӣ дар замони Сомониён (874–999) ба амал омад.
Сомониён забони форсии дариро забони расмии давлатӣ эълон карданд ва рушди адабиётро дар ҳамин забон ташвиқ намуданд. Дар ин давра лаҳҷаҳои Балх, Марв, Ҳирот ва Самарқанд ба шакли адабии форсӣ таъсири калон доштанд. Шоирону донишмандони бузург, мисли Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ, Абулқосими Фирдавсӣ, Абурайҳони Берунӣ ва Абӯалӣ ибни Сино, бо осори худ забони тоҷикиро ба сатҳи ҷаҳонӣ расонданд. Тарҷумаи «Таърихи Табарӣ» намунаи муҳими насри илмии форсӣ мебошад.
Баъд аз суқути давлати Сомониён забони тоҷикӣ ба зери таъсири забонҳои туркӣ ва муғулӣ афтод, вале мақоми он ҳамчун забони адабӣ ва фарҳангӣ нигоҳ дошта шуд. Дар асрҳои XIV–XVII, махсусан дар замони салтанатҳои Темуриён ва Ҳирот, форсии дарӣ забони расмии дарбор ва илму адаб буд.
Ҳатто дар давраҳои номуайянӣ забони тоҷикӣ ҳамчун «сипари фарҳангӣ» миллатро аз нобудӣ эмин нигоҳ дошт. Он дар ин давраҳо бо адабиёти бой ва фарҳанги ғанӣ зинда монд.
Дар давраи Шӯравӣ (1920–1991) забони тоҷикӣ марҳилаҳои тозаи рушдро аз сар гузаронд. Аз ҷумла гузариш аз алифбои арабӣ ба алифбои лотинӣ (1928) ва сипас ба кириллӣ (1940), инчунин ворид шудани истилоҳоти русӣ ва аврупоӣ ба забон.
Садриддин Айнӣ нақши калидӣ дар ташаккули забони адабии муосири тоҷикӣ гузошт. Ӯ шеваҳои мардумии водии Зарафшонро асоси забони адабӣ қарор дод ва ба устувор кардани меъёрҳои имло ва услуб мусоидат намуд.
Соли 1989 бо қабули Қонуни забон, забони тоҷикӣ мақоми забони давлатӣ гирифт. Қонунҳои баъдӣ, аз ҷумла Қонуни забон (2009), рушди минбаъдаи забонро таъмин намуданд.
Имрӯз забони тоҷикӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон забони расмии давлатӣ буда, ҳамчунин дар қисматҳое аз Афғонистон ва Ӯзбекистон истифода мешавад. Он бо забонҳои форсӣ ва дарӣ решаи муштарак дорад ва дар муҳитҳои илмӣ, фарҳангӣ ва расонаӣ мақоми худро нигоҳ доштааст.
Таҷлили санаҳои бузурги таърихӣ, мисли 1100-солагии давлати Сомониён ва 1000-солагии эҷоди «Шоҳнома»и Фирдавсӣ, ба болоравии нуфузи забони тоҷикӣ ва эҳёи ҳувияти миллӣ мусоидат карданд.
Забони тоҷикӣ на танҳо воситаи гуфтор, балки таърихи зиндаи миллат мебошад. Он аз давраҳои пеш аз таърихӣ то имрӯз таҳаввул ёфта, ҳамаи марҳилаҳои таърихиро паси сар кардааст. Забони тоҷикӣ мероси маънавии миллӣ буда, ҳифзу рушди он масъулияти ҳар як фарди ҷомеа ва давлати тоҷикон аст.
Ишратов Шерзод - мудири шуъбаи маъмурӣ ва хоҷагидории Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ
Азизов Олимҷон - н.и.т., мудири шуъбаи менеҷмент, муносибатҳои байналмилалӣ ва робита бо ҷомеаи Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ
08 октябри соли равон дар толори Маркази меросии хатии Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки олимони Тоҷикистон ва Эрон мизи мудаввар баргузор гардид.
Дар ин мизи мудаввар донишмандони эронӣ Алиашраф Муҷтаҳиди Шабистарӣ-раиси анҷумани дӯстии Эрону Тоҷикистон, профессор Жола Омӯзгор-муҳаққиқи забонҳои бостон, Алиашрафи Содиқӣ- забоншинос, узви пайвастаи Фарҳангистони забон ва адаби порсӣ, Акбари Эронӣ-раиси пажуҳишгоҳи мероси мактуб, Сайидҷалоли Бадахшӣ-фарҳангшинос, Муҳаммади Хаммак-таърихшинос, пажуҳишгари таърихи Сиистон, муҳаққиқ Баҳроми Гиромӣ-доктори гиёҳшинос, Раҳимӣ-коршиноси бунёди “Саъдӣ” ва Алиризо Ризоӣ-мусиқишинос ва аз академия олимону меросшиносон иштирок намуданд.
Дар оғоз ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд суханронӣ намуда, ташрифи меҳмононро ба ин боргоҳи илму маърифат хайрамақдам гуфта, таъкид дошт, ки ҳамкорҳои илмии Тоҷикистону Эрон дар марҳилаи рушду густариши ҳамаҷониба қарор дошта, маҳз олимону донишмандони ду кишвар пайваста ҳамкориҳои худро ба роҳ мемонанд.
Мақсад аз баргузории мизи мудаввар бо иштироки олимону муҳақиқони Тоҷикистон ва Эрон ин пеш аз ҳама, ҳифзу эҳёи мероси шоирону мутафаккирони форсу тоҷик ба шумор меравад.
Тавре иттилоъ дорем рӯзҳои 02-03 октябр бо ташаббуси Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар толори Раёсати АМИТ конференсияи байналхалқӣ илмӣ-амалӣ - и «Археология ва палеогеографияи Осиёи Марказӣ бахшида ба 100-солагии муҳақиқи машҳури ҷаҳонии қадимтарин саҳифаҳои Тоҷикистон ва Авруосиё, яке аз коршиносони варзидаи ҷаҳонии асри санг Вадим Александрович Ранов баргузор гардид.
Дар конфронс як қатор олимону таҳқиқотчиёни Тоҷикистону Озарбойҷон, Олмон, Исроил, Қазоқистон, Канада, Қирғизистон, Чин, Русия, ИМА, Ӯзбекистон ва Фаронса иштирок доштанд.
Дар заминаи баргузории ин конфронси сатҳи байналмилалӣ як қатор олимону таҳқиқотчиён аз кишварҳои Озарбойҷон, Олмон, Исроил, Қазоқистон, Канада, Қирғизистон, Чин, Русия, ИМА, Ӯзбекистон ва Фаронса аз мавзеъҳои таърихие, ки муҳақиқи сатҳи ҷаҳонии асри санг Вадим Александрович Ранов таҳқиқот бурдааст боздид намуданд. Ҳамчунин дар ин сафар ба олимону муҳақиқон иттилоъ дода шуд, ки дар ҳудуди ноҳия чанд мавзеи таърихӣ ёфт шудааст, ки аз таърихи қадима доштани Ховалинг гувоҳ аст. Аз ҷумла, бошишгоҳи Кулдара. Ин бошишгоҳ ба давраи палеолити поён тааллуқ дошта, умри 950 ҳазорсола дорад ва яке аз кӯҳантарин мавзеъ дар Осиёи Марказӣ ба ҳисоб меравад.
Имрӯз (08.10.2024) дар толори Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакии АМИТ мулоқоти гурӯҳе аз донишмандони эронӣ бо муҳаққиқони тоҷик баргузор шуд. Дар мулоқоти мазкур масъалаи густариши равобити илмию фарҳангӣ миёни Тоҷикистону Эрон баррасӣ гардид. Дар ин дидор донишмандони эронӣ Алиашраф Муҷтаҳиди Шабистарӣ-раиси анҷумани дӯстии Эрону Тоҷикистон, профессор Жола Омӯзгор-муҳаққиқи забонҳои бостон, Алиашрафи Содиқӣ- забоншинос, узви пайвастаи Фарҳангистони забон ва адаби порсӣ, Акбари Эронӣ-раиси пажуҳишгоҳи мероси мактуб, Сайидҷалоли Бадахшӣ-фарҳангшинос, Муҳаммади Хаммак-таърихшинос, пажуҳишгари таърихи Сиистон, муҳаққиқ Баҳроми Гиромӣ-доктори гиёҳшинос, Раҳимӣ-коршиноси бунёди “Саъдӣ” ва Алиризо Ризоӣ-мусиқишинос ширкат намуда, фикру андешаҳои худро дар масъалаи густариши ҳамкориҳои илмию фарҳангӣ миёни Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Фарҳангистони забон ва адаби порсӣ баён карданд.
Дар ибтидо бону Жолаи Омӯзгор бо ишора ба муштаракоти фарҳангию таърихӣ ва решаҳои ягонаи забонӣ бар зарурати густариши ҳамкориҳои илмию пажуҳишӣ миёни донишмандони тоҷику эронӣ таъкид кард. Ӯ гуфт: “ба унвони муҳаққиқи забонҳои бостон афсӯс мехӯрам, ки хеле дер ба Тоҷикистон омадам”.
Баҳроми Гиромӣ, мутахассиси гиёҳшиносӣ ва сокини Амрико бо ишора ба сафарҳои пешинаи худ ба Тоҷикистон дар то солҳои 2010-ум афзуд: “Душанбеи кунунӣ аз Душанбеи он солҳо аз замин то осмон фарқ мекунад ва ин тағйироти босуръат маро ҳайратзада кардааст.
Доктор Сайидҷалоли Бадахшӣ бо ишора ба хидматҳои мондагори Пешвои миллати тоҷик афзуд: “Ҷаноби олӣ шахсиятест, ки мехоҳад ин мамлакатро аз нав бисозад ва шумо тоҷикҳо дар масири дурусте қарор доред. Сайидҷалоли Бадахшӣ таъкид кард, ки тоҷикҳо бо таваҷҷуҳ ба ошноияшон бо тамаддуни Руми қадим, Русия ва Чин таҷрибаи хубе ба даст оварда, мардуми мутаммадине ҳастанд.
Дар поёни маҳфил доктор Фарангис Шарифзода-директори Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакии АМИТ бо ибрози хурсандӣ аз ҳузури донишмандони ҳамзабон дар Академияи илмҳо бо ишора ба фазои боз ва шароиту имконоте, ки Пешвои миллат дар даврони истиқлол барои фаъолиятҳои илмӣ фароҳам кардааст, омодагии Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакиро барои ҳамкориҳои судманд дар соҳаи адабиётшиносӣ ва забоншиносӣ эълон кард.
Дар ниҳоят, донишмандони ду кишвар китобҳои тозанашри худро барои якдигар туҳфа намуданд.
08 октябри соли равон дар толори Китобхонаи миллии Тоҷикистон дар асоси Нақшаи фаъолияти Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон барои соли 2024, ки аз ҷониби Раиси Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тасдиқ шудааст, Конференсияи ҷумҳуриявӣ дар мавзуи “Душанбе – пойтахти тоҷикон ва шаҳри сулҳ” баргузор гардид.
Дар Конференсияи ҷумҳуриявӣ Раиси Кумитаи иҷроияи Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон – Рудобаи Мукаррам, Муовини Раиси шаҳри Душанбе – Дилбар Одилзода, муовини вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон – Лутфия Абдухолиқзода, Раиси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон – Зулфиқор Гулаҳмадзода, Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва Директори Маркази таълимии судяҳои назди Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон – Солеҳ Завқизода иштирок ва суханронӣ намуданд.
Инчунин, дар Конференсия роҳбарону намояндагони вазорату кумита ва идораҳои давлатӣ, ташкилоту муассисаҳо, аъзои Шурои куҳансолони Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон ва намояндагони воситаҳои ахбори омма ширкат варзиданд.
Ба кори конфронс Раиси Кумитаи иҷроияи Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон – Рудобаи Мукаррам ҳусни оғоз бахшида, таъкид дошт, ки воқеан имрӯз таҳти сиёсати созанда ва бунёдкоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва бо талошҳои пайвастаи Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ шаҳри Душанбе ободу зебо гардида, ба яке аз шаҳрҳои амнтарин дар сатҳи ҷаҳонӣ муаррифии бештар гардидааст.
Дар идома муовини Раиси шаҳри Душанбе – Дилбар Одилзода дар суханронии хеш таъкид дошт, ки заҳмату талошҳои бевоситаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар рушду пешрафти шаҳри Душанбе бесобиқа аст. Имрӯз шаҳри Душанбе ҳамчун қалби Тоҷикистони азиз дар сатҳи ҷаҳонӣ бо рушду пешрафти худ шинохта гардидааст. Таъкид гардид, ки маҳз бо ибтикори бевоситаи Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ имрӯзҳо дар пойтахти азизамон шаҳри Душанбе чорабинҳои сатҳи байналмилалӣ баргузор гардида истодаанд, ки барои боз ҳам муаррифӣ гардидани кишвари Тоҷикистон дар сатҳи байналмилалӣ имконият фароҳам хоҳанд овард.
Сипас, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар суханронии хеш таъкид дошт, ки воқеан ҳам мо таҳти сиёсати дурбинона ва созандаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва бо ташббусҳои бевоситаи Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ тавонистем пойтахти Тоҷикистони азизамон шаҳри Душанберо ба кишвари сулҳ табдил диҳем. Маҳз ин пешрафту ободонии шаҳри Душанбе барои рушду инкишофи тамоми соҳаҳои фаъолияти кишвар мусоидат хоҳад кард. Дар ин замина Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун маркази бонуфузи илмӣдар пешбурди сиёсати илмии кишвар саҳми бориз дошта, маҳз олимону кормандони ин ниҳод дар якҷоягӣ барои рушду пешрафти пойтахти азизамон шаҳри Душанбе нақши бориз хоҳанд гузошт
Дар идомаи конфронс муовини вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон – Лутфия Абдухолиқзода, Раиси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон – Зулфиқор Гулаҳмадзода, Директори Маркази таълимии судяҳои назди Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон – Солеҳ Завқизода суханронӣ намуда, доир ба рушду пешрафти шаҳри Душанбе ва иқдому ташаббусҳои созанда ва бунёдкоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ андешаронӣ намуданд.
7 октябри соли равон мулоқоти президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо намояндаи Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Озан Севимли баргузор гардид.
Дар мулоқот аз ҷониби Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, сардори Раёсати робитаҳои байналмилалӣ – Қурбонов Қ., мудири Шуъбаи татбиқи илм дар истеҳсолоти АМИТ – Саидзода Ҳ., доктори илмҳои педагогӣ – Шоҳиён Нуралӣ Набот., сармутахассиси Шуъбаи татбиқи илм дар истеҳсолоти АМИТ – Имоми М., мутахассиси пешбари Шуъбаи татбиқи илм дар истеҳсолоти АМИТ – Саидов Д., ходими калони илмии Институти физикаю техникаи АМИТ – Мадвалиев У ва аз ҷониби намояндагии Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Озан Севимли ва тарҷумони он иштирок намуданд.
Дар рафти нишаст президенти АМИТ ҷиҳати густариш ва тавсеаи робитаҳои илмӣ бо Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тазаккури хоса намуд. Мехоҳам ба таври кутоҳ оид ба Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маълумот муфассал пешниҳод намоям. Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ин муассисаи худмухтори илмӣ аст, ки дар самтҳои илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ, риёзӣ, тиббӣ ва ҷомеашиносӣ тадқиқот мебарад. Дорои 4 шуъба: шуъбаи илмҳои дақиқ, табиатшиносӣ ва илмҳои биологӣ, илмҳои гуманитарӣ ва тиббӣ фармосевтӣ аст дар умум 26 муасисаи тадқиқоӣ ва дар ин муассиса зиёда аз 2000 нафар ба корҳои илми тадқиқотӣ машғуланд.
Ҳоло дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 93 лоиҳаи таёр дар тамоми самт омода аст. Мо омода ҳастем, ки бо намояндагии Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳама самтҳо ҳамкориро ба роҳ монем.
Дар анҷоми суҳбат президенти АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аз намояндаи Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон изҳори сипос ҷиҳати қабул ва иштирок дар нишасти мазкурро баён намуд.
Намояндаи Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Озан Севимли ҷиҳати даъват дар иштирок бо намояндагони АМИТ изҳори миннатдорӣ намуда ва қайд намуданд, ки аз 01.06.2024 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар гуруҳи кори Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият менамояд.
Озан Севимли зикр намуд, ки дар се самтҳои энергетика, сармояи инсонӣ, ҳифзи иҷтимоӣ ва баробарҳуқуқии марду зан ҳамкории зич хоҳанд кард.
Ҳамчунин, намояндаи Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд намуданд, ки аз пешрафти илмҳои дақиқ, саноатикунонии Ҷумҳурии Тоҷикистон бархурдор аст. Оиди самтҳои номбарнамудаи ҷониби АМИТ мо метавонем бо гурӯҳҳо ҳамкорӣ намоем.
Қобили тазаккури хос аст, ки намояндагии Бонки ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон омодааст дар оянда бо олимони соҳаҳои иқтисодиёт, иҷтимоиёт ва энергетика ҳамкориҳои мутақобилан судман хоҳанд гузошт, ки дар ҳамоҳангсози бо шуъбаи татбиқи илм дар истеҳсолоти Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баррасӣ хоҳанд шуд.
ЗАБОН - ҲАСТИИ МИЛЛАТ». ТАҲТИ ИН УНВОН ДАР АГЕНТИИ АМНИЯТИ ХБРЯ-И АМИТ МАҶЛИСИ ТАНТАНАВӢ БАРГУЗОР ГАРДИД.
Имрӯз дар Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии АМИТ бахшида ба Рӯзи забони давлатӣ бо иштироки кормандони Агентӣ таҳти унвони “Забон – ҳастии миллат” маҷлиси тантанавӣ доир гардид.
Илҳом Мирсаидзода - директори Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии АМИТ вобаста ба фазилату мероси пурғановати забон ва таъриху фарҳанги миллати тоҷик будани забони модарӣ, ки мақоми давлатӣ касб намудааст, андешаронӣ намуда, изҳор дошт, ки “забон хишти аввали кохи миллат, яке аз рукнҳои асосии давлатдорӣ ва нахустунсури тафаккури миллӣ буда, забони сулҳу дӯстӣ, меҳру муҳаббат ва садоқату бародарӣ мебошад”. Ҳамчунин, зимни маҷлиси тантанавӣ аз нақши Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар рушд ва такоммули забони давлатӣ ёдоварӣ шуд.
Зикр гардид, ки маҳз, забони тоҷикӣ ба сифати рукни муҳими давлатдории миллӣ ваҳдату сарҷамъии миллати моро дар саросари мамлакат таъмин месозад. Забони давлатӣ дар пойдорӣ ва сулҳу суботи миллӣ мақому нақши муҳим дошта, ҳастии миллат ва бунёду пояи давлат эълон гардидааст.
Таъкид карда шуд, ки забон илҳомбахши фаъолияти ҳаррӯзаи мо буда, бунёдкориву созандагиҳои мардумамон бо ин забон таҷассум меёбанд ва ба оламиён муаррифӣ мешаванд. Аз ин рӯ, бузургдошти Рӯзи забон- ин арҷ гузоштан ба таъриху фарҳанги миллат аст.
Сипас котиби илмии Агентӣ Муминова Меҳрангез доир ба таърих ва марҳилаҳои тайнамудаи забони тоҷикӣ баромад намуда, иброз дошт, ки забони тоҷикӣ таърихи зиёда аз 5 ҳазор сола дошта, далели ин бозёфтҳои таърихӣ ва навиштаҷотҳо дар сангу девораҳо гувоҳӣ медиҳанд.
Дар ҳамоиш олимони ҷавони Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ маъруза намуда, таҳти таваҷҷуҳи давлату Ҳукумат қарор доштани забони давлатиро изҳор доштанд.
Имрӯз (04.10.2024) дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон бо ибтикори Кумитаи забон ва ислоҳоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи илмию амалии ҷумҳуриявӣ бахшида ба 15- солаги қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатӣ» таҳти унвони «Забон ва Истиқлол» оғоз гардид.
Ба кори конфронс раиси Кумитаи забон ва ислоҳоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Муҳаммадҷонзода Олимҷон ҳусни оғоз бахшида, ҳозиринро ба муносибати Рӯзи забони давлатии Тоҷикистон шодбош гуфтанд.
Дар идома Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа Раҳмонзода Абдулло дар суханронии хеш таъкид дошт, ки дар домони поки ин забон ҳазорон олимону донишмандон ва мутафаккирони миллатамон тарбият ёфта, дар ҳастиву поянда нигоҳ доштани он низ нақши таърихиро гузоштаанд. Албатта ин забонест, ки андешаҳои башардӯстонаи рафтори нек, гуфтори нек ва пиндори нек таблиғ гардида, садҳо асари панду ахлоқӣ сатҳи ҷаҳонӣ офарида шудааст, ки аз онҳо тавассути тарҷума ҷаҳониён баҳраманд мегарданд.
Воқеан, арҷгузорӣ ба ин забон эҳтиром ба таъриху фарҳанг ва маънавиёти миллати бузурги ориёист, ки давомдиҳанда ва пуштибони он Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад. Бо дарки масъулияти бузург ва огоҳии комил аз таърихи миллат Сарвари давлатамон борҳо дар канори давлат будани забон ва муҳимтарин арзиши миллиямон мансуб ёфтани онро баён намуда, ғамхорӣ ба забонро дар баробари ғамхорӣ ба Модар донистаанд.
Сипас, ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд атрофи мавзуи “Забони тоҷикӣ ва умри ҷовидони миллат" маъруза намуда, таъкид дошт, ки забони тоҷикӣ таърихи чандҳазорсола дошта, дар атрофи забонҳои дигар озмоишҳои зиёдеро аз сар гузаронидааст. Маҳз забони модарии мо тавонист, ки миллати моро дар тӯли таърих аз саҳнаи кашмакашиву хунрезиҳои зиёди аҷнабиён берун кашида, то замони мо оварда расонад. Ба ибораи дигар, танҳо забони мо тавонист миллати моро то ба имрӯз зиндаву поянда нигоҳ дорад. Забони баландҳиммате, ки Саъдию Ҳофизи бузург, Синою Хайём, Бедилу Низомӣ бо он ҳарф мегуфтанд. Забоне, ки Айниву Лоҳутӣ, Мирсаиду Турсунзода, Бозору Лоиқ номдораш гардонидаанд, ки имрӯз аз ҳастии бузургаш меболем.
Дар идома олимону забоншиносони кишвар дар маърӯзаҳои хеш доир ба рушд ва ҷанбаҳои забони тоҷикӣ сухан ронданд. Бояд гуфт, ки конфронси мазкур аз ду қисмат иборат буда, шумораи зиёди олимону коршиносони соҳаи забонишносӣ дар он суханронӣ хоҳанд кард.
03 октябри соли равон дар толори Пажуҳиши афкори илмии сиёсати Пешвои миллати Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки олимону кормандони Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Институти илмӣ-таҳқиқотии Мактаби олии иқтисодии Федератсияи Русия мизи мудаввари байналмилалӣ таҳти унвони «Шарикии бузурги Авруосиё» баргузор гардид.
Дар мизи мудаввар директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон,доктори илмҳои фалсафа Ҳайдарзода Рустам Ҷӯра дар мавзуи “Шарикии бузурги Авруосиё дар шароити тағйирёбии низоми муносибатҳои байналхалқӣ”, директори барномавии клуби мубоҳисавии “Валдай”(Русия), профессори Мактаби олии иқтисодӣ, доктори илмҳои сиёсӣ Бордачев Тимофей Вячеславович дар мавзӯи “Тоҷикистон ва Русия: дирӯз ва имрӯз”, сарходими илмии Шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои фалсафа, профессор Абдулвоҳид Шамолов дар мавзӯи “Ҳамкории Тоҷикистону Русия тавассути муколамаи фарҳангҳо: ҳолат ва дурнамо”суханронӣ карданд:
Мақсад аз баргузор намудани мизи мудаввар ин пеш аз ҳама, дар шакли баҳси коршиносӣ, баррасӣ намудани татбиқи консепсияи “Шарикии бузурги Авруосиё”, вазъи кунунӣ ва дурнамои он, ҳамчун масирии ҳамгироӣ дар қитъаи Авруосиё иборат буд. Баҳодиҳии ба татбиқи ташаббуси “Шарикии бузурги Авруосиё” ҳамчун воситаи сиёсати Русия оид ба таҳкими ҳамкориҳои байналмилалӣ дар қитъаи Авруосиё арзёбӣ гардидааст.
Дар интиҳои мизи мудаввари байналмилалӣ байни ходимони илмии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ ва Бордачев Тимофей Вячеславович, доктори илмҳои сиёсӣ, коршинос, директори барномаи клуби “Валдай”, профессори Институти илмӣ-таҳқиқотии Мактаби олии иқтисодии Федератсияи Русия вобаста ба мавзуи мизи мудаввари байналмилалӣ - «Шарикии бузурги Авруосиё» ва муносибатҳои дуҷонибаву бисёрҷонибаи Тоҷикистону Русия музокира сурат гирифт.