Рӯзҳои 17-18 апрели 2025 Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар ҷаласаи 58-уми пленарии Ассамблеяи Байнипарламентии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (АБИ ИДМ) дар Санкт-Петербург иштирок намуд. Ин сафар нақши муҳими Тоҷикистонро дар таҳкими дипломатияи парлумонӣ, густариши ҳамкориҳои минтақавӣ ва муаррифии мавқеи кишвар дар арсаи байналмилалӣ нишон дод. Дар доираи сафар, мулоқотҳои дуҷониба, муҳокимаи масъалаҳои муҳими сиёсӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ, инчунин иштирок дар чорабиниҳои фарҳангӣ доир гардиданд.

Дар ҷаласаи 58-уми пленарии АБИ ИДМ, ки дар Қасри Таврии Санкт-Петербург баргузор шуд, масъалаҳои муосир, аз қабили рақамикунонии маориф, истифодаи технологияҳои зеҳни сунъӣ, баҳодиҳии кадастрии давлатӣ ва таҳкими амнияти наздисарҳадӣ, баррасӣ шуданд. Тоҷикистон дар муҳокимаҳо фаъолона иштирок намуда, аз таҳияи қонунҳои намунавӣ, аз ҷумла «Дар бораи муқобила бо истифодаи зеҳни сунъӣ дар ҳадафҳои террористӣ», пуштибонӣ кард. Ин қонун ба пешгирии хавфҳои марбут ба иттилооти бардурӯғ ва ҳамлаҳои кибернетикӣ нигаронида шудааст.

Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар ҷаласаи Шурои АБИ ИДМ суханронӣ карда, ба мавқеи Тоҷикистон оид ба амнияти минтақавӣ, мубориза бо таҳдидҳои трансмиллӣ ва рушди қонунгузории муштарак ишора намуд. Ӯ аз шаффофияти интихоботи парлумонии Тоҷикистон дар соли 2024 ва саҳми мушоҳидони АБИ ИДМ дар арзёбии он изҳори қаноатмандӣ кард. Бо назардошти марзи тӯлонӣ бо Афғонистон, Тоҷикистон ба зарурати ҳамоҳангсозии амалҳо дар доираи Шартномаи амнияти дастаҷамъӣ (СААД) ва баргузории машқҳои муштараки ҳарбӣ дар соли 2026 таъкид намуд.

Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ бо роҳбарони парламентҳои Русия, Узбекистон ва Қазоқистон мулоқотҳои муҳим анҷом дод, ки ба таҳкими равобити дуҷониба нигаронида шуданд:

Мулоқот бо Валентина Матвиенко (Русия): Муҳокимаҳо ба густариши шарикии стратегӣ миёни Тоҷикистон ва Русия, аз ҷумла сармоягузорӣ дар энергетика, саноат ва инфрасохтор, равона шуданд. Фаъолияти Комиссияи муштараки байнипарламентӣ ҳамчун омили муҳими таъмиқи муносибатҳо арзёбӣ гардид. Ҷонибҳо ба лоиҳаҳои муштарак дар соҳаи гидроэнергетика ва содироти маҳсулоти кишоварзии Тоҷикистон таваҷҷуҳ зоҳир карданд.

Мулоқот бо Танзила Нарбаева (Узбекистон): Муносибатҳои Тоҷикистону Узбекистон, ки пас аз имзои Аҳдномаи ҳампаймонӣ дар соли 2024 ба сатҳи нав баромаданд, мавриди баррасӣ қарор гирифтанд. Ҷонибҳо ба идораи захираҳои об, рушди энергетикаи сабз ва афзоиши тиҷорати дуҷониба таъкид намуданд. Масъалаҳои минтақавӣ, аз қабили амнияти сарҳадот, низ муҳокима шуданд.

Мулоқот бо Маулен Ашимбаев (Қазоқистон): Мулоқот ба таҳкими равобити иқтисодӣ ва фарҳангӣ нигаронида шуд. Сафари Президенти Қазоқистон ба Тоҷикистон дар соли 2024 ва имзои Аҳдномаи ҳампаймонӣ ҳамчун омили рушди ҳамкориҳо қайд гардид. Ҷонибҳо ба имкониятҳои сармоягузорӣ дар соҳаҳои технология, сайёҳӣ ва маориф таваҷҷуҳ карданд.

Ин мулоқотҳо заминаи мусоид барои тавсеаи ҳамкориҳо дар сатҳи дуҷониба ва минтақавӣ фароҳам оварданд.

Иштирок дар маросими гулгузорӣ дар Оромгоҳи ёдгории Пискарёв рамзи эҳтиром ба қаҳрамонони тоҷик дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ буд. Гузоштани гулдаста дар назди Лавҳаи хотиравии сарбозони тоҷикистонӣ ваҳдати таърихии халқҳои ИДМ-ро таъкид кард. Дар ҷаласаи тантанавии бахшида ба 80-солагии Ғалаба, Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ саҳми Тоҷикистонро дар ғалаба бар фашизм қайд намуд. Ӯ ёдовар шуд, ки аз 300 ҳазор нафар иштирокчиёни ҷанг аз Тоҷикистон, беш аз 100 ҳазор нафар ҳалок гардиданд, ва мардуми кишвар дар ақибгоҳ низ саҳми бузург гузоштанд. Ин чорабиниҳо аҳамияти ҳифзи хотираи таърихӣ ва муқобила бо таҳрифи онро нишон доданд.

Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ пешниҳод кард, ки ҷаласаи навбатии Шуро ва 59-уми пленарии АБИ ИДМ моҳи ноябри 2025 дар Душанбе баргузор шавад. Ин ташаббус аз ҷониби Раиси Шурои АБИ ИДМ Валентина Матвиенко ва дигар иштирокчиён пуштибонӣ гардид. Баргузории чорабинӣ дар Душанбе имконият медиҳад, ки Тоҷикистон афзалиятҳои раёсати худ дар ИДМ, аз қабили таҳкими амнияти минтақавӣ, рушди иқтисоди рақамӣ ва ҳамкориҳои гуманитарӣ, муаррифӣ намояд. Инчунин, Душанбе метавонад ҳамчун маркази муколамаи минтақавӣ ҷалби сармоягузориҳо ва густариши сайёҳиро тақвият бахшад.

Тоҷикистон ҳамчунин аз таҳияи стандартҳои байналмилалии мушоҳидаи интихоботҳо пуштибонӣ карда, ба зарурати чаҳорчӯбаи ягонаи ҳуқуқӣ барои пешгирӣ аз дахолати хориҷӣ таъкид намуд. Бо назардошти таҷрибаи мусбати мушоҳидаи интихоботи парлумонии соли 2025, Тоҷикистон омодагии худро барои мубодилаи таҷриба дар ин самт изҳор кард. Ин ташаббус ба ҳифзи истиқлолияти сиёсӣ ва риояи стандартҳои демократӣ мусоидат мекунад.

Сафари Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ ба Санкт-Петербург мавқеи Тоҷикистонро ҳамчун узви фаъоли ИДМ мустаҳкам карда, замина барои густариши ҳамкориҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ фароҳам овард. Мулоқотҳои дуҷониба бо намояндагони Русия, Узбекистон ва Қазоқистон имкониятҳои нав барои сармоягузорӣ, тиҷорат ва ҳамкориҳои минтақавӣ эҷод карданд. Иштирок дар чорабиниҳои фарҳангӣ аҳамияти ваҳдати таърихии кишварҳои ИДМ-ро таъкид намуд.

Пешниҳоди баргузории ҷаласаи АБИ ИДМ дар Душанбе як қадами стратегӣ барои баланд бардоштани нуфузи Тоҷикистон аст. Ин чорабинӣ ба муаррифии лоиҳаҳои иқтисодӣ, экологӣ ва амниятӣ, инчунин ҷалби сармоя ва рушди сайёҳӣ мусоидат хоҳад кард. Ташаббуси таҳияи стандартҳои мушоҳидаи интихоботҳо мавқеи Тоҷикистонро дар ташаккули меъёрҳои ҷаҳонии демократӣ мустаҳкам мекунад. Дар маҷмӯъ, ин сафар Тоҷикистонро ҳамчун шарики боэътимод ва фаъол дар минтақа муаррифӣ кард, ки барои рушди устувори кишвар заминаи мусоид фароҳам меорад.

Шарифзода Сурайё, - ходими хурди илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Покизагию зебоӣ, сабзу хуррамӣ, гулгулшукуфоӣ, назму низом, риояти қонуну қоидаи пиёдаравону ҳаракати нақлиёт ва ободии шаҳр аз рӯи хусусиятгириҳои этикаю эстетикаи миллӣ ва арзишҳои байналмилалӣ - нишондиҳадаи фарҳангу тамаддун ва ваҳдату ягонагии шаҳрвандон ва роҳбарияти ҳар як шаҳри пешрафтаи замонавӣ мебошад. Меарзад, ки чанд сухане аз рӯи инсоф ва адолат дар бораи фаъолияту хизматҳои арзишманди Раиси бо маърифату хушсалиқаи шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ гӯем, ки ӯ бо фарҳангу маънавиёт ва ақлу хиради волои худ шаҳри Душанберо дар як муддати кутоҳе ба маркази давлатдории муосири миллӣ, ки ҷавобгӯи талаботи тамаддуни шаҳрдорӣ мебошад, табдил дод.

Дар ибтидо дар бораи шаҳрдорӣ як назаре ба таърихи халқи тоҷик намуда, барои мисол метавонем аз мутафаккири бузурги халқи тоҷик Сайидои Насафӣ, ки дар замони сахтарин зиндагии вазнину қашшоқонаеро аз сар гузаронида буд, намунае биёрем. Ӯ дар достони «Дар бораи ҳазрати Абдуллохон шаҳри Бухороро ойин бастан» навиштааст, ки баъд аз рӯзгоре ба рӯи тахт омад шаҳриёре, чӣ шаҳи фархундаиқбол ва чӣ шоҳи шаҳзодаи тимсоли хуршед буд ба исми Абдуллохон, ки тамоми зулму истибдод ва харобазорҳоро аз байн бурд:

Ба аҳдаш золимон гаштанд ранҷур,

Гурезон гашта чун тир аз камон дур.

Бухоро пир буд, акнун ҷавон шуд,

Ба даврон Абдуллохон шуд.

Мувофиқи навиштаи Сайидо, маҳз бо баракати қадами хайри ин ҳокими даврон, аз кавкаби ӯ шаҳри Бухоро чароғон гашта, ба зеботарин ва тозатарин шаҳр табдил шуд:

Мунаввар шуд чун субҳи наврӯз,

Баробар шуд ба аҳди ӯ шабу рӯз.

Зи ҳукмаш кӯчаҳо гардида равшан,

Зи шаб то рӯз натавон фарқ кардан.

Баъзе вақтҳо таърих дар як шакле такрор мешавад. Ин дар мисоли «ҷанги шаҳрвандӣ»-е, ки дар сарзамини кишварамон сар зад ва тамоми ноҳияю шаҳрҳо, аз он ҷумла шаҳри Душанберо ба ҳам рехта, мардумро дар вазъияти сахту ногувор ва фақру нодорӣ қарор дод. Махсусан, аҳли илму адаб бо рӯзгори хеш дар ҳолати парешонию дармондагӣ буданду китобу қаламро як тараф гузошта, рӯ ба деҳоту корҳои хадамотӣ, махсусан руфтани кӯчаҳо оварда, барои беҳбудии зиндагӣ талош менамуданд. Шукр, ки барқ дурахшиду ба майдон Шахси ҷассуру боиродаву қавӣ, бо қалби бузургу қадамҳои устувор омад ва дар як муддати кутоҳе мардум аз нав рӯ ба зиндагӣ ва саодат умед бахшиданд.

Ҳамин тариқ, бо ба майдон омадани Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мардум аз нав ба ҳаёти осудаю зиндагии аз нав эҳёшуда муваффақ шуданд. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо саъю талошҳои зиёде Тоҷикистон ва мардуми онро ба дунё муаррифӣ кард. Ва дар айни замон фарҳангу тамаддуни гузаштаи тоҷиконро рӯи об баровард ва таърихи ғанию қадима доштани мардуми тоҷикро боз як бори дигар пеши тамоми кишварҳои дунё исбот кард. Дар бораи хизматҳои арзишноки Президенти кишварамон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нисбати ободию сохту сози сарзамини Тоҷикистон китобҳо нависӣ боз ҳам кам аст. Вале барои аҳли фаҳм ҳамин мухтасар кифоят аст.

Дар сохтану аз нав бунёдкунии шаҳри Душанбе саҳм ва хизмати Раиси шаҳри Душанбе, дастпарвари мактаби инсонгароӣ ва ободкории Эмомалӣ Раҳмон муҳтарам Рустами Эмомалӣ ниҳоят бузург ва дорои арзишҳои баланди меҳанпарварию инсондӯстӣ ва заҳматкашӣ аст. Бо заҳмати шаҳрдори ҷавон чун ахтари нурафшон муҳтарам Рустами Эмомалӣ шаҳр дар муддати кутоҳе ба як шаҳри афсонавии мутараққии мутамаддин, ки мардум тасаввур ҳам карда наметавонист табдил ёфт. Шаҳр бо тамоми ҳастияш дар айни ҳол шукуфону сабзу хуррам шуд: биноҳои баланду зебои дунявӣ бо фарҳангҳои омехта қомат баланд карданд. Гулгашту чаманзорҳо, боғу боғчаҳо, варзишгоҳу майдончаҳои бозӣ, роҳҳои аз нав таъмиршудаву васеъ бо истгоҳҳои ҳозиразамон, бозору мағозаҳои замонавӣ, бемористону клинакаҳои ба замони муосир ҷавобгӯ, тарабхонаю қаҳвахонаҳои барҳавою рӯҳбахш, қасрҳои фарҳангӣ-варзишӣ, ороишгоҳҳо ва амсоли инҳо қомат рост карда, ба кору фаъолият шурӯъ намуданд.

Ин ҳама гулгулшукуфиҳо ва зебоиҳои шаҳрамон аз қадами хайру нияти поки ин шаҳрдори ҷавони гуногунандеш, эҷодкору бо фарҳанг ва ватандӯсту поктинат Рустами Эмомалӣ мебошад, ки бигузор ҳамеша солиму бардам, қавию устувор ва ба иродаи матин бошанд ва аз Пешвои миллатамон пайравӣ намоянд ва бо нури гарму хуррамиҳои худ ба рӯҳу равони шаҳрвандон оромишу осудагӣ бахшанд. Шаҳрвандон низ дар навбати худ бояд заҳмату талошҳои Раиси шаҳрамонро нодида нагиранд ва ба ҳифзу тозагию ободии шаҳри хеш ва баҳри истифодаи солимӣ аз ин неъматҳои фаровони табиию маънавӣ истифода баранд ва шукргузори ин сарзамини бо баракату раҳмати хеш бошанд.

Муродова Тоҷинисо – н.и.фалсафа, дотсент, ходими пешбари

илмии ИФСҲ-и ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Пойтахт ин оинаи давлат муаррифгари миллат аст, ва маданияту маърифати миллатро низ дар пойтахти он мушоҳида кардан мумкин аст. Оре, ҳар як давлатро аз пойтахташ дида, баҳои миллатро медиҳанд. Душанбе ҳануз як қарн пеш яъне соли 1924 рисолати пойтахтро дар худ касб намудааст. Албатта, ки аз таърихи гузаштаи тоҷикон маълум аст, ки тоҷикон аз азал ҳамчун миллати донишманду китобдор ва соҳибдавлату шаҳрдору шаҳрсоз буданду ҳастанд ва ҳамеша пойтахтро маркази илму ирфон макони баргузории чорабиниҳои илмиву фарҳангӣ қарор дода, дар назди дигар халқиятҳо нишон додаанд.

Гар чанде, ки дар раванди тақсимоти ҳудудии давлатҳои Осиёи Миёна соли 1924 аз нав ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда шудааст ва дар асл тибқи таҳқиқоти бостоншиносон Шаҳри Душанбе таърихи беш аз 2400-сола дорад, ки далели ин гуфтаҳо бозёфтҳои бостоншиносон дар ҳудуди шаҳри Душанбе аст. Тибқи маълумоти шабакаҳои интернетӣ «Тамаддуни Ҳисор» аст. Ҳисор тамаддуни бостонии аҳди неолит буда, давраи интиҳои асри сангро дар қисмати Тоҷикистони Марказӣ ва Ҷанубӣ фаро мегирад, ки ба ҳазорсолаҳои 7–2 то милод мансуб мебошад. Шаҳри душанбе пойтахти ватани азизамон яке аз пойтахтҳои тараққикардаи Осиёи Миёна ба шумор рафта, ҳамчун шаҳри сулҳ дар тамоми дунё шинохта шудааст. пойтах ин оина ва муаррифгарӣ ҳар як давлату миллат аст.

Албатта, дар замони соҳибистиқлолии ватани азизамон Бо ташаббусҳои созандаву бунёдкоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси ҷавони шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ пойтахти ватани азизамон шаҳри Душанбе макони баргузории чорабиниҳои сиёсӣ, фарҳангӣ, илмӣ – адабии сатҳи байналмилалӣ гаштааст, ки ин шаҳодат аз ворисони асили нобиғагони миллати тоҷик, Абӯалӣ ибни Сино, Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ, Ал – Хоразмӣ, Абӯрайҳони Берунӣ, Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ, Бобоҷон Ғафуров, Садриддин Айнӣ ва садҳову ҳазорҳо амсоли инҳо нобиғагони нотакрор будани насли навро фаҳмонида, соҳибдавлату соҳибпойтахту тамаддундор будани тоҷиконро далел аст.

Дар солҳои соҳибистиқлолии ватани азизамон пойтахти давлатамон шаҳри Душанбе симои зоҳирии худро ба куллӣ дигар карда, ба макони сайру тамошо ва фароғат табдил гаштааст, ба хусус дар солҳои охир рӯз то рӯз ободу зебо гардидани Душанбешаҳр дили садҳо бинандаро тасхир намудааст, аз ҷумла иншоотҳои хуштарҳу замонавӣ ва дорои санъати баланди меъморӣ – сохтмонӣ будани иншоотҳои дар солҳои охир қоматафрухта аз қабили Маҷмааи Истиқлол, (Кохи Истиқлол) Кохи Наврӯз, Китобхонаи миллӣ, Парлумони Тоҷикистон, донишкадаву донишгоҳҳо, осорхонаҳо, боғҳои фарҳангӣ – фароғатӣ ва гулгашту хиёбонҳо ба ҳусни пойтахтамон шаҳри Душанбе ҳусни зиёдатӣ зам намуда, диққати шаҳрвандон, саёҳон ва хориҷиёнро низ ба санъати меъморию сохтмонии меъморони ватани ҷалб намудааст.

Душанбе макони илму ирфон, хонаи умеди тоҷикони ҷаҳон, шаҳри ормонҳо, шаҳри гулҳо, шаҳри сулҳ, макони тамошои ҳазорҳо одамони дохил ва хориҷи кишвар ва қалби Тоҷикистони азиз аст.

Зебову дилоро ва тамошобоб гаштани пойтахти азизамон шаҳри Душанберо на танҳо мо шаҳрвандони Тоҷикистон, балки хориҷиёне, ки ба ватани мо ташриф меоранд, бо як ҳиссиёту ҳаяҷон ва хушҳолӣ оид ба зебогиву дилрабо ва оромию осоиштагӣ ибрози андеша намуда, ба дигар хориҷиён, сайёҳон низ барои тамошо ва истироҳат омадан шаҳри Душанберо тавсеа медиҳанд.

А. Саидов – ходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷануб ва Шарқӣ – и Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» аз 1 марти соли 2005 ҳамасола шанбеи сеюми моҳи апрел ҳамчун Рӯзи пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон – шаҳри Душанбе таҷлил мегардад. Ин сана рамзи ифтихор аз таъриху фарҳанг ва дастовардҳои пойтахти кишвар буда, барои ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон аҳамияти вижа дорад. Шаҳри Душанбе на танҳо маркази сиёсӣ ва иқтисодии мамлакат, балки қутби илму маърифат ва фарҳанги миллӣ низ мебошад.

Дар ин росто, Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун муассисаи пешбари илмӣ дар рушди маънавию зеҳнии пойтахт ва умуман кишвар нақши муҳим мебозад.

Рӯзи пойтахт имконият фароҳам меорад, ки сокинони Душанбе ва меҳмонони он аз дастовардҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии шаҳр ёд кунанд. Ин рӯз бо баргузории чорабиниҳои гуногун, аз қабили намоишҳои фарҳангӣ, конфронсҳои илмӣ, фестивалҳо ва барномаҳои варзишӣ ҷашн гирифта мешавад. Душанбе ҳамчун шаҳри сулҳу дӯстӣ дар сатҳи байналмилалӣ низ эътироф шудааст, ки ин ифтихори ҳар як тоҷикистониро афзун мегардонад.

Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ки дар қалби пойтахт ҷойгир аст, яке аз муассисаҳои калидии илмии кишвар ба ҳисоб меравад. Ин ниҳод дар тӯли солҳои мавҷудияти худ барои пешрафти илм, таҳкими маърифат ва тарбияи кадрҳои баландихтисос саҳми арзанда гузоштааст. Дар доираи таҷлили Рӯзи пойтахт, Академия бо ташкили конфронсҳо, семинарҳо ва намоишҳои илмӣ фаъолона иштирок мекунад, ки ба баланд бардоштани сатҳи маърифати ҷомеа ва муаррифии дастовардҳои илмии тоҷик мусоидат менамояд.

Академия дар омӯзиши таъриху фарҳанги Душанбе, инчунин масъалаҳои муосири шаҳрсозӣ, экология ва рушди устувор нақши муҳим дорад. Таҳқиқотҳои илмии олимони Академия ба ҳалли мушкилоти пойтахт, аз ҷумла беҳтар намудани инфрасохтор, ҳифзи муҳити зист ва баланд бардоштани сифати зиндагии сокинон равона шудаанд. Масалан, лоиҳаҳои илмии марбут ба истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ ва рушди технологияҳои сабз ба Душанбе имкон медиҳанд, ки ҳамчун шаҳри муосир ва дорои муҳити мусоид барои зиндагӣ рушд кунад.

Яке аз вазифаҳои муҳими Академияи миллии илмҳо ин пайванди илм бо ҷомеа мебошад. Дар рӯзҳои ҷашни пойтахт, олимони Академия бо баргузории лексияҳои оммавӣ ва мулоқот бо ҷавонон кӯшиш мекунанд, ки донишҳои илмиро ба таври содда ва дастрас ба мардум расонанд. Ин иқдом на танҳо ба боло рафтани савияи маърифати сокинон мусоидат мекунад, балки ҷавононро ба омӯзиши илм ва ихтироъкорӣ ҳавасманд месозад.

Рӯзи пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон – шаҳри Душанбе на танҳо як ҷашни расмӣ, балки фурсати муносиб барои арҷгузорӣ ба таъриху фарҳанг ва дастовардҳои ин шаҳри зебост. Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо фаъолияти пурсамари худ дар ин рӯз ва умуман дар рушди пойтахт саҳми назаррас дорад. Тавассути таҳқиқотҳои илмӣ, тарбияи кадрҳо ва таблиғи дониш, Академия ба пойтахти кишвар – Душанбе дар роҳи пешрафт ва шукуфоӣ кумак мерасонад. Ин аст, ки Рӯзи пойтахт бо ифтихор аз дастовардҳои илмию фарҳангӣ ва ваҳдати миллӣ таҷлил мегардад.

Олимҷон Азизов – мудири шуъбаи муносибатҳои байналмилалӣ ва робита бо ҷомеаи Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Ҳар инсон гӯшае аз дунёро бо қалбаш дӯст медорад — гоҳ кӯчаи кӯдакиҳояш, гоҳ деҳаи зебои кӯҳистон ва ё як шаҳри дилчасп. Барои мо ин гӯшаи дӯстдоштатарини дунё — Душанбе аст. Душанбе, пойтахти зебо ва дили Тоҷикистон. Як шаҳри пур аз таърихи амиқ ва фарҳанги бой мебошад. Шаҳре, ки бо кӯчаҳояш, боғҳояш, манзараҳои зебо, табиати аҷиб ва меъмории хос боиси ифтихори мардум гардидааст.

Шаҳре, ки на танҳо пойтахти кишвар, балки маркази рӯшноӣ, фарҳанг ва зиндагии пур аз умед аст. Шаҳре, ки бо нурпошии офтоб субҳ медамад ва шабонгоҳ бо чароғҳои рангин нурафшон мегардад.

Душанбе барои мо фақат як шаҳр нест — як ҳиссиёт аст. Ҳар боре ки дур мешавем, хаёлам бармегардад ба ҳамин ҷо: ба боғи Рӯдакӣ, ба Муҷассамаи Сомонӣ, ба кӯчаҳои равшани шабона. Ин шаҳр бо ҳар як гӯшааш қисса мекунад — аз гузаштаи пурифтихор то ормонҳои оянда. Аз фарҳанг то технологияи нав. Он зебоӣ танҳо дар манзараҳояш нест, балки дар одамон, рӯҳия ва муҳити он ҷой дорад. Пойтахт — шодобтарин ва рӯшантарин гӯшаи ҳар як кишвар аст. Барои Тоҷикистон, шаҳри Душанбе дар давраи истиқлолият фақат маркази сиёсиву маъмурии кишвар набуда, балки нишони бузургтарини рушд ва азнавсозии миллат мебошад.

Пойтахти Тоҷикистон - шаҳри Душанбе дар давраи истиқлолият бо бунёди биноҳои муосир ва бехатар, сохтмони роҳҳои асосии байнишаҳрӣ ва нақбҳо рушд кард. Яке аз бузургтарин муваффақиятҳо дар ин самт сохтмони Фурудгоҳи байналмилалии Душанбе аст, ки ба талаботи байналмилалӣ ҷавобгӯ мебошад. Бунёди марказҳои савдо, тарабхонаҳо, меҳмонхонаҳо, таъмир ва таҷдиди кӯчаҳо ва боғҳо низ шаҳодат аз онро медиҳад, ки Душанбе дигар бо паймонҳои модерн муносибат мекунад.

Бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарм Эмомалӣ Раҳмон дар 33 соли истиқлолият, Душанбе пойтахт ва маркази рушди иқтисодии Тоҷикистон гашт. Дар ин давра, шаҳри Душанбе ба як маркази тиҷоратӣ ва молиявӣ табдил ёфта, бахши хизматрасонӣ, манзил ва сохтмони корхонаҳо дар тамоми шаҳр паҳн гардид. Нақши калидии Ҳукумати мамлакат ва вазорату идораҳои давлатии Душанбе дар пешбурди иқтисоди миллӣ ва устувор кардани вазъи иқтисодӣ дар кишвар мунтазам шудан ба муассисаҳои хориҷӣ ва ташкили форуми иқтисодӣ на танҳо ба иқтисоди маҳаллӣ, балки ба кишварҳои ҳамсоя низ таъсир гузошт. Пойтахт дар давраи истиқлолият ба як маркази фарҳангӣ табдил ёфт. Муассисаҳои фарҳангӣ ба мисли Театри опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ, Осорхонаи Миллӣ, мақбараи Исмоили Сомонӣ ва дигар ҷойҳои таърихӣ ва фарҳангии Душанбе на танҳо шоҳиди азнавсозӣ ва бозсозӣ гардиданд, балки бо ифтихор то имрӯз аз таърих ва фарҳанги Тоҷикистон нақл мекунанд.

Пойтахти Тоҷикистон - шаҳри Душанбе, инчунин дар соҳаи маориф ва илм пешрафт намуда, муассисаҳои таълимии муосир, донишгоҳҳо, муассисаҳои тадқиқотӣ ва мактабҳои махсуси байналмилалӣ таъсис ёфтанд. Маҷмӯи ин кӯшишҳо ба рушди афкори шаҳрвандӣ ва эҳё кардани донишҳои илмӣ кӯмак расонида, дар рушди ҷомеаи шаҳр таъсири назаррас дошт.

Душанбе бо манзараҳои зебои кӯҳии Ҳисору Варзоб ва дарёи равон аз кӯҳ, дар фазои гарм ва ором ҷой гирифтааст аст. Ин кӯҳҳо ба шаҳр як ҳисси оромиш ва шодобӣ мебахшанд, ки хеле хос аст. Ҳангоми рафтан дар хиёбонҳои Душанбе, бо дидани кӯчаҳои зебо ва гулзорҳои рангоранг, ба одамон оромиш ва эътидол медиҳад. Душанбе дар шомгоҳон бо чароғҳои ва манзараҳои зебо обод медурахшад. Шабҳои шаҳр ба як рамзи равшании оянда табдил меёбанд ва чароғҳои рангин ва тарроҳӣ шудаи хиёбонҳо як намуди зебоии бештари шаҳрро ба назар мегузоранд.

Душанбе: рамзи тавоноии миллат Душанбе, ки имрӯз бо меъмории муосир, хиёбонҳои замонавӣ, ва марказҳои тиҷоратии ҷолиб шӯҳрат пайдо кардааст, дар замони истиқлолияти Тоҷикистон рӯйдодҳои муҳим ва тағйироти амиқро таҷриба кардааст. Он на танҳо ҳамчун як пойтахт, балки рамзи тавоноии миллӣ ва рушди давлати ҷавон мебошад, ки бо қарори Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе №11-2 аз 28 декбри соли 2000-ум қабул гардиааст. Барои дарки маъсулият дар назди ҷомеа пойтахти ватанамон –ш.

Душнбе дар оянда низ ҳамчун маркази ваҳдат, ризояти ҷомеа, волояти қонун Маромномаи пойтахт ин як усули муҳими таълимӣ ва фарҳангии таҳкими зиндагии осоишта ва масъулияти шаҳрвандӣ дар шаҳр аст. Дар Душанбе, пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, эҳтиром ба қонун, одоби ҷамъиятӣ ва хати ахлоқӣ барои ҳар як сокини шаҳр аз аҳамияти хосе бархурдор аст. Аз ин рӯ, пос доштани маромнома ва риояи тартиб ва қонунҳо на танҳо ба беҳдошти муҳити шаҳр кӯмак мерасонад, балки нишон медиҳад, ки ҳар як шаҳрванд ба таҳкими арзишҳои миллӣ ва иҷтимоии ҷомеа таъсир мерасонад.

Хулоса, Душанбе дар давраи истиқлолият аз нуқтаи назари сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангӣ ба муосиртарин ва густурдатарин маркази шаҳрсозӣ ва фарҳангии кишвар табдил ёфтааст. Тағйироти асосӣ, бунёди инфрасохтори нав ва амали муҳими таърихии Душанбе дар давраи истиқлолият ба мо нишон дод, ки пойтахт метавонад рамзи рушди як миллат бошад. Шаҳри Душанбе имрӯз на танҳо маркази сиёсӣ, балки як қалби зинда ва рушдкунандаи Тоҷикистон мебошад. Рушд ва муваффақиятҳо дар пойтахт нишона аз он аст, ки Тоҷикистон қадамҳои устуворро барои бунёди як ояндаи мустаҳкам ва рушдёбанда меҷаҳад.

Пойтахти мо танҳо маркази сиёсиву иқтисодӣ нест — ин шаҳри умеду илҳом, дӯстиву ормон, ва муҳимтар аз ҳама, зеби дунёи мост.

Меҳрангез Муминова – котиби илмии Агентии амнияти ХБРЯ - и АМИТ, ФАРЗОНА Муҳиддинова –Ходими илмии Агентии амнияти ХБРЯ - и АМИТ

Айни замон яке аз масъалаи ҳалталаб ва мубраме, ки тамоми аҳли сайёраро ба ташвиш овардааст, таъсири тағйирёбии глобалии иқлим ба захираҳои обӣ ва ҳолати зуд обшавии пиряхҳо мебошад. Масъалаи вобаста ба ин мушкилот дар қатори дигар таҳдиду хатарҳо, ки ҷаҳони мутамаддинро фаро гирифтааст, муҳим арзёбӣ мегардад.

Мусаллам аст, ки масоили ҳифзи пиряхҳо, таъсири тағйирёбии глобалии иқлим ба захираҳои обӣ ва ҳолати зудобшавии пиряхҳо аҳли сайёраро ба ташвиш овардааст. Бояд зикр кард, ки масъалаи мазкур ҳамеша дар мадди назари Пешвои муаззами миллатамон қарор дошта, оид ба ҳалли ин масоил муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз тариқи минбарҳои бонуфузи дунё иқдомҳои наҷибро ироа доштанд, ки ин ташаббусҳо аз ҷониби тамоми мамолики ҷаҳон ҳамаҷониба дастгирии худро ёфтанд.

Пӯшида нест, ки кишварҳои узви Созмони Милали Муттаҳид солҳои охир ба масоили глобалии ҳифзи обу иқлим ва обшавии пиряхҳо дар саросари сайёра таваҷҷуҳи хоса доранд. Мусаллам аст, ки ба сатҳи ҷаҳонӣ баровардани ҳалли мушкилоти экологӣ яке аз ташаббусҳои беназири Роҳбарияти Ҳукумати мамлакат ва ҳамзамон Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

Лоиқи зикри хос аст, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба масъалаҳои муҳимтарини вобаста ба ояндаи инсоният муносибати дурбинона ва ҷиддӣ доранд. Бо пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Созмони Милали Муттаҳид соли 2003-ро “Соли байналмилалии оби тоза”, солҳои 2005-2015 - ро Даҳсолаи байналмилалии амалиёти “Об барои ҳаёт”, соли 2013 - ро “Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об”, солҳои 2018-2028-ро Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” ва соли 2025-ро Соли байналмилалии “Ҳифзи пиряхҳо” эълон кард. Ҳамчунин тибқи қатъномаи Маҷмаи Умумии СММ аз соли 2025 ба баъд ҳар сол 21-уми март ҳамчун “Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо” таҷлил карда мешавад.

Эълон гардидани 21- уми март ҳамчун “Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо” ва соли 2025 ҳамчун “Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо”, инчунин таъсис додани Фонди байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва моҳи майи соли 2025 дар шаҳри Душанбе баргузор намудани Конфронси сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо, яке аз чор банди асосии қатънома ба ҳисоб меравад. Аз ин рӯ, мо шаҳрвандони ҷумҳурӣ, сарфароз аз онем, ки дар як қатънома чор ташаббуси Ҷумҳурии Тоҷикистон дарҷ гардида, аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфта шуд. Татбиқи ин чорабиниҳо аз ҷониби Кумитаи ҳифзи муҳити зист ҳамчун мақоми ваколатдор марҳала ба марҳала амалӣ карда мешавад, ки боиси ифтихор аст.

Дар ҷумҳурӣ ҳифзи пиряхҳо дар доираи татбиқи Барномаи давлатии ҳифзи пиряхҳо барои солҳои 2010-2030 амалӣ гардида, аз ҳисоби мутахассисони Агентии обу ҳавошиносии Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон экспедитсияҳо ба ҳавзаи дарёҳо ва пиряхҳои гуногуни кишвар сафарбар карда мешаванд. Бо ин мақсад, ҳанӯз соли 2014 дар назди Агентии обу ҳавошиносӣ Маркази яхшиносӣ таъсис ёфта, мутахассисони марказ ба омӯзиши пиряхҳо, ченкунии қабати барф, инчунин, пешгӯйи офатҳои табиии тармафароӣ, сел ва мушоҳидаи кӯлҳои рахнашаванда, ки аз обшавии пиряхҳо хавфи калон доранд, машғуланд ва маълумоти заруриро ба вазорату идораҳо ва аҳолӣ сари вақт ва бетаъхир мерасонанд.

Ҳоло дар ҳавзаи дарёҳо пиряхҳои калидӣ ҳамчун пиряхҳои назоратӣ муайяншуда, боназардошти дар онҳо фаъолият кардани нуқтаҳои мушоҳидавӣ, аз ҷумла реперҳо, сатҳи об ва зиёду камшавии пиряхҳо мунтазам аз ҷониби мутахассисони соҳавӣ санҷида мешаванд. Инчунин, аз тарафи Агентии обу ҳавошиносӣ ҳамасола ду маротиба, моҳҳои март-апрел ва май-июн дар ҳавзаи дарёҳои Панҷ, Вахш ва минтақаи Канаск мушоҳидаҳои аэровизуалӣ гузаронида мешаванд.

Омӯзиши пиряхҳо аз ҷониби мутахассисони Агентии номбурда дар баъзе минтақаҳо бо усули пиёда низ бештар сурат мегирад. Як омилро бояд ба инобат гирифт, ки дар кишварҳои дорои пиряхҳо ҳифзу нигоҳдорӣ мувофиқ ба мавқеи ҷойгиршавии пиряхҳо анҷом дода мешавад. Дар кишвари мо азбаски пиряхҳо дар баландии то 4-5 ҳазор метр аз сатҳи баҳр ҷой гирифтаанд, ҳифзу нигоҳдорӣ ба тариқи гузарондани омӯзиш ва мушоҳидаҳои аэровизуалӣ сурат мегиранд. Аз ҷониби дигар, бунёди неругоҳҳои хурду бузург ва дигар иншооти барқию обӣ то андозае ба ҳифзу нигоҳдории захираҳои об дар кишвар ҳамаҷиҳата мусоидат менамоянд.

Дар ҳавзаи дарёи Зарафшон тибқи мушоҳидаҳои бисёрсола, обшудани пиряхҳо бештар ба мушоҳида мерасанд. Пиряхи Зарафшон дар масоҳати 38,7 километри мукааб ва дарозии 27,8 метри мураббаъ ҷойгир буда, ҳоло ба таназзулёбӣ дучор шудааст. Сарҳади забонаи пирях ба ҳисоби миёна 1700 метр қафо нишастааст ва масоҳати он баандозаи 1,3 километри мураббаъ коҳиш ёфтааст. Тибқи мушоҳидаҳои пойгоҳи обу ҳавосанҷии Зарафшон, пиряхҳои водии Зарафшон боназардошти мавқеи ҷойгиршавиашон дар давраи ҳисоби миёнаи бисёрсола аз ҳама пиряхҳои осебпазиртарин дониста мешаванд ва обшавии онҳо босуръат ҷараён дорад. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Стратегияи миллии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим амал менамояд, ки дар он шаш самти афзалиятнок-энергетика, захираҳои об, нақлиёт, кишоварзӣ, иҷтимоӣ ва ҳифзи муҳити зист муайян шудаанд. Дар доираи татбиқи стратегия аз тарафи Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон якҷоя бо шарикони рушд барои ҷалби сармоя ба таври мунтазам тадбирҳои зарурӣ андешида мешаванд.

Фаъолияти Маркази татбиқи лоиҳаҳои дар назди Кумита буда, боназардошти дар ҳамкорӣ бо шарикони рушд таҳия кардани нақша ва инчунин боназардошти таҳияи Консепсияи лоиҳаҳо хеле пурсамар арзёбӣ мешавад. Бо ташаббуси Роҳбарияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва инчунин Раёсати Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун мақоми ваколатдор калонтарин фонди маблағгузорӣ барои мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим - Фонди иқлими сабз таъсис дода шудааст, ки айни замон фаъолият менамояд. Феълан аз ҷониби Кумитаи номбурда, аллакай таҳияи барномаи сармоягузорӣ ба маблағи умумии 400 миллион доллари амрикоӣ омода гардида, татбиқи лоиҳаҳо соҳаҳои афзалиятноки ҷумҳуриро фаро хоҳанд гирифт.

Ҳамин тариқ, ҳамкориҳои ҳамаҷонибаи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо кишварҳои узви Созмони Милали Муттаҳид барои бисёр масъалаҳои иқтисодию иҷтимоӣ, аз ҷумла ҳалли масъалаҳои марбут ба масоили экологӣ ёрирасон хоҳад буд. Ба пиндори мо баргузории конфронсу семинарҳои илмию амалӣ дар сатҳҳои гуногун барои ҳалли масъалаҳои экологӣ такони ҷиддӣ хоҳанд бахшад.

Боиси ифтихор аст, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи байналмилалӣ ҳамчун кишвари ташаббускор дар ҳалли масъалаҳои марбут ба обу иқлим эътироф шудааст. Чунончӣ, 14-уми декабри соли 2022 Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид дар бораи “Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” эълон кардани соли 2025 ва 21-уми март ҳамчун “Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо”, ки аз ҷониби Тоҷикистон пешниҳод шуда буд, якдилона қатънома қабул намуд. Қабули қатъномаи мазкур дар миқёси ҷаҳон иқдоми муҳим ва таърихӣ буда, тавассути он ҷомеаи ҷаҳонӣ имкон пайдо мекунад, ки барои ҳифзи бузургтарин манбаъҳои оби ошомиданӣ тадбирҳои муштарак андешад.

Яке аз мушкилоти экологии замони муосир ин проблемаи обшавии пиряхҳо мебошад, чунки пиряхҳо манбаи асосии оби тозаи ошомиданӣ мебошанд. Об дар ҷомеаи инсонӣ аз сарвати нодиртарин ва дастрастарини табиӣ ба сарвати сиёсӣ табдил ёфта. Мураккабтарин мавзӯи матраҳшавандаи сатҳи олии сиёсӣ дар ҷаҳони муосир гардидааст.

Ҷиҳати пешгирии ин масъалаи экологӣ зарур аст, ки тамоми кишварҳои минтақа ва ҷаҳон дастаҷамъона амал намоянд. Мусаллам аст, ки солҳои охир аз таъсири манфии гармшавии иқлим обшавии пиряхҳо мушоҳида мегардад, ки ин метавонад оқибатҳои номатлуберо ба мисли тақсимоти нодурусти об дар обанборҳои сунъӣ, неругоҳҳои барқи обӣ, киштзорҳо, маҳалҳои аҳолинишин ба миён орад. Тағйирёбии иқлим ба соҳаи таъмину истифодаи захираҳои оби тоза таъсири манфӣ расонида, хавфи обхезӣ ва селу ярчҳо, хушксолӣ ва фалокатҳои дигари табии вобаста ба обро бештар мегардонад.

Тағйирёбии иқлим масъалаи бе ин ҳам душвори камбуди оби тозаро дар минтақаҳои алоҳидаи сайёра боз ҳам мураккабтар мегардонад. Дар кӯҳистони Тоҷикистон, ки қариб 60 дарсади захираҳои оби минтақа ташаккул меёбанд, дар давоми 30 соли охир аз 14 ҳазор пирях зиёда аз 1000 пирях нобуд шудааст. Ҷомеаи ҷаҳониро тағйирёбии иқлим, обшавии босуръати пиряхҳо, норасоии оби ошомиданӣ нигарон кардааст. Аҳамияти пиряхҳо ҳамчун манбаи асосии захираҳои об масъалаи бунёдӣ аст.

Тоҷикистон ба туфайли ибтикороти стратегӣ ва иқдомҳои худ дар мавриди истифодаи оқилонаи захираҳои об ва рафъи оқибатҳои ногувори тағйирёбии иқлим, ки таҳти роҳбарии Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон амалӣ мегарданд, дар самти пешбурди барномаҳои глобалии вобаста ба об ва иқлим мавқеи пешсафиро соҳиб шудааст.

Тибқи мушоҳидаи олимону муҳаққиқони соҳаи пиряхшиносӣ имрӯзҳо пиряхҳо дар кӯҳҳои Осиёи Миёна ва инчунин дигар манотиқи ҷаҳон хело ҳам кам шуда, ҳамзамон босуръат об мешаванд. Дар натиҷа нигарониҳо зиёд мешаванд, ки тағйирёбии иқлим метавонад норасоии обро афзоиш диҳад ва он ба экосистемаҳо, истеҳсоли ғизо ва саломатии инсон таъсири манфии худро расонад.

Аз таърихи Осиёи Марказӣ маълум аст, ки саҳлангорӣ нисбат ба истифодаи захираҳои табиӣ чӣ гуна оқибатҳои ногувор дошта метавонад. Хушкшавии воқеии баҳри Аралро таъкид намуда, мо набояд ба нобуд гардидани пиряхҳо, ки манбаи асосии ҳаёт дар Осиёи Марказӣ мебошанд, роҳ диҳем. Дар робита ба ин, ба назари мо зарурати таъсиси Бунёди байналмилалии ҳифзи пиряхҳо, ки метавонад кӯшиши кишварҳои минтақа ва ҷомеаи ҷаҳониро дар ин самти аз ҷиҳати стратегӣ муҳим муттаҳид намояд, ба миён омадааст.

Имрӯз ҷомеаи ҷаҳон нақши Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Президенти он муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар масъалаи обу экология, пешбарии рӯзномаи ҷаҳонии об ва ҳамкорӣ бо Созмони Милали Муттаҳид баланд арзёбӣ намуда, ҳамаи чорабиниҳои дар самти обу иқлим то ин муддат баргузоршударо ҳамчун “Раванди Душанбе оид ба масоили марбут ба об” ё “Раванди оби Душанбе” эътироф намудааст. Ин воқеан дастоварди дигари Тоқикистони сиҳибистиқлол маҳсуб меёбад.

Ҳамин тариқ, тағйирёбии глобалии иқлим имрӯзҳо ба сифати яке аз мушкилоти муосир, пеш аз ҳама, ба ҳолати пиряхҳо, захираҳои барф ва об таъсири манфии худро мерасонад. Ҷомеаи ҷаҳонӣ хуб дарк мекунад, ки коҳиш ва харобшавии минбаъдаи обҳои ошомиданӣ дар сайёра метавонад аҳли башарро ба фалокатҳои зиёди ҷонӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодӣ дучор намояд. Бинобар ин дар ҳолати тағйирёбии иқлим - ҳифзи пиряхҳо ва захираҳои об яке аз масъалаҳои умдатарин ҷаҳони муосир маҳсуб меравад.

Давлиёрова Сафаргул Тешаевна ходими пешбари илмии шуъбаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақили Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, номзади илмҳои фалсафа, дотсент,

Ҳангоме ки нури нарми баҳор бар домани кӯҳсор мерезад ва лолаҳо – ин афсонаҳои рангоранги табиат – дар саҳроҳо мешукуфанд, ҳамзамон рӯҳу андешаи инсон низ гӯё эҳё мешавад. Мувофиқи андешаи мардумшиносон маҳз дар ҳамин рӯзҳои муборак – байни 10 то 20 апрел – ҷашни лолаҳо миёни тоҷикон бо шукӯҳу шодмонӣ таҷлил мегардид, ки он дар замони Истиқлолияти давлатӣ дубора эҳё карда шуд ва шанбеи сеюми ҳамин моҳ, ки Рӯзи пойтахти кишвари азизи мо – шаҳри ҷавони Душанбе – аст, ба як рамзи муассири ҳамоҳангии инсон, табиат ва фарҳанг табдил ёфтааст. Ин рост омадани ҷашну гулрезон тасодуф нест, балки нишони пайванди амиқи зебоишиносии мардуми тоҷик бо муҳити зист ва андешаи маънавии онҳо дар тӯли таърих аст – пайванде, ки на танҳо дар хотираи мардум, балки дар намунаҳои беҳтарини санъати амалии аҷдодони мо таҷассум ёфтааст.

Дар гузашта, миёни аҷдодони тоҷикон ва дигар халқҳои Шарқи қадим, лола на танҳо як гули саҳроӣ, балки ҷузъи фарҳанг ва ҷаҳонбинии мардум будааст. Ҷашнҳои марбут ба гули лола реша дар анъанаҳои куҳани халқҳои эронитабор доранд, ки онҳоро метавон то дар даврони ориёиҳо, суғдиён ва бохтариён пайгирӣ кард. Аз нуқтаи назари бостоншиносӣ ва мардумшиносӣ, маълум аст, ки одамон аз қадим баҳорон ва эҳёи табиатро ба таври рамзӣ бо гулҳо таҷассум мекарданд. Дар ин миён, гули лола, ки рамзи бедории табиат дониста мешуд ва бо рангҳои дурахшон ва шеваи хосаш ҷилва мекард, диққати хосаеро ҷалб намудааст.

Дар матлаби мазкур яке аз дастовардҳои бостоншиносон, ки сарзамини тантанаҳои баҳорӣ, ба хусус таҷлили ҷашни гули лола будани Тоҷикистон ва меросбарони аслии ҷашвораҳои зиёди ориёӣ будани халқи куҳанбунёди тоҷикро собит месозад, маълумот хоҳем дод. Ин дастовард – кашфи ҳуҷраи махсус бо тасвирҳои зиёди гули лола дар деворнигораҳои Панҷакенти қадим мебошад, ки аз ҷониби бостоншиносони Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А.Дониши АМИТ ва ҳамкасбони рус аз Эрмитажи давлатии Россия мебошад. Панҷакенти қадим яке аз маъруфтарин ёдгориҳои фарҳанги ибтидои асрҳои миёнаи Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Он дар ҷануби шаҳри муосири Панҷакент, маркази маъмурии ноҳияи Панҷакенти вилояти Суғд ҷойгир шудааст. Шаҳр дар асри V таъсис ёфта, то асри VIII дар он зиндагӣ идома ёфта аст ва яке аз марказҳои муҳими ҳунармандӣ, тиҷоратӣ ва фарҳангӣ дар Суғд ва Шоҳроҳи бузурги Абрешим ба шумор мерафт. Ҳафриёти бостоншиносӣ дар Панҷакенти қадим аз соли 1946 оғоз ёфта, ҳоло ин таҳқиқотро Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А.Дониши АМИТ дар ҳамкорӣ бо бостоншиносони Эрмитажи Давлатии Русия пеш мебаранд, ва то ҳол дар мактаби бостоншиносии он садҳо бостншиносони варзидаи ватаниву хориҷӣ ба камол расида, дар таҳқиқ, талқин ва муаррифии таърих, санъат ва бостоншиносии минбаъдаи тоҷик саҳми арзандаи худро гузоштаанд.

Дар фарҳанги мардуми Суғди бостон гулҳо на танҳо унсури зебоии табиат, балки рамзи ҳаёт, баҳор, наврӯз ва эҳёи табиат ба ҳисоб мерафтанд. Дар миёни ин гулҳо, лола – ҳамчун рамзи нозукӣ, зебоӣ ва таровати ҷавонӣ ҷойгоҳи хос дошт. Тасвири он дар деворнигораҳои Панҷакенти Қадим шоҳиди возеҳи мақоми бадеӣ ва рамзии он дар зеҳни мардуми бостонӣ аст. Ин гул, ки имрӯз низ дар ҷашнҳои баҳорӣ, аз ҷумла “Ҷашни лола”, мавқеи хос дорад, реша дар анъанаҳои дерини зебоишиносии аҷдодӣ дорад.

Панҷакенти қадим намунаи беҳтарини шаҳри асримиёнагии Осиёи Марказӣ маҳсуб мешавад. Ин ягона шаҳрест, ки ҳамчун як маҷмӯи мукаммали бостоншиносӣ мавриди омӯзиши амиқ қарор гирифта, барои омӯхтани меъморӣ ва фарҳанги шаҳрсозии Суғд сарчашмаи нодир ба шумор меравад. Бостоншиносон дар он қасрҳо, маъбадҳо, устохонаҳо, манзилҳои зист ва қабристонҳоро кашф кардаанд. Ҳамчунин, дар ҷараёни ҳафриёт миқдори зиёди осори фарҳанги моддӣ ва ёдгориҳои нодири санъати амалӣ кашф гардиданд, ки сатҳи баланди фарҳанги мардуми Суғд – ниёгони тоҷиконро нишон медиҳанд. Яке аз нуманаҳои беҳтарини фарҳанги модии сокинони Панҷакенти қадим санъати тасвирӣ ва ё наққошиҳои рӯйидеворӣ ба ҳисоб меравад, ки мазмуну мундариҷаи онҳоро аслан қаҳрамониҳо, тантанаҳои идона, достонҳои устуравӣ, ривоятҳо, афсонаҳо ва қиссаву тамсилҳо ташкил медиҳанд.

Дар шаҳрсозии ибтидои асрҳои миёна Куҳандиз як қисми муҳими шаҳрҳо ба ҳисоб рафта, дар ҳашамати он ҳашамату зебогии кулли шаҳр таҷассум меёфт. Чун дигар шаҳрҳои равнақёфтаи ибтидои асримиёнагӣ Панқагенти қадим низ Куҳандиз дошт, ки он дар қисмати шимолу ғарбии шаҳри қадима ҷойгир шуда буд. Куҳандизи Панҷакенти қадим, ки дар он ҳуҷраҳо ва толорҳои боҳашамат бунёд ёфта буданд ду давраи сохтмониро фарогир мебошад, ки давраи аввал ба асрҳои V-VI ва давраи дувум ба асрҳои VII-VIII рост меояд. Эҳтимолан дар асри VI қасри ҳокимони шаҳр шимолтар аз Куҳандизи асрҳои VII-VIII ҷойгир шуда буд, ки чашмаи овозадори Қайнар ва манбаъи оби нӯшокии шаҳри қадима ва имрӯза дар қисамтаи ғарбии он ҷойгир аст.

Деворҳои нахустини қасри ҳокимони Панҷакенти қадим низ пур аз наққошиҳои рангоранг буданд. Яке аз ҷолибтарин деворнигораҳои ин қаср аз ҳуҷраи 13, ки солҳои 1988-1992 мавриди омӯзиш қарор гирифта буд пайдо гардиданд, ки дар онҳо гулҳои лола бо усули хоса тасвир ёфта буданд. Баъд аз соли 1992 ҳафриёт дар шаҳри қадима маҳдуд гардида, идома додани корҳои саҳроӣ дар мавзеъи Қайнар номумкин гардид ва қисми зиёди наққошиҳо аз зери хок бардошта нашуданд. Дар соли 2010 имконият фароҳам омад, ки ин қаср дубора мавриди таҳқиқ қарор гирифта, дар натиҷаи ҳафриёти солҳои 2010-2012 ҳуҷраи 13 пурра аз зери хок озод гарадида, дар деворҳои он қабатҳои сершумори наққошиҳо мавриди омӯзиш қарор гирифтанд. Андозаи ҳуҷра ба 3,2 × 5,6 метр баробар буда, дар деворҳои он дар давраҳои мухталиф инсонҳо, саҳнаи шикор ва гулҳои лола тасвир ёфтаанд. Се қабати андоваҳои девори ҳуҷраи мазкур бо тасвири гулҳои лола дар як усули хос тасвир ёфта, ҳамаи онҳо дар муддати нисбатан кӯтоҳ, шояд ҳар сол як маротиба офарида шудаанд. Ду қабати поёнӣ як композитсияро ташкил медоданд, ки қабати андоваи девор бо хатҳои сиёҳ ба росткунҷаҳои андозаашон 33×33 см тақсим шуда буд ва дар ҳар кадом тасвирҳои лолаҳои зард ҷой доштанд. Дохили нақши росткунҷаҳо бо ду ва се лола навбат ба навбат ҷойгир шуда буданд ва қисми поёнии композитсия бо ҳошияи махсус оро ёфта буд.

Қабати аввал, ки эҳтимол қадимтар ва комилтар аз дигар қабатҳои минбаъда шуморида мешавад, ки он бо шаклҳои гирди лолаҳо ва хатҳои васеъ каме фарқкунанда аст. Гулҳо дар тартибе ҳамсон ҷойгир шуда, як низоми шинохтанашавандаро ташкил медиҳанд. Унсурҳои ботаникӣ бо шеваи рамзӣ, мутамарказ ва эҳтимолан аз ҷониби як устои моҳир тасвир шудаанд.

Дар қабати миёна, сабк тағйир ёфта, лолаҳо шакли дарозрӯяро мегиранд. Барг ё худ пояҳо бо хатҳои борик ва шево кашида шудаанд. Ҳамзамон, дар ин қабат истифодаи ранги хокистарӣ, ки дар қабати поёнӣ барои эҷоди иллюзияи ранги сабз ба кор мерафтанд, қатъ шудааст. Ин бозгӯкунандаи маҳдудияти рангубор ва ҳамзамон шеваи маҳаллии кор бо ранг аст, зеро дар рангубори деворнигораҳои Панҷакенти қадим ранги сабз вуҷуд надорад.

Қабати сеюм, ки эҳтимол дар марҳилаи дертар кашида шудааст, унсурҳои нави ороишӣ ва нақшҳои бо рангҳои сурх ва гулобӣ кашидашударо дар бар мегирад. Ҳамзамон, дар ин қабат баъзе тасвирҳои содда ва нисбатан ноустувор ба назар мерасанд. Дар давоми ҳафриётҳои солҳои 1988-1992, инчунин расмҳои сарҳои инсон бо кулоҳҳои сабки антиқа ва дар солҳои охир тасвири як шахси занмонанд дар болои асп низ ошкор гардид. Эҳтимол меравад, ки онҳо аз ҷумлаи наққошиҳои ғайрикасбӣ ё нотамом бошанд.

Гарчанде ки мавзӯъ дар тамоми қабатҳо яксон аст яъне тасвири гул аз ҳар деворнигора бо мураккабӣ ва шеваи ба худ хос иҷро шудааст. Ҷойгоҳ ва шумораи лолаҳо дар ҳар як мураббаъ яксон нест, ки гувоҳи иҷрои дастӣ ва ғайриқолабӣ будани онҳост. Ҳатто дар баъзе қисматҳо иштибоҳҳо ва талоши ислоҳ намудан маълуманд.

Шароити табиӣ монанди намнокии баланд, шӯрии хок ва ҷойгиршавии наққошиҳо дар се қабати пайдарпай – усулҳои махсуси муҳофизат ва бардоштро талаб мекарданд. Мутахассисони Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон ва Озмоишгоҳи илмии барқарорсозии наққошиҳои монументалии Эрмитажи давлатӣ барои наҷоти ин наққошиҳо усули мураккаб ва бисёрмарҳила ба кор бурданд, ки он заҳмати шабонарӯзиро талаб мекард.

Тасвирҳои гули лола на танҳо дар Панҷакенти қадим, балки дар дигар намунаҳои санъати амалии аҳди бостон, зарфҳо, тасвирҳои барҷастаи рӯйи санг ва гил, низ дида мешаванд, ки яке аз онҳо маъбади Ҷартепа II ба шумор меравад. Ин маъбад дар деҳаи Варағсар, дар роҳи аз Самарқанд ба Панҷакент (дар ҳудуди Ӯзбекистони имрӯза) ҷойгир аст. Муҳақиқони ин маъбад қайд мекунанд, ки расмҳои қабатҳои поёнии ин маъбад, аз ҷиҳати мазмун ва услуб ба деворнигораҳои маъбади дуюми Панҷакенти қадим монанданд. Дар ҳар ду ҳолат, саҳнаҳои тақдими ҳадя ба худоён тасвир ёфтаанд. Муҳаққиқон бар ин назаранд, ки тасвири лола дар маъбади Ҷартепа метавонад бо ҷашни баҳории эҳёи табиат, яъне ҷашни лола, алоқаманд бошад, ки онро мардуми Суғд дар охири баҳор таҷлил мекардаанд. Ин шабоҳат нишон медиҳад, ки анъанаҳои маросимӣ ва рамзҳои гул дар фарҳанги аҷдодони халқи тоҷик густариш ёфта буданд.

Хулоса, тасвироти гулҳои лола дар деворнигораҳои Панҷакент на танҳо намунаи зебоии бадеӣ, балки рамзи пайвастагии инсон бо табиат, ҷашни эҳёи баҳорӣ ва эҳтиром ба анъанаҳои зебоишиносии миллӣ мебошанд. Имрӯз, вақте ки дар Тоҷикистон ҳар баҳор ҷашни лола таҷлил мегардад, метавон гуфт ки ин суннат реша дар маърифати ниёгон дошта, дар санъати тасвирии Суғд низ ифодаи пурмаъно пайдо кардааст. Ҳоло ҳамаи деворнигораҳо дар Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон дар низди Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А.Дониши АМИТ қарор дошата, ду пора аз ду қабатҳои алоҳидаи деворнигораи болозикр дар экспозитсияи осорхона барои тамошои меҳмонони ватаниву хориҷӣ дастрас гардидааст.

Абдураҳмон Пӯлотов - директори Осорхонаи милии бостонии Тоҷикистон

«Пойтахти азизамон – шаҳри Душанбе дар замони соҳибистиқлолӣ бо ташаббусҳои Ҳукумати кишвар ва талошҳои Роҳбарияти Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳр дар байни шаҳрҳои минтақа мақоми шоиста пайдо карда, ба яке аз пойтахтҳои сабзу обод ва рушдёбандаи Осиё табдил ёфтааст».

Эмомалӣ Раҳмон

Ҳар сол шанбеи сеюми моҳи апрел дар саросари Тоҷикистон бо шукӯҳи хосса Рӯзи пойтахт таҷлил мегардад. Ин рӯз на танҳо ҷашни шаҳри Душанбе балки нишонаи ваҳдати миллӣ, рамзи ободӣ ва ифтихор аз дастовардҳои истиқлолияти давлатии кишвар аст. Душанбе – пойтахти азизи мо, ки бо зебоии худ қалбҳоро тасхир мекунад, дар тӯли беш аз як аср аз як деҳаи хурд ба яке аз шаҳрҳои сабзу хуррам, амну обод ва пешрафтаи Осиё табдил ёфтааст.

Номи “Душанбе” аз вожаи форсии “ду” (ду) ва “шанбе” (рӯзи ҳафта) сарчашма гирифта, ба маънои “бозори рӯзи душанбе” аст. Дар асрҳои миёна ин минтақа ҳамчун як нуқтаи тиҷоратии муҳим шинохта мешуд, ки дар он деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон барои хариду фурӯш ҷамъ меомаданд. Аммо таърихи муосири Душанбе аз соли 1924 оғоз меёбад, вақте ки дар натиҷаи тақсимоти миллии марзӣ дар Осиёи Миёна, тоҷикон пойтахти худро аз Бухоро ба Душанбе интиқол доданд.

15 марти соли 1925 Душанбе расман пойтахти Ҷумҳурии Мухтори Тоҷикистон дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон эълон гардид. Аз соли 1929 то 1961 шаҳр ба ифтихори Иосиф Сталин “Сталинобод” номида шуд ва дар ин давра ба маркази муҳими маъмурӣ, саноатӣ ва фарҳангии Иттиҳоди Шӯравӣ табдил ёфт. Дар он солҳо, биноҳои маъмурӣ, корхонаҳои саноатӣ, мактабҳо ва театрҳо сохта шуданд, ки барои рушди шаҳр замина гузоштанд.

Пас аз соли 1961 номи шаҳр ба Душанбе баргардонида шуд ва то 9 сентябри 1991 – рӯзи истиқлолияти Тоҷикистон – он ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон мақоми баланд дошт. Дар солҳои аввали истиқлолият, бо вуҷуди мушкилоти сиёсӣ ва иқтисодӣ, Душанбе маркази барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ гардид.

Баъди ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ таҳти роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Душанбе ба марҳилаи нави рушд ворид шуд. Дар ин давра шаҳр на танҳо аз лиҳози иқтисодӣ, балки аз ҷиҳати фарҳангӣ, маънавӣ ва инфрасохторӣ низ пешрафт кард. Бо ташаббусҳои Ҳукумати ҷумҳурӣ биноҳои маъмурӣ, муассисаҳои таълимӣ, беморхонаҳо ва марказҳои фарҳангӣ бунёд ёфтанд, ки Душанберо ба маркази муосири минтақа табдил доданд.

Дар ҳашт соли охир таҳти роҳбарии Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ пойтахт симои худро комилан дигаргун кард. Биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ, марказҳои муосири тиҷоратӣ, хиёбонҳои сабзу гулгаштҳои дилкаш ва роҳҳои замонавӣ Душанберо ба яке аз пойтахтҳои зеботарин, бехатартарин ва сабзтарини Осиё табдил доданд. Аз соли 2017 то 2024 дар шаҳри Душанбе зиёда аз 600 иншооти нав, аз ҷумла манзилҳои истиқоматӣ, мактабҳо, боғчаҳои кӯдакон ва беморхонаҳо ба истифода дода шуданд.

Шаҳри ишқам, шаҳри бахтам, шаҳри армонам Душанбе,

Бо ту будам, бо ту ҳастам, бо ту мемонам Душанбе!

Имрӯз Душанбе на танҳо пойтахти сиёсии Тоҷикистон, балки маркази иқтисодии он низ мебошад. Тибқи омори расмӣ саҳми шаҳри Душанбе дар тавлиди маҳсулоти умумии дохилии кишвар беш аз 35%–ро ташкил медиҳад. Дар пойтахт корхонаҳои саноатӣ, марказҳои тиҷоратӣ, бонкҳо ва муассисаҳои хизматрасонӣ фаъолият мекунанд, ки барои таъмини ҷойҳои корӣ ва баланд бардоштани сатҳи зиндагии сокинон мусоидат мекунанд.

Дар солҳои охир бо ташаббуси шаҳрдорӣ, барномаҳои зиёде барои рушди иқтисоди шаҳр амалӣ шуданд. Аз ҷумла, барномаи “Шаҳри сабз” барои афзоиши майдони сабзазорҳо ва дарахтон дар Душанбе роҳандозӣ гардид. Тибқи маълумоти расмӣ аз соли 2017 то 2024 майдони сабзазорҳо дар шаҳр 30% афзоиш ёфт ва Душанбе дар раддабандии шаҳрҳои сабзи Осиёи Марказӣ ҷойгоҳи намоёнро ишғол кард.

Инфрасохтори нақлиётии шаҳр низ ба таври назаррас такмил ёфт. Роҳҳои нав, пулҳо ва гузаргоҳҳо сохта шуданд ва системаи нақлиёти ҷамъиятӣ бо автобусҳои муосир муҷаҳҳаз гардид. Ин тадбирҳо рафтуомади сокинонро осон карданд ва ба коҳиши ифлосшавии ҳаво мусоидат намуданд. Масалан, дар соли 2023 зиёда аз 200 автобуси муосир ба хизматрасонии сокинон ҷалб карда шуданд, ки 40% талабот ба нақлиёти ҷамъиятиро қонеъ намуд.

Душанбе ҳамчун маркази фарҳангии Тоҷикистон мақоми хос дорад. Дар ин шаҳр муассисаҳои бузурги фарҳангӣ, аз қабили Театри опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ, Осорхонаи миллии Тоҷикистон ва Китобхонаи миллии Тоҷикистон ҷойгир шудаанд. Ин муассисаҳо на танҳо барои сокинони пойтахт, балки барои меҳмонони хориҷӣ низ ҷолиби диққатанд. Ҳамасола дар Душанбе чорабиниҳои фарҳангии сатҳи байналмилалӣ, аз қабили Фестивали мусиқии “Садои Душанбе”, Намоишгоҳи китобҳои Тоҷикистон ва Фестивали филмҳои тоҷикӣ баргузор мегарданд. Ин чорабиниҳо ба муаррифии фарҳанги тоҷик дар арсаи ҷаҳонӣ мусоидат мекунанд ва Душанберо ҳамчун маркази фарҳангии минтақа мустаҳкам мегардонанд.

Аз соли 2017, вақте ки муҳтарам Рустами Эмомалӣ Раиси шаҳри Душанбе таъин гардид, пойтахт ба марҳилаи нави рушд ворид шуд. Ҳамчун пайрави мактаби давлатдории Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муҳтарам Рустами Эмомалӣ барои ободонии шаҳр ва беҳтар кардани шароити зиндагии сокинон талошҳои зиёд ба харҷ дод.

Яке аз дастовардҳои муҳими давраи роҳбарии ӯ сохтмони биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ аст, ки барои ҳалли мушкилоти манзил мусоидат кард. Тибқи маълумоти расмӣ аз соли 2017 то 2024 зиёда аз 12 000 манзили истиқоматӣ ба истифода дода шуд, ки барои беш аз 50 000 нафар сокинон шароити зиндагии муосир фароҳам овард.

Дар соҳаи маориф ва тандурустӣ низ пешрафтҳои назаррас ба даст омаданд. Сохтмони мактабҳо ва боғчаҳои кӯдакон, таъмири беморхонаҳо ва муҷаҳҳазсозии онҳо бо таҷҳизоти муосир аз ҷумлаи ин тадбирҳост. Масалан, дар соли 2024 танҳо дар соҳаи маориф 18 мактаби нав ва 25 боғчаи кӯдакон ба истифода дода шуданд, ки талабот ба муассисаҳои таълимиро 20% афзоиш дод.

Шоири ҷавон Кӯҳзоди Фатҳулло ин талошҳоро чунин тавсиф кардааст:

Душанбе сабзу зебо мешавад бо кӯшиши Рустам,

Дилафрӯзу дилоро мешавад бо кӯшиши Рустам.

Чароғон кӯчаву гулгаштҳояш шуд,

Ба олам ҳамчу шаҳри сулҳ шуҳратёр гардидааст.

Душанбе на танҳо пойтахти Тоҷикистон, балки маркази муҳими сиёсӣ ва дипломатӣ дар Осиёи Марказӣ аст. Дар ин шаҳр нишастҳои сатҳи баланди байналмилалӣ, аз қабили Саммити Созмони ҳамкории Шанхай, Конфронси байналмилалии об ва Форуми иқтисодии Душанбе баргузор мегарданд. Ин чорабиниҳо ба муаррифии Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ мусоидат мекунанд ва Душанберо ҳамчун маркази сулҳу ҳамкорӣ муаррифӣ менамоянд.

Душанбе узви шабакаҳои байналмилалии шаҳрҳо, аз қабили Созмони шаҳрҳои пойтахтҳои ҷаҳон мебошад. Ин узвият ба табодули таҷриба бо дигар пойтахтҳо, ҷалби сармоягузориҳои хориҷӣ ва рушди инфрасохтори шаҳр мусоидат мекунад. Масалан, дар соли 2023 Душанбе бо шаҳрҳои Сеул ва Дубай созишномаҳои ҳамкорӣ имзо кард, ки ба татбиқи лоиҳаҳои муштарак дар соҳаи технология ва туризм мусоидат намуд.

Барои ояндаи Душанбе нақшаҳои бузурге тарҳрезӣ шудаанд. То ҷашни 35-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, пойтахт бояд ба яке аз шаҳрҳои пешрафтаи Осиё табдил ёбад. Аз ҷумла, нақшаҳои зерин дар назар дошта шудаанд:

- тавсеаи инфрасохтори нақлиётӣ: Сохтмони роҳҳои нав, пулҳо ва дар ояндаи наздик оғози лоиҳаи метрои Душанбе;

- рушди шаҳри сабз: Афзоиши майдони боғҳо, сабзазорҳо ва гулгаштҳо барои беҳтар кардани экологияи шаҳр;

- табдили Душанбе ба шаҳри интеллектуалӣ: Истифодаи технологияҳои рақамӣ дар идоракунии шаҳр, аз қабили системаи “Шаҳри оқил” ва хизматрасониҳои онлайн;

- беҳтар кардани хизматрасониҳои коммуналӣ: Таъмини манзилҳои муосир, оби тоза ва барқ барои ҳамаи сокинон.

Ин нақшаҳо бо дастгирии Ҳукумати Тоҷикистон ва ташаббусҳои шаҳрдорӣ амалӣ хоҳанд шуд ва Душанберо ба маркази нави иқтисодӣ, фарҳангӣ ва маънавии минтақа табдил хоҳанд дод.

Душанбе – на танҳо пойтахти Тоҷикистон, балки нигини Осиё, рамзи истиқлолият, сулҳу ваҳдат ва ободонии кишвар аст. Ин шаҳр бо таърихи ғании худ, дастовардҳои муосир ва дурнамои дурахшони ояндааш ифтихори ҳар як тоҷик аст. Ба шарофати талошҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси шаҳр муҳтарам Рустами Эмомалӣ Душанбе имрӯз яке аз зеботарин, бехатартарин ва сабзтарин пойтахтҳои ҷаҳон аст.

Дар ин рӯзи фархунда, тамоми сокинони пойтахт ва шаҳрвандони Тоҷикистонро самимона табрик мегӯям. Бигузор Душанбеи азизамон ҳамеша ободу зебо ва маркази сулҳу дӯстӣ бошад!

Душанбе достони шоҳкор аст,

Муаллиф шоҳмарди шаҳрдор аст.

Чу Рустам дар сари майдони кор аст,

Ҳадаф танҳо барор асту барор аст.

Раҳимзода Алишер Орзу, - номзади илмҳои физикаву математика, директори Институти математикаи ба номи А. Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон