Мувофиқи ривояти «Шоҳнома» Ҳушанг шоҳи пешдодиён ин ҷашнро асос гузоштааст. Гӯё Ҳушанг ҳамроҳи дарбориёнаш дар саҳро ба море дучор меояд. Ҳушанг сӯйи мор санг меандозад. Санг бар санги дигар бархӯрда аз он оташак меҷаҳад ва ба ҳамин васила оташ кашф мегардад. Минбаъд одамон ба ҳамин муносибат оташ афрӯхта ба он саҷда мекарданд.
Ҷашни Сада ба оини Меҳргароӣ (Митроӣ) дуруст меояд, ки аз оини Зардуштӣ 3000-то 5000 пеш мавҷуд буд. Дар оини Зардуштӣ муқаддасоти ҷашни Сада нигоҳ дошта шуд. Сада то садаи XII ҷашн гирифта мешуд, лекин баъдҳо аз байн рафт, вале нишонаҳои он — гулхан афрӯхтан, дар гирди он базм оростан ҳанӯз ҳам дар байни мардуми тоҷик ба назар мерасад.
Ҷашни Сада яке аз ҷашнҳои қадимаи мардумони ориётабор ба шумор мерафт. Моҳияти ҷашни Садаро пирӯзии рӯшноӣ бар торикӣ, гармо бар сармо ва некӣ бар бадӣ ташкил дода, мардум онро бо афрӯхтани гулханҳои бузург таҷлил мекарданд.
Ғояи асосии ҷашни Сада гиромидошти нуру рӯшноӣ ва гармӣ мебошад. Дар устураҳои бостонӣ омадааст, ки мардум бо афрӯхтани оташ фасли баҳор ва гармию равшаниро даъват мекардаанд. Муроду мақсади мардум аз баргузории он оғоз намудани омодагиҳо ба корҳои кишоварзӣ ва боғдорӣ мебошад.
Оид ба шарҳи истилоҳи “Сада” дар сарчашмаҳои таърихиву адабӣ андешаҳои гуногун зикр шудаанд. Аз он ҷумла, машҳуртарин тафсири мардумии он ин аст, ки “сада” аз шумораи сад (100) гирифта шудааст ва он иборат аз панҷоҳ шабу панҷоҳ рӯз будани замони расидани Наврӯзро ифода мекунад. Аммо ба ақидаи олимони устурашинос истилоҳи “Сада” аз калимаи “санд”-и авестоӣ ба маънои падид омадан, равшан шудан ва зоҳир шуданро дорад. Яъне падид омадани равшанӣ ва гармӣ.
Сада ҳамасола дар рӯзи 10-уми моҳи баҳмани солшумории ҳиҷрии хуршедӣ таҷлил мегардид, ки баробар ба 30-юми январи солшумории мелодӣ мебошад.
Ҷашни Сада (форсӣ: جشن سَده) — яке аз ҷашнҳои эронитаборон ва мардуми форсизабон аст, ки дар оғози шомгоҳи 10 баҳманмоҳ (30 январи тақвими мелодӣ) баргузор мешавад. Ин рӯзро Обонрӯз мегӯянд.
Дар бораи пайдоиши ҷашни Сада назарҳо гуногун мебошанд. Баъзе муҳаққиқон ва донишмандон онро ҷашни замони ориёӣ мепиндоранд ва иддаи дигар падидории онро пеш аз даврони ориёиҳо медонанд. Вале ба ҳар сурат пайдоиши ҷашни Сада ва устураҳои марбут ба он ба масъалаи таҷҷамӯи рӯшноӣ ва оташ вобаста мебошад ва аз таҳаввули ташаккули қавмҳои ориёӣ дарак медиҳанд, ки онҳо ин ҷашнро аз пешиниён гирифтанд ва баъдиҳо онро то рӯзгори мо расониданд. Агар аз ин нуқтаи назар ба ҷашни Сада наздик шавем, нахуст аз ҳама моҳияти мақулаҳои хуршед, рӯшноӣ ва оташ пеши назар меоянд, ки ҳар кадомаш ба ҳаёти инсон ва табиат вобастагии хос доранд. Ба ҳамагон маълум аст, ки маҳз ба воситаи рӯшноии Хуршед тамоми мавҷудоти олам зинда аст ва ҳаракат мекунад.
Ходими илмии - маркази инноватсионии биология ва тибби АМИТ Ғанизода Н.Х.
09 июни соли ҷорӣ бо ташаббуси Академияи хурди илмҳо – и назди Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи илмӣ – амалӣ байналмилалӣ дар толори Институти геология сохтмонӣ ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба муносибати кушодашавии 45 – умин Сессияи баҳории Академияи хурди илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид. Дар баргузории конференсия Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт - президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ, Ҷӯразода Ҷамшед Ҳабибулло - муовини якуми вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, Мирзораҳимзода Акобир Карим - ноиби президенти АМИТ, ҳамзамон раиси Шуъбаи илмҳои биологӣ, Файзизода Исмоил – муовини якуми Федератсия мустақили иттифоқҳои касабаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Худоёров Фарҳод Таварович – намояндаи Сарраёсати маорифи шаҳри Душанбе, Саъдизода Ҷаҳонгир – мудири Шуъбаи рушди иҷтимои ва робита бо ҷомеаи Ҳукумати шаҳри Душанбе, Аминзода Пулод – директори Институти геология сохтмонӣ ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Ҳисориев Ҳикмат – мудири Шуъбаи Академияи хурди Раёсати АМИТ ва хонандагони узви ин Академия иштирок ва суханронӣ намуданд. Нахуст ба кори конференсия Ҳисориев Ҳикмат – мудири Шуъбаи Академияи хурди назди Раёсати АМИТ ҳусни оғоз бахшида, сухани муқадимавиро ба Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт - президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ доданд, мавсуф зимни баромади хеш сараввал аҳли иштирокдоронро ба муносибати кушодашавии 45 – умин Сессия хайрамақдам гуфта, қайд намуданд, ки шумо наврасону ҷавонони хушбахтед, чун ки зодаи даврони истиқлолед ва барои шумо ба хусус барои таҳсилу донишандӯзӣ Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ғамхориҳои зиёде намуда, тамоми шароитро муҳаё намудаанд. Зимнан ба хонандагон барои омӯхтани илмҳои замона алалхусус фанҳои дақиқ, табиию риёзӣ, забономӯзӣ тавсеаҳои судманд дод. Дар идомаи конференсия шахсони болозикр бо суханони пандомези худ иштирокдорони конференсияро табрику муборакбод намуда, хонандагонро ба илмомӯзи талқин намуданд. Ҳамзамон хонандагон ба саволҳои худ аз аҳли раёсат ҷавобҳои қонеъкунанда гирифтанд. Дар интиҳои конференсия президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аҳли раёсатро ҳамроҳӣ намуда, аз озмоишгоҳҳои наву замонавии институт дидан намуданд.
Боиси хушнудист, ки кишвари мо дар ҳалли мушкилоти об ва тағйирëбии иқлим миёни кишварҳои сайëра ва созмонҳои байналхалқӣ яке аз кишварҳои пешсафтарин ба ҳисоб меравад. Ҷомеаи ҷаҳон имрӯз ташабусҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҷиҳати бартараф
06 майи соли равон дар пойтахти Ҷумҳурии Қазоқистон шаҳри Остона Конференсияи байналмилалӣ бахшида ба 30 – солагии фаъолияти Маркази байналмилалии илмию техникӣ таҳти унвони “Илм барои бехатарии ҷаҳон” бо иштироки намояндагони давлатҳои Осиёву Аврупо ва Амрико баргузор гардид. Дар ин чорабинии бонуфузи байналмилалӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт иштирок ва суханронӣ намуд.
Ёдовар мешавем, ки Маркази байналмилалии илмию техникӣ ҳануз соли 1992 таъсис ёфтааст ва дар тули ин 30 – сол дар аксарияти давлатҳои дунё барои баргузории корҳои татқиқотӣ саҳми арзандаи худро гузошта, ҳамзамон барои дӯстиву рафоқат ва баҳамоию якдигарфаҳмӣ ва дар умум барои баланд бардоштани савияи донишҳои илмиву техникии халқиятҳо барои пешгирӣ аз носозгориву куштору бадхоҳӣ ва таъмини амнияти осоиштаи халқиятҳои дунё фаъолият менамояд.
Дар кори ин конфронс аз тамоми кишварҳои Осиё, Аврупо ва Амрико олимон иштирок намуда, барои рушду равнақи кори ин марказ мулоҳизаронӣ намуданд. Метавон гуфт, ки дар фаъолияти Маркази байналмилалии илмӣ - техникӣ олимони 60 кишвари ҷаҳон иштирок менамоянд.
Дар замони соҳибистиқлолӣ Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун маркази илми ҷумҳурӣ ҳамкориҳои илмии худро бо аксарияти муассисаҳои илмии кишварҳои ҷаҳон тақвият дода, ҷиҳати рушди зинаҳои гуногуни илмӣ аз ҷониби роҳбарияти академия тадбирҳои наву саривақтӣ андешида мешаванд.
ВОХУРИИ НОИБИ ПРЕЗИДЕНТИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН БО ОЛИМОНУ КОРМАНДОНИ МУАССИСАҲОИ ИЛМИИ СОҲАИ ТИБ
Дар толори маҷлисии “Пажуҳишгоҳи гастроэнтерология” вохӯрии ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон , раиси Шуъбаи илмҳои тиббӣ ва фармасевтии АМИТ Ибодзода Саидмуқим Тиллохӯҷа бо роҳбарони муассисаҳои илмии соҳаи тиб баргузор гардид.
Дар вохӯрӣ масъала ҳои марбут ба Мулоқоти Президенти Љумњурии Тољикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли илм ва маорифи кишвар, тартибу интизоми меҳнат, рафти иҷрои лоиҳаҳои илмӣ, тайёр намудани кадрҳои илмӣ ва ҷалби ҷавонон ба зинаҳои магистратура ва асприрантура мавриди баррасӣ қарор гирифтанд.
БАРГУЗОРИИ МАҶЛИСИ ҲИСОБОТӢ-ИНТИХОБОТӢ ДАР ТАШКИЛОТИ ИБТИДОИИ “ДИПЛОМАТ” – И КУМИТАИ ИҶРОИЯИ ИБТИДОИИ “ХИРАДМАНДОН” – И ҲИЗБИ ХАЛҚИИ ДЕМОКРАТИИ ТОҶИКИСТОН ДАР АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН
06 май дар ташкилоти ибтидоии “ДИПЛОМАТ” маҷлиси ҳисоботӣ-интихоботӣ бо иштироки Қурбонова Ш – муовини Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон” – и Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Раиси ташкилоти ибтидоии “Дипломат” Ҳайдарзода Р.Ҷ. ва муовини директор оид ба илм ва таълими Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, муовин ташкилоти ибтидоии “Дипломат” Раҳмонзода А.Ш. дар Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доир гардид.
Тибқи рӯзномаи маҷлис Раҳмонзода А.Ш. ҳисоботи ташкилоти ибтидоиро дар давраи ҳисоботӣ пешниҳод намуда, қайд кард, ки ташкилоти ибтидоии “Дипломат” дар давраи ҳисоботӣ фаъолияти назаррас нишон дода, оид ба амалӣ гардонидани ҳадафҳои созандаи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ва қарорҳои сохторҳои болоии ҳизб корҳои назаррасеро анҷом доданд.
Ҳамчунин, Қурбонова Ш – муовини Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон” – и Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Раиси ташкилоти ибтидоии “Дипломат” Ҳайдарзода Р.Ҷ., Воҳидова С – мудири шуъбаи Аврупо, Зиёев С. – мудири шуъбаи Шарқи Наздик ва Миёна ва Неъматова П – мудири шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон низ оид ба ҳисоботи ташкилоти ибтидоии “Дипломат” дар давраи ҳисоботӣ суханронӣ намуда, нақши аъзоёни ташкилоти ибтидоиро дар татбиқ намудани барномаҳои марбут ба соҳаи фарҳангии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муассир арзёбӣ намуданд.
Тибқи рӯзномаи дуюми маҷлис аз ҷониби аъзоёни ҳизб Ҳайдарзода Рустам Ҷӯраро – директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон раиси нави ташкилоти ибтидоии “Дипломат” интихоб гардид.
Сипас Қурбонова Ш – муовини Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон” – и Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон зикр намуд, ки Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар тули фаъолияти худ дар кишвар ба сифати як ҳизби пешоҳанги ҷомеа масъулияти олии ватансозиро бар зимма дошта, бо ҷалби ҳама аъзо ва ҷонибдоронаш идеологияи миллиро бунёд ва тарғиб менамояд. Дар доираи барномаҳои созандаи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон самтҳои муҳимми хоҷагии халқи кишвар рушд ёфта, сатҳи некуаҳолии мардум боло рафта истодааст.
Дар идома Ҳайдарзода Рустам Ҷӯраро – директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон андешаронӣ намуда, иброз дошт, ки ба Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ҳизбе дар даврони истиқлоли кишвар бо мақсади хизмати содиқона ба халқу Ватан ва ифодаи азму иродаи мардуми шарифи Тоҷикистон таъсис ёфта, маҳз бо рисолати мардумсолорӣ, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ, ваҳдати миллӣ, созандагиву бунёдкорӣ ва тарғиби ғояҳои бузурги ватандӯстию худшиносӣ дар дили ҳар шаҳрванди кишвар маҳбубият пайдо намуд, аз таъсисаш 30 сол сипарӣ гардид.
Бояд қайд намуд, ки нақши Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ҳамчун ниҳоди сиёсӣ-поягузори сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳим ва таъсирбахш боқӣ монда, итминон дорем, ки бо иштироки фаъоли аъзо ва ҷонибдорони ҳизб, доираи олимону муҳаққиқон ва ходимони ҷамъиятию хусусӣ барномаҳо ва ҳадафҳои пешгирифтаи он то давраи соли 2027 пурмаҳсул татбиқ меёбанд. Зеро пайравии мо ба Асосогузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маҳз дар амали мо дар татбиқи ҳидоятҳо ва роҳнамоиҳои созанда ва барномаҳои Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон инъикос меёбад.
ДАР ҲОШИЯИ СУХАНРОНИИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ, ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН МУҲТАРАМ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН ЗИМНИ МУЛОҚОТ БО АҲЛИ ИЛМ ВА МАОРИФИ КИШВАР
6 майи соли равон дар ҳошияи суханронии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки олимону кормандон ҳамоиш баргузор гардид.
Дар оғоз ноиби президенти АМИТ Саломиён Муҳаммаддовуд Қаюм дар робита ба муҳимияти баргузории ҳамоиши мазкур суханронӣ намуда, иброз дошт, ки дар замони соҳибистиқлолии кишвар маҳз Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба соҳаи илм махсусан тарбияи олимони ҷавон таваҷҷуҳи хосса зоҳир менамоянд.
Ҳамин аст, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон солҳои охир дар масъалаҳои баланд бардоштани нуфузи илми тоҷик дар арсаи байналмилалӣ, тарбияи олимони ҷавон, мустаҳкамкунии мактаби илмӣ миёни устод ва шогирд, дастгирии ҷавонон дар самти ҳимоя намудани номзадӣ дар риштаҳои гуногуни илм, муҷаҳҳаз намудани лабараторияву озмоишгоҳҳо, пайваст намудани илм бо истеҳсолот, ки вазифаи ҷонии мову шумо кормандони илм аст тадбирҳои нав меандешад.
Дар идома доктори илмҳои филологӣ Қосимзода Солеҳ дар баромади хеш таъкид доштанд, ки агар мо мундариҷаи мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо аҳли илм ва маорифи кишвар ба самтҳои гуногун тақсим намоем, яке аз самтҳои асосии ин мулоқот ба баррасии масъалаи таъмини сифат ва самаранокии тарбияи кадрҳои илмӣ равона гардидааст. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади ворид гардидан ба фазои байналмилалии таҳсилот ва пайваст шудан ба Эъломияи Болония корҳои назаррасро анҷом дода, шуруъ аз соли 2007 бо мақсади рушду такомули соҳаи илм ва маорифи кишвар бо мақсади татбиқи низоми кредитии таҳсилот муассисаҳои таҳсилоти олиро ба низоми таҳсилоти сезинагӣ гузаронид.
Қайд гардид, ки мутобиқи ин муассисаҳои таълимии таҳсилоти олӣ ва муассисаҳои илмии ҷумҳурӣ, аз ҷумла муассисаҳои илмии тобеи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ки дорои заминаи илмӣ ва пояи моддию техникӣ буданд, имконият пайдо намуданд то дар зинаҳои таҳсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ–тавассути магистратура, аспирантура, докторантураи PhD, докторантураи анъанавӣ ва постдокторантура тайёр кардани мутахассисони ҷавони илмиро ба роҳ монанд.
Зимнан дар ҳамоиш олимону кормадон атрофи суханронии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар дар мавзуҳои гуногун маърузаҳои хешро ироа намуданд.
ИШТИРОК ДАР ҶАЛАСАИ УМУМИИ 78- УМИ ШӮРОИ МУДИРОНИ МАРКАЗИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ
5 июни соли ҷорӣ дар шаҳри Остонаи Ҷумҳурии Қазоқистон Ҷаласаи умумии 78- ӯми Шӯрои мудирони Маркази байналмилалии илмию техникӣ баргузор гардид. Дар ин ҷаласа аз Ҷумҳурии Тоҷикистон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва аз дигар кишварҳои ҷаҳон олимону намояндагони соҳаҳои илмиву техникӣ иштирок намуданд.
Дар ин ҷаласа дар доираи ҳамкориҳо лоиҳаҳое, ки аз ҷониби маркази мазкур саҳмгузорӣ мешаванд аъзоён бо онҳо шинос гардиданд. Ёдовар мешавем, ки дар замони соҳибистиқлолӣ Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун маркази илми ҷумҳурӣ ҳамкориҳои илмии худро бо аксарияти муассисаҳои илмии кишварҳои ҷаҳон тақвият дода, ҷиҳати рушди зинаҳои гуногуни илмӣ аз ҷониби роҳбарияти академия тадбирҳои наву саривақтӣ андешида мешванд.
ВОХУРИИ НОИБИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ АМОНЗОДА ИЛҲОМ ТЕМУР - ДОКТОРИ ИЛМҲОИ ТЕХНИКӢ БО КОРМАНДОНИ ИНСТИТУТИ МАТЕМАТИКАИ БА НОМИ А.ҶӮРАЕВИ АМИТ
05 июни соли равон дар Инстиути математикаи ба номи А.Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон вохурии ноиби президенти АМИТ Амонзода Илҳом Темур-доктори илмҳои техникӣ, раиси Шӯъбаи илмҳои физикаю математика, химия, геология ва техникаи АМИТ бо кормандони Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ дар ҳошияи суханронии Пешвои миллат дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар баргузор гардид.
Инчунин, ноиби президенти АМИТ Амонзода Илҳом Темур аз ваъзи кори кормандони институт дидан намуданд. Ҳадаф аз вохурӣ пеш аз ҳама шиносоӣ буда, зимнан масъалаҳо доир ба фаъолияти пурсамари Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ мавриди баррасӣ қарор дода шуданд.
