
Мавқеи зан-модар дар таърих ва фарҳанги тоҷику форс мақоми шоиста дорад. Дар осори олимони тоҷик зан-модар мақоми хосса дошта, ҳамчун офарандаи ҳаёт, тарбиятгари наслҳо ва нигаҳдорандаи фарҳанг, ҳурфу одат тасвир шудааст. Боиси хушнуди аст, ки дар сиёсати имрӯзаи давлатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, масъалаи таҳкими ҳуқуқҳои занон ва боло бурдани нақши онҳо ҷойгоҳи муҳим дорад. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайваста таъкид мекунад, ки зан – модар офарандаи ҳаёт ва сарчашмаи меҳру муҳаббат буда, давлат таъмин кардани ҳуқуқу манфиатҳои занонро ҳамчун самти афзалиятнок пеш мебарад
Маврид ба ёдоварист, ки бо фармони Президент Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз соли 1999 Барномаи махсуси ҷалби занон ба вазифаҳои роҳбарикунандаи давлатӣ ва мубориза бо ҳолатҳои поймолшавии ҳуқуқи занон қабул шуд. Соли 2001 бошад Ҳукумати Тоҷикистон дар асоси ин дастур, Барномаи давлатиро таҳти унвони “Самтҳои асосии сиёсати давлатӣ оид ба таъмини баробарҳуқуқии мардону занон барои солҳои 2001–2010” тасдиқ намуд.
Дар заминаи ин санадҳо баробарии ҳуқуқу имкониятҳои занону мардон ва иштироки фаъолонаи бонувон дар зиндагии сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоии кишвар тадриҷан амалӣ мегардад. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар паёмҳои худ даъват мекунанд, ки нисбат ба зан – модар ҳамеша эҳтиром ва ғамхориро ба ҷо овард.
Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки ҳифзи ҳуқуқи занон ҷузъи муҳими сиёсати пешгирифтаи давлат мебошад. Бо ташаббуси Пешвои миллат ва ҳукумати кишвар давоми солҳои охир як силсила қонунҳо ва барномаҳои давлатӣ барои боло бурдани вазъи иҷтимоиву иқтисодии занон рӯи кор омадаанд. Аз ҷумла:
Қонуни ҶТ “Дар бораи кафолатҳои давлатии баробарҳуқуқии мардону занон ва имкониятҳои баробари амалисозии онҳо” (соли 2005), ки пояи ҳуқуқии сиёсати гендериро таҳким бахшид.
Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои роҳбарӣ аз ҳисоби занону духтарони лаёқатманд барои солҳои 2007–2016, ки ҳадафаш бештар намудани шумораи роҳбарзанон дар сохторҳои давлатӣ буд. Бар асоси ин барнома ва иқдомҳои марбута, имрӯз дар сохторҳои ҳокимият шумораи муайяни занон ба вазифаҳои роҳбарӣ ҷалб шудаанд.
Ғамхории Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбат ба духтарони дурдасти ноҳияҳо хеле зиед буд, ки аз соли 1997 квотаи президентӣ ба роҳ монда шуда, ҳар сол садҳо духтари болаёқатро аз деҳот бидуни озмун ба донишгоҳҳо қабул мекунад. Ин тадбир барои дастрасии бештари духтарон ба таҳсилоти олӣ, бахусус дар минтақаҳои деҳот, заминаи мусоид фароҳам овард.
Стратегия ва барномаҳои рушди иҷтимоии занон, аз қабили Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон барои солҳои 2011–2020, Барномаи давлатии омода намудани мутахассисон аз ҳисоби занон барои солҳои 2012–2015 ва Барномаи давлатии тарбия, интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳои роҳбарикунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби занону духтарони лаёқатманд барои солҳои 2017-2022, ки ҷиҳати баланд бардоштани шуғли занон ва ҳавасмандгардонии онҳо ба соҳибкорӣ равона шудаанд
Дар баробари ин, аз соли 2011 грантҳои Президентӣ барои дастгирии фаъолияти соҳибкории занон амал мекунад, ки то имрӯз садҳо бонуи ташаббускор аз он баҳра бурда, корхонаҳои хурди худро таъсис дода, кор карда истодаанд.
Татбиқи пайдарпайи ин иқдомҳо боис гашт, ки иштироки занон дар меҳнат ва иқтисодиёт бештар гардид ва имкониятҳои баробари иҷтимоиву иқтисодӣ то ҳадди зиёде амалӣ мешаванд. Масъулияти ҳамоҳангсозӣ ва назорати иҷрои барномаҳои мазкурро Кумитаи кор бо занон ва оила бар дӯш дорад. Ин сохтор ҳанӯз соли 1991 таъсис ёфта, татбиқи сиёсати пешбурди мақоми занро дар ҳамаи сатҳҳо пайгирӣ мекунад
Дар баробари ин сиёсати гендерии Тоҷикистон дар ҳамбастагӣ бо ташкилотҳои байналмилалӣ пеш бурда мешавад. Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали истиқлолият ба конвенсияҳои асосии байналмилалӣ, аз ҷумла Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба барҳам додани тамоми шаклҳои табъизи занон (CEDAW), ҳамроҳ шуд ва ӯҳдадор гардид, ки тавсияҳои он конвенсияро иҷро намояд. Дар ҳамкорӣ бо сохторҳои СММ, бахусус UN Women, UNDP ва UNFPA, барномаҳои зиёде татбиқ гаштаанд, ки аз баланд бардоштани саводнокии ҳуқуқии духтарону занон то лоиҳаҳои дастгирии соҳибкории занона ва пешгирии зуроварии гендерӣ. Масалан, бо дастгирии Барномаи Рушди СММ (UNDP) Тоҷикистон соли 2024 таҳсилоти ҳатмии миёнаро то синфи 11 ҷорӣ кард, то ки қатъи таҳсили духтарон пас аз синфи 9 пешгирӣ шавад. Ин тадбир махсусан барои деҳот муҳим буда, боиси идомаи таълими ҳазорҳо духтарон гардид.
Қобили зикр аст, ки дастовардҳои то имрӯз ба дастомада нишон медиҳанд, ки сиёсати пешгирифтаи Пешвои миллат дар ҳақиқат самараи нек дода истодааст. Ҷомеаи Тоҷикистон имрӯз занонро ҳамчун шарикони баробарҳуқуқ дар ҳамаи ҷанбаҳои зиндагӣ эътироф мекунад. Таҷлили бошукӯҳи Рӯзи модар, афзоиши иштироки занон дар идораи давлат, баланд шудани мақому манзалати зан дар оила аз ҷумлаи нишондиҳандаҳои возеҳи ин пешравист. Хулоса, нақши Пешвои миллат дар рушди мавқеи занон калидӣ буда, мавқеи бонувони тоҷикро баданд бардоштааст.
Бояд қайд кард, ки бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2009 иди 8 март расман аз “Рӯзи байналхалқии занон” ба “Рӯзи модар” тағйир дода шуд. Минбаъд дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамасола 8 мартро ҳамчун Рӯзи Модарон ҷашн мегиранд. Ҷашнгирии расмии 8 март ҳамчун иди давлати аз он шаҳодат медиҳад, ки давлат ва Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми Зан – Модарро эҳтиром ва ҳифз мекунанд.
Аз фурсати муносиб истифода бурда, аввалан модари худамро ва дар баробари модари худам тамоми модарон, занон ва бонувони тоҷик ва Тоҷикистониро ба ин рӯзи фархунда табрик гуфта, таманно дорам, ки ҳамеша сиҳатманду сарбаланд бошанд.
Дороншоева Некбахт Шоқосумовна, - номзади илмҳои сиёсӣ, мудири Шуъбаи ШМА ва Канадаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Навид
Categories
Имрӯз, 02 май дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо мақсади иҷрои дастуру супоришҳои Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соҳаи илм ҷалассаи навбатии васеи Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид.
Зимни ҷаласа президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт иброз дошт, ки дар Паёми имсоли хеш Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба соҳаи илм таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуда, барои рушду пешрафти муассисаҳоии илмии ҷумҳурӣ дастуру супоришҳои махсус доданд.
Гуфта шуд, ки дар ин замина Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва муассисаҳои зертобеи он фаъолияти самарабахши худро дар асоси ин дастуру супоришҳо ба роҳ монда, барои дар амал татбиқсозии он чораҳои зарурӣ меандешанд.
Дар идомаи ҷаласа саркотиби илмӣ доир ба натиҷаҳои асосии фаъолияти илмӣ ва илмиву ташкилии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар шашмоҳаи аввали соли 2025 ҳисоботи мухтассар ироа намуда. Инчунин, раисони Шуъбаҳои назди раёсат доир ба фаъолияти илмию ташкилии муассисаҳои илмӣ таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар шашмоҳаи аввали соли 2025 ҳисоботи худро пешниҳод намуданд.
ИФТИТОҲИ ДУ ОЗМОИШГОҲ: ИНСТИТУТИ КИМИЁИ АМИТ ПУРРА БО БАЗАИ МОДИВУ ТЕХНИКӢ ТАЪМИН ГАРДИД
02 июни соли равон дар доираи дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар заминаи Институти химияи ба номи В.И.Никитини Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 2 озмоишгоҳи замонавии “Усулҳои таҳкиқоти физикавӣ ва химиявии пайвастагиҳои табии ва синтетикӣ” ва озмоишгоҳи “Коркарди комплексии маъданҳо”-устувор бо асбобу технологияҳои муосир мавриди истифода қарор дода шуд.
Бояд гуфт, ки таъсиси озмошигоҳҳои наву замонавӣ ва муҷҷаҳазгардонии онҳо бо техника ва технологияҳои муосир дар ҳошияи дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар, ки санаи 30-юми майи соли 2024 баргузор гардида буд амалӣ гардида истодаанд. Дар ин росто имрӯз бо ташаббуси роҳбарияти академия дар заминаи якчнд муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон озмоишгоҳҳои наву замонавӣ бо асбобу технологияҳои муосир ба истифода дода шудаанд.
Ёдовар мешавем, ки пас аз ба истифода додани озмоишгоҳҳои мазкур Институти химияи ба номи В.И.Никитини Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон пурра бо базаи моддиву техникӣ таъмин мегардад.
Таъкид гардид, ки озмоишгоҳи мазкур охирон маротиба соли 1987 ташкил ёфта, аз он замон то инҷониб бо базаи модиву техникӣ муҷҷаҳаз нагардида буд. Маврид ба зикр аст, ки дар замони соҳибистиқлолӣ маҳз нахустин маротиба бо ташаббусҳои роҳбарияти академия дар заминаи муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ озмоишгоҳҳо аз нав таҷдид гардида, бо асбобу технологияҳои наву замонавӣ муҷҷаҳаз гардонида мешаванд. Ин сеюмин озмоишгоҳ аст, ки дар заминаи Институти химияи ба номи В.И.Никитини Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо асбобу технологияҳои наву замонавӣ муҷаҳҳаз гардонида мешавад.
Зимни ифтитоҳ иттилоъ дода шуд, ки самти асосии тадқиқоти илмии озмоишгоҳҳо таҳқиқоти ашёҳои табиию синтетикӣ таҳияи ва таҳқиқи маъданҳои захирагоҳҳои минералии ватанӣ маҳсуб меёбанд, ки имконияти асосҳои назариявӣ ва технологии таҳқиқи пайвастагиҳои табиию синтетикӣ ва коркарди технологии конҳои минералии кишварро фароҳам сохта, дар эътимоднок сохтани натиҷаҳои илмӣ баҳри рушди соҳаи саноати дорусозӣ ва саноати коркарди маъданҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳми боризро хоханд гузошт.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт борҳо дар баромадҳои хеш оиди бунёди озмоишгоҳҳои замонавӣ дурнамои онҳо дар рушди соҳаи илм ва амалисозии ҳадафи чоруми Ҳукумати ҶТ – саноатикунониии кишвар ибрози ақида намуда, рушди соҳаҳои илми кишварро дар замони истиқлоли давлатӣ маҳз бо дастгириҳои Ҳукумати мамлакат, махсусан Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маҳсуб дониста, дастовардҳои боэътимоди соҳаҳои илмро асоси рушди босуботи саноатии кишвари азизамон арзёби намудаанд.
Воқен дар дунёи муосир, ки рушди илм ва технология ҳар рӯз қадамҳои бузург мебардорад, захираҳои табиӣ дигар наметавонанд танҳо дар шакли ашёи хом истифода шаванд. Яке аз самтҳои муҳими рушди саноатӣ ва иқтисодӣ — **коркарди мукаммали маъданҳои мураккаб** мебошад. Дар Тоҷикистон низ як маркази илмӣ-тадқиқотие мавҷуд аст, ки даҳсолаҳо боз дар ин самт фаъолият мекунад ва дастовардҳои он қобили таҳсину таваҷҷуҳи хосаанд. Мо дар бораи Озмоишгохи коркарди комплексии ашёи минералӣ ва партовҳо сухан мегӯем — яке аз марказҳои пешсафи илмии кишвар.
Захираҳои бой, вале мураккаб
Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои маъданҳои гуногуни табиӣ мебошад, ки дар таркиби онҳо моддаҳои бисёр пурарзиш, ба монанди бор, алюминий, кремний ва дигар унсурҳои муҳим мавҷуданд. Аз ҷумла, маъданҳои **боросиликатию алюмосиликатӣ** дар табиати кишвар фаровонанд ва захираи бузурге ташкил медиҳанд. Аммо мушкил дар он аст, ки ин маъданҳо дорои таркиби мураккаб мебошанд ва ҷудо кардани унсурҳои арзишманд аз онҳо бо роҳҳои оддӣ ғайриимкон аст.
Ҳамин сабаб шудааст, ки зарурати таҳияи **технологияҳои муосир, камхарҷ ва самараноки коркард** ба миён ояд. Маҳз ҳамин масъала ҳадафи асосии фаъолияти ин лаборатория мебошад.
Яке аз вазифаҳои муҳими лаборатория — таҳияи усулҳое мебошад, ки ба муҳити зист зарари камтар расонида, **иқтисодӣ ва бепартов** бошанд. Имрӯз тамоми ҷаҳон ба коркардҳои “сабз” рӯ овардааст. Лабораторияи мо низ дар ин самт фаъолона тадқиқот мебарад. Ҳадаф он аст, ки ҳатто **партовҳои пас аз коркард**, ки дар гузашта ба табиат партофта мешуданд, ба маҳсулоти фоиданок табдил ёбанд. Масалан, боқимондаҳои маъдан метавонанд дар сохтмон, истеҳсоли масолеҳи сохтмонӣ ва ҳатто дар кишоварзӣ ҳамчун нуриҳои минералӣ истифода шаванд.
02 июни соли равон пеш аз кушодашавии озмоишгоҳ дар толори Институти кимиёи ба номи В.И.Никитини Академияи милии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, роҳбарони муассисаҳои илмӣ ва дигар зерсохторҳо машварати корӣ баргузор гардид.
Дар оғоз президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт қайд намуд, ки мо бояд дар партави сиёсати маорифпарваронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон амал намуда, дар рушд ва пешрафти соҳаи илми кишвар талош намоем.
Таъкид гардид, ки аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Солҳои 2020 – 2040 – Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” эълон гардидааст. Вобаста ба ин Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои дар амал татбиқ намудани Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯшиш ба харҷ дода, дар ин самт як қатор корҳои муҳимро ба анҷом расонида истодаанд.
Инчунин барои дар амал татбиқ намудани «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» корҳои муҳимро ба сомон расонида, барои омода намудани олимони ҷавон дар ин самт пеш аз ҳама шароити корӣ ва озмоишгоҳҳои наву замонавиро ташкил намоем.
Қайд гардид, ки таъсиси озмошигоҳҳои наву замонавӣ ва муҷҷаҳазгардонии онҳо бо техника ва технологияҳои муосир дар ҳошияи дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар, ки санаи 30-юми майи соли 2024 баргузор гардида буд амалӣ гардида истодаанд. Дар ин росто имрӯз бо ташаббуси роҳбарияти академия дар заминаи якчнд муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон озмоишгоҳҳои наву замонавӣ бо асбобу технологияҳои муосир ба истифода дода шудаанд.
Гуфта шуд, ки пас аз ба истифода додани озмоишгоҳҳои мазкур Институти химияи ба номи В.И.Никитини Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон пурра бо базаи моддиву техникӣ таъмин мегардад.
Все реакции:
3030
Имрӯз, 30 май дар ҳошияи баргузори Конфронси сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо президенти Академяи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо ҷонишини мудири бахши илмии Маркази пажуҳишӣ ва машваратии TRENDS ҷаноби Абдулазиз Аҳмад Ашеҳӣ мулоқот намуд.
Зимни мулоқот роҳбари академия меҳмононро бо хушнудӣ истиқбол намуда, ҳамзамон доир ба фаъоляти илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маълумоти муфассал дод. Дар мулоқот ҷонибҳо барои дар оянда ба роҳ мондани ҳамкориҳои бисёрҷониба ва барои ба имзо расонидани ёдошти тафоҳум ба мувоффиқа омаданд.
Гуфта шуд, ки пас аз ба имзо расидани ёдошти тафоҳум байни Маркази пажуҳишӣ ва машваратии TRENDS ва Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамкориҳо дар самти илмҳои гуманитарӣ, иқтисодӣ ва инноватсия тақвият дода мешаванд.
Таъкид гардид, ки дар доири ин ёдошти тафоҳум ҳамкориҳои ҷонибҳо дар самти омода намудани мутахассисони баландсоҳа аз ҳисоби муҳаққиқони ҷавон ва магистрантону докторантон ва ҷалби онҳо ба муассисаҳои тарафайн афзалият дода мешавад.
Зикр гардид, ки дар доираи ин ҳамкориҳо дар оянда мо метавонем олимони соҳаи тарафайнро барои чопи китобҳо, мақолаҳои илмӣ ва монографияҳо ва инчунин барои пеш бурдани пажуҳишҳои илмӣ ҷалб карда бошем.
Гузаронидани маҳфилу нишастҳои илмию фарҳангӣ ва мубоҳисоти фалсафӣ дар марказ ва пажуҳишгоҳҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба ҳукми анъана даромадааст ва чанд соли ахир дар Раёсати АМИТ Маҳфили илмии “Хирад” таъсис ёфта, дар доираи он бо ҳузури донишмандону муҳаққиқон, магистрону коршиносону донишҷӯён силсиласуҳбату гузоришҳои хуби илмӣ ироа мегарданд.
30-юми майи соли ҷорӣ дар маҷлисгоҳи Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар чаҳорчӯби маҳфили илмии “Хирад”-и Раёсати АМИТ бо ҳузури доираҳои илмию академӣ ва адабию маданӣ (аз ҷумла, академик Кароматулло Олимзода, академик Собит Неъматуллоев, файласуфи миллӣ устод Комил Бекзода, узви вобастаи АМИТ Абдураҳмон Маҳмад ва дигарон) нишасти махсуси илмӣ таҳти унвони “Ҷойгоҳи антропология дар системаи илмҳо”, ки ба ифтихори 50-солагии фаъолияти илмию эҷодии доктори илми фалсафа, профессор, узви вобастаи АМИТ устод Муҳаммадалӣ Музаффарӣ ихтисос дода шуд, баргузор гардид.
Дар маҳфил ба истиснои сухани ифтитоҳию ихтитомии ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои филологӣ, профессор Маҳмаддовуд Саломиён, 2 суханронии илмӣ (суханронии директори Маркази антропологияи назди Раёсати АМИТ, доктори илми фалсафа, профессор, узви вобастаи АМИТ Муҳаммадалӣ Музаффарӣ дар мавзуи “Ҷойгоҳи антропология дар системаи илмҳо”, гузориши устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон адабиётшиноси варзида Ҳафиз Раҳмон таҳти унвони “Ҷаҳони фалсафии устод Музаффарӣ”, мулоҳизоту музокироту бардошту хотироти дӯстону ҳампешагону ширкаткунандагон дар назар гирифта шуда буд.
Ба ин тартиб, маҳфили илмиро ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои филологӣ, профессор Маҳмаддовуд Саломиён ифтитоҳ карда, роҷеъ ба шахсияти илмӣ-фалсафии Муҳаммадалӣ Музаффарӣ гузориши илмии ҷолибе ироа намуд. Мавсуф зимни гузориш бар он ишора фармуд, ки устод Музаффарӣ аз соли 1970 интараф дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон фаъолият мекунад ва дақиқан 50 соли ҳаёташро дар муҳити академии ҷумҳурӣ сарфи таҳқиқу пажуҳиш намудааст. Зимнан, узви вобастаи АМИТ, профессор Музаффарӣ солҳои тулонӣ дар муҳити академии кишвар, махсусан дар ниҳодҳои зертобеи Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар симати раҳбарӣ ва ходими илмӣ фаъолияти пурсамар карда, дар рушди илми ватанӣ саҳми муносиб гузоштааст. Гузашта аз ин, устод Музаффарӣ поягузори антропологияи миллӣ маҳсуб шуда, дар ин замина ҷустуҷӯҳои зиёди илмӣ анҷом дода, китобу мақолот ва матолиби илмӣ-таҳқиқӣ ба табъ расонидааст.
Баъдан, бо такя ба барномаи маҳфил ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои филологӣ, профессор Маҳмаддовуд Саломиён суханро ба гузоришгарони асосӣ вогузошт. Ба ин тартиб, директори Маркази антропологияи назди Раёсати АМИТ, доктори илми фалсафа, профессор, узви вобастаи АМИТ Маҳмадалӣ Музаффарӣ дар мавзуи “Ҷойгоҳи антропология дар системаи илмҳо”, устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон Ҳафиз Раҳмон сари мавзуи “Ҷаҳони фалсафии устод Музаффарӣ”, гузоришҳои хуби илмӣ ироа карданд. Устод Музаффарӣ зимни суханронӣ бар он тазаккур дод, ки барои муайян намудани ҷойгоҳи антропология дар системаи илмҳо ҷиддӣ ба омӯзиши таърихи таснифоти илмҳо пардохта, дар ин самт ба дастоварди илмие дар таснифоти системавии дониш ва илм ноил гардидааст. Дар натиҷаи таҳқиқу пажуҳишҳо, ҷойгоҳи антропология дар системаи илмҳо муайян гардида, дар коркарди таснифоти илму дониш дастоварди беназиреро ба даст омадааст. Гузоришгари баъдӣ - устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон Ҳафиз Раҳмон таъкид кард, ки аз овони донишҷӯйӣ хислатҳои наҷиби устод Музаффариро ба ёд дорад ва файласуф-антропологи ватанӣ устод Муҳаммадалӣ илми атропология (инсоншиносӣ)-ро ба унвони илми мустақил ба ҳавза ва муҳитҳои академӣ ва донишгоҳии миллӣ ворид карда, бемуҳобо, метавон ӯро асосгузори илми антропология ва ягона мутахассиси ҳирфаӣ дар ҷумҳурӣ номиду муаррифӣ намудааст.
Ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои филологӣ, профессор Маҳмаддовуд Саломиён маҳфилро ҷамъбаст намуда, бар он ишора фармуд, ки мо ҳамагӣ муваззафем, ки дар шароити феълии бархурдҳои фикрию тамаддунӣ ва муҳронҳои амиқи ҳувиятию ахлоқӣ дар самти ташаккули ҷаҳоншиносии илмӣ-фалсафӣ ва тафаккури миллӣ саъю талоши фаровон варзем.
Ба ин тариқ, маҳфили илмӣ дар фазои муътадили фикрию эҷодӣ ҷараён гирифт.
“ПИРЯХҲО ВА ИЛМ” ДАР ҲОШЯИ КОНФРОНСИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ САТҲИ БАЛАНД ОИД БА ҲИФЗИ ПИРЯХҲО
Имрӯз, 29 май дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон дар ҳошияи Конфронси байналимилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо бо ташаббуси Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Институти экология ва географияи Синзяни Академияи илмҳои Хитой ҳамоиши байналмилалӣ баргузор гардид.
Ба кори ҳамоиш директори Маркази илмӣ-таҳқиқотии экология ва муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе) узви вобастаи АМИТ Саидов Абдусаттор ҳусни оғоз бахшид.
Дар идома ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Амонзода Илҳом Темур изҳор дошт, ки чорабинии “Пиряхҳо ва илм” як руйдоди муҳиме мебошад, ки дар ҳошияи Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оди ба ҳифзи пиряхҳо баргузор гардида истодааст. Гуфта шуд, ки чорабинии имрӯза ба омӯзиши пиряхҳо ва нақши онҳо дар раванди иқлимию экологии минтақаи Осиёи Марказӣ бахшида шудааст.
Таъкид гардид, ки пиряхҳо дар ин минтақа ҷузъҳои калидии системаҳои гидрологӣ буда, дар таъмини захираҳои обӣ, ғизодиҳии дарёҳо ва кӯлҳо нақши муҳим доранд, ки ба экосистема ва иқтисоди кишварҳои Осиёи Марказӣ таъсир мерасонанд.
Зикр шуд, ки дар шароити муосир Осиёи Марказӣ таъсири назарраси тағйирёбии иқлимро аз сар мегузаронад. Баланд шудани ҳарорати ҳаво ва кам шудани пиряхҳо дар қаторакӯҳҳои Помир, Ҳиндкуш ва Тиёншон дар таъмини об тағйироти ҷиддӣ ба бор меорад. Бояд гуфт, ки ин ба соҳаи кишоварзӣ, бо об таъмин намудани аҳолӣ ва амнияти энергетикии минтақа таъсири мусбат дорад.
Гуфта шуд, ки тадқиқоти пиряхҳо барои беҳтар фаҳмидани таъсири тағйирёбии иқлим ба захираҳои об маълумоти арзишманд медиҳад ва ба рушди он мусоидат хоҳад кард.
Ҳамзамон директори генералии Институти экология ва географияи Синзяни Академияи илмҳои Хитой профессор Юанмин Чжан дар суханронии хеш изҳор дошт, ки пиряхҳои Осиёи Марказӣ дар таъмини беш аз 70 миллион аҳолии ин минтақа бо заҳираҳои обӣ нақши калидӣ доранд. Пастшавии босуръати онҳо боиси норасоии об мегардад, ки боиси мушкилоти ҷиддии аҳолӣ, экосистема ва иқтисодиёт мегардад. Маҳз ин мушкилот омӯзиши амиқи илмӣ, таҳияи стратегияҳои мутобиқшавӣ ва рушди устуворро тақозо мекунад.
Дар идома олимону муҳақиқон аз кишварҳои Осиёи Марказӣ доир ба аҳамияти байналхалқӣ ва ҳифзи пиряхҳо дар шароити тағйирёбии иқлим маъруза намуданд.
МИЗИ МУДАВВАР БО МАҚСАДИ АМАЛИСОЗИИ БАРНОМАИ БИСТСОЛАИ ОМӮЗИШ ВА РУШДИ ФАНҲОИ ТАБИАТШИНОСӢ, ДАҚИҚ ВА РИЁЗӢ
Имрӯз, 29 май дар толори Кохи Ваҳдат ҷаласаи навбатии Шурои ҷамъиятии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади татбиқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи эълон намудани “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ” баргузор гардид.
Дар кори ҷаласса котиб ва аъзоёни шуро, мудири бахши раёсати маориф, фарҳанг ва иттилооти Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Бобозода Фаридун Толибҷон, ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд, муовини Вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон Каримзода Равшан, муовини аввали расис Кумитаи оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Давлатзода Баҳрулло ишитрок ва суханронӣ намуданд.
Зимни суханрониҳои хеш масъулин доир ба амалишавии “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф барои солҳои 2020-2040” дар муассисаҳои илмӣ ва таҳсилоти миёнаи касбӣ фикру ақидаҳои хешро баён дошатанд.
Таъкид гардид, ки имрӯз бе илму инноватсия, технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ ва ташаккули ҷаҳонбинии техникӣ қадаме ба пеш гузошта намешавад. Мо дар доираи рушди илмҳои муосир саноатикунонии босуръати кишварро ҳадафи чоруми стратегии мамлакат эълон намудем.
Гуфта шуд, ки бояд истифодаи технологияҳои муосирро дар тамоми соҳаҳои иқтисоди миллӣ густариш дода, тафаккури техникии аҳолӣ, дар навбати аввал, ҷавононро тақвият бахшем, барои пешрафти илмҳои бунёдӣ ва техникиву технологӣ фазои мусоид фароҳам оварем. Маҳз бо ҳамин мақсад мо солҳои 2020-2040-ро Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиӣ, дақиқ ва риёзӣ эълон кардем ва бовар дорем, ки ин иқдом ба рушди тафаккури техникӣ ва тавсеаи ҷаҳонбинии илмии ҷомеа такони ҷиддӣ мебахшад.”
Дар идомаи ҷаласа аз ҷониби аъзоён ба баромадкунандагон саволҳо пешниҳод гардида, инчунин музокираҳо сурат гирифт. Бояд гуфт, ки дар фарҷоми ҷаласа бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт як зумра аз аъзоёни Шуро бо “Ифтихорнома”- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон сарфароз гардонида шуданд.
28 май дар шаҳри Москва Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустам Эмомалӣ дар доираи сафари расмӣ дар Федератсияи Россия бо Раиси Шӯрои Федератсияи Маҷлиси Федералии Федератсияи Россия муҳтарам Валентина Ма
28 май дар шаҳри Москва Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустам Эмомалӣ дар доираи сафари расмӣ дар Федератсияи Россия бо Раиси Шӯрои Федератсияи Маҷлиси Федералии Федератсияи Россия муҳтарам Валентина Матвиенко мулоқот намуданд.