Ташкилоти ибтидоии “Дипломат” –и КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар санаи 04 декабри соли 2024 дар назди бинои нави Парлумони Тоҷикистон бахшида ба 30-солагии таъсисёбии Ҳизби Халқӣ Демократии Тоҷикистон - флешбоб таҳти шиори “Президенти ман - Ифтихори ман”-ро бо иштироки кормандони Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ ва Шурои олимони ҷавони АМИТ баргузор намуд.

Дар ин ҳамоиш ҳамчунин вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Уроқова Сурайё ва Холмаҳмадзода Солеҳа, муовини раиси КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Қурбонова Ширин, раиси ТИ “Дипломат”-и ҲХДТ, директори Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ Ҳайдарзода Рустам Ҷӯра ва раиси Шурои олимони ҷавони АМИТ Зиёев Субҳиддин ширкат варзиданд.

3 декабри соли 2024 дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистонконференсияи ҷумҳуриявии илмӣ-амалӣ дар мавзуи «Механизмҳои миллии ҳифзи ҳуқуқ ва озодиҳои инсон дар Тоҷикистон», бахшида ба Рӯзи ҳуқуқи инсон ва Соли маърифати ҳуқуқӣ баргузор гардид.

Конференсияро директори Институт д.и.ф., профессор Маҳмадизода Н.Д. ҳусни оғоз бахшида, қайд намуд ки инсонияти мутараққӣ солгарди Эъломияи умумии ҳуқуқи инсонро, ки дар Париж 10 декабри с. 1948 қабул шудааст, бо тантана ҷашн мегирад. Дар ин санад бори аввал стандартҳои байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи инсон ҷой дода шуда, он ба 500 забонҳои ҷаҳон дастрас мебошад ва ҳамчун санади аз ҳама зиёд тарҷумашаванда ба китоби рекордҳои Гиннес шомил шудааст. Ин санад ба таъсиси низомҳои миллӣ ва минтақавии ҳимояи ҳуқуқи инсон, ниҳодҳо ва қонунгузории давлатҳо таъсири рӯҳбаландкунанда мерасонад ва ба пойдевори низоми ҳимояи ҳуқуқи инсон мубаддал гаштааст. Мавсуф даъват ба амал овард, ки аз низоми ҳимоятие, ки Эъломияи умумии ҳуқуқи инсон пойдевори он аст, пайваста пуштибонӣ намоем

Баъд сухан ба мудири Шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии ҳамин Институт д.и.ҳ., профессор Саидумар Раҷабов дода шуд. Ӯ дар мавзуи «Стандартҳои ҳуқуқи инсон дар санадҳои асосии ҳуқуқии байналмилалӣ» баромад намуда, мафҳуми «стандартҳои байналмилалии ҳуқуқи инсон» ва сарчашмаҳои онро таҳлил намуд. Нотиқ дар асоси омӯзиши ақидаҳои олимони мухталифи ватанию хориҷӣтаърифи стандартҳои байналмилалии ҳуқуқи инсонро таҳия намуда, нақши онҳоро дар ҳуқуқи муосири байналмилалӣ ва сиёсати миллӣ нишон дод.

Сухани навбатиро сарходими илмии шуъбаи ҳуқуқи хусусии Институт узви вобастаи АМИТ, д.и.ҳ., профессор Раҳимзода М.З. гирифта, дар мавзуи «Ҳуқуқи машғул шудан ба фаъолияти соҳибкорӣ ҳамчун қисми таркибии ҳуқуқи инсон» баромад намуд. Ӯ муҳим будани ин ҳуқуқро бо такя ба Конститутсияи ҶТ(моддаи 12) асоснок карда, фаъолияти соҳибкорӣ, намудҳои он, нақши инҳисор дар он ва дигар ҷанбаҳои ин фаъолиятро таҳлил намуда, зарурияти онро барои рушди иқтисодиёти кишвар, таъмин намудани шаҳрвандон бо ҷойҳои корӣхеле муҳим арзёбӣнамуд.

Дар баромади сарходими илмии шуъбаи ҳуқуқи давлатии Институт д.и.ҳ., профессор Шарипов Т.Ш. дар мавзуи «Мутобиқати қонунгузории ҷиноятӣ бо санадҳои байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи инсон» масоили мубрам – бартарияти Конститутсияи ҶТ нисбати санадҳои ҳуқуқии байналмилалии аз ҷониби Тоҷикистон эътирофшуда суханронӣ намуд. Ӯ афзуд, ки ин санадҳо мустақиман ба инобат гирифта намешаванд ва барои татбиқи онҳо дар амалияи судӣбояд меъёрҳои ин санадҳо дар Кодекси ҷиноятӣ ҷой дода шуда, мушаххас карда шаванд.

Дар баромади дотсенти кафедраи ҳуқуқи судӣ ва назорати прокурории факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, д.и.ҳ., дотсент Абдуллозода П.С. сухан дар бораи муаммои истирдод дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи инсон рафт. Баъзе меъёрҳои ҳуқуқи мурофиаи ҷиноятӣ, мисли ҳукм баровардан дар ғиёби шахс, эҷод кардани монеаҳо ҳини истирдоди ҷинояткор аз давлатҳои хориҷӣ ба санадҳои асосии ҳуқуқии байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи инсон мухолифат доранд ва барои ҳалли онҳо пешниҳодҳо ироа намуд.

Дар музокираҳо иштирокчиёни конференсия Бобоҷонзода И.Ҳ., Каҳҳоров Ғ., Ҷонбобоиён С., Муродова Т. ва дигарон фаъолона иштирок намуда, ба саволҳои худ аз ҷониби баромадкунандагон ҷавобҳои қаноатдиҳанда гирифтанд.

Давоми конференсия дар бахшҳо доир гардида, дар он Холинов Д.М. – докторанти PHD шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии дар мавзуи «Ҳуқуқи инсон дар замони сулҳ ва ҷанг», Давлатзода А.Б. – докторанти PHD шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии дар мавзуи «Шарҳи универсалии даврӣ», Ҷабборов Ф.Н. – д.и.ҳ. ходими калони илмии шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии дар мавзуи «Ҳуқуқ ба об ҳамчун қисми таркибии ҳуқуқи инсон», Раҳмонзода Ш.Қ. – унвонҷӯи шуъбаи ҳуқуқи байналмилалӣ дар мавзуи «Такмили механизмҳои имплементатсияи меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалии экологӣ дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва дигарон баромадҳои пурмуҳтаво намуданд.

Имрӯз (02.12.2024) дар доираи сафари корӣ ба шаҳри Токиои Ҷопон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо президенти Агентии байналмилалии Ҷопон (JICA) Акиҳико Танака мулоқот анҷом дод.

Дар мулоқот ҷонибҳо доир ба дурнамои рушди ҳамкориҳои илмию таҳқиқотии муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Агентии байналмилалии Ҷопон (JICA) суҳбат намуданд.

Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зимни мулоқот барои даъвати сафар ба Ҷопон, пазироии олиҷаноб ва имкони вохурӣ бо Акиҳико Танака дар Агентии Ҷопон оид ба ҳамкории байналмилалӣ (JICA) миннатдории беандоза баён намуд.

Гуфта шуд, ки Агентии байналмилалии Ҷопон (JICA) дар дастгирии рушди устувори Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши муҳим дорад. Аз замони барқарории равобити дипломатӣ миёни Ҷопон ва Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 1992, Агентии байналмилалии Ҷопон (JICA) лоиҳаҳоро дар бахшҳои калидӣ, аз ҷумла кишоварзӣ, маориф, тандурустӣ ва идоракунии захираҳои табиӣ амалӣ месозад.

Ҳамчунин, президенти АМИТ таъкид намуданд, ки Акиҳико Танака, ки дар муносибатҳои байналмилалӣ таҷрибаи ғании илмӣ ва амалӣ дорад, фаъолияти JICA-ро васеъ намуда, ба масъалаҳои тавсеаи шарикӣ бо СММ, Бонки Ҷаҳонӣ ва дигар созмонҳои байналмилалӣ, тақвият додани қисмати илмӣ ва таълимии лоиҳаҳои JICA ва инчунин ҳалли масъалаҳои марбут ба камбизоатӣ, нобаробарии иҷтимоӣ ва тағирёбии иқлимро фароҳам меоваред.

Дар ин замина пешбурди корҳои илмию тадқиқотӣ, интиқоли технология ва дастовардҳои илмиро бе дастгирии иҷтимоии олимон, бахусус муҳаққиқони ҷавон тасаввур кардан ғайриимкон аст. Бояд гуфт, ки дастгирии иҷтимоии олимон аз сиёсати созандаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сарчашма мегирад. Дар ин самт бо дастгирии Акиҳико Танака дар доираи ҳамкориҳои тарафайн мо метавонем масъалаи муҳайё намудани шароити зист барои муҳақиқони ҷавонро баррасӣ намоем. Албатта ин ба ояндаи онҳо ва барои рушди соҳаи илм дар оянда мусоидат хоҳад кард.

Воқеан ҳам фаъолияти Агентии байналмилалии Ҷопон (JICA) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рушди дарозмуддат ва ҳалли мушкилоти асосии иҷтимоиву иқтисодӣ нигаронида шудааст. Ба шарофати дастгирии ин созмон, Ҷумҳурии Тоҷикистон ба фанновариҳо ва донишҳои пешрафта дастрасӣ пайдо мекунад, ки ба таҳкими равобити дуҷониба бо Ҷопон ва расидан ба ҳадафҳои рушди устувор мусоидат мекунад.

02 декабр президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар ҳошияи сафари корӣ ба Ҷопон бо намояндагони барномаи SATREPS ва лоиҳаи JDS бо мақсади ба роҳ мондани ҳамкориҳои илмӣ таҳқиқотӣ вохурӣ доир намуданд.

Бояд гуфт, ки барномаи SATREPS ва лоиҳаи JDS дар заминаи Агентии илм ва технологияи Ҷопон (JST) фаъолият менамоянд. Барномаи SATREPS тадқиқоти муштараки байналмилалиро бо ҳадафи ҳалли масъалаҳои глобалӣ ҳамчун як ҷанбаи «дипломатияи илм ва технология» пеш мебарад.

Зимни вохурӣ таъкид гардид, ки имрӯзҳо таваҷҷуҳи ҷомеаи ҷаҳонӣ ба ҳадафҳои рушди устувор нигаронида шудааст, ки мураккабии афзояндаи масъалаҳои глобалӣ ба монанди тағирёбии иқлим, мушкилоти ғизо, офатҳои табиӣ ва бемориҳои сироятиро нишон медиҳад. Кишварҳои рӯ ба тараққӣ, ки ба таъсири онҳо бештар осебпазиранд, дар вазъияти душвор қарор доранд.

Албатта барои ҳалли ин масъалаҳо навовариҳои илмию технологӣ, ба кор бурдани натиҷаҳои таҳқиқот дар ҷомеа, рушди захираҳои инсонӣ ва баланд бардоштани иқтидори илмӣ-тадқиқотӣ дар сарҳади миллӣ зарур аст.

Бояд гуфт, ки Лоиҳаи стипендияи рушди захираҳои инсонӣ (JDS) ба дастгирии рушди захираҳои инсонӣ дар кишварҳои гирандаи кӯмаки грантии Ҷопон нигаронида шудааст.

Ҳамчунин Лоиҳаи JDS курсҳои магистрӣ ва докториро дар донишгоҳҳои Ҷопон ба забони англисӣ пешниҳод мекунад. Инчунин ба воситаи лоиҳаи JDS имкони махсус доранд, ки донишҳои пешрафтаро дар муҳити технологӣ мустақиман омӯзанд ва ҳамзамон шабакаҳои васеи инсониро бунёд кунанд.

Дар идомаи мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва намояндагони барномаи SATREPS ба мувофиқа омаданд, ки дар оянда ҳамкориҳои худро дар самтҳои тадқиқоти захираҳои об ва тағирёбии иқлим, омӯзиши таъсири обшавии пиряхҳо ба захираҳои об, тадқиқоти муштараки олимони ҷопонӣ ва тоҷик барои ҳифзи системаҳои оби минтақа, бехатарӣ ва инфрасохтори сейсмикӣ, кор карда баромадани технологияи сохтмони биноҳои ба зилзила тобовар, мониторинги фаъолияти тектоникӣ дар кӯҳҳои Помир, дастгирии техникӣ дар соҳаи энергетика ва инчунин тадқиқот оид ба баланд бардоштани самаранокии нерӯгоҳҳои барқи обӣ ва ҷорӣ намудани манбаъҳои барқароршавандаи энергия тақвият бахшанд.

2 декабри соли равон дар маҷлисгоҳи Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҷлиси ҷамъбастӣ доир ба натиҷаҳои фаъолияти Агентӣ дар соли 2024 ва нақшаҳо барои соли 2025 баргузор гардид.

Дар кори маҷлис ноиби Президенти АМИТ Амонзода Илҳом, директори Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ, Илҳом Мирсаидзода, муовинон, мудирони шуъбаю бахшҳо ва директорони Филиалҳои Агентӣ дар вилоятҳои Суғд, Хатлон ва Бадахшон ба таври маҷозӣ иштирок намуданд.

Нахуст директори Агентӣ, Илҳом Мирсаидзода оид ба натиҷаҳои фаъолият ва дастовардҳо дар соли сипаришуда ҳисобот дода, натиҷаҳои илми- таҳқиқотӣ дар зарфи соли 2024 мавриди таҳлилу баррасӣ қарор гирифт.

Тавре зикр гардид, яке аз дастовардҳои муҳими Агентӣ дар соли 2024 ин ифтитоҳи бинои нави Маркази минтақавии бехатарӣ, амният ва кафолати химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон мебошад, ки 29 октябри соли ҷорӣ бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифт.

Иттиллоъ дода шуд, ки дар ин давра аз ҷониби ходимони илмии Агентӣ 4 монография, таҳия гардида, 86 мақолаи илмӣ дар маҷаллаҳои тақризшаванда ба нашр расид. Илова бар ин, соли равон дар маҷмуъ дар сомонаи Агентӣ 107 хабару мақолаҳои оммавӣ дар мавзуъҳои гуногун, инчунин самтҳои фаъолияти Агентӣ ба нашр расид.

Тазаккур дода шуд, ки дар соли 2024 ба як нафар унвони профессорӣ дода шуда, 3 нафар ҳимояи номзадӣ намуданд ва 2 нафари дигар рисолаи доктории худро ба Шӯро пешниҳод намуданд.

Дар умум фаъолияти Агентӣ дар соли 2024 аз ҷониби ноиби Президенти АМИТ самарбахш арзёбӣ гардид.

02 декабри соли 2024, дар толори маҷлисгоҳи Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши АМИТ ҷаласаи васе кормандони Институт доир гардид. Дар ҷаласа и.в. ноиби Президенти АМИТ-Раиси шуъбаи илмҳои ҷамъиятшиносӣ, д.и.ф., профессор Саломиён М. ва кормандони Институт иштирок намуданд.

Саравал котиби илмии Институт Мирзоев Ш.Ҷ. дар хусуси фаъолияти Институт дар соли 2024 ҳисобот дод.

Дар ин ҷаласа фаъолияти илмӣ ва илмию ташкилии Институт дар соли 2024 баррасӣ гардида, ҳамзамон ҳар яке кормандӣ илмӣ аз натиҷаи фаъолияти илмӣ ҳисобот пешниҳод намуд.

2-юми декабри соли равон дар доираи сафари корӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ба Вазорати корҳои хориҷии Ҷопон ташриф оварда, бо муовини вазири корҳои хориҷии ин кишвар Матсумото Хисаши мулоқот анҷом дод.

Зимни мулоқот ҷонибҳо доир ба дурнамои рушди ҳамкориҳои илмӣ – таҳқиқотӣ, густариши корҳо дар самти рушди илмҳои дақиқ, тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ дар ҳарду кишвар суҳбат намуданд. Ҷонибҳо барои дар оянда рушду инкишоф ёфтани корҳои илмӣ миёни ҳарду кишвар, аз ҷумла Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва муассисаҳои илмии Ҷопон, пайвасти илм бо истеҳсолот, муҳайё намудани шароити корӣ барои олимону муҳаққиқон дар ҳарду давлат барои андухтани таҷрибаи корӣ миёни кормандони илмӣ, олимону магистрантону докторантон ва умуман равобитҳои илмӣ - амалӣ ба мувофиқа расиданд.

Давлати Ҷопон яке аз кишварҳои пешрафта дар самти истеҳсоли техникаву технологияи муосир буда, дар ҷаҳон ҷойи намоёнро ишғол менамояд. Иҷрои корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ бидуни технологияи муосир ғайри имкон аст. Мақсад аз вохӯрии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт барои осон намудани кор дар ниҳодҳои илмӣ ба олимону муҳаққиқони ҷавони илмӣ аст.

Ёдовар шудан ба маврид аст, ки минбаъд магистрантону докторантон метавонанд барои сайқал додани корҳои илмӣ – таҳқиқотӣ ба давлати Ҷопон ташриф бурда, дар шароити хуби корӣ корҳои илмӣ-таҳқиқотияшонро гузаронда, натиҷаҳои дилхоҳ ба даст биёранд.

Ҳамчунин, зимни мулоқот таъкид гардид, ки муҳаққиқони давлати Ҷопон низ метавонанд, ба Ҷумҳурии Тоҷикистон омада, дар шароити хуби ниҳодҳои илмӣ – таҳқиқотӣ омоданамудаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон корҳои илмӣ – таҳқиқотияшонро гузаронида, натиҷаҳои дилхоҳ ба даст оранд.

Дар мулоқот гуфта шуд, ки Ҷопон бо таҷрибаи худ дар сейсмология бо Тоҷикистон барои таҳияи системаҳои назорати заминларза ва сохтани сохторҳои тобовар ба заминларза ҳамкорӣ мекунад.