Ба истиқболи сафари расмии президенти Муғулистон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон 23-26 июли 2025
Муносибатҳои дипломатӣ байни Тоҷикистон ва Муғулистон 24 апрели 1992 расман барқарор гардиданд. Муғулистон, ки бо номи расмии Монгол Улс маъруф аст, кишвари бидуни дастрасӣ ба баҳр дар Осиёи Шарқӣ ва Марказӣ буда, байни Русия дар шимол ва Чин дар ҷануб, шарқ ва ғарб ҷойгир аст. Пойтахти он Улан-Батор буда, масоҳаташ 1,564,116 км² аст, ки онро 18-умин кишвари калон дар ҷаҳон месозад. Аҳолии Муғулистон дар соли 2024 тақрибан 3544835 нафарро ташкил медиҳад, ки бо зичии миёнаи тақрибан 2 нафар дар 1 км² яке аз камзичиёнтарин кишварҳои мустақил дар ҷаҳон аст. Забони расмии кишвар муғулӣ аст, ки 95% аҳолӣ ба он ҳарф мезананд, дар ҳоле ки диалектҳои Ойрат, Бурят ва забонҳои туркӣ (қазоқӣ ва тувагӣ) дар ғарб истифода мешаванд. Буддоияи тибетӣ (53%), бединӣ (39%) ва ислом (3.2%, асосан дар байни қазоқҳо) динҳои асосии кишварро ташкил медиҳанд. Муғулистон бо шакли идораи ҷумҳурии парлумонӣ идора мешавад, ки президент Ухнаагийн Хурэлсух (аз июни 2021) сарвари давлат ва Лувсаннонсар Оюн-Эрдэнэ сарвазир он аст. Муғулистон узви Созмони Милали Муттаҳид, СҲШ, Бонки Сармоягузории Осиё аст.
Рӯйдодҳои муҳими дипломатии байни Тоҷикистон ва Муғулистон инҳо баҳисоб мераванд:
- 23 марти 2009. Сафари расмии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Муғулистон.
- 11 сентябри 2014. Вохӯрии президентҳои Тоҷикистон ва Муғулистон дар доираи Шӯрои Сарони давлатҳои узви Созмони Ҳамкориҳои Шанхай (СҲШ) дар шаҳри Душанбе, ки дар он мавзӯъҳои ҳамкориҳои сиёсӣ, тиҷоратӣ-иқтисодӣ ва илмӣ-фарҳангӣ баррасӣ шуданд.
- 20 сентябри 2016. Вохӯрии вазирони корҳои хориҷии ду кишвар дар шаҳри Ню-Йорк дар ҳошияи 71-умин иҷлоси Маҷмаи Умумии СММ.
- 13 октябри 2018. Мулоқоти Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Муовини Сарвазири Муғулистон дар доираи ҷаласаи Шӯрои сарони ҳукуматҳои СҲШ дар шаҳри Душанбе.
- 15 апрели 2019. Баргузории дуюмин давраи машваратҳои сиёсӣ байни вазоратҳои корҳои хориҷии Тоҷикистону Муғулистон дар Душанбе.
- 15 июни 2019. Иштироки ҳайати Муғулистон дар 5-умин Саммити Машварати ҳамкорӣ ва тадбирҳои боварӣ дар Осиё дар шаҳри Душанбе.
Заминаи меъёрӣ-ҳуқуқии муносибатҳои Тоҷикистону Муғулистон аз панҷ санади дуҷониба иборат аст, ки асоси ҳуқуқии ҳамкориҳоро дар соҳаҳои гуногун, аз ҷумла тиҷорат, сармоягузорӣ, карантин ва ҳифзи растаниҳо, байторӣ ва сафарҳои мутақобилаи шаҳрвандон муайян мекунанд.
1. Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Муғулистон оид ба шартҳои сафарҳои мутақобилаи шаҳрвандон (Қарори Ҳукумати ҶТ аз 3 декабри 2004, №474). Мақсади бастани ин созишномаи мазкур соддагардонии рафтуомади шаҳрвандони ду кишвар ва муайян кардани шартҳои ҳуқуқии сафарҳои мутақобила. Ин созишнома барои мусоидат ба равобити байни мардумони ду кишвар, афзоиши сайёҳӣ ва ҳамкориҳои фарҳангӣ хизмат мекунад.
2. Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Муғулистон оид ба ҳамкориҳои тиҷоратию иқтисодӣ (Қарори Ҳукумати ҶТ аз 25 марти 2009, №146, имзо шуда дар Улан-Батор, 27 марти 2009, тасдиқ шуда бо Қарори Ҳукумати ҶТ аз 28 июли 2009, №425). Мақсади бастани ин созишнома таҳкими муносибатҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ дар асоси баробарӣ ва манфиатҳои мутақобила, мусоидат ба савдо, намоишгоҳҳо ва фаъолияти комиссияи муштарак. Созишнома заминаи ҳуқуқӣ барои рушди тиҷорат, сармоягузорӣ ва табодули молу хизматрасонӣ фароҳам меорад. Таъсиси Комиссияи Муштарак барои назорати иҷрои созишнома ва пешниҳоди роҳҳои густариши ҳамкорӣ як механизми муҳими идоракунӣ мебошад. Инчунин, созишнома ба ҳифзи моликияти зеҳнӣ ва кушодани намояндагиҳои тиҷоратӣ мусоидат мекунад.
3. Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Муғулистон оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи карантин ва ҳифзи растаниҳо (Қарори Ҳукумати ҶТ аз 25 марти 2009, №148). Мақсади бастани ин созишнома ҳифзи қаламрави ду кишвар аз организмҳои зараровари карантинӣ, соддагардонии тиҷорати мутақобилаи маҳсулоти растанӣ ва маводи тухмӣ. Ин созишнома ба пешгирӣ аз паҳншавии бемориҳои растанӣ ва зараррасонҳо мусоидат мекунад. Талабот ба сертификатҳои фитосанитарӣ ва ҳамкории мутахассисон дар тафтиши маҳсулот барои таъмини амнияти биологии ду кишвар муҳим аст. Созишнома инчунин механизми огоҳсозӣ ва табодули иттилоотро дар бораи хатарҳои карантинӣ муқаррар мекунад.
4. Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Муғулистон оид ба ҳавасмандгардонӣ ва ҳифзи мутақобилаи сармоягузорӣ (Қарори Ҳукумати ҶТ аз 25 марти 2009, №149). Мақсади бастани ин созишнома фароҳам овардани шароити мусоид барои сармоягузорон, ҳифзи сармояҳо аз мусодира ва таъмини шаффофият дар фаъолияти сармоягузорӣ. Созишнома барои ҷалби сармояи мутақобила заминаи устувор фароҳам меорад. Муқаррароти он, аз қабили ҳифзи сармоя аз мусодира, ҷуброни зарар ва интиқоли озоди маблағҳо, барои эътимоди сармоягузорон муҳиманд. Механизмҳои ҳалли баҳсҳо тавассути арбитраж низ ба устувории муносибатҳои сармоягузорӣ мусоидат мекунанд.
5. Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Муғулистон оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи байторӣ (Қарори Ҳукумати ҶТ аз 25 марти 2009, №147). Мақсади бастани ин созишнома ҳифзи қаламрави ду кишвар аз бемориҳои сирояткунандаи ҳайвонот, таъмини бехатарии байторию санитарии маҳсулоти чорводорӣ ва мусоидат ба савдои мутақобила. Ин созишнома барои назорати бемориҳои ҳайвонот ва таъмини бехатарии маҳсулоти чорводорӣ муҳим аст. Талабот ба сертификатҳои байторӣ ва ҳамкории мутахассисон дар тафтиши маҳсулот ба пешгирии хатарҳои санитарӣ кумак мекунад. Инчунин, созишнома табодули иттилоот ва таҷриба дар соҳаи байториро ташвиқ мекунад.
Сафари давлатии Президенти Муғулистон Ухнаагийн Хурэлсух ба Тоҷикистон (23-26 июли 2025) нахустин сафари давлатӣ дар сатҳи сарвари давлат аз замони барқарории муносибатҳои дипломатӣ мебошад. Ин рӯйдод нишонаи омодагии ду ҷониб барои густариши ҳамкорӣ ва мустаҳкам намудани заминаи меъёрӣ-ҳуқуқӣ аст. Ба иттилои Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар доираи ин сафар ба имзо расидани як қатор санадҳои нави дуҷониба дар назар аст, ки метавонанд соҳаҳои сиёсат, иқтисод, фарҳанг ва маорифро фаро гиранд.
Барномаи сафар фарогири мулоқотҳои дуҷониба ва имзои санадҳои ҳамкорӣ мебошад.
1. Мулоқотҳои дуҷониба. Мулоқоти сарони давлатҳо, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Ухнаагийн Хурэлсух барои баррасии масъалаҳои калидии ҳамкорӣ ва муайян кардани самтҳои ояндаи муносибатҳо.
2. Имзои санадҳои ҳамкорӣ. Ба нақша гирифта шудааст, ки як қатор санадҳои дуҷониба ба имзо расонида шаванд, ки заминаи меъёрӣ-ҳуқуқии муносибатҳоро васеъ мекунанд.
Санадҳои мавҷуда, аз ҷумла созишномаҳои тиҷоратию иқтисодӣ, сармоягузорӣ, карантин ва ҳифзи растаниҳо, инчунин байторӣ, барои рушди ҳамкориҳои иқтисодӣ заминаи мустаҳкам фароҳам меоранд. Тоҷикистон бо захираҳои бойи маъданӣ ва имкониятҳои гидроэнергетикӣ метавонад барои сармоягузорони Муғулистон ҷолиб бошад. Муғулистон бошад, бо таҷриба дар соҳаҳои истихроҷи маъдан ва кишоварзӣ метавонад шарики муҳими тиҷоратӣ гардад. Санадҳои нави ба имзорасида дар доираи сафар метавонанд шароити мусоид барои сармоягузорӣ ва тиҷоратро боз ҳам беҳтар созанд.
Аз нигоҳи сиёсӣ, санадҳои дуҷониба ба таҳкими мавқеи ду кишвар дар арсаи байналмилалӣ мусоидат мекунанд. Ҳар ду кишвар аъзои Созмони Милали Муттаҳид ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай буда, дар масъалаҳои марбут ба амнияти минтақавӣ ва рушди устувор манфиатҳои муштарак доранд. Санадҳои нав метавонанд ҳамкориҳоро дар доираи ин созмонҳо тақвият бахшанд.
Сафари давлатии муҳтарам Ухнаагийн Хурэлсух метавонад ба натиҷаҳои зерин оварда расонад:
1. Васеъ шудани заминаи меъёрӣ-ҳуқуқӣ. Имзои санадҳои нав шумораи созишномаҳои дуҷонибаро зиёд карда, асоси ҳуқуқии ҳамкориҳоро мустаҳкам мекунад.
2. Афзоиши сармоягузорӣ. Санадҳои тиҷоратӣ ва сармоягузорӣ метавонанд ба ҷалби сармояи Муғулистон ба Тоҷикистон мусоидат кунанд.
3. Густариши равобити фарҳангӣ. Созішномаҳо дар соҳаи фарҳанг ва маориф метавонанд ба афзоиши ҳамдигарфаҳмӣ ва таблиғи фарҳанги ду кишвар мусоидат кунанд.
Заминаи меъёрӣ-ҳуқуқии муносибатҳои Тоҷикистону Муғулистон, ки аз панҷ санади дуҷониба иборат аст, асоси муносибатҳои ду кишварро дар соҳаҳои тиҷорат, сармоягузорӣ, карантин ва ҳифзи растаниҳо, байторӣ ва сафарҳои мутақобила ташкил медиҳад. Сафари давлатии Президенти Муғулистон Ухнаагийн Хурэлсух ба Тоҷикистон (23-26 июли 2025) имкони нодире барои густариши ин замина ва таҳкими ҳамкориҳо дар соҳаҳои сиёсат, иқтисод ва фарҳанг мебошад. Имзои санадҳои нав ва мулоқотҳои сатҳи баланд метавонанд муносибатҳои ду кишварро ба сатҳи нав бароранд.
Сангинзода Дониёр Шомаҳмад, муовин оид ба илм ва таълим директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор