Тағйирёбии глобалии иқлим ва гармшавии мунтазами ҳарорати ҳаво яке аз мушкилот ва хатарҳои ҷиддии экологӣ ба ҳисоб меравад, ки тайи даҳсолаҳои охир ба минтақаи Осиёи Марказӣ ва махсусан ба Тоҷикистон таъсири назаррас расонидааст. Таъсири ин раванд дар шакли обшавии босуръати пиряхҳо, камшавии захираҳои обӣ ва афзоиши хавфи хатарҳои пиряхӣ эҳсос мешавад.
Дар ҳамин замина, ҳодисаи 25-уми октябри соли 2025 дар ҳудуди деҳаи Сафедоби ҷамоати деҳоти Қалъаи Лаби Об ноҳияи Тоҷикобод, ки дар он пораи аз пиряхи Деҳдал канда шуда, аз тариқи дара поён лағжидааст, ҳамчун бонги хатар ва нишонаи равшани паёмадҳои тағйирёбии иқлим арзёбӣ мешавад.
Пиряхи Деҳдал аз ҷониби мутахассисони Маркази илмӣ-таҳқиқотии ва экологияи муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе) дар якҷоягӣ бо Муассисаи давлатии илмии «Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо истифода аз ҳавопаймоҳои бесарнишин таҳқиқ карда шуда (солҳои 2019,2020 ва 2023), корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар ин минтақа минбаъд низ идома хоҳанд ёфт.
Дар нишебии шимолии қаторкӯҳи Пётри Якум, дар ҳудуди ҳавзаи дарёи Сурхоб, тақрибан панҷоҳ пиряхи хурд ҷойгиранд. Аз ҳама бузургтарини онҳо пиряхи Деҳдал буда, пиряхи набзӣ (surging- eng, пульсирующий-ru, пиряхе ки бо давраҳои тезҳаракатии муваққатӣ тавсиф мешавад) ба шумор меравад. Деҳдал ба навъи пиряхҳои мураккаби водигӣ тааллуқ дошта, дар ҷараёни шаклгирии он як шохоби хурд аз тарафи рости пирях ба он ҳамроҳ мегардад, ки морфологияи умумии системаи яхбандиро мураккабтар месозад. Забони пирях аз болои дараи тангу нишеб ва санглох овезон буда, нишонаҳои равшани таъсири гравитатсонӣ ва раванди шикасту лағзиши яхро нишон медиҳад.
Тибқи тасвирҳои моҳвораии Sentinel-2 (10 м), пиряхи Деҳдал то 17 сентябри соли 2025 дар ҳолати оромӣ қарор дошта, баъдан ба ҳаракат омадааст. То 22 сентябри соли ҷорӣ забонаи он дар водии дарёи Дара пеш рафта, то наздикии деҳаи Сафедоб расидааст.
Дар баробари ин, ҳаракати сегментии пирях ба қайд гирифта шуда, суръати максималии он рӯзи 25 октябри соли 2025 мушоҳида гардидааст. Ҳамин тариқ, ҳаракати пиряхи Деҳдал то санаҳои 27 октябр идома ёфта, дар натиҷа забонаи пирях дар маҷмӯъ тақрибан то 4500 метр поён ҳаракат намудааст.
Бояд кайд кард, ки ин ҳодисаи мазкур дар пиряхи Деҳдал бори аввал нест. Пиряхи мазкур ҳамчун пиряхи набзонии фаъол буда, ҳаракати он дар солҳои 1890, 1974, 2015-2016 дар адабиётҳо сабт гардидааст. Бори охир ҳаракати фаъоли пиряхи мазкур дар солҳои 2015-2016 ба қайд гирифта шуда буд, ки дар он як ҳодисаи классикии фурӯпошӣ рух дод.
24 июни соли 2024 дар толори Маркази мероси хаттии назди Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо ташаббуси шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон конференсияи илмӣ-амалии ҷумҳуриявӣ таҳти унвони “Ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо макроминтақаи Аврупо: ҳолат ва дурнамои рушд” (Бахшида ба эълон гардидани соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” ва Рӯзи Ваҳдати миллӣ) баргузор гардид.
Дар кори конференсия олимон, коршиносон ва муҳаққиқони самти таҳқиқоти Аврупо, аз ҷумла доктори илмҳои таърих, профессор Санавбарбону Воҳидова, ки бевосита гардонандаи конференсия буданд, дар мавзуъҳои мухталифи марбут ба ҳамкориҳои Тоҷикистон бо макроминтақаи Аврупо суханронӣ намуданд. Ҳамзамон, меҳмонони конференсия, аз ҷумла Ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор, узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Насриддинзода Эмомалӣ ва Ректори Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор Дилшод Сафаров вобаста ба эълон гардидани соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” ва Рӯзи Ваҳдати миллӣ суханронӣ намуданд.
Дар суханрониҳо масъалаҳои вобаста ба ҳамкориҳои Тоҷикистон бо Иттиҳоди Аврупо ва кишварҳои мутараққии ин минтақа, аз ҷумла динамикаи рушди ҳамкориҳои дуҷонибаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Италия, тағйироти манзараи геополитикии системаи муосири муносибатхои байналхалкӣ, ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Олмон дар марҳалаи муосир, марҳилаҳои асосии ташаккул ва инкишофи муносибатҳои Тоҷикистон ваИттиҳоди Аврупо, ҷанбаҳои сиёсӣ ва ҳуқуқии ҳамкориҳои Иттиҳоди Аврупо ва Ҷумҳурии Тоҷикистон, таҳаввули ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Иттиҳоди Аврупо дар шароити нави муносибатҳои байналмилалӣ, Стратегияи нави Иттиҳоди Аврупо ва дурнамои ҳамкориҳои Тоҷикистон ва Аврупо, нақши расонаҳои аврупоӣ дар ташаккули шинохти байналмилалии Тоҷикистон, умумият, хусусиятҳо ва тафовути ташаббусҳои Иттиҳоди Аврупова Ҷумҳурии Мардумии Чин: “Дарвозаи ҷаҳонӣ” ва “Камарбанд ва роҳ”: имконот ва паёмадҳо барои Тоҷикистон, хусусиятҳои самтҳои асосии ҳамкории Тоҷикистони муосир ва Иттиҳоди Аврупо, Аврупошиносӣ дар Тоҷикистон дар замони Истиқлоли давлатӣ, истифодаи мақсадноки зарфиятҳои иқтисодии ЮНЕСКО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти мероси фарҳангӣ мавриди баррасӣ ва таҳлил қарор гирифтанд.
Таҳқиқу таҳлили ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо кишварҳои макроминтақаи Аврупо дар замони муосир яке аз масъалаҳои мубрами муносибатҳои байналмилалӣ маҳсуб меёбад. Зеро, чунин ҳамкориҳо дар рушди соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ аҳаммияти мутақобилан судмандро доро буда, яке аз муҳиммияти баргузории конфронси мазкур низ маҳз дар ҳамин матлаб зоҳир мегардад.
Қайд гардид, ки дар замони муосир ва дар қаринаи шаклгирии низоми нави муносибатҳои байналмилалӣ таҳкиму тақвияти ҳамкориҳои бисёрсамта бо кишварҳои пешрафтаи узви Иттиҳоди Аврупо яке аз авлавиятҳои сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шумор рафта, то кунун қолабҳои гуногуни ҳамкорӣ дар сатҳҳои дуҷониба ва бисёрҷониба идома доранд.
Дар ибтидои солҳои навадуми асри гузашта бар асари фитнаву дасисаи хоинони миллати тоҷик ва бадхоҳони давлати тоҷикон мардуми Тоҷикистони соҳибистиқлол ба гирдоби ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ гирифтор гардиданд, ки дар натиҷаи он ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва
Дар ибтидои солҳои навадуми асри гузашта бар асари фитнаву дасисаи хоинони миллати тоҷик ва бадхоҳони давлати тоҷикон мардуми Тоҷикистони соҳибистиқлол ба гирдоби ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ гирифтор гардиданд, ки дар натиҷаи он ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва давлат ба буҳрони фоҷиабор рӯ ба рӯ шуданд.
Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон
Престижное образование можно получить в Таджикском национальном университете. Вуз прошел международную программную аккредитацию, передает «МИР 24».
Имрӯз 22.06.2024 баъди гузаштани шанбегӣ дар Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба ифтихори 27-солагии Рӯзи Ваҳдати миллӣ мизи мудаввар дар мавзуи «Ваҳдати миллӣ - омили муҳимми рушди устувори Ҷумҳурии Тоҷикистон» баргузор гардид.
Бо ибтикори ТИ “Дипломат” ва Шурои занони Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ бахшида ба рӯзи Ваҳдати миллӣ ва 30-солагии ҲХДТ аксияи “Тоҷикона мепӯшем”-ро бо роҳпаймоии бонувони Институт дар боғи “Куруши Кабир” роҳандозӣ кард. Ҳадаф аз ин иқдом арҷ гузоштан ба фарҳанги миллӣ ва анъанаҳои неки аҷдодӣ, махсусан, либоси зебои миллӣ, атласу адрасу чакан, баланд бардоштани фарҳангу маданияти либоспушӣ, таблиғу ташвиқи либоси миллӣ, аз байн бурдани тамоюли бегонапарастӣ мебошад.
Хотиррасон менамоем, ки чорабинии мазкур давоми чорабиниҳои институт, бахшида ба рӯзҳои муҳиму таърихии кишвар, ҳамзамон эҳтироми арзишҳои миллӣ, аз ҷумла, силсилаи аксияи “Тоҷикона мепӯшем” буда, дар асоси Нақшаи чорабиниҳои Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади иҷрои дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки дар тамоми гӯшаву канори кишвар ҷараён дорад, амалӣ шуда истодааст.
Бояд гуфт, ки либоси миллӣ як рукни фарҳанги миллат ба шумор рафта, ёдгоре аз гузаштагон аст, ки дар тӯли асрҳо назокаташро гум накардааст. Либоспӯшии тоҷикон, ки таърихи қадимӣ дошта, ҷузъи таркибии фарҳанги миллӣ маҳсуб мешавад, бозгӯ аз завқи зебоипарасти мардуми покнажоди тоҷик аст. Ба бар намудани либоси миллӣ барои ҳар шаҳрванд ба хотири имрӯзу фардои миллат муҳим ва масъулият буда, пӯшидани он шиддати воридшавии либосҳо ва фарҳанги бегонаро ба мамлакати мо паст мекунад.
Бо ташаббуси Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 21 июни соли 2024 ба ифтихори 27-солагии Рӯзи Ваҳдати миллӣ мизи мудаввар дар мавзуи «Ваҳдати миллӣ - омили муҳимми рушди устувори Ҷумҳурии Тоҷикистон» баргузор гардид.
Мизи мудавварро бо сухани ифтитоҳӣ директори Институт профессор Убайдулло Насрулло Каримзода оғоз намуд.
Дар маърузаҳои олимон Ҳ. Пирумшоев, А. Ғафуров, Н. Ҳотамов, Р. Абулҳаев ва дигарон нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таҳкими сулҳу ваҳдати миллӣ, таъмини фазои орому осудаи кишвар баён шуд.
Аз ҷумла қайд шуд, ки ба даст овардани ризоияти миллӣ, сулҳу ваҳдат идомаи мантиқии сиёсати давлату Ҳукумати Тоҷикистон ва талошҳои Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин самт мебошад. Роҳбарии оқилона, самимияти инсонии бемисл, ватандӯстӣ, ҳамкории самаранок дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ, ташкили моҳиронаву босамари фаъолияти шохаҳои ҳокимияти давлатӣ, созмонҳои ғайридавлатӣ, ҳаракатҳои мардумӣ ва ҳизбҳои сиёсӣ, боварии мардуми кишвар, аз ҷумла гурӯҳҳои гуногуни сиёсӣ нисбат ба сарвари давлат омилҳои мусоидаткунандаи татбиқи нақшаҳои асосӣ ба шумор мераванд.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар муроҷиатномаи худ ба муносибати ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ аҳамияти бузурги таърихии ин ҳодисаи барои тамоми тоҷикистониён тақдирсозро қайд намуда, изҳор дошта буданд: «Талошҳо ва умеду орзуҳои 5-6 соли охир оид ба нигоҳ доштани давлатдории миллии тоҷикон дар ин рӯзи нек ҷомаи амал пӯшиданд. Имрӯз ман метавонам қайд намоям, ки гарчанде насли имрӯзаи миллати тоҷик дар оғози роҳ пешпо хӯрда бошад ҳам, вале имрӯз ғолибият насиби он гардид, зеро тавонист бар қувваи бадӣ пирузӣ ёбад, аз таъсири қувваҳои бадкина, ки мафкураи мардуми моро фаро гирифта, сабаби марги ҳазорҳо одамони ҷавон шудааст, озод гардад. Ақлу хирад ғолиб баромад. Он рӯзе, ки дар ҳар як шаҳру ноҳия, ҳар як деҳу дар ҳар як оила интизор буданд, фаро расид».
Танҳо баъди ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ва дар натиҷаи талошҳои доимии Пешвои миллат ва Ҳукумати Тоҷикистон дар кишвар фазои сулҳу оромӣ ва мусолиҳаи миллӣ ҳукмрон гардид. Маҳз бо шарофати сулҳу ризоияти миллӣ мо тавонистем ваҳдати милливу якпорчагии Ватанро таъмин намуда, чорабиниҳои бошукӯҳу умумимиллиро гузаронем.
21 июни соли равон дар Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии АМИТ бахшида ба Рӯзи Ваҳдати миллӣ мизи мудаввар баргузор гардид.
Чорабинии мазкур, ки бо иштироки роҳбарияти Агентӣ ва кормандони он доир гардид, оид ба нақши Ваҳдати миллӣ ва сулҳу субот дар ҷомеа, ҳифзи Истиқлолу озодӣ, якпорчагии мейҳан ва дастовардҳои замони Истиқлол ибрози назар карда шуд.
Илҳом Мирсаидзода - директори Агенти амнияти ХБРЯ АМИТ дар оғози суханронӣ ҳамаи ҳозиринро бахшида ба 27-умин солгарди ҷашни Ваҳдати миллӣ табрику муборакбод намуда, оид ба аҳамияти ин санаи таърихӣ ва талошщои фарзанди фарзонаи миллати тоҷик, Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи расидан сулҳу субот суханронии пурмуҳтаво намуд.
Дар робита ба авзои зудтағйирёбандаи минтақа ва ҷаҳон дар интиҳои чорабинӣ аз ҷавонон даъват ба амал оварда шуд, ки ба қадри ин неъмати бебаҳо-Ваҳдати миллӣ ва сулҳу субот, Истиқлоли давлатӣ ва осоиштагӣ бирасанд ва аз пештара дида онҳоро чун гавҳараки чашм эҳтиёт ва ҳифз намоянд.
