Чанде қабл дар шаҳри Душанбе бо ташаббуси Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва бо дастгирии Фонди ҳамкориҳои гуманитарии кишварҳои аъзои ИДМ Форуми V-уми олимони кишварҳои ИДМ баргузор гардид. Дар маросими ифтитоҳи он муовини сарвазири кишвар Дилрабо Мансурӣ, вазири маориф ва илм Раҳим Саидзода, вазири фарҳанг Матлубахон Сатториён, раиси Кумитаи таҳсилоти олӣ ва миёнаи назди Ҳукумати ҶТ Фарҳод Раҳимӣ, мушовири раёсати Фонди ҳамкориҳои гуманитарии кишварҳои ИДМ Камол Раҳимов, мушовири Академияи илмҳои Озарбойҷон Моҳсун Нагисоғлу, ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон Эмомалӣ Насриддинзода, саркотиби илмии Президиуми Академияи илмҳои Русия Михаил Дубин, академики АМИТ Маҳмадшо Илолов ва дигарон суханронӣ намуданд.
Дилрабо Мансурӣ зимни суханрониаш иброз дошт, ки чунин ҳамоишҳо боиси муттаҳидшавии олимони кишварҳои гуногун гашта, хусусан дар замони муосир ба роҳ мондани ҳамкориҳо муҳим мебошад. Дар кишварҳои ИДМ заминаи мусоиди ҳамкорӣ дар самти илм ба миён омада, махсусан ба дастгирии олимони ҷавон ва ҷалби онҳо ба лоиҳаҳои илмии муштарак таваҷҷуҳи хос дода мешавад.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Қобилҷон Хушвахтзода иброз дошт, ки воқеан ҳам ин рӯйдоди муҳим, ки муассисаҳои илмии пешрафтаи давлатҳои моро муттаҳид мекунад, имкон медиҳад мубодилаи дониш, муҳокимаи масъалаҳои асосӣ ва ҳалли муштараки рушди минбаъдаи илмҳои бунёдӣ дар доираи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил густариш дода шавад. Ҳамзамон, дар доираи форум ҷаласаи XII Шўрои ҳамкорӣ дар соҳаи илмҳои бунёдии мамлакатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил таҳти роҳбарии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид.
Пас аз ҳамоиши планерӣ форум кори худро дар бахшҳои “Асосҳои рушди илмҳои бунёдӣ: ҳолат ва дурнамои рушд”, “Масъалаҳои актуалии илмҳои техникии муосир: анъанаҳо ва навовариҳо” ва “Самтҳои асосии илмҳои иҷтимоӣ ва гуманитарӣ: технология ва алгоритмҳо” идома дод. Мухбири мо бо чанде аз иштирокчиёни форуми мазкур ҳамсуҳбат шуд.
Сатершинов Бахытжан Менлибекович, ходими асосии илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва диншиносии Кумитаи илми Вазорати илм ва маълумоти олии Ҷумҳурии Қазоқистон, доктори илмҳои фалсафа, профессор:
- Мо ҳайати олимон аз Қазоқистон аз он шодем, ки дар форуми мазкур иштирок намудем.Воқен, ҳамкории олимони кишварҳои ҳамҷавор хеле муҳим мебошад. Ҷумҳурии Қазоқистон низ пас аз ба даст овардани истиқлолият дар самти илм ислоҳот ҷорӣ намуд ва созишномаи Болониро имзо намуд. Аз ин хотир ба роҳ мондани ҳамкориҳо дар заминаи мусоид мувофиқи мақсад мебошад. Ҳоло асри рушди технология ва кибернетика мебошад ва ин омил тарафҳои гуногун дорад. Пешрафти тамоми илмҳо аз илмҳои бунёдӣ сарчашма мегирад, зеро илмҳои бунёдӣ қодиранд вазъи дунёро тағйир диҳанд.
Подоплёкин Андрей Олегович, муовини директор, ходими пешбари илмии озмоишгоҳи масъалаҳои рушди минтақаҳои федералии Маркази тадқиқотии омӯзиши Арктикаи Федератсияи Россия:
- Новобаста аз он, ки Осиёи Марказӣ ва минтақаи арктикии Россия аз ҳам дар масофаи дур ҷойгиранд, аммо муштаракот ва сабабҳо барои ҳамкорӣ зиёд аст. Пеш аз ҳама ин шароитҳои иқлимӣ, баландкӯҳҳо ва биёбонҳои ҳамсони ин минтақаҳо мебошад. Тағйирёбии тавозуни об, обшавии пиряхҳо, сардиҳо аз зумраи он масъалаҳое мебошад, ки бояд мавриди омӯзиши олимон қарор гирад. Ҳоло мо дар Тоҷикистон танҳо як шарики ҳамкор дорем, ки он Институти биологии Помир ба номи Юсуфбеков дар шаҳри Хоруғ мебошад. Айни замон олимони озмоишгоҳи мо дар якҷоягӣ бо олимони қирғиз ҷараёни обшавии пиряхҳоро мавриди омӯзиш қарор додаанд. Мушоҳида намудам, ки дар Тоҷикистон ба рушди моҳипарварӣ таваҷҷуҳи хос дода истодаанд, ки ин хурсандиовар аст. Зеро сафедаи аз ҳама дастрастарин ба инсон маҳз дар таркиби моҳӣ мавҷуд аст ва минтақаи мо низ дар ин самт кор мебарад. Барои пазироии самимӣ ва дар чунин сатҳи баланд баргузор намудани форум ба ҳамтоёни тоҷикистониям изҳори ташаккур менамоям.
Ҳусниддин Олимов, доктори илмҳои физика-математика, профессор, директори Институти физикӣ -техникии Академияи илмҳои Ӯзбекистон:
- Форуми байналмилалии илмии Душанбе заминаи мусоиде фароҳам овард, ки олимон ва муҳаққиқони ҷавон бо ҳам омада, аз муосиртарин дастовардҳо огоҳ шаванд ва табодули таҷриба намоянд. Яке аз натиҷаҳои асосии ин форум ба роҳ мондани ҳамкориҳо ва бастани созишномаҳо буд, ки барои ҳамкориҳои минбаъда асос мегузорад. Аз ин хотир умед мебандем, ки дар ояндаи наздик ҳамкориҳои худро бо руҳияи нав таҳким бахшем.Институти мо бо Институти физикаю техникаи ба номи С. У. Умарови АМИТ шартномаи ҳамкорӣ баст. Ҳадафи асосии он баргузории тадқиқоти илмию амалии муштарак дар самти сарчашмаҳои энергияи барқароршаванда, физикаи назариявӣ, физикаи ядрои атомӣ ва ғайра мебошад. Мо умедворем, ки ба ҳадафҳои дар пеш гузоштаи худ ноил мегардем.
Ризои Баҳромзод, номзади илмҳои физика-математика, ходими пешбари илмии Институти физикаю техникаи ба номи С. У. Умарови АМИТ:
- Форум имконияти беназире фароҳам овард, ки дар баробари олимони шинохтаи кишварҳои ИДМ олимони ҷавон низ маърӯзаҳои худро пешниҳод намоянд. Баромади ман дар доираи бахши “Унсурҳои асосии рушди илмҳои бунёдӣ: ҳолат ва дурнамои рушд” сурат гирифт. Иштирокчиён бо олимони варзида мубодилаи афкор намуда, масъалаҳои мубрами илмҳои бунёдиро муҳокима намуданд. Бори дигар таъкид гашт, ки ҳалли масъалаҳои ҳалталаб, аз қабили омӯзиши кайҳон, тағйирёбии иқлим ва ҷараёнҳои геологиро набояд ба дӯши як кишвар вогузор кард ва ин ташаббусҳо иқдоми муштаракро мехоҳад. Барои мисол, тағйирёбии иқлим ба кулли кишварҳои сайёра рабт дорад. Маҳз тавассути ҳамкориҳои муштарак коркарди стратегияи муассири мутобиқшавӣ ба ин раванд имконпазир мегардад. Дар ин росто кӯшишҳои якҷоя дар самти астрономия, ки якчанд омилҳо аз он вобастагӣ дорад, хеле зарур мебошад. Ҳамин тариқ, иштирок дар чунин ҳамоишҳо барои олимони ИДМ имконият медиҳад, ки тадқиқотҳоро дар сатҳи ҷаҳонӣ анҷом диҳанд ва саҳми шоистае барои илм гузоранд.
Насрулло ТӮЙЧИЗОДА “Илм ва ҳаёт”
