Истиқлоли давлатӣ ҳамчун арзиши олӣ ва таърихии ҳар як миллат, заминаи аслии ташаккули давлати миллӣ, таъмини суботи сиёсӣ ва рушди устувори иқтисодиву иҷтимоӣ маҳсуб меёбад. Халқи тоҷик баъди ҳазорсолаҳои мубориза ва талошҳо 9-уми сентябри соли 1991 ба ин орзуи бузурги худ расид ва Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати мустақил вориди марҳилаи нави таърихӣ гардид ва дар харитаи сиёсии ҷаҳон арзи ҳастӣ кард. Аммо марҳилаи аввали истиқлол пур аз мушкилиҳо, аз ҷумла ҷанги шаҳрвандӣ ва бесуботии сиёсиву иқтисодӣ буд, ки тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеаро ба вартаи буҳрон кашид.
Дар чунин шароити вазнин, маҳз иродаи қавӣ, сиёсати оқилона ва меҳанпарастии фарзанди фарзонаи миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буд, ки кишварро аз вартаи нобудӣ наҷот дода, ба сӯи сулҳ, субот ва рушд раҳнамоӣ кард. Яке аз самтҳои муҳимми рушди иқтисодӣ ва стратегии кишвар дар ин давра соҳаи геология ва истифодаи захираҳои зеризаминӣ буд, ки бо сиёсати хирадмандонаи роҳбарияти давлат марҳила ба марҳила рушд кард.
Тоҷикистон кишвари дорои иқтидори назарраси захираҳои бойи табиӣ, хусусан захираҳои гуногуни канданиҳои фоиданок мебошад, ки дар рушди саноати истихроҷ, энергетика, металлургия ва дигар бахшҳои саноати мамлакат аҳаммияти калон дорад. Геология ҳамчун илми омӯзиши қабатҳои Замин ва кашфи захираҳои зеризаминӣ, барои пешрафти иқтисоди миллӣ ва амнияти энергетикиву саноатии кишвар нақши бузург дорад.
Дар даврони истиқлол, бахусус аз охири солҳои 1990-ум ва оғози солҳои 2000-ум, соҳаи геология ба марҳилаи нави рушд ворид гардид. Бо дастгирии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон якчанд маротиба Барномаҳои давлатии рушди соҳаи геология қабул ва татбиқ гардиданд; буҷаи соҳа афзоиш ёфт ва таҳқиқоти геологӣ дар минтақаҳои гуногуни кишвар, аз ҷумла дар Помир, ноҳияҳои кӯҳӣ ва ҷануби Тоҷикистон, фаъолона ба роҳ монда шуд; шумораи корхонаҳои таҳқиқотии геологӣ ва ширкати ватанию хориҷие, ки ба ҷустуҷӯ ва коркарди канданиҳои фоиданок машғуланд, зиёд шуд; кадрҳои соҳавӣ дар дохил ва хориҷи кишвар омода ва бозомӯзӣ шуданд; мақоми Тоҷикистон дар харитаи захираҳои стратегӣ дар Осиёи Марказӣ ва ҷаҳон мустаҳкам шуд.
Дар натиҷа, то соли 2025 дар Тоҷикистон зиёда аз 600 кон ва 800 зуҳуроти маъданҳо, аз ҷумла тилло, нуқра, сурб, руҳ, висмут, сурма, симоб, қалъагӣ, волфрам, уран, ангишт, сангҳои қиматбаҳо, масолеҳи сохтмонӣ ва дигар канданиҳои фоиданок муайян ва ба қайд гирифта шудаанд.
Дар мамлакат дар даврони соҳибистиқлолӣ таъсис ёфтани Донишкадаи кӯҳӣ-металлургии Тоҷикистон, факултети геоэкология дар МД Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи Бобоҷон Ғафуров, ихтисосҳои нав дар базаи факултети геологияи Донишгоҳи миллӣ - амалиёти маркшейдерӣ, геология, ҷустуҷӯ ва иктишофи конҳои нафту газ, геофизика, иқтисод ва идора дар соҳаи саноати кӯҳӣ, пиряхшиносӣ, тахассусҳои геммолог, геоэколог, ихтисосҳои геологияи нафту газ ва гидрогеология дар Донишгоҳи давлатии Данғара, кафедраи илмҳои табиатшиносӣ дар Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи Моёншо Назаршоев, таъсиси филиали Донишгоҳи давлатии Москва дар шаҳри Душанбе бо ихтисоси гидрогеология ва геологияи муҳандисӣ шаҳодати он аст, Ҳукумати мамлакат ба соҳаи геология ва саноати кӯҳӣ аҳамияти калон медиҳад.
Нақши Пешвои миллат дар рушди соҳаи геология бисёр бузург аст. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои аввали роҳбарии худ ба рушди илму техника, бахусус илми геология ва истифодаи самараноки сарватҳои табиӣ таваҷҷуҳи махсус зоҳир намудаанд. Борҳо дар суханрониҳои худ таъкид намудаанд, ки канданиҳои фоиданоки Тоҷикистон сарвати миллатанд ва истифодаи оқилонаи онҳо метавонад заминаи мустаҳками рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии кишвар гардад. Аз ҷумла, дар яке аз суханрониҳои худ чунин қайд карда буданд: «Тоҷикистони мо - кишвари ганҷҳову табиати худодод ва биҳишти воқеии рўи Замин буда, табиати нотакрору боигариҳои зеризаминии он метавонанд чун омили мустаҳкам шудани имкониятҳои иқтисодӣ, тавоноии давлат ва баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум хизмат намоянд. Барои ин моро зарур аст, ки ин сарватҳои зеризаминиро самараноку оқилона истифода намоем.»
Таҳлилҳо ва натиҷаҳои сиёсати амалигардида шаҳодати онанд, ки Пешвои миллат ин соҳаро ҳамчун яке аз омилҳои муҳимми таъминкунандаи амнияти иқтисодӣ, энергетикӣ ва саноатии мамлакат арзёбӣ намуда, дар ин самт ташаббусҳои зеринро роҳандозӣ намуданд: ҷалби сармоягузорони хориҷӣ ва роҳандозии лоиҳаҳои муштарак дар соҳаи геология ва саноати кӯҳӣ; ҳимояи манфиатҳои миллӣ дар шартномаҳои соҳаи маъдан; таҷдиди назар ва такмили қонунгузорӣ дар бахши истифодаи захираҳои табиӣ; инкишофи илму техника дар самти геология бо дастгирии пажӯҳишгоҳҳои илмӣ.
Хулоса, истиқлол барои Тоҷикистон дари имкониятҳои навро боз намуд. Дар ин замина, соҳаи геология ҳамчун яке аз сутунҳои муҳими иқтисоди миллӣ мавқеи калидӣ пайдо кард. Ин пешравиҳо бе сиёсати дурбинона ва талошҳои пайвастаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имконнопазир буданд.
Имрӯз Тоҷикистон дар радифи кишварҳое қарор дорад, ки дорои захираҳои ғании зеризаминӣ мебошад ва бо сиёсати дуруст метавонад онҳоро ба манфиати миллат ва наслҳои оянда истифода барад.
Соҳаи геология дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар даврони соҳибистиқлолӣ зери таваҷҷуҳу раҳнамоии доимии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба як бахши калидии иқтисоди миллӣ табдил ёфтааст. Бо назардошти захираҳои ғании табиӣ, иқтидори баланди илмӣ ва сиёсати самараноки давлат, Тоҷикистон метавонад дар оянда ҳамчун яке аз марказҳои муҳимми геологии минтақа ва ҷаҳон мавқеи хоса пайдо намояд.
Истиқлол барои миллати тоҷик на танҳо рамзи озодӣ, балки имкони бузурги созандагӣ ва истифодаи самараноки сарватҳои табиӣ ба нафъи наслҳои имрӯз ва оянда мебошад. Таъмини рушди устувор ва муназзами соҳаи геология - кафолати амнияти иқтисодӣ ва суботи давлат аст.
Файзиев Фотеҳ - доктори илмҳои геология ва минералогия, мудири лабораторияи канданиҳои фоиданоки Институти геология,
сохтмонии ба заминҷунби тобовар ва сейсмологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон (ИГСЗТС АМИТ)
Абдулов Шерзод - ходими калони илмии лабораторияи канданиҳои фоиданоки ИГСЗТС АМИТ