(Баррасии Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар толори калони бинои наву пуршукӯҳи Парлумони кишвар зимни ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар санаи 28.12.2024)

Ба ҳамагон маълум аст, ки таваҷҷуҳи Пешвои миллат ба маориф ва илм пайваста дар афзоиши пайҳам қарор дорад. Президенти мамлакат илму маорифро ба унвони омилҳои асосии рушду тараққӣ матраҳ мекунанд. Дар Паёми навбатӣ Сарвари давлат тазаккур доданд, ки омӯзиши забонҳои хориҷӣ аз зинаи таҳсилоти томактабӣ ба роҳ монда шавад. То кунун ва ҳатто дар замони шуравӣ хонандагони мактабҳои миёна аз синфи 3 ба омӯхтани забонҳои хориҷӣ шуруъ менамуданд. Минбаъд хурдсолон аз боғчаи кӯдакона забономӯзиро оғоз хоҳанд кард: “Дар шароити рушди босуботи ҳамкориҳои байналмилалӣ ва вусъат ёфтани ҳамгироии Тоҷикистон бо ҷомеаи ҷаҳонӣ талабот ба мутахассисоне, ки сатҳи касбияти баланд дошта, забонҳои хориҷӣ, махсусан, русӣ ва англисиро хуб медонанд, рӯз ба рӯз меафзояд. Бинобар ин, зарур аст, ки омӯзиши забонҳои хориҷӣ аз зинаи таҳсилоти томактабӣ ба роҳ монда шавад”.

Бо таъбири Сарвари давлат, дигар омили тақвиятдиҳандаи соҳаи маориф афзудаи муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ ва таҳсили ҷавонон дар хориҷи мамлакат маҳсуб мешавад. Бинобар маълумоти Паёми Президенти кишвар дар соли 2024 дар марзи мамлакат 88 муассисаи таҳсилоти миёнаи касбӣ бо 106 000 донишҷӯ фаъолият менамоянд. Айни замон, беш аз 117 000 ҷавонон: “Илова бар ин, дар замони соҳибистиқлолӣ беш аз 117 ҳазор ҷавонони боистеъдоди мамлакат дар донишгоҳҳои 42 давлати хориҷӣ ба таҳсил фаро гирифта шудаанд.ба донишгоҳҳои бонуфузи 42 кишвари пешрафтаи ҷаҳон фиристода шудаанд: “Бояд гуфт, ки дар зинаи таҳсилоти олӣ масъалаҳои сатҳу сифати таълим, дараҷаи касбии омӯзгорон ва истифодаи технологияҳои муосир аз ҷониби онҳо, ҷорӣ намудани технологияҳои рақамӣ дар раванди таълим, таҳкими заминаи моддиву техникӣ, ҳамкориҳои байналмилалӣ, табодули илмии омӯзгорону донишҷӯён, корҳои илмиву таҳқиқотӣ ва тадбирҳои тарбиявӣ ҳанӯз ба тақвият ниёз доранд”.

Таваҷҷуҳ ба маориф айни замон таваҷҷуҳ ба пешравист. Ин ҳарфро ҳар фарди ватандор бояд донад. Сарвари давлат ҳама гуна саҳлангориро дар мавриди фароҳамории муҳити мусоит бобати таълиму тарбия омили пасравӣ ва таназзули кӯдак баррасӣ карда, аз шаҳрвандон даъват ба амал оварданд, ки дар таълиму тарбияи фарзанд саҳлангор набошанд: “Бояд гуфт, ки сабаби асосии бадбахтии ҳар як миллат ва давлат эътибор надодан ба сифати мактабу маориф, саҳлангорӣ кардан ба тарбияи кӯдак аз хурдсолӣ ва фароҳам наовардани муҳити мусоид барои таълиму тарбия мебошад. Яъне то вақте, ки тамоми ҷомеа ба мактаб ва низоми маориф рӯй наоварад, миллат дастнигар, хору зор, таҳқиргашта ва афроди он моил ба ҳама гуна ҷиноятҳои сангину пешгӯйинашаванда боқӣ хоҳанд монд. Аз ин лиҳоз метавон хулоса кард, ки сифати давлат на ба шумораи аҳолӣ, балки ба сифати аҳолӣ вобаста мебошад”.

Ба қавли Пешвои миллат, агар мактабу маориф ва марказҳои илмомӯзӣ набошанд, пешравию пирӯзӣ ҷои худро ба пасравию мағлубӣ ва тантанаи ҷаҳлу хурофот медиҳанд. Инсон пайваста дар такомул аст ва яке аз вижагиҳои зотии ӯст, ки тавассути мактаб сатҳи ҷаҳонбинии худро ба боло мебарад. Бинобар ин, мактабро бояд эҳё гардонида, таваҷҷуҳи хурду бузургро аз нав такмил диҳем. Чунки ноогоҳӣ дар ҷаҳлу торикӣ зистанро тақозо хоҳад кард. Сарвари давлат зикр намуданд, ки дар дунё кишварҳое ҳастанд, ки аз ҳисоби фурӯши идеяҳо ва ихтироот буҷети давлатро ғанӣ мегардонанд: “Ҳамеша дар хотир бояд дошт, ки ҳамаи пешравию пирӯзии ҳар як давлат ва ҷомеаро мактабу маориф ва илму дониш таъмин мекунад. Масалан, ман як кишвареро медонам, ки чандон бузург нест, вале аз лиҳози иқтисодӣ ва технологӣ бисёр пешрафтаву неруманд аст. Зеро ин давлат ҳар сол фақат аз фурӯши идеяҳо ва кашфиёту ихтироот, ки маҳсули ақли шаҳрвандони он мебошанд, 35 миллиард доллар фоидаи соф ба даст меорад”.

Марказҳои фарҳангӣ ва дигар иқдомоти ба фарҳанг вобаста чун мактабу маориф бояд дастгирӣ ёбад. Агар мо ба масоили фарҳангӣ кам таваҷҷуҳ кунем, театру китобхонаву осорхонаҳо ва боғу гулгаштҳою қасрҳои фарҳангӣ камодам мемонанд ва ҳар яке аз онҳо рисолати хешро анҷом дода наметавонанд. Чун ин марказҳою муассисаҳо кори хешро анҷом дода натавонанд, шаҳрванд мағзшӯйӣ мешавад ва тафаккури ӯро хурофот ҷойгузин месозад. Бинобар ин, Сарвари давлат дар Паёми навбатӣ низ тазаккур доданд, ки фарҳанг ҳастии миллат аст. Агар фарҳанги хосси миллате аз таваҷҷуҳ бозмонад, заиф мешавад ва чун ин фарҳанг, ки мутааллиқ ба миллат аст, дар ҳоли заъфу навмедӣ ҷои хешро ба фарҳанги бегона медиҳад, чунки табиати инсон ҳамеша ба фарҳанг ниёзи ҳамешагиро дорост: “Фарҳанги миллӣ, ки заиф шуд, ҷояшро фарҳанги бегона пур мекунад”.

Сарвари давлат ба масъулину роҳбарони шаҳру навоҳии кишвар дастур доданд, ки дар маҳалли фаъолияти хеш мактаби мусиқиро таъсис дода, бобати ҷалб намудани кӯдакону наврасон ба мусиқӣ бетараф набошанд. Гузашта аз ин, фаъолияти беморхонаю дуконҳои доруфурӯшӣ ва дигар муассисаҳои тиббӣ дар мадди назари Пешвои миллат қарор гирифта, таваҷҷуҳ ба сифати маводи доруворӣ ва ба роҳ мондани самти истеҳсоли онҳо дар дохили кишвар баррасӣ шуданд. Дар Паёми навбатӣ зикр гардид, ки норасоии мутахассисони соҳаи тиб ва паст будани сифати маводи доруворӣ айни ҳол ба мушоҳида мерасад.

Ҷавонон дар таъбири Пешвои миллат, қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол мебошанд. Маҳз онҳо масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт. Ҷавононанд, ки нисбат ба Ватан меҳру муҳаббати хосса дошта, дӯст доштани онон самимист. Бинобар ин, онҳо ба арзишҳо ва муқаддасоти миллӣ арҷ мегузоранд ва сиёсати пешгирифтаи давлату Ҳукумати мамлакатро бо ҳисси баланди миллӣ ва эҳсоси худшиносиву худогоҳӣ дастгирӣ мекунанд: “Мо аз ҷавонони кишвар умеди бузург дорем, ташаббусҳои созандаашонро минбаъд низ ҳамаҷониба дастгирӣ мекунем ва аз фаъолияти онҳо ба хотири рушду таҳкими давлатдории миллиамон ҳамеша қадрдонӣ менамоем. Ҳоло 61 фоизи шумораи умумии кормандонро дар кишвар ҷавонон ташкил медиҳанд. Ин нишондиҳанда дар хизмати давлатӣ 49 фоиз мебошад. Мо минбаъд низ ба ҷавонон ҳамчун неруи боэътимод ва такягоҳи устувор таваҷҷуҳ хоҳем кард, зеро ояндаи миллату давлат аз онҳо вобаста мебошад”.

Дар Паёми навбатии Сарвари давлат эҳтиром ва арҷгузорӣ нисбат ба занону бонувон таъкид гардид. Тибқи маълумоте, ки дар Паёми навбатӣ омадааст, айни замон 25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил медиҳанд. Дар замони истиқлолият соҳибмаълумот гардидани духтарон бамаротиб афзуд. Алҳол, зиёда аз 280 ҳазор нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд. Бо ибтикори Пешвои миллат квотаи президентӣ дар кишвар амал мекунад, ки бобати ба таҳсил фаро гирифтани духтарон аз минтақаҳои дурдаст беҳтарин роҳнамо буд, ҳаст ва мемонад: “Аз оғози ҷорӣ гардидани квотаи президентӣ, яъне дар 28 соли охир 11 ҳазору 600 нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро бо квотаи президентӣ хатм кардаанд. Илова бар ин, зиёда аз 35 ҳазор духтарону бонувон муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷиро хатм карда, соҳибмаълумот шудаанд”.

Зани муосир дар ҷаҳони технология ва прогресс вазифаҳову ваколатҳои хешро моҳирона роҳандозӣ менамояд. Ҳоло вай мисли пештара на танҳо ба оила ва фарзандонаш, балки ба касби худ низ таваҷҷуҳ кардааст. Инчунин, зани муосир ҳаёти худро худаш ба нақша мегирад. Дар ҷаҳони муосир зан бо мард ҳуқуқи баробар дорад ва айни замон бо кӯшишҳои пайвастаи Пешвои миллат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон андешаи маҳбуссозии занону бонувон чандон устувор нест. Бинобар ин, таносуби тафовутии зану мард зимни фаъолият бояд баррасӣ нагардад ва ҷомеаи рушдкарда ҳамонест, ки дар он марду зан дар як мизон баррасӣ мешаванд. Аммо дар дилхоҳ ҷомеа ҳастанд нафароне, ки ҳуқуқи занону ҷавононро мехоҳанд поймол бинмоянд ва ин гуна фишору таадӣ дар саросари дунё ба мушоҳида мерасад. Бинобар ин, Сарвари давлат бобати баррасии насли ҷавони ҷомеаи Тоҷикистон иктифо намуда, аз ҷумла занону бонувонро аз таҳмили афкори хурофотӣ огоҳ намуданд: “Мо аз ҷавонони кишвар умеди бузург дорем, ташаббусҳои созандаашонро минбаъд низ ҳамаҷониба дастгирӣ мекунем ва аз фаъолияти онҳо ба хотири рушду таҳкими давлатдории миллиамон ҳамеша қадрдонӣ менамоем. Ҳоло 61 фоизи шумораи умумии кормандонро дар кишвар ҷавонон ташкил медиҳанд. Ин нишондиҳанда дар хизмати давлатӣ 49 фоиз мебошад. Мо минбаъд низ ба ҷавонон ҳамчун неруи боэътимод ва такягоҳи устувор таваҷҷуҳ хоҳем кард, зеро ояндаи миллату давлат аз онҳо вобаста мебошад”.

Масъалаи мубрами Паёмҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ташаббусҳои созандаи Пешвои миллат дар арсаи байналмилалӣ иборат мебошанд. Ин гуна ташаббусҳо бобати тағйирёбии иқлим ва дар иртибот бо Созмони Милали Муттаҳид ироа гардида, минбаъд низ бо ташкили ҳамоишҳои сатҳи байналмилалӣ матраҳ хоҳанд шуд. Гузашта аз ин, дар Паёми навбатӣ сатҳи муносибатҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо кишварҳои узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва дигар созмонҳои сатҳи ҷаҳонӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтаанд: “Тоҷикистон дар заминаи сиёсати хориҷии «дарҳои кушода» ва таҷрибаи ҳамкории беш аз се даҳсола бо кишварҳои Аврупо, Амрико, Осиё, Ховари Миёна ва давлатҳои дигар қитъаҳои дунё омодагии хешро ҷиҳати идомаи таҳкими муносибатҳои гуногунҷанба бо онҳо ҳам дар сатҳи дуҷониба ва ҳам дар қолабҳои бисёрҷониба изҳор мекунад. Бо ин мақсад, мо аз тавсеаи робитаҳо, бахусус, дар самтҳои рушди «иқтисоди сабз», ҳифзи муҳити зист, технологияҳои навин, ҷалби сармоя ва тиҷорат истиқбол менамоем”.

Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нақши созандаро дар ҳаёти иқтисодӣ-иҷтимоии кишвар дорост. Баррасии авзои сиёсии минтақа ва ҷаҳон ба мо имкон фароҳам меорад, ки таҳдидҳои глобалии муосирро омӯхта, бобати ҳифзи манфиатҳои миллӣ аз хатарҳои ҷаҳонӣ андеша намоем. Бо итминони комил метавон гуфт, ки Паёми навбатии Пешвои миллат барномаи рӯйимизии ҳар фарди ватандӯст буда, дар интихоби роҳи дурусти рушду тараққӣ кумак хоҳад кард.

Ширин Қурбонова, - доктори илмҳои таърих, муовини КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар АМИТ

(Дар ҳошияи Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар”)

“Дар қалби ҷавонон ҳамчун қувваи асосии пешбарандаи ҷомеа бедор намудани ҳисси ватандӯстиву ватанпарастӣ, арҷгузорӣ ба забон, таъриху фарҳанг ва тамаддуни миллӣ, баланд бардоштани нақш ва мавқеи онҳо дар ҷомеа аз ҷумлаи вазифаҳои муҳимми давлату ҳукумат мебошад”.

Эмомалӣ Раҳмон

28-уми декабри соли 2024 дар маҷлисгоҳи бинои нави Парламенти Тоҷикистон бо Паёми навбатии худ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба вакилони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, намояндагони корпусҳои дипломатии муқими Тоҷикистон, васоити ахбори омма ва ҷомеаи кишвар муроҷиат намуданд.

Боиси тазаккур аст, ки Паёми солонаи Президенти кишвар ҳамчун дурнамо ва шиори рӯзмарраву муосир дар роҳи таҳким ва густариши ҳаёти сиёсиву иқтисодӣ, иҷтимоию фарҳангии Тоҷикистони соҳибистиқлол ба шумор рафта, аз ҷониби Пешвои муаззами миллат натиҷаҳои ҷолиби фаъолияти солонаи самтҳои мухталифи сиёсати дохиливу хориҷии Тоҷикистон ироа гардида, ҳамзамон барномаву стратегияҳои соҳавии самтҳои сиёсати дохиливу хориҷии кишвар барои солҳои оянда муайян карда мешаванд.

Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми имсолаи худ дар баробари зикр намудани нуқтаҳои ҳаётан муҳими самти сиёсати дохиливу хориҷии Тоҷикистон, ба қишри фаъолтарини ҷомеа – ҷавонон, ки дар оянда ҳамчун давомдиҳандагони кору пайкори қишри калонсоли кишвар маҳсуб меёбанд, таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуданд. Чи тавре ки Пешвои миллат дар Паёми худ таъкид намуданд, фардои давлату давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлолро маҳз ҷавонони масъулиятноку ватандӯст ба зимма хоҳанд гирифт. Зеро ташаббусу иқдомҳои созандаи ҷавонон ҳамеша аз ҷониби Ҳукумати Тоҷикистон ҷонибдорӣ мегарданд.

Қайд кардан ба маврид аст, ки дар амал татбиқ намудани сиёсати давлату Ҳукумати кишвар, хусусан таваҷҷуҳи бевоситаи Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нисбат ба ҷавонон, ҳанӯз аз солҳои аввали соҳибистиқлолӣ мушоҳидагардидааст. Сарвари тозаинтихоби кишвар Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазъияти ҳассоси сиёсӣ ва иҷтимоии кишвар дар солҳои аввали истиқлолият нигоҳ накарда, 2-юми феврали соли 1993 мулоқоти аввалини худро бо намояндагони ҷавонони кишвар доир намуданд. Роҳбари давлат дар солҳои соҳибистиқлолӣ ба масъалаи беҳдошти некуаҳволии ҷавонон дар раванди таълиму тарбия, соҳиби ихтисос, касбу ҳунар ва мақоми худро соҳиб шудани ҷавонон дар ҷомеа, инчунин ба масъалаи баланд бардоштани ҳисси баланди ватандориву ватандӯстии ҷавонон диққати махсус додаанд. Аз ҷумла, бо ташаббуси Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз соли 1997 ҷудо гардидани квотаи президентӣ, дар соли 1998 таъсис ёфтани ҷоизаи ба номи “Исмоили Сомонӣ”, аз соли 1998 инҷониб таҷлил гардидани “Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон” ҳамасола санаи 23-юми май, аз фонди махсуси Роҳбари давлат таъсис додани степендияи байналмилалии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дурахшандагон” аз соли 2008, инчунин сохтану ба истифода додани толору майдончаҳои варзишӣ аз иқдомоти беназири Пешвои миллат ҷиҳати ҷалб намудани ҷавонону наврасон ба донишу илмомӯзӣ, дастгириву ҳавасмандгардонии ҷавонони донишманду кордон дар самти илму техника ва варзиш, бедор намудани руҳияи баланди ватандӯстӣ, арҷгузорӣ ба таъриху фарҳанги волои миллати тоҷик ва тарбияи дурусти кадрҳои ҷавон барои ояндаи дурахшони Тоҷикистон ба шумор мераванд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо дар назардошти вазъияти тағйирёбандаи ҷаҳони муосир таъкид ба он намуданд, ки ҷавононро зарур аст худ ва дигаронро аз хатару таҳдидҳои мафкуравии радикализму ифротгароӣ, терроризму хуруфотпарастӣ эмин нигоҳ дошта, ҷиҳати таъмини амну субот, ҳифзи истиқлолияту ваҳдати миллии кишвар ҳамеша омода бошанд.

Дар воқеъ, шиддат гирифтани бозиҳоиманфиатҷӯёнаи кишварҳои абарқудрат, низоъу даргириҳои кишварҳои гуногуни олам, фарогиршавии фарҳанги бегонаву бегонапарастӣ, таҳдиду хатарҳои терроризму ифротгароӣ, таассуби диниву хурофотзадагӣ, имрӯз моро водор месозад то дар зеҳни ҷавонони имрӯза ҳисси худшиносии миллӣ, ифтихори баланди ватандорӣ, арҷгузорӣ ба арзишҳои миллиро ҷойгир намуда, нагузорем, ки фирефтаи ақидаҳои фарҳанги бегона, хурофотпарастӣ ва шомили ягон созмону ҳаракатҳои террористиву ифротгаро гарданд.

Аз ин лиҳоз, дар ҷавоб ба дастгириву ғамхориҳои беназиру мунтазами Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҷавонониморо зарур аст бо дарки баланди масъулиятшиносӣ ва қарзипурифтихори фарзандии худ Ватанро дӯст дошта, аз дастовардҳои беназири даврони соҳибистиқлолии кишвар ифтихор намоянд, ба қадри сулҳу амнва Ваҳдату ягонагии он расида, бо саъю талоши ҷавононаи худ барои ҳифзи тамомияти арзии Тоҷикистоназ ҳама хавфу хатарҳои омилҳои номатлуби ҷаҳони муосир, ҳамешаомода бошанд.

Салимов А.Ҳ. - ходими калони илмии шуъбаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақили Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии худ, ки ба таври муфассал самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишварро дар соли 2024, дар муқоиса бо солҳои сипаришуда натиҷагирӣ намуданд, воқеан як дастурамали муҳим, як барномаи мукаммал андар тарҳрезии як нақшаи низомноки солона ҷиҳати иҷрои вазифаву уҳдадориҳо барои ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон ба ҳисоб меравад.

Махсусан, Пешвои миллат дар баробари таъмини амнияти миллӣ, рушди устувори соҳаи иқтисоди ватанӣ бинобар сабаби канда шудани таҳвили молу маҳсулоти воридотӣ, рақамикунонии тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ, рушди сармояи инсонӣ, баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум ва созгор кардани шароит барои зиндагии шоистаи онҳо ва ғайра ба масоили стратегии кишвар: маориф, илм ва фарҳанг аҳамияти вижа дода, барҳақ зикр намуданд, ки то “тамоми ҷомеа ба мактаб ва низоми маориф рӯй наоварад, миллат дастнигар, хору зор, таҳқиргашта ва афроди он моил ба ҳама гуна ҷиноятҳои сангину пешгӯйинашаванда боқӣ хоҳанд монд”.

Дар робита бо ин гуфта, Пешвои миллат омӯзгорро шахсияти калидии низоми таълиму тарбия муаррифӣ намуданд. Зеро, маҳз ӯ ташаккулу возеҳдиҳандаи ҷаҳонбинии шогирдон, такмилдиҳандаи маҳорату малакаи касбӣ, забондонӣ, ватанпарастии хонандагону донишҷӯён, маншаи худшиносию худогоҳӣ, ҳимоятгари манфиатҳои миллӣ, илмомӯзию рушди тафаккури созандагии насли наврасу ҷавон маҳсуб меёбад. Аз ин рӯ, имрӯз омӯзгорони мо бояд новобаста аз зинаи таҳсилот ба талаботи ҷомеаи муосир ва фазои ҷаҳонии таҳсилот сатҳу сифати дониш, касбияти худро мутобиқ гардонанд. Тарбиятдида, хушахлоқ, босавод, зирак, ҳушёр, тавонманд, забондон, масъулиятнок ва содиқ ба касби худ бошанд. Қобилияти кор кардан бо воситаҳои технологияи муосирро дошта бошанд ва дар раванди баргузории машғулиятҳои дарсӣ, семинару конференсияҳои илмӣ-назариявӣ аз онҳо самаранок истифода баранд. Аз ганҷинаи маънавии гузаштаи миллат, аз арзишҳои фарҳанги моддию маънавии ниёкони худ дониши зарурӣ дошта, хотираи таърихиашон ғанӣ бошад, то дар раванди тарбияи дурусти шогирдон ба хатоӣ роҳ надиҳанд, шогирдони соҳибкасб, боистеъдод, ихтироъкору навоварро тарбия намояд. То дар мағзи холигӣ пайдо нагардад ва онро бо андешаҳои хурофотию таассубангез, тарғиб ва парастиши фарҳанги бегона пур нагардонанд. Зеро “сабаби асосии бадбахтии ҳар як миллат ва давлат эътибор надодан ба сифати мактабу маориф, саҳлангорӣ кардан ба тарбияи кӯдак аз хурдсолӣ ва фароҳам наовардани муҳити мусоид барои таълиму тарбия мебошад”.

Ҳамзамон, мағрурӣ, худписандӣ, бадбинӣ, канаандӯзӣ, тамаллуқкорӣ ва дигар сифатҳои нораворо нисбат ба шогирдон дар сиришти худ ҷоё надиҳанд, то ба раванди таълиму тарбия, руҳу равони онҳо асари бад нагузоранд. Аммо ба хотири иззату эҳтиром доштанаш дар назди шогирдон фосиларо байни худ ва онҳо риоя дорад. Камбудиҳояшонро одобона, вале дар алоҳидагӣ ба шогирдон ошкоро гӯяд, барои ислоҳашон маслиҳатҳои судманд диҳад. Бавижа, ҳангоми ҷавоб додан ба саволҳои пешниҳодкардаи шогирдон худро дағал, сахтгир ва пурвиқор нишон надиҳад. Ба саволҳо ҷавоби мувофиқ дода, талаботи хонандаро қонеъ гардонанд.

Бо дарназардошти вазъи кунунии ҷомеаи муосир аз андешаҳои Пешвои миллат чунин идея дар тафаккур инъикос меёбад, ки миллати босаводу дурандеш воқеан таъмингари амнияту субот, муттаҳидӣ ва ягонагӣ мебошад. Чунки дар ҷаҳони пуртазоди имрӯза фақат насли наврасе, ки дониши мукаммали таърихӣ дошта, аз мактаби ахлоқмеҳварӣ ва фарҳангсолории гузаштагони худ сабақ андӯхтааст, касбу пешаҳои замонавиро хуб азхуд карда, хешро ба муҳити нави ҷамъиятӣ мутобиқ гардонидааст, метавонад дар оянда рушди босуботи иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии ҷомеаро таъмин намояд.

Дар маҷмуъ, ҳамасола дар баробари баланд бардоштани музди маоши кормандони соҳаҳои маорифу илм ва фарҳанг, ки ба беҳтар гаштани шароити зист ва сатҳу сифати зиндагиашон мусоидат менамояд, нуктаҳои калидии зерин, ки бозтоби худро дар Паём ёфтанд, барои дурнамои рушди ин соҳаҳои калидӣ нақши муассир мегузоранд. Чунки ин се соҳаҳо бо ҳам робитаи ногусатанӣ доранд ва онҳо пайваста тақвият ва рушддиҳандаи якдигаранд. Аз ҷумла:

- вобаста ба талаботи ҷомеаи техногенӣ дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ таъсис додани факултет ва кафедраҳои технологияи инноватсионӣ ва рақамикунонӣ;

- аз рӯйи ихтисосҳои барои ҷомеа ниёзманд сафарбар кардани ҷавонони болаёқату соҳибистеъдод дар бонуфузтарин муассисаҳои олии кишварҳои хориҷ;

- барои ташаккули дараҷаи касбияти омӯзгорону кормандони соҳаҳои илму фарҳанг ҷорӣ намудани технологияҳои рақамӣ дар раванди таълим, таҳкими заминаи моддиву техникии муассисаҳо, ҳамкориҳои байналмилалӣ, табодули илмии омӯзгорону донишҷӯён, корҳои илмиву таҳқиқотӣ ва тадбирҳои тарбиявӣ;

- таҷдиди назар кардан ва ба Ҳукумати мамлакат пешниҳод намудани лоиҳаи «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021 – 2030»;

- дар ҳар як деҳоти кишвар, ки аҳолияш аз 100 хоҷагӣ зиёд мебошад, бунёд кардани муасссиаи томактабӣ ва аз ин марҳилаи синну солӣ ба роҳ мондани омӯзиши забонҳои хориҷӣ ба кӯдакон;

- ташаккул ва тақвият додани тафаккури кошифӣ ва ихтироъкории наврасону ҷавонон ба хотири фурӯши идеяҳои созанда ба ширкатҳои бузургтарини дунё ба хотири ба даст овардани фоидаи соф;

- дар амал воқеъбинона татбиқ кардани идеяи пешниҳодкардаи Ҷаноби Олӣ андар масъалаи “сифати давлат на ба шумораи аҳолӣ, балки ба сифати аҳолӣ вобаста мебошад”;

- фарҳангро ҳастии миллат эътироф кардан ва вобаста ба раванди болоравии сатҳи маънавиёти ҷомеа такони бузург бахшидан ба рушди фарҳанг, ҳифзи меросу анъана ва суннату арзишҳои миллӣ. Зеро вақте ки “фарҳанги миллӣ, ки заиф шуд, ҷояшро фарҳанги бегона пур мекунад”;

- барои фароғат ва болидахотирии аҳолии минтақаҳои кишвар фаъол гардонидани кори рӯзмарраи муассисаҳои фарҳангӣ. Дар робита бо ин, дар Паём Пешвои миллат роҳбарони шаҳру ноҳияҳоро вазифадор карданд, ки то ҷашни 35-солагии Истиқлоияти давлатӣ дар маркази ҳар як шаҳру ноҳия барои истеъдодҳои наврасу ҷавон як мактаби мусиқӣ сохта, ба истифода диҳанд;

- аз ҷониби роҳбарони шаҳру ноҳияҳо таъсис додани китобхонаҳо, шабакаҳои махсуси телевизионӣ, таъмир ва азнавсозии ёдгории таърихиву фарҳангии дараҷаи миллӣ ва байналмилалидоштаи минтақаҳо;

- ҳифзи арзишҳои таърихиву фарҳангии миллат ва муаррифии боз ҳам бештари онҳоро дар арсаи байналмилалӣ ҳадафмандона идома дода шавад. Махсусан, пешниҳоди маводи зарурӣ ба ЮНЕСКО ба хотири таҷлили 2550-солагии Эъломияи ҳуқуқи башари Куруши Кабир мавриди татбиқ қарор гирад;

- таъмини аҳолӣ ба шуӯли пурмаҳсул ва ғайра.

Самиев Б.Ҷ. – доктори илмҳои фалсафа, профессор, мудири шуъбаи фалсафа ва фарҳанги Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таъмини рушди устувори кишвар, таҳкими сулҳу субот ҳам дар минтақа ва ҳам дар арсаи байналмилалӣ нақши калидӣ дорад. Бо дарназардошти ҷолишҳо ва таҳдидҳои муосир Тоҷикистон талош дорад, ки манфиатҳои худро ҷиҳати пешбурди сиёсати хориҷӣ дар ҳамбастагӣ бо ҷомеаи ҷаҳонӣ, ки имкон фароҳам меорад, ба ҳадафҳои созанда вобаста ба тавсеаи ҳамкориҳои бисёрҷониба ва ҳалли мушкилоти доғи ҷаҳонӣ мусоидат намояд.

Яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати хориҷии Тоҷикистон иштироки фаъолона дар равандҳои глобалӣ мебошад, ки ба ҳалли масъалаҳои муҳимтарини умумибашарӣ нигаронида шудааст. Моҳи июни соли равон дар шаҳри Душанбе Конфронси сеюми байналмилалии об баргузор гардид, ки он дар пешбурди ташаббусҳои кишвари мо дар соҳаи идоракунии захираҳои об марҳалаи назаррас гардид.

Дар соли 2025 Тоҷикистон дар якҷоягӣ бо Созмони Милали Муттаҳид нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳоро баргузор хоҳад кард, ки дар он масоили тағйири иқлим ва ҳифзи манобеъи об баррасӣ мешавад. Ин чорабиниҳо ӯҳдадориҳои Тоҷикистонро дар ҳалли масъалаҳои экологии марбут ба тағирёбии иқлим ва хатарҳои офатҳои табиӣ таъкид мекунанд.

Яке аз вазифаҳои асосӣ идомаи ҳамкорӣ дар чаҳорчӯби раванди оби Душанбе, ки ба ҳифзи захираҳои об ва пиряхҳо нигаронида шудааст, мебошад. Барои ноил шудан ба ин ҳадафҳо Тоҷикистон ният дорад, ки ҳамкориҳои байналмилалиро тавассути татбиқи ташаббусҳое, ки ба коҳиш додани таъсири тағйири иқлим мусоидат мекунанд, фаъолона таҳким бахшад. Дар ин замина, як ҷузъи муҳими стратегияи сиёсати хориҷӣ рушди муносибатҳо бо кишварҳои Осиёи Марказӣ дар асоси эътимод ва самимият боқӣ мемонад. Ин ба таҳкими фазои сулҳу субот мусоидат намуда, рушду пешрафти муштаракро дар минтақа таъмин менамояд.

Тоҷикистон ҳамчунин густариши равобит бо кишварҳои узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (ИДМ)-ро яке аз авлавиятҳои муҳими худ медонад. Мамлакати мо дар давоми зиёда аз се даҳсола ба мустаҳкам намудани муносибатҳои гуногунсоҳа бо мамлакатҳои Аврупо, ИМА, Осиё, Шарқи Наздик ва дигар минтақаҳо тайёр будани худро намоиш дод. Сиёсати дарҳои кӯшода барои ҳамкориҳои судманд ҳам дар сатҳи дуҷониба ва ҳам дар форматҳои бисёрҷониба шароит фароҳам меорад.

Ба рушди “иқтисоди сабз”, ҷорӣ намудани технологияҳои нав, ҳифзи муҳити зист, инчунин ҷалби сармоя ва таҳкими робитаҳои тиҷоратӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир карда мешавад. Ин соҳаҳо ба ҷанбаҳои муҳими ҳамкориҳо бо шарикони байналмилалӣ табдил меёбанд. Илова бар ин, ҳифзи ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои шаҳрвандони Тоҷикистон дар хориҷ аз кишвар яке аз вазифаҳои аввалиндараҷаи давлат боқӣ мемонад.

Тоҷикистон ҳамкориҳоро бо созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ, аз ҷумла СММ, Созмони ҳамкории Шанхай, Созмони Аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ, Созмони ҳамкории исломӣ ва дигар сохторҳо идома медиҳад. Ин муносибатхо ба иштироки фаъолонаи мамлакати мо дар процессхои чахонй ва мустахкам шудани роли он дар арсаи байналхалкй мусоидат мекунанд.

Ҳамин тариқ, сиёсати хориҷии Тоҷикистон ба ноил шудан ба ҳадафҳои дарозмуддати рушди устувор, таҳкими суботи минтақавӣ ва пешбурди манфиатҳои кишвар дар арсаи байналмилалӣ нигаронида шудааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон минбаъд низ ҷиҳати тавсеаи ҳамкориҳои созанда ва ояндадор бо ҷомеаи ҷаҳонӣ ва шарикони байналмилалӣ чораҳои зарурӣ меандешад.

Бедилзода Ҳ - мудири шӯъбаи масоили сиёсии муносибатҳои байналмилалии ИФСҲ-и ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ

(Дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон)

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳар сол ҳама комёбиҳову пешравиҳо ва муваффақиятҳоро дар бахши сиёсати дохилӣ ва сиёсати хориҷии кишвар ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ироа менамояд, ки имсол дар таърихи 28 декабри соли 2024, ин маъракаи муҳимми сиёсӣ баргузор карда шуд ва самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар солҳои минбаъда муайян карда шуд.

Самтҳои муҳимми хоҷагии халқи кишвар дар паёми навбарӣ мавриди баррасӣ қарор дода шуда, Пешвои миллат бештар ба арзишҳои миллӣ ва худшиносиву худогоҳӣ дар роҳи эъмори давлатдорӣ ва ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ гуфта гузаштанд.

Масъалаҳои калидӣ, ки дар меҳвари паёми навбарӣ таваҷҷуҳро зиёдтар ҷалб менамуд, ин пеш аз ҳама ташаббусҳои ҷаҳонии мамлакат, аз ҷумла эълон гардидани соли 2025 ҳамчун соли ҳифзи пиряхҳо, ҳифзу қироати “Шоҳнома”-и безаволи Абдулқосим Фирдавсӣ, диди тоза ва пажуҳишҳои саривақтӣ дар шинохти “Наврӯз”, иқтисоди рақамӣ ва инноватсия, аз худ намудани забонҳои хориҷӣ, мубориза бар зидди падидаҳои номатлуб, аз ҷумла одамрабоӣ, терроризм, мубориза бар зидди коррупсия, инчунин ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ, ҳурмату эҳтиром миёни ҷавонон ва калонсолон, эҳтиром ба зан – модар, этикаи касбӣ, маърифати молиявии шаҳрвандон ва варзишу ҷавонон ва дигар масъалаҳои муҳим буданд.

Дар ҳар давру замон ҷавонон нерӯи созандаи халқҳову миллатҳо ва давлатҳо будаанд ва аз ҷониби сарварони сиёсии оқилу донишманд ва роҳнамову мушфиқу ғамхор дастгирӣ ёфтаву ба қуллаҳои баланди илму дониш ва маърифат мерасиданд, ки ин ҳама ғамхориҳову кӯмакҳову имтиёзҳо нисбати ҷавонон ва наврасон дар тӯли 33 соли давлатдории Президенти маҳбуби кишварЭмомалӣ Раҳмон мушоҳида мешаванд.

Таҳсили беш аз 117 ҳазор ҷавонони боистеъдоди мамлакат дар донишгоҳҳои бонуфузи 42 кишвари пешрафтаи ҷаҳон нишондиҳандаи сатҳи баланди таваҷҷуҳи хоссаи Пешвои миллат нисбат ба ҷавонон мебошад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми навбатӣ ба намояндагони халқ иброз доштанд, ки имрӯз 42 ҳазору 400 нафар ҷавонони мо дар 42 давлати мутараққии ҷаҳон таҳсили илм доранд, ки 13 ҳазор нафар ё беш аз 30 фоизи онҳоро духтарон ташкил медиҳанд. Агар аз паём то паём нишондодҳои омориро назар афканем, мебинем, ки ҳатман навигарие, ибтикоре, дастгирие, пешравие аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбат ба ҷавонон ба мушоҳида мерасад ва ҳатман қадам ба қадам ҷавонон ба сӯйи ояндаи дурахшон мениҳанд ва ҳамеша дар тарафи тобон ҳастанд.

Яке аз дигар ташаббусҳои созандаироҳбарияти олии кишвар нисбати ҷавонону наврасон ин таъсиси озмунҳо мебошад, ки Пешвои миллат оиди ин масъала дар паёми навбатӣ андешаҳои худро ироа намуданд ва аҳамияти ин озмунҳоро шарҳ доданд. Аз ҷумла озмуни «Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст», «Илм фурӯғи маърифат» ва «Тоҷикон – оинаи таърихи миллат», ки то имрӯз 2 миллиону 60 ҳазор нафар шаҳрвандони кишвар, хусусан, наврасону ҷавононро дар бар гирифта, қариб 1000 нафар соҳиби шоҳҷоиза, ҷойҳои намунавӣ ва ҷоизаҳои пулӣ гардидаанд, ки ин низ ҷиҳати ҳавасманд намудани ҷавонону наврасон як нишондоди назаррас мебошад.

Чи гунае, ки Сарвари кишвар ҳамеша таъкид медоранд, “Ояндаи Тоҷикистон дар дасти ҷавонон аст”, ин шиори доимамалкунанда роҳбарони вазоратҳову идораҳоро пайваста ҳушдор месозад, ки барои омода намудани кадрҳои баландихтисос ва бо ҷойи кор таъмин кардани онҳо омода бошанд.

Дар паёми навбатӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон роҷеъ ба ин самт иброз намуданд, ки барои ҳалли ин масъала вазоратҳои меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, рушди иқтисод ва савдо, маориф ва илм, Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, дигар вазорату идораҳои марбута бояд барномаи миёнамуҳлати барои соҳаҳои иқтисодиёти мамлакат тайёр кардани кадрҳои соҳибихтисосро аз ҳисоби ҷавонон таҳия ва амалӣ намоянд. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки кадрҳои баландихтисос ва кордону корсоз дар кадом самте набошад, корро сифатан хубу аъло месозанд ва ҳусни амалро зиёда мегардонанд.

Сарвари давлат бо андешаҳои созанда, маслиҳатҳои омӯзанда ва ҳисси баланди масъулият қалби ҷавононро ҳамчун қувваи асосии пешбарандаи ҷомеа бедор намуда, ҳисси ватандӯстиву ватанпарастӣ, арҷгузорӣ ба забон, таъриху фарҳанг ва тамаддуни миллӣ, баланд бардоштани нақш ва мавқеи онҳо дар ҷомеа аз ҷумлаи вазифаҳои муҳимми давлату Ҳукумат бедор месозанд. Аз нигоҳи некбинонаи Роҳбари кишвар ҷавонон қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол буда, таъкид менамоянд, ки “..маҳз ҷавонон масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт”.

Дар гузориши худ Президенти кишвар таъкид намуданд, ки “Мо ифтихор дорем, ки ҷавононамон нисбат ба Ватан меҳру муҳаббати самимӣ доранд, Ватанро сидқан дӯст медоранд, ба арзишҳо ва муқаддасоти миллӣ арҷ мегузоранд,иродаи мустаҳкам доранд ва сиёсати пешгирифтаи давлату Ҳукумати мамлакатро бо ҳисси баланди миллӣ ва эҳсоси худшиносиву худогоҳӣ дастгирӣ мекунанд”. Дар муқоиса ба солҳои қаблӣ ҳақиқатан ҳисси ватандӯстии ҷавонони Тоҷикистон баландтар мегардад ва шуҷоату матонат, далериву ҷасурӣ, завқи баланди корбарӣ ва кордонии онҳо бештар мушоҳида мешавад.

Баҳри ҳавасманд гардонидан ва бовар кунонинади ҷавонон ва инчунин бовар доштани Пешвои миллат аз нерӯи бузурги ҷавонон бо дили пур ва умеди комил дар паёи навбатӣ қайд намуданд, ки “Мо аз ҷавонони кишвар умеди бузург дорем, ташаббусҳои созандаашонро минбаъд низ ҳамаҷониба дастгирӣ мекунем ва аз фаъолияти онҳо ба хотири рушду таҳкими давлатдории миллиамон ҳамеша қадрдонӣ менамоем”.

Мувофиқи таҳлилҳо ва нишондиҳандаҳои назаррас имрӯз 61 фоизи шумораи умумии кормандонро дар кишвар ҷавонон ташкил медиҳанд, ки ин нишондиҳанда дар хизмати давлатӣ 49 фоиз мебошад ва ин аз кишвари ҷавон ва ҷавонпарвар будани Тоҷикистон дарак медиҳад. Пешвои муаззами миллат ҳамчун як сиёсатмадори сатҳи ҷаҳонӣ ҷавононро дар рӯҳияи хештаншиносӣ тарбият намуда, ҳамчун мутахассиси варзида ҷиҳати таҳсили онҳо дар дохили кишвар ва хориҷӣ кишвар саҳми арзандаи худро мегузоранд ва аз ин сабаб аз ҷавонон боварии комил доранд, ки мо ҷавонон бояд ҳамеша барои ҳифзи марзу буми кишвар омода бошем ва бо завқи баланд ва ниятҳои неки бегазанд барои эҳтироми волидайн ва тарбияти фарзанд камари ҳиммат бубандем ва ҳамчун ҷавони саодатманди кишвар зираку ҳушманд ва муҳофизи асили ин сарзамини аҷдодиамон бошем.

Президенти кишвар бар замми мушкилоти дигари ҷойдошта дар ҳар паём ба намояндагони халқ ҷойгоҳи ҷавононро бо як ҳисси баланди худшиносӣ ва хештаншиносӣ мавриди таҳлилу баррасӣ қарор медиҳанд ва дар баробари ин, ҷаҳони пуртазоду ноороми муосир ҷавонони кишварро водор месозад, ки аз таҳаввулоти босуръати сайёра ҳамеша огоҳ бошанд, худ ва ҳамсолонашонро аз таъсири мафкураи радикаливу ифротӣ ва хурофотпарастӣ эмин нигоҳ доранд, барои ҳифзи истиқлолу озодии сарзамини аҷдодӣ, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ ҳамеша омода буда ва зираку ҳушёр бошанд.

Ҷавононро мебояд, ки барои эътимод ва боварии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон минбаъд низ бо илму донишҳои замонавӣ, касбу ҳунарҳои муосир ва саъю талоши навҷӯёнаи худ барои рушди илму инноватсия ва боз ҳам таҳким ёфтани нуфузи кишварамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми арзишмандаи хешро гузоранд ва барои ҳамешагӣ пайравони асили Пешвои миллат бошанд.

Зиёзода Субҳиддин Насриддин, - номзади илмҳои филология, раиси Шурои олимони ҷавони АМИТ, мудири шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Дӯст доштан, эҳтиром кардан, ба қадри ранҷу заҳмат ва меҳру муҳаббати модар расидан қарзи инсонии ҳар як фарзанд аст. Беҳуда нест, ки дар таърихи ҳамаи тамаддунҳои ҷаҳонӣ эҳтироми волидайн яке аз меъёрҳои меҳварии ахлоқӣ буда, мақому мартабаи модар аз ҳама баланд аст. Модар офарандаи ҳаёт, пайвандгари наслҳо, сарчашмаи меҳру муҳаббат ва нерубахши рӯҳу ҷон мебошад. Маҳз ба ҳамин хотир, мардуми тоҷик ва умуман, аҳли башар ба ин тимсоли беҳамтову ҷовидона арҷ мегузоранд, бузургии ӯро ситоиш менамоянд ва дар наздаш ҳамеша сари таъзим фуруд меоранд.

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҳақиқат зан модар бузургтарин неъмат, барои ҳар як фарзанд аст. Бешак, модар аввалин мураббии башарият аст ва тарбияи инсон аз домони поки ӯ оғоз мешавад. Зан мураббии инсон аст, аммо на мураббӣ ва муаллиме, ки фақат сухан гӯяд, балки ҳамчун модар тамоми хислатҳои неки инсониро ба кӯдак ба таври табиї наќл намояд. Аз ин ҷост, ки шеваи рафтору ахлоқи модар дар сифати идроки фарзанд таъсири бевосита мегузорад.

Маҳз модар дар қалби фарзандон тухми меҳру муҳаббат, дӯстиву рафоқат ва некиву накӯкориро мекорад, то оянда насли наврас чун шахсони масъулиятшиносу меҳнатқарин, ободкору инсондӯст ва ватанпарвар ба камол расад. Ин нақши созандаи модар дар камолоти шахсияти фарзанд ба ҳисоб меравад. Ва солеҳтарин фарзандон онҳое ҳастанд, ки бо аъмоли неку писандида боиси ифтихори падару модари худ шаванд.

Ҳар модаре, ки соҳиби саводу дониш ва таҷрибаву ҷаҳонбинӣ мебошад, фарзанди ў ҳам босаводу хушахлоқ ба воя мерасад. Ҳатто сатҳи забондонии фарзанд аз сатҳи забондонии модар вобаста аст, зеро халқ беҳуда нагуфтааст, ки «Нотиқ он кас шуд, ки аз модар шунид».

Зан модари тоҷик имрӯз дар баробари тарбиятгари насли наврас буданаш боз дар баробари мардон дар тамоми сохторҳои давлатӣ барои пешрафту шукуфоии кишвари азизамон заҳмат мекашад. Дар солҳои охир ширкати занон дар умури идорӣ ва соҳаҳои дигар равнақи тоза ёфта, имрӯз қувваи асосии соҳаи маориф бонувон мебошанд, ки мо зикри ин нуқтаро дар Паёми Пешвои миллат дучор меоем: «Дар соҳаи маориф 73 фоиз бонувону занон фаъолият мекунанд. Боиси хушнудист, ки имрӯз дар ҷодаи илм беш аз 37 фоизи занони донишманд ва бомаърифати тоҷик, пурмаҳсул заҳмат мекашанд». Бояд қайд намуд, дар ягон таълимоти исломӣ зикр нагардидааст, ки занон нисбат ба мардон ҳуқуқи пастро соҳибанд ва ҳақ надоранд, ки ҳамқадами ҷомеа бошанд. Баръакс ягон дини дигар мисли ислом барои занҳо ҳуқуқи бештарро қоил нест. Бо дарназардошти мақом ва ҷойгоҳи зан дар дини мубини ислом ва аз нигоҳи дорои мавқеи вежа будани зан – модар дар давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ будани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин масъала ҳамеша дар мадди назари Пешвои миллат қарор дошта, маҳз дар ин хусус дар Паём чунин таъкид карданд: «Бовар дорам, ки модарону занони муҳтарам ва бонувону хоҳарони азизи мо минбаъд низ барои тарбияи наслҳои ояндасозу ободгари халқамон, таҳкими оила, ба хотири рушди давлат ва ободии Ватан заҳмат мекашанд.

Ҳамин тавр, зан – модар дар таълиму тарбияи фарзандон нақши калидӣ дошта, ӯ ягона шахсест, ки тамоми ҳастияшро барои пешрафти фарзанд, ташаккули шахсияти ӯ заҳмат мекашад. Зан – модар аввалин мураббии тамоми инсоният аст».

Ироаи Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» бори дигар собит намуд, ки дастгирии занону бонувон ва баланд бардоштани мавқеи онҳо дар ҷомеа дар сиёсати Пешвои муаззами миллат мавқеи хоса дорад.

Бори дигар мо бонувону занони саодатманди Тоҷикистони азиз аз нуктаҳои дар Паёми мазкур дарҷгардида рӯҳу илҳоми тоза гирифта, бо азми устувор, иродаи ќавӣ ва нерўи тољикона дар баробари мардон баҳри рушду инкишофи тамоми соҳаҳои кишвар камари ҳиммат мебандем.Зикри ҳарфҳои уммедбахшанда собитгари он аст, ки рушди кишвар ва умури давлатдориро бидуни нерўи зеҳниву иродаи қавии занон тасаввур кардан ғайримкон аст.

Паёми мазкур бори дигар ифодагари он буд, ки занону бонувони Тоҷикистонро илму дониш ва маърифати комил бояд зевар бошад ва дар меҳвари фаъолияташон қарор бигирад.Танҳо бо эҳсоси баланди масъулият метавон бо такя ба нерўи занон умеди рўзгори беҳтареро кард.

Дар Паёми мазкур зикр карда шуд, ки “..тайи солҳои соҳибистиқлолӣ Ҳукумати мамлакат бо мақсади дастгирии занону бонувон ва баланд бардоштани мавқеи онҳо дар ҷомеа бисёр тадбирҳои судмандро амалӣ намудааст”.

Нуктаи мазкурро мо занону бонувон комилан тасдиқ менамоем, зеро маҳз соҳибистиқлолӣ сабаб гардид, ки зан дар ҷомеаи Тоҷикистон мақоми хоса касб намояд, ҷойгоҳи зан дар раванди сиёсии кишвар марҳила ба марҳила рушд ва густариш ёбад, занон бо кордонию маҳорати баланд ва маърифати сиёсӣ саҳми беандозаи худро барои ободию гулгулшукуфии кишвар гузоранд.

Самараи соҳибистиқлолии кишвар аст, ки занону бонувон имрӯз на танҳо дар соҳаҳои иҷтимоӣ, балки соҳаҳои дигари хоҷагии халқи мамлакат, ба монанди нақлиёт, энергетика, алоқа, сохтмону меъморӣ, кӯҳкорӣ, бонкдорӣ, ҳифзи ҳуқуқ ва сафҳои Артиши миллӣ софдилонаю содиқона хизмат намоянд. Бо дарки ин масъала Пешвои миллат зикр намуданд, ки “Ҳоло дар кишвар 25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил медиҳанд”.

Ҳамзамон иброз гардид, ки имрӯз беш аз 110 ҳазор бонувону занони кишвар ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул мебошанд. Илова бар ин, дар замони соҳибистиқлолӣ зиёда аз 280 ҳазор нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд, яъне соҳиби маълумоти олӣ гардидаанд. Аз оғози ҷорӣ гардидани квотаи президентӣ, яъне дар 28 соли охир 11 ҳазору 600 нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро бо квотаи президентӣ хатм кардаанд. Илова бар ин, зиёда аз 35 ҳазор духтарону бонувон муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷиро хатм карда, соҳибмаълумот шудаанд. Ҳоло аз 214 ҳазор нафар донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти олии касбии кишвар 90 ҳазор нафар ё 42 фоизро духтарон ташкил медиҳанд.

Пешвои миллат бо боварии комил иброз доштанд, ки “Мо ба азму ирода ва масъулиятшиносии бонувону духтарони тоҷик ҳамчун неруи бузурги ҷомеа эътимоди комил дорем ва дастгирии ҳамаҷонибаи онҳоро идома медиҳем”.

Пешвои муаззами миллат дар яке аз суханрониҳояшон зикр намуда буданд, ки “..дар ҳама иқдом ва дастовардҳои таърихӣ хидмати занону модарон, ки ақлу заковаташон таҷассуми маънавиёти гаронбаҳои халқи кӯҳанбунёди мо мебошад, басо бузург аст”. Аз ин гуна суханҳои волое, ки Пешвои миллат бобати мақому манзалати занону бонувон иброз намудаанд, метавон ҳазорон намуна пайдо кард.

Пас, моро мебояд, ки бо дарки амиқи ин суханҳо, махсусан муҳтавои Паёмҳои Пешвои муаззами миллат баҳри рушди ҳамаҷонибаи кишвар саҳм гузошта, мақому манзалати Тоҷикистон ва зани тоҷикро дар арсаи ҷаҳонӣ боло бардорем.

НУРАФШОН БОЗОРОВА - ДОКТОРАНТ PhD-И БАХШИ 3-ЮМИ ИНСТИТУТИ ЗАБОН ВА АДАБИЁТИ БА НОМИ РӮДАКИИ АМИТ

Зан- модар ин сарчашмаи ҳаёт аст. Дар Тоҷикистон, мақому манзалати занон дар давраи соҳибистиқлолӣ хеле боло рафтааст. Онҳо на танҳо дар корҳои хона, балки дар рушди соҳаҳои мухталиф, аз ҷумла маориф, илм, тиб, фарҳанг ва соҳибкорӣ нақши муҳим доранд.

Асосгузори Сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми имсолаи худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ироа намудаанд, ки дар фарҳангу тамаддуни мо – тоҷикон иззату эҳтироми зан – модар ҳамеша ҷойгоҳи хос дорад. Президент қайд намуданд, ки мақому манзалати занону бонувон ва нақши онҳо дар эъмори давлати муосир ва рушди ҷомеа маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ воқеан боло рафтааст.

Имрӯз занону духтарон қисми муҳими соҳаҳои гуногуни касбиро дар кишвар ташкил медиҳанд, аз ҷумла:

25% хизматчиёни давлатӣ;

73% кормандони соҳаи маориф;

71% кормандони соҳаи тиб;

47% кормандони соҳаи фарҳанг;

37% олимон;

30% соҳибкорон.

Дар баробари ин қайд намуданд, ки имрӯз беш аз 110 ҳазор бонувону занони кишвар ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул мебошанд. Дар замони соҳибистиқлолӣ зиёда аз 280 ҳазор нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд, яъне соҳиби маълумоти олӣ гардидаанд. Аз оғози ҷорӣ гардидани квотаи президентӣ, яъне дар 28 соли охир 11 ҳазору 600 нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро бо квотаи президентӣ хатм кардаанд. Илова бар ин, зиёда аз 35 ҳазор духтарону бонувон муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷиро хатм карда, соҳибмаълумот шудаанд. Ҳоло аз 214 ҳазор нафар донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти олии касбии кишвар 90 ҳазор нафар ё 42 фоизро духтарон ташкил медиҳанд. Мо ба азму ирода ва масъулиятшиносии бонувону духтарони тоҷик ҳамчун неруи бузурги ҷомеа эътимоди комил дорем ва дастгирии ҳамаҷонибаи онҳоро идома медиҳем.

Хотиррасон бояд, кард ки 9 марти соли равон мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо намояндагони ҷомеа ва ходимони дин дар арафаи моҳи шарифи Рамазон баргузор гардид. Дар мулоқот масъалаҳои вобаста ба ҳаёти иҷтимоӣ, маънавиёту маърифатии мардуми мамлакат ба таври шоиста ва зарурӣ матраҳ гардид. Президент дар ин масъала бо маврид таъкид намудаанд: “Бегонашавии одоб ва расму ойини либоспӯшӣ – бегонашавии фарҳангист, ки истиқлоли фикрӣ, ҳувияти миллӣ ва фарҳангии миллатро халалдор месозад”. Аз ин лиҳоз, мо бояд ба хотири ҳифзи асолат ва арзишҳои миллӣ воридшавии либосҳои ба ном динӣ, аммо ба урфу одат ва фарҳанги мо бегонаро пешгирӣ намоем.

Имруз ҳам дар баромади худ, ишора карданд, ки бонувону занон ва модарону духтарони азизи мо дар амалисозии талаботу муқаррароти қонунҳои миллӣ, пешгирӣ кардани бегонапарастӣ, аз ҷумла сару либос ва ойинҳои барои мардуми мо бегона, ба камол расонидани наслҳои солим, таҳкими сулҳу субот дар ҷомеа, пешрафти давлат ва ободии Ватан минбаъд низ саҳми арзишманди худро мегузоранд. Зеро онҳо эҳёкунандаву нигоҳдоранда ва тарғибкунандаву посдорандаи беҳтарин суннату анъанаҳои миллӣ ва расму оинҳои асилу бостонии халқамон мебошанд.

Хулосаи сухан ин аст, ки занону духтарон пешбарандаи оила дар ҷомеа мебошанд. Зан-модар аввалин устодест, ки инсонро ба роҳи рост ҳидоят мекунад. Аз ин рӯ, барои занону модарон зарур аст, ки фарзанди худро дар руҳияи ватандустӣ, худшиносии миллӣ, пос доштани расму ойин, забону фарҳанг, либоси миллӣ тарбия кунанд. То ки насли ояндасоз бофарҳанг, боаҳлоқ ва боарзиш ба камол расад ва дар пешрафту шукуфоии ҷомеа саҳми арзанда гузорад.

Дороншоева Н.Ш. - н.и.с., мудири шуъбаи ШМА ва Канадаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

(Фарҳанги МИЛЛӢ - муҳимтарин ишора дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 28.12.2024).

Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 28 декабри соли 2024 баргузор карда шуд. Дар паёми навбатӣ масъалагузорию арзёбии самтҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар дар солҳои гузашта баррасӣ гардида, самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар солҳои минбаъда ироа карда шуд.
Дар таҳлили зер мо масъалаи фарҳангро баён мекунем, зеро чун ҳамеша фарҳанг дар меҳвари Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дошта, бори дигар
Тавре зикр гардид, тайи 33 соли истиқлоли давлатӣ дар кишвар 18 театр, 50 қасри фарҳанг, 14 мактаби санъат, 126 китобхона, 61 боғи фарҳангу фароғат ва 20 осорхона бунёд карда шуд, ки имрӯз ҳамаи онҳо ба мардуми Тоҷикистон хизмат карда истодаанд.

Бо вуҷуди корҳои амалигардида, ҳоло дар кишвар 75 муассисаи садамавӣ ва 368 муассисаи таъмирталаби соҳаи фарҳанг вуҷуд дорад, ки ин масъала ҳалли фавриро тақозо менамояд.

Масъалаи мактабҳои мусиқӣ дар шаҳру ноҳияҳо солҳои охир яке аз мавзӯъҳои асосӣ ба ҳисоб меравад. Дар ин робита Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон низ соли 2024 гуруҳи корӣ ташкил намуда, барои муайян намудан ва бартараф кардани мушкилиҳо ба шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ҳайатро сафарбар намуд.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки то имрӯз баъзе шаҳру ноҳияҳо ҳатто мактаби мусиқӣ надоранд, ё инки мактабҳои мусиқӣ ба талаботи замонавӣ ҷавобгӯ нестанд. Инчунин ҳолатҳое низ ба мушоҳида мерасад, ки бархе объектҳо ё биноҳои мактабҳои мусиқӣ аз ҷониби масъулини шаҳру ноҳияҳо ғайримақсаднок ва дар дигар шаклҳо истифода бурда мешаванд.
Пешвои миллат ба роҳбарони шаҳру ноҳияҳо дастур доданд, ки то ҷашни 35 - солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар маркази ҳар як шаҳру ноҳияи мамлакат барои истеъдодҳои наврасу ҷавон як мактаби мусиқӣ сохта, ба истифода диҳанд.

Президенти кишвар ба раисони вилоят ва шаҳру ноҳияҳо ишора карда, таъкид намуд, ки муассисаҳои соҳаи фарҳанг бояд дар маркази диққати онҳо қарор дошта бошанд.
Албатта, бартараф намудани камбудиву норасоиҳо ва рушди муассисаҳои фарҳангӣ ба рушди маънавиёти ҷомеа, ҷаҳонбинии солим ва пешгирӣ аз хурофоту ҷаҳолат мусоидат менамояд.

Мувофиқи нишондоди Паёми ироагардида, имрӯзҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ сохтмон ва барқарорсозии 14 муассисаи соҳаи фарҳанг идома дорад.
Сохтмони бинои Вазорати фарҳанг ва Театри миллӣ дар пойтахти мамлакат босуръат идома дошта, Пешвои миллат иброз кард, ки дар назар аст, иншоотҳои мазкур дар рӯзҳои ҷашни 35-умин солгарди истиқлоли давлатӣ, ки ба соли 2027 рост меояд мавриди баҳрабардорӣ қарор дода шавад.

Бунёди биноҳои мазкур дар қалби пойтахт ва тибқи нақшаи сатҳи байналмилалӣ тарҳрезӣ гардида, бори дигар далели он аст, ки фарҳанг аз авлавиятҳои сиёсати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорад.

Дар давраи соҳибистиқлолӣ маблағгузорӣ ба соҳаи фарҳанг низ инкишофи бемайлон ёфтааст. Гуфта мешавад, агар соли 2000-ум аз буҷети давлатӣ барои соҳаи фарҳанг ва варзиш ҳамагӣ 13 миллион сомонӣ ҷудо шуда бошад, пас дар соли 2024-ум ин нишондиҳанда 1 миллиарду 716 миллион сомониро ташкил додааст.

Ҳамзамон, Президенти кишвар ба Вазорати корҳои хориҷӣ ва Вазорати фарҳанг дастур додаанд, ки ҷиҳати баргузории ҷашнвораи 2550 - солагии Эъломияи ҳуқуқи башари Куруши Кабир дар қароргоҳи ЮНЕСКО чораҳои заруриро роҳандозӣ намоянд.
Таҷлил ва баргузор намудани чорабиниҳо дар сатҳи байналмилалӣ, хоссатан дар қароргоҳи ЮНЕСКО, ки бонуфузтарин созмони ҷаҳонии фарҳангӣ ба ҳисоб меравад, нуфузу эътибори Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам бештар менамояд.

Ҷолибтарин ва муҳимтарин нуқтаи зикргардида дар бахши фарҳанг зимни ироаи Паёми Президенти кишвар ба андешаи банда ҳамчун муҳаққиқи ҷавон ин ишора ба рушди "ФАРҲАНГИ МИЛЛӢ" буд. Зикр карда шуд, ки мо бояд фарҳанги миллиро рушд диҳем. Агар рушд надиҳем дигар фарҳангҳо ҷои онро мегиранд.

Ин нуқта хеле муҳим мебошад, зеро бори аввал ҷанбаҳои миллигароӣ ва афзалиятҳо ба миллияти фарҳангӣ дар сатҳи олӣ ироа мегардад. Мутахассисону фарҳангшиносони мумтози кишвар бар ин андешаанд, ки на ҳама вақт фарҳанги имрӯзаи кишварҳои ҳудуди Хуросони Бузурги таърихӣ бо вуҷуди форс-тоҷик буданашон ба манфиатҳои миллии мо созгор ҳастанд. Мо имрӯз ҷанбаҳои миллии фарҳангро, ки ба хусусиятҳои этникӣ, миллӣ ва давлатӣ мувофиқ ҳастанд интихоб кунему рушд диҳем.

Мо дар шароити ниҳоят мураккаби бархӯрди фарҳангҳо қарор гирифтаем, аз ин рӯ таваҷҷӯҳ ба арзишҳои фарҳангии хос миллӣ ва рушду инкишофи онҳо зарур ва саривақтӣ мебошад. Инчунин, агар дар чунин шароит мо сари ин мавзуъ корбарӣ ва таваҷҷуҳи ҷиддӣ накунем, дар фурсати наздик он аз ҷониби дигарон ғасб ва аз худ карда мешавад. Вақте дигар давлатҳо унсурҳои фарҳангии моро аз они худ муаррифӣ карда, ба Феҳрасти мероси фарҳанги ҷаҳонӣ ворид месозанд ба камаш дар 50-100 соли оянда дигар соҳиби карда гирифтани он амрест муҳол ва ношуданӣ. Зеро, тавре маълум аст имрӯз ЮНЕСКО дар асоси конвенсияҳое амал мекунад, ки ҳанӯз солҳои 1954, 1972 таҳия ва қабул гардидаанд ва аҳамияти худро гум накардаанд.

Ин масъала ҷои ҳайронӣ низ надорад, мо шоҳид ҳастем, ки санъати дутор соли 2021 аз ҷониби Ҷумҳурии Туркменистон ҳамчун унсури фарҳангии туркменҳо ба рӯйхати ҷаҳонии ЮНЕСКО ворид карда шуд. Аммо, дар асл номи худи ин унсури фарҳангӣ аз ду решаи калимаҳои сирф тоҷикии "ду" ва "тор" иборат буда, он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Ватан дорад.

Бо дарназардошти гуфтаҳои боло, афзалият мешуморам то кор дар самти унсурҳои фарҳангии миллии хоси миллати тоҷик бештару зиёдтар ҷоннок карда шавад, тамоми сохторҳои марбута ва масъули соҳа ташаббус нишон диҳанд ва идораҳо бояд мақсаднок истифода шаванд.
Номгӯи унсурҳои фарҳангии мо хеле зиёд аст. Мувофиқи Феҳристи миллии мероси фарҳанги ғайримоддӣ, ки аз ҷониби Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилоот таҳия шудааст, шумораи онҳо зиёда аз 500 ададро ташкил медиҳад.
То имрӯз (ба ҳолати моҳи декабри соли 2024) дар руйхати репрезентативии мероси фарҳанги ғайримоддии умумибашарии ЮНЕСКО (Representative list) 10 (даҳ) унсури фарҳангии ғайримоддии Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид аст, ки аз ин танҳо ду ададаш (Чакан ва фалак ) унсури сирф миллии тоҷикӣ ҳастанд.

Унсурҳои фарҳангии "Наврӯз", "Шашмақом", "Атласу адрас", "Латифаҳои Хоҷа Насриддин", "Кашидадӯзӣ ва абрешимбофӣ", "Куллиёти Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ", "Меҳргон" намунаҳое мебошанд, ки муштарак бо дигар кишварҳо ба ЮНЕСКО дохил карда шудаанд ва инашро ҳам бояд бигуем, ҳақиқати талх аст, ки муаллифи асосии номинатсияҳои он дигар кишварҳо (аз қабили Узбекистон, Туркия, Озарбойҷон, Эрон...) ҳастанд. (Нигаред ба сомонаи расмии Созмони ЮНЕСКО: www.unesco.org)
Ҷойгоҳи унсурҳои фарҳангии миллӣ дар сохтан, рушд ва такмили давлати миллӣ бисёр муҳим арзёбӣ карда мешавад.

Дар зимн Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Вазорати фарҳанг ва мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо дастур додаанд, ки ҷиҳати рафъи пурраи камбудиву мушкилиҳои ҷойдошта то ҷашни 35-солагии истиқлоли давлатӣ ва рушди фарҳанги миллӣ чораандешӣ намоянд.

Бо эҳтиром, Мирзошариф Абдусаломов - муҳаққиқ, Докторант PhD -и соли сеюми Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон. 28.12.2024.

(дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ аз 28 декабри соли 2024)

Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ, ки 28 декабри соли 2024 ироа гардид, баррасии вазъи илм ва масъалаҳои он мақоми аввалиндараҷа доштанд. Ин вобаста ба он аст, ки Пешвои муаззами миллат маҳз илм, ҷаҳонбинии илмӣ ва мактабу маорифро сабабгори рушди ҳар гуна ҷомеа медонанд ва аз рӯзҳои аввали роҳбарии худ илму маорифро ба ҳайси самти афзалиятнок дар сиёсати хирадмандонаашон қарор додаанд. Аз ин рӯ, пайваста ба илм рӯ оварданро воситаи асосии раҳоии ҳар як шахси алоҳида ва ҷомеа дар кул аз хурофот медонанд, ки танҳо ба ҷаҳолат мебарад ва бадбахтӣ меоварад.

Дар пайи ҳалли чунин мушкилоти ҷомеа олимони ҷумҳуриро зарур аст, ки беш аз пеш ба рушди ҷаҳонбинии илмӣ дар ҷомеа машғул гарданд ва тавассути таҳқиқоти илмии бунёдию татбиқӣ, оммависозии дастовардҳои илми муосир ҷиҳати расидан ба рушди устувори давлати соҳибистиқлоламон саҳмгузор бошанд. Аз ин рӯ, дар лоиҳаи «Барномаи миёнамуҳлати рушд барои солҳои 2026-2030», ки бо супориши Пешвои миллат дар муҳлатҳои кӯтоҳтарин бояд ба Ҳукумати мамлакат пешниҳод гардад, дар қатори рушди сармояи инсонӣ, пайванди илм бо истеҳсолот ва ташаккул додани иқтисоди ба дониш ва ихтироъкориву навоварӣ асосёфта, бояд ба масъалаи роҳҳои ташаккул ва рушди ҷаҳонбинии илмии сокинони кишвар низ таваҷҷуҳи аввалиндараҷа зоҳир карда шавад.

Ҳамчун намуна метавон қайд намуд, ки дар лоиҳаи Барномаи мазкур ҷиҳати рушди ҷаҳонбинии илмӣ дар ҷомеа бояд пешбинӣ карда шавад, ки дар таълими фанни фалсафа дар муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ ва олии касбӣ ислоҳот ворид карда шавад. Ин фан дар муасссаҳои таълимии зикршуда ҳоло, асосан, ҳамчун таърихи фалсафа таълим дода мешавад, ки ба ташаккули ҷаҳонбинии илмӣ мусоидат намекунад. Дар барномаи фанни фалсафа бояд таълими онтология, гносеология, ки пурра ба ҷаҳонбинии илмӣ такя мекунанд, манзари илмии олам, нигоҳи илмӣ ва миллӣ ба масъалаҳои ҷомеа, аз қабили худшиносии фардӣ ва гурӯҳӣ ва амсоли он пешбинӣ гардад. Таърихи фалсафа бошад, ки асосан то охирҳои асри 19 ҷараёнҳои идеалистиро фаро мегирад, бояд дар курсҳои болоӣ таълим дода шавад.

Аз масъалаҳои дигаре, ки Пешвои миллат дар Паёмашон оид ба илм ва масъалаҳои он зикр карданд, чунин самтҳоро зикр кардан мумкин аст:

- рушди илмҳои информатсионӣ ва дар асоси ин таъмин сохтани рақамикунонии иқтисодиёт ва тамоми соҳаҳои дигари дахлдори ҳаёти сиёсию иҷтимоии кишвар. Умед дорем, ки дар ин кор дастури Пешвои миллат ҷиҳати дар заминаи Донишкадаи технология ва менеҷменти инноватсионии шаҳри Кӯлоб таъсис додани Донишгоҳи инноватсия ва технологияхои рақамӣ нақши сазовор мегузорад;

- тақвияти омадасозии кадрҳои илмӣ. Вобаста ба ин ба мақомоти дахлдор, аз ҷумла ба Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дастур дода шуд, ки «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030» таҷдиди назар карда шуда, ба Ҳукумати мамлакат пешниҳод гардад. Дар иҷрои ин дастур зарур аст, ки камбудию норасоиҳое, ки дар ин самт зимни татбиқи барномаҳои ҳамсони қаблӣ вуҷуд доштанд, ҳатман ислоҳ карда шуда, барномаи таҷдидшуда дар заминаи омори объективию воқеъбинона оид ба иқтидори илмию молиявии муассисаҳои дахлдори илмию таҳсилоти олии касбӣ дар ҳоли ҳозир ва барои даҳ соли оянда таҳия карда шавад;

- тақвият бахшидани корҳои таълимӣ, илмӣ-таҳқиқотӣ, тарбиявӣ ва ҷорикунии технологияҳои рақамӣ дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, ки дар иҷрои он бояд дар қатори мақомоти дигар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон низ саҳмгузор бошад. Умед дорем, ки олимони Академия тавассути таълифи китобҳои дарсии насли нав ва дастуру воситаҳои таълимии муосир дар иҷрои ин кор саҳм гирифта, ҷиҳати тарбияи кадрҳои соҳиби дараҷаҳои илмӣ барои муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, махсусан барои муассисаҳои дар минтақаҳои ҷумҳурӣ воқеъбуда, кӯмак мерасонанд;

- идомаи иҷрои нақшаҳое, ки баъд аз мулоқотҳои Пешвои миллат бо аҳли илм ва маорифи кишвар таҳия ва тасдиқ гардидаанд. Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва сохторҳои он то ин дам барои амалисозии нақшаи чорабиниҳои тасдиқшуда тадбирҳои зиёде андешида, аксари мушкилоти ҷойдоштаро ҳаллу фасл намудаанд. Минбаъд низ ҳар як олим ва корманди Академия дар ин кор саҳми бештаре мегузорад.

Умед дорем, ки дастуру ҳидоятҳои Пешвои миллат барои ислоҳи камбудию мушкилоти зикршуда ва дигар вазифаҳои дар назди илми тоҷик гузошташуда дар муҳлатҳои муқараршуда ва бо сифати зарурӣ иҷро карда мешаванд. Ин ҷавоби сазовори олимони ҷумҳурӣ барои ғамхориҳои пайвастаи Пешвои муаззами миллат ва Ҳукумати мамлакат нисбат ба ходимони илмӣ ва ба соҳаи илму маориф дар маҷмуъ хоҳад буд, хусусан аз он, ки дар Паём дастур дода шуд, ки маоши вазифавии кормандони ин соҳаҳо боз ҳам зиёд карда шавад.

Дар маҷмуъ, иҷрои дастурҳо оид ба рушди илм ва соҳаи маориф, ки дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ аз 28 декабри соли 2024 омадаанд, як омиле мешавад, ки он дар муборизаи илм ва ҷаҳонбинии илмӣ бо хурофоту ҷаҳолат пирӯзии аввалиро таъмин хоҳад кард. Барои ин, қабл аз ҳама зарур аст, ки боварию эътимоди зерини Пешвои муаззами миллат аз ҷавонони кишвар тавассути тарбияи дурусти онҳо аз ҷониби омӯзгорону донишмандони ҷумҳурӣ амалӣ карда шавад: «Бовар дорам, ки ҷавонони ватандӯсти мо минбаъд низ бо илму донишҳои замонавӣ, касбу ҳунарҳои муосир ва саъю талоши навҷӯёнаи худ барои рушди илму инноватсия ва боз ҳам таҳким ёфтани нуфузи кишварамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми арзишманд мегузоранд».

Хуршед Зиёӣ - доктори илмҳои фалсафа, профессор, муовини директор оид ба илм ва таълими Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Дар Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, таъкид ба масъалаҳои таълиму тарбия ҳамчун асоси ҳуқуқӣ ва маънавии рушди ҷомеа, яке аз самтҳои муҳим ба ҳисоб меравад.

Асосҳои ҳуқуқӣ ва маънавии таълиму тарбия дар Паём ба андешаи мо чунин унсурҳоро дар бар мегиранд:

Асосҳои ҳуқуқӣ ва методологӣ:

- таъкид ба муҳимияти қонунгузории миллӣ дар соҳаи илму маориф, ки рушди таълиму тарбияро таъмин мекунад;

- риоя ва татбиқи баробарии ҳуқуқ ба таҳсил ва илм барои ҳамаи қишрҳои ҷомеа;

- ҳавасмандгардонии омӯзгорон, олимон ва баланд бардоштани сатҳи иҷтимоии онҳо;

- таъмини дастрасӣ ба навовариҳои илму техника ва технологияҳои муосир;

- бозбинии сохторҳои муассисаҳои соҳаи илму маориф, пеш аз ҳама ба сохтори Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон баргардонидани функсияҳои назоратии маориф ва аттестатсионикунонии кормандони илмӣ (ба андешаи мо дар сохтори Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар заминаи ташкилотҳои мавҷуда, таъсис додани сохторҳои алоҳидаи агентии назорат дар соҳаи илм ва маориф ва комиссияи олии аттестатсионӣ);

- таҳия ва дар сатҳи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудани барномаҳои ягонаи литсентсиякунонидашудаи «Антиплагиат» ва пешбинӣ намудани гузаронидани онҳо танҳо аз ҷониби муассисаҳое, ки дар назди онҳо шуроҳои диссертатсионӣ таъсис дода шудаанд ва дар ҳолати истисноӣ аз ҷониби агентии назорат дар соҳаи илм ва маориф;

- таҷдиди назар намудани санадҳои меъёрии ҳукуқӣ дар соҳаи илм, аз ҷумла ба андешаи мо: «Дар бораи Низомномаи шӯрои диссертатсионӣ, Тартиби додани дараҷаҳои илмӣ, Тартиби додани унвонҳои илмӣ ва Тартиби бақайдгирии давлатии диссертатсияҳои ҳимояшуда», ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 июни соли 2021, №267 тасдиқ шудаанд ва бе асосҳои зарурӣ тез-тез иваз намудани муқарраротҳои онҳо, ки ба пешрафти таҳқиқотҳои илмӣ монеа мшаванд;

- таҷдиди назар намудани “Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021 - 2030”.

Асосҳои маънавӣ:

- тарғиби арзишҳои миллӣ, ватанпарастӣ ва фарҳангӣ дар равандҳои таълиму тарбия;

- мустаҳкам намудани рӯҳияи худшиносӣ ва ифтихори миллӣ миёни ҷавонон;

- ахлоқи ҳамида, ҳисси масъулият ва тарбияи насли дорои маънавиёти баланд;

Паёмҳои Президенти Тоҷикистон ҳамеша ба рушди соҳаи маориф, илм ва маънавиёти ҷомеа ҳамчун кафили устуворӣ ва ояндаи миллат аҳаммияти махсус медиҳанд.

Дар Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон низ, рушди илм ва маориф ҳамчун яке аз самтҳои стратегии давлат таъкид гардидааст. Мазмуни асосии суханрониҳои марбут ба ин соҳа ба беҳтар намудани низоми таълим, рушди таҳқиқотҳои илмӣ ва омодасозии мутахассисони баландихтисос равона шудааст.

Нуктаҳои асосӣ дар соҳаи илму маориф дар Паём чунинанд:

- роҳбари давлат ҷавонони кишварро қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол номида, изҳор доштанд, ки ҷавонони ватандӯст минбаъд низ бо илму донишҳои замонавӣ, касбу ҳунарҳои муосир ва саъю талоши навҷӯёнаи худ барои рушди илму инноватсия ва боз ҳам таҳким бахшидани нуфузи кишварамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми арзишманд мегузоранд;

- рушди сармояи инсонӣ бо роҳи омӯзиш ва бозомӯзии кадрҳо доир ба технологияҳои иттилоотӣ дар дохил ва хориҷи кишвар ва баланд бардоштани маърифати истифодаи технологияҳои рақамӣ;

- дар низоми таълимии муассисаҳои тамоми зинаҳои таҳсилоти касбӣ равияи омода кардани барномасозон ва дигар ихтисосҳои зарурӣ барои рушди иқтисоди рақамӣ ва барномасозӣ;

- муҳайё кардани шароити беҳтарин барои тарбияи кадрҳо, пешниҳод намудани имтиёзҳои гуногун, ҳавасмандгардонии мутахассисони самти технологияҳои иттилоотӣ ва бозомӯзӣ дар муассисаҳои пешқадами хориҷӣ;

- зарурати ба роҳ мондани омӯзиши забонҳои хориҷӣ аз зинаи таҳсилоти томактабӣ, андешадани чораҳои қатъӣ ҷиҳати таҷдиди назар кардани стандартҳо ва нақшаву барномаҳои таълимӣ, ворид намудани воҳидҳои нави кории омӯзгорони забонҳои хориҷӣ, таҳияи маводи муосири таълимӣ, истифодаи босамари технологияҳои рақамӣ, усулҳои навини омӯзиши забон ва такмили маҳорати касбии омӯзгорон;

- эътибор надодан ба сифати мактабу маориф, саҳлангорӣ кардан ба тарбияи кӯдак аз хурдсолӣ ва фароҳам наовардани муҳити мусоид барои таълиму тарбия сабаби асосии бадбахтии ҳар як миллат ва давлат мебошад;

- рӯй наоварадани тамоми ҷомеа ба мактаб ва низоми маориф, миллатро дастнигар, хору зор, таҳқиргашта ва афроди он моил ба ҳама гуна ҷиноятҳои сангину пешгӯйинашаванда меоварад.

Вобаста ба ин нуктаҳо ба омилҳои зерин бояд таваҷӯҳ зоҳир намуд:

Муҳимияти илм ва маориф дар рушди ҷомеа: - илм ва маориф ҳамчун асоси пешрафти иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии кишвар арзёбӣ мегардад; - таъкид ба зарурати омодасозии насли наве, ки дорои дониши замонавӣ ва қобилияти ҳалли мушкилоти муосир бошад; - омӯзиши забонҳои хориҷӣ; - омода намудани кадрҳои баландихтисос дар дохил ва хории кишвар.

Инфраструктура ва сифати таълим:

- афзоиши сармоягузорӣ ба соҳаи маориф, аз ҷумла бунёди муассисаҳои таълимӣ, таҳкими заминаи моддӣ-техникӣ ва фароҳам овардани шароити беҳтар барои омӯзгорон ва олимон;

- таъмин намудани мактабҳо бо технологияи муосир, интернет ва маводи таълимии мувофиқ.

Рушди илмҳои табиӣ ва гуманитарӣ: - таваҷҷуҳи бештар ба илмҳои дақиқ, табиатшиносӣ, техникӣ ва инноватсионӣ;- њавасмандгардонии олимон барои гузаронидани таҳқиқотҳои дорои аҳаммияти миллӣ ва байналмилалӣ.

Баланд бардоштани сифати кадрҳо:

- ба роҳ мондани барномаҳои махсус барои омӯзгорон ва муҳаққиқон, аз ҷумла курсҳои такмили ихтисос ва таҷрибаомӯзӣ дар хориҷи кишвар;

- ҷалби ҷавонон ба таҳсилоти олӣ ва илмҳои таҳқиқотӣ тавассути барномаҳои грантӣ.

Арзишҳои миллӣ ва маънавият дар таълим:

- мувофиқ намудани мазмуни таълим ба арзишҳои миллии тоҷикона, фарҳанг ва анъанаҳои мардум; - парвариши ҷавонон бо рӯҳияи ватанпарастӣ, худшиносӣ ва эҳтиром ба таъриху фарҳанги миллӣ.

Дар маҷмӯъ, Паём ба аҳаммияти илм ва маориф ҳамчун воситаи асосии ташаккули ҷомеаи пешрафта ва рақобатпазир таъкид мекунад. Президенти кишвар рушди ин соҳаҳоро на танҳо вазифаи давлат, балки масъулияти умумии ҷомеа медонанд.

Дар Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳҳои баланд бардоштани сифати таълиму тарбия таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир карда шудааст. Президент муҳиммияти ин равандро ҳамчун асоси ташаккули шахсияти комил ва рушди устувори ҷомеа таъкид намуда, роҳҳои зеринро пешниҳод мекунанд, аз ҷумла:

1. Беҳтар намудани шароити моддӣ-техникӣ. - таъмин намудани муассисаҳои таълимӣ бо таҷҳизоти муосири таълимӣ, аз ҷумла компютерҳо, интернет ва дигар василаҳои технологияи иттилоотӣ; - сохтмони муассисаҳои нави таълимӣ дар минтақаҳои дурдаст барои фарогирии пурраи кӯдакон ба таҳсил; - мукаммалсозии китобхонаҳо бо адабиёти таълимӣ ва илмии муосир.

2. Баланд бардоштани мақоми омӯзгорон. - таъмини омӯзгорон бо шароити хуби корӣ ва баланд бардоштани музди меҳнат; - ташкили курсҳои такмили ихтисос барои омӯзгорон, то ки онҳо бо методикаҳои замонавии таълим шинос шаванд; - ҳавасмандгардонӣ ва қадрдонии омӯзгорони фаъол бо мукофотҳо ва унвонҳои ифтихорӣ.

3. Муҳтавои таълим ва тарбия. - таҷдиди назар дар барномаҳои таълимӣ бо мақсади ворид намудани фанҳои нав ва мазмунҳои илмиву амалӣ; - таъкид ба тарғиби арзишҳои миллӣ, худшиносӣ ва ватандӯстӣ дар мундариҷаи дарсҳо; - ҷорӣ кардани дарсҳои ахлоқ ва фарҳанг дар баробари илмҳои табиӣ ва техникӣ.

4. Ҷорӣ намудани технологияи инноватсионӣ. - истифодаи усулҳои фаъоли таълим, аз ҷумла таълими интерактивӣ, онлайн-платформаҳое барои дарсҳо ва системаҳои рақамӣ; - ташкили барномаҳои таълимии рақобатпазир барои ҳамгироӣ бо низомҳои байналмилалии маориф.

5. Пешбурди таҳсилоти фарогир. - фароҳам овардани шароити баробар барои таҳсилоти ҳамаи табақаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла кӯдакони имконияти маҳдуддошта; - таваҷҷуҳи махсус ба фарогирии духтарон дар минтақаҳои дурдаст бо таълим.

6. Нақши тарбия дар рушди шахсият. - ташаккули ҳисси масъулиятшиносӣ, эҳтироми қонун ва фарҳанг дар байни ҷавонон; - таъкид ба нақши оила, ҷомеа ва муассисаҳои таълимӣ дар раванди тарбияи ахлоқӣ ва маънавии наврасон; - ҷорӣ кардани чорабиниҳои тарбиявӣ, ки ҳисси худшиносӣ, ватандӯстӣ ва инсонгароиро тақвият медиҳанд.

7. Ҳамкорӣ бо созмонҳои байналмилалӣ. - густариши ҳамкориҳо бо созмонҳои байналмилалии маориф барои ҷорӣ намудани таҷрибаи пешрафта; -фароҳам овардани имкониятҳо барои таҳсили ҷавонон дар донишгоҳҳои хориҷӣ.

Дар маҷмӯъ, Президент таъкид мекунанд, ки барои баланд бардоштани сатҳу сифати таълиму тарбия бояд якҷоя бо оила, ҷомеа ва давлат амал карда шавад. Ҳадафи асосӣ омода намудани насли нав бо дониш, маърифат ва ахлоқи баланд барои ҳалли мушкилоти ҷомеаи муосир мебошад.

Бобоҷонзода Исрофил Ҳусейн, доктори илмҳои ҳукуқшиносӣ, дотсент Мудири шуъбаи масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

(бардошт аз Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» 28.12.2024)

Ҳамасола Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» ба Маҷлиси Олии кишвар ироа мегардад.

Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 28 декабри соли 2024 ироа гардид, таҳлиле мебошад, ки тамоми бурду бохт, муваффақияту музаффарият ва мушкилиҳоро дар самти сиёсати дохилию хориҷии кишвар дар 33 соли соҳибистиқлолии Ватани маҳбубамон дар бар мегирад. Зеро мардуми шарифи Тоҷикистон ба марҳилаи нави рушд ворид гардида, зери сиёсати хирадмандонаву некбинона ва дурандешонаи Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба сӯи ояндаи ободу осуда бо қадамҳои устувор пеш рафта истодаанд.

Дар Паёми имсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» доир ба дастгирии сиёсати давлатии ҷавон таваҷҷуҳи хосса зоҳир гардида, барои ин қишри ояндасози мамлакат як қатор имтиёзҳо пешбинӣ шуд.

Чи тавре, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паём қайд намуданд дар қалби ҷавонон ҳамчун қувваи асосии пешбарандаи ҷомеа бедор намудани ҳисси ватандӯстиву ватанпарастӣ, арҷгузорӣ ба забон, таъриху фарҳанг ва тамаддуни миллӣ, баланд бардоштани нақш ва мавқеи онҳо дар ҷомеа аз ҷумлаи вазифаҳои муҳимми давлату Ҳукумат мебошад.

Воқеан, ҳам ҷавонон қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол мебошанд ва маҳз онҳо масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт.

Пешвои муаззами миллат қайд намуданд, ки аз ҷавонони кишвар умеди бузург дорем, ташаббусҳои созандаашонро минбаъд низ ҳамаҷониба дастгирӣ мекунем ва аз фаъолияти онҳо ба хотири рушду таҳкими давлатдории миллиамон ҳамеша қадрдонӣ менамоем.

Инчунин қайд гардид, ки мо минбаъд низ ба ҷавонон ҳамчун неруи боэътимод ва такягоҳи устувор таваҷҷуҳ хоҳем кард, зеро ояндаи миллату давлат аз онҳо вобаста мебошад.

Дар баробари ин, ҷаҳони пуртазоду ноороми муосир ҷавонони кишварро водор месозад, ки аз таҳаввулоти босуръати сайёра ҳамеша огоҳ бошанд, худ ва ҳамсолонашонро аз таъсири мафкураи радикаливу ифротӣ ва хурофотпарастӣ эмин нигоҳ доранд, барои ҳифзи истиқлолу озодии сарзамини аҷдодӣ, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ ҳамеша омода бошанд.

Бовар дорем, ки ҷавонони ватандӯсти мо минбаъд низ бо илму донишҳои замонавӣ, касбу ҳунарҳои муосир ва саъю талоши навҷӯёнаи худ барои рушди илму инноватсия ва боз ҳам таҳким ёфтани нуфузи кишварамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми арзишманд мегузоранд.

Ҷавонон пайрави асили Пешвои муаззами миллат, давомдиҳандаи кору пайкори неки насли калонсони кишвар ва созандагони имрӯзу фардои Тоҷикистони биҳиштосоянд. Паёми Пешвои муаззами миллат, роҳнамо ва нақшаи корӣ барои расидан ба ҳадафҳои ниҳоии давлат ва саодати рӯзгори халқ, шукуфоиву пешрафти Тоҷикистони азиз, созандагиву бунёдкорӣ, пайки саодати фардо ва дар маҷмуъ роҳнамо барои ҳар яки мо сокинони шарафманди Тоҷикистони азиз аст.

Пас аз шунидани Паёми навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доир ба самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ ба Маҷлиси Олии кишвар маълумам гардид, ки ҳеҷ соҳае аз зери нигоҳи Сарвари кишварамон дур намондааст ва дастуру супоришҳое, ки дар ин Паём дода шуд барои рушду равнақ ёфтани кишвари мо махсусан дар соли 2025 ва дурнамои он барои солҳои сол мусоидат мекунанд.

Аз ин рӯ мо ҷавонон ва кулли сокинони кишварро мебояд, ки доир ба иҷрои дастур ва супоришҳои дар Паёми навбатии Пешвоии муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр гардида камари ҳиммат бандем ва заррае ҳам бошад саҳми худро дар шукуфоии кишвари азизамон Тоҷикистон гузорем.

ЮСУФЗОДА Шодоб Хӯҷамқул - Раиси Шурои олимони ҷавони Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи М. Баҳоваддинови АМИТ

Паёми нави Пешвои миллат, ки рӯзи 28-уми дкабри соли 2024 ироа шуд, саршори нуктаҳои муҳим, андешаҳои тоза, тарҳҳои стратегӣ, оянданигарии ҳакимона ва пандҳои ибратомӯз ва ҳидояткунанда буд. Пешвои миллат камбуду комёбиҳои солонаро дар бахшҳои сиёсат, иҷтисод, иҷтимоъ ва фарҳангу маорифи кишвар бо диққат таҳлилу арзёбӣ намуда, барои беҳтар кардани шароити зиндагӣ дастуру супоришҳои муфид ироа намуданд. Аз таҳлилу фактҳое, ки дар паёми имсола оид ба бахшҳои гуногуни кишвардорӣ баён гардид, бармеояд, ки фаъолияти як соли гузаштаи ҷомеаи Тоҷикистон қаноатбахшу умедворкунанда аст. Хабари афзоиши нишондиҳандаи ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти кишоварзии мамлакат аз 39 миллиард сомонӣ дар соли 2019 ба 73 миллиард сомонӣ дар соли 2024 баёнгари беҳтар шудани шароити зиндагии мардумро дорад. Президенти муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин дастовардро оғози кор дониста, ба “Ҳукумати мамлакат, Вазорати кишоварзӣ ва вазорату идораҳои дахлдор супориш доданд, ки дар шароити болоравии нархҳо дар бозорҳои ҷаҳонӣ барои боз ҳам баланд бардоштани сатҳи таъминоти аҳолӣ бо маҳсулоти ватанӣ Барномаи амнияти озуқавории мамлакатро барои панҷ соли оянда қабул ва амалӣ намоянд”. Ин як пешниҳоди бисёр муҳим ва зарурӣ аст, зеро беҳтар шудани шароити иҷтимоии аҳолӣ роҳро барои тақвияти системаи фарҳанг ва маориф мекушояд, зеро беҳбудии вазъи маъишӣ ва иҷтимоии муаллимон заминаро барои тарбия ва тайёр кардани кадрҳои баландихтисос фароҳам хоҳад кард. Иҷтимои инсонҳо низ монанди организми як инсон аст, ки дар сурати пайдо шудани иллат дар як узви бадан фаъолияти дигар узвҳо низ фалаҷ мегардад. Саъдии Шерозӣ беҳуда нафармудааст, ки:

Банӣ одам аъзои якдигаранд,

Ки дар офариниш зи як гавҳаранд.

Чу узве ба дард оварад рӯзгор,

Дигар узвҳоро намонад қарор.

Дар ин Паём Пешвои муаззам бар зарурати тарбияи кадрҳои баландихтисос таъкиди вижа намуда, диққати аҳли маорифро ба ин масъала ҷалб намуданд. Қобили зикр аст, ки сарнавишту сарбаландии миллатҳоро дар ҷаҳони муосир аз рӯи тасаллут ва дастрасиашон ба технологияҳои электронӣ ва истифода аз ҳуши маснуъӣ муайян мекунанд. Ҳар миллате, ки дар ин арса рушд накунад дар оянда ва дар тасмимгириҳои низоми байналмилалӣ ҳеч ҷойгоҳе нахоҳад дошт. Бино бар зарурати ҳамин мавзуъ ва вусъат бахшидан ба равандҳои инноватсионӣ ва истифодаи ҳамаҷонибаи имконияти технологияҳои рақамӣ дар иқтисодиёт Пешвои миллат ба дурустӣ пешниҳод намуданд, ки солҳои 2025-2030 дар Тоҷикистон Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия эълон карда шавад. Ба назар мерасад, ки Ҳукумат барои амалӣ намудани ин тарҳ чораҳои зарурӣ ва иловагӣ низ аз пеш андешидааст. Бино бар ин дар Паём матраҳ гардид, ки барои расидан ба ҳадафҳои номбурда дар заминаи Донишкадаи технология ва менеҷменти инноватсионии шаҳри Кӯлоб Донишгоҳи инноватсия ва технологияҳои рақамӣ таъсис дода шавад. Ин донишгоҳ дар оянда ба пойгоҳи асосии тайёр кардани мутахассисон дар самти инноватсия ва технологияҳои рақамӣ табдил хоҳад шуд.

Пешвои муаззами миллат дар идома эълон кард, ки Тоҷикистон ба марҳалаи нави тараққиёт ворид гардида, нақшаҳои бузурги созандагӣ дар ҳоли иҷро ҳастанд. Барои дастёбӣ ба ҳадафҳои калони стратегӣ ва саноатикунонии мамлакат ҳамзамон бояд мақсадҳои дигаре низ аз қабили ташкили корхонаҳои нав, таъсиси ҷойҳои нави корӣ, ташаккули иқтисоди сабз, баланд бардоштани фарҳанги андозсупорӣ ва пардохтҳои ғайринақдию элктронӣ, тақвияти эътимоди аҳолӣ ба низоми бонкдории кишвар, ташкили махзани ягонаи хизматрасониҳои давлатӣ ва истифода аз фанновариҳои зеҳни мансуъӣ амалӣ гардад. Тамоми ин ҳадафҳо аз тарафи вазорату ниҳодҳои дахлдор дар қолаби нақшаҳои панҷсола барномарезӣ хоҳад шуд. Ин тавсияҳо нишондиҳандаи огоҳӣ ва тадбиру хиради созандаи Пешвои миллат аст, ки барои амалӣ гаштани ҳадафҳои бузург шароит ва заминаҳои иҷроиши онҳоро низ дурандешона дар назар мегирад. Ин суннати дерина дар сифати подшоҳони пешдодӣ дар “Шоҳнома”-и Фирдавсӣ ба хубӣ зикр шудааст, ки бо кумаки ақлу дониш розҳои пӯшидаи ҷаҳонро ошкор намудаанд. Дар “Шоҳнома” Фирдавсӣ аз номи шоҳ Таҳмурас чунин мегӯяд:

Ҳар он чиз к-андар ҷаҳон судманд,

Кунам ошкоро, гушоям зи банд.

Шаке нест, ки дар тӯли асрҳо розҳои пӯшидаи ҳастӣ танҳо бо кумаки ақлу хиради инсон кушода шудаанд:

Нигаҳдори тан бошу они хирад,

Ки ҷонро ба дониш хирад парварад.

Дар Паёми имсола Пешвои миллат барои намуна аз кишвари кӯчаке ном бурд, ки бо такя бар илму дониш ва равнақи илму маориф дар ҷаҳон ҷойгоҳи баланде касб намуда, аз манфиатҳои миллии хеш моҳирона ҳимоят мекунад.

Мусаллам аст, ки анҷоми чунин корҳо ва нақшаҳои бузург ба ҷаҳонбинии васеи илмӣ, ахлоқи ҳамида ва маҳорати касбӣ ниёзманд аст, вагарна бе вуҷуди онҳо амалӣ кардани нақшаҳои калон ғайримумкин аст. Аз ин рӯ, Пешвои миллат масъалаи мактабу маорифро дар садри барномаҳои давлатӣ қарор дод ва бар зарурати ташаккулу такомули ин соҳа таъкид карду афзуд: “То вақте тамоми ҷомеа ба мактаб ва низоми маориф рӯй наорад, дастнигар, хору зор, таҳқиргашта ва афроди он моил ба ҷиноятҳою корҳои пешгӯинашаванда хоҳанд буд”. Дар ҳақиқат афроде, ки аз авзои замона огоҳии камтаре дошта бошанд, зудтар таҳти таъсири идеологияҳои бегона қарор мегиранд. Эроншоҳи Абулхайр дар ин замина байти зебое дорад, ки мегӯяд:

Накӯ гуфт дастури бо фарру зеб,

Ки нодон сабуктар пазирад фиреб!

Дар фарҷом изҳори умед мекунем, ки шаҳрвандони Тоҷикистон соҳибистиқлол бо эҳсоси масъулият тамоми бахшҳои Паёми имсоларо бо диққат мавриди омӯзиш қарор дода, баҳри иҷрои он камари ҳиммат бубанданд, зеро амалӣ шудани нуктаҳои он заминаро барои рӯзгори босаодати ҳар яки мо фароҳам хоҳад кард.

Зиҳӣ, Пешвои муаззами миллат ва поянда бод Тоҷикистони азиз!

Туро зебад шукӯҳи пешвоӣ!

Барои халқ мактаб мекушоӣ,

Ки аз мактаб барояд рӯшноӣ,

Муҳаббат, ишқ, дарси ошноӣ,

Ҳамин аст роҳу расми порсоӣ,

Туро зебад шукӯҳи пешвоӣ!

Зи мактаб халқи олам сарфароз аст,

Зи мактаб дидаву пешона боз аст,

Ба мактаб одамиятро ниёз аст,

Ки дар мактаб ҳазорон рамзу роз аст,

Барад аз дил ғубори бевафоӣ.

Касе мактаб кушояд раҳнамо аст,

Касе мактаб кушояд порсо аст,

Касе мактаб кушояд бовафо аст,

Касе мактаб кушояд бо Худо аст,

Ба мактабхона шоҳ ояд гадоӣ.

Аз он рӯзе, ки дунё мустанад шуд,

Аён дар чашми олам неку бад шуд,

Хиромон моҳ дар бурҷи Асад шуд,

Ҷаҳон обод аз нури хирад шуд,

Хирадмандист рамзи ориёӣ.

Аё фарзанди ман, боз о, ба мактаб,

Чу симурғе ба парвоз о, ба мактаб,

Зи Вахшу Ванҷу Дарвоз о, ба мактаб,

Зи Марву Балху Шероз о, ба мактаб,

Зи мактаб ақл гирад рӯшноӣ.

“Биёед, эй рафиқон, дарс хонем,

Ба бекорию нодонӣ намонем”,

Ки мо нури хирадро посбонем,

Зи Айнӣ соҳиби ному нишонем,

Фурӯзон шуд зи мактаб порсоӣ.

Беҳрӯзи Забеҳулло, - мудири шуъбаи адабиёти муосири Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакии АМИТ