Коррупсия дар замони муосир аз мушкилоти дохилӣ ба проблемаи байналмилалӣ мубаддал гардидааст. Таҳқиқи ин зуҳуроти номатлуб нишон дод, ки он решаҳои амиқи таърихӣ дорад ва баробари ташаккулёбии давлатҳо ба вуҷуд омада, зуҳур намудааст. Набояд фаромӯш сохт, ки коррупсия дар баробари дигар хатарҳои ҷаҳонӣ ба яке аз масъалаҳои глобалӣ табдил ёфта, ба раванди иқтисодию иҷтимоии ҷомеа ва мафкураи инсоният таъсири манфӣ мерасонад.
Корупсияро айни замон масълаи глабалӣ низ мешуморанд, зеро аз ин зуҳурот одамон дар аксар кишварҳои олам ранҷ мебаранд. Алалхусус корупсия дар Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон низ реша давондааст, ки бар зидди он тамоми ниҳодҳои давлативу ғайридавлатӣ мубориза бурда истодаанд. Мубориза бар зидди ин падидаи нангин ва паст кардани он ба самти афзалиятноки сиёсати давлатӣ табдил ёфтааст.
Корупсия таърихи қадима дошта, марҳила ба марҳила дар шаклҳои гуногун вусъат ёфтааст. Ҳанӯз дар аҳди бостон калимаи «Коррупсия» ба истилоҳи фасод, вайронкунанда, зараррасонанда маънидод шуда, ҳамчун рафтори истифода намудани имкониятҳои мансаб ба манфиати шахсӣ фаҳмида, дар ҳама давру замон аз ҷониби аҳли ҷомеа маҳкум мегардиданд. Аз рӯи маъхазҳои таърихӣ бар меояд, ки дар масъалаи коррупсия Ҳаммурабӣ (тақрибан солҳои с.1760 то м.) дар Конунномаи худ ҷазо пешбинӣ намуда буд. Ҳарчанд таърихи коррупсия дар асл ба пайдоиши нахустин низомҳои ҳуқуқӣ ва давлатӣ рост меояд, аммо он аллакай дар давраи антиқа гуноҳ эътироф шуда, ба идораи маъмурӣ ва фаъолияти низомӣ-сиёсӣ таъсири манфӣ мерасонд. Ёдгориҳои бостонӣ нишон медиҳанд, ки коррупсия дар асри XIII то м. дар давраи тамаддуни ошуриҳо зуҳур кардааст.
Тибқи ҳуқуқи римӣ, кирдори ҷиноятии коррупсия додан, қабул кардан ва ё талаби манфиат барои таъсир расонидан ба мақоми муайян дар робита ба иҷрои кори худ муайян шудааст. Аз сабаби васеъ паҳн шудани коррупсия дар кишвар тибқи муқаррароти қонуни нав ҷуброни зарар ва маҳрум кардан аз ҳуқуқҳои сиёсӣ барои амалҳои корупсионӣ пешбинӣ гардид. Аммо бо қабули чунин қонунҳо коррупсия пешгирӣ нагардид, зеро он аз ҷониби аъзои сенат ва мақомҳои поёнии давлатӣ ҳам дар Рум ва ҳам дар музофотҳои он содир мегардид. Баъдан дар асрҳои миёна қонуну қоидаҳои мушаххаси ҳуқуқӣ ин амалро пурра маҳкум карда, барои он ҷавобгарӣ муқарар
карданд.
Коррупсия ва дигар амалҳои дорои хусусияти коррупсионӣ барои рушди иқтисодиёт ва некӯаҳволии мардум, амалишавии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, суботу оромии ҳар як кишвар монеа эҷод намуда, хавфи аз ҳама калон – нобоварии мардумро нисбат ба мақомоти давлатӣ ба бор меорад. Коррупсия яке аз зуҳуроти хавфноки ҷомеа буда, дар миқёси ҷаҳонӣ ҳамчун ҷинояти вазнин ва яке аз унсурҳои таҳдидкунанда ба амнияти миллӣ ва халалдоркунандаи рушди босуботи иҷтимоию иқтисодии давлат эътироф гаштааст, ки он ба пешрафти иқтисодиёт халал расонида, бунёди ҷомеаи демократиро заиф месозад ва ба рушди демократия таъсири манфӣ мегузорад.
Фасод ё худ коррупсия ба унвони вабои аср шинохта шуда, масоили муборизаю муқовимат бар зидди он ҳамеша аз ҷониби созмону ташкилотҳои байналмилалӣ, махсусан Созмони Милали Муттаҳид ҳамчун яке аз вазифаҳои аввалиндараҷа эътироф карда шудааст.
Ин аст, ки барои пешгирӣ аз ҳама гуна ҷинояту ҷинояткорӣ ва муборизаи беамон бурдан бо фаъолияти коррупсионӣ 31-уми октябри соли 2003 Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба мубориза бар зидди коррупсия қабул карда шуда, рӯзи 9-уми декабри соли 2003 дар шаҳри Меридаи кишвари Мексика дар Конфронси сиёсии сатҳи баланд бо иштироки намояндагони зиёда аз 100 давлат барои ҳамроҳшавии дигар давлатҳои ҷаҳон баргузор гардид. Ҳамин тариқ, санаи 9-уми декабр ҳамчун «Рӯзи байналмилалии мубориза бо коррупсия» пазируфта шуд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конвенсияи мазкур 25-уми сентябри соли 2006 имзо гузошт ва он аз ҷониби Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии кишвар 16-уми апрели соли 2008 ба тасвиб расид.
Мубориза ва муқовимат бо фасод ё худ коррупсия амали дастаҷамъона буда, набояд онро ба зиммаи танҳо мақомоти ваколатдори давлатӣ вогузор намуд. Ҷиҳати муқовимат ба ин падидаи номатлуб ва решакан намудани он борҳо роҳбарияти олии мамлакат таъкидҳои судманд намуда буданд.
Аз ҷумла, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паёми худ ба Маҷлиси Олии кишвар санаи 26-уми январи соли 2021 таъкид карданд, ки «Коррупсия зуҳуроти номатлуб ва барои ҷомеа хатарнок ба ҳисоб рафта, мубориза бар зидди он вазифаи асосии мақомоти давлатӣ, ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ҳар як сокини кишвар мебошад.
Аз ин лиҳоз, барои пешгирӣ кардани кирдорҳои коррупсионӣ, фароҳам овардани фазои оштинопазир ба он ва ба ин раванд ҷалб намудани тамоми мақомоти давлатӣ, воситаҳои ахбори омма ва ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ аз ҷониби субъектҳои мубориза бар зидди коррупсия бояд чораҷӯӣ карда шавад».
Чуноне, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд карда буданд: “Коррупсия зуҳуроте номатлубест, ки эътимоди мардумро ба давлат коста гардонида, обрӯву эътибори онро коҳиш медиҳад, барои рушди иқтисодиёти пинҳонӣ ва истифодаи ғайримақсадноки маблағҳои давлативу ҷамъиятӣ шароит фароҳам меорад ва дар маҷмуъ, боиси поймолшавии ҳуқуқи инсон ва заиф шудани пояҳои ахлоқии ҷомеа мегардад”.
Коррупсия бa гурӯҳи ҷиноятҳое дохил мешaвaд, ки бо мурури зaмон рушд ёфтa, содиршaвиaш бештaр бa вaзъи иқтисодии дaвлaт aлоқaмaндӣ дорaд. Дaр aсоси омӯзиши сaрчaшмaҳои илмӣ вa фикру aқидaҳои олимони соҳa бa хулосa омaдaн мумкин aст, ки якчaнд омилҳои мусоидaткунaндa бaрои содиршaвии aмaлҳои коррупсионӣ мaвҷуд мебошанд. Aз ҷумлa, пaст будaни сaтҳу фaҳмиши ҳуқуқии шaҳрвaндон нисбaти чунин ҳуқуқвaйронкунӣ дaр ҷомеa, риоя нaшудaни қонун вa тaртиботи ҳуқуқӣ, пaст будaни вaзъи иқтисодии ҷомеa, рaд нaмудaни принсипи мустaқилияти тaрaфҳо вa дaхолaт бa сaлоҳияти дигaр мaқомотҳо.
Алҳол коррупсия бо маънои гуногун дар ҷомеа фаҳмида мешавад, аз ҷумла бо маънои ришва додан, сӯйистифода аз мансаб, пораситонӣ, судхӯрӣ, хушомад намудан, сохтакорӣ, баромадан аз ҳадди ваколатҳо, азонихудкунӣ, исрофкорӣ ва хешутаборчигӣ мебошад.
Ҷумҳурии Тоҷикистон бо бa дaст овaрдaни Истиқлоли дaвлaтӣ вa тaшaббусҳои созaндaи Aсосгузори сулҳу вaҳдaти миллӣ – Пешвои миллaт, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтaрaм Эмомaлӣ Рaҳмон қaдaмҳои устувори худро дaр сaмти муборизa бо коррупсия гузоштa, бaрои пешгирӣ aз ин вaбои aср тaмоми зaминaҳои тaшкилию ҳуқуқиро фaроҳaм овaрдaaст.
Лаборанти калони Шуъбаи ҳуқуқи байналмилалӣ Давлатмуродзода Балхия Давлатмурод
