Skip to main content

Дар тӯли зиёда се даҳсолаи истиқлолияти давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо дар ташаккули заминаҳои устувори давлатдорӣ, балки дар рушди илмҳои бунёдӣ ва амалӣ роҳи мураккабро бо сарбаландӣ тай намуд. Агар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ ба ҳифзи иқтидори илмӣ дар шароити душвор бахшида шуда бошад, пас даҳсолаи охир ба замони пешрафтҳои сифатӣ табдил ёфт, ки ба оянда нигаронида шудааст. Дар ин раванд нанотехнология, соҳае, ки намуди зоҳирии технологияҳои асри 21-ро муайян мекунад, ҷои махсусро ишғол кардааст. Рушди ин соҳа ба шарофати сиёсати мақсадноку дурандешонаи давлату ҳукумат ва дастгирии бевоситаи Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имконпазир гардид.

Хушбахтона аз ҷониби Ҳукумати кишвар бо дарки амиқи ҳамбастагии зичи ояндаи иқтисоди ҷаҳонӣ ва технологияҳо ба саноати нано, хеле саривақтӣ роҳи ҳамгироии кишвар ба ин фазои пешрафтаи илмӣ муайян карда шуд. Дар ин самт аз ҷониби Ҳукумати кишвар вобаста ба вуҷуд овардани базаи моддию техникии замонавӣ низ иқдомҳои бунёдӣ амалӣ гаштанд. Аз он ҷумла, агар танҳо дар миқёси Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон назар намоем – таъсиси Шуъбаи наномавод ва нанотехнология (2008 с.), кор карда баромадани моделҳои амалии тавсифдиҳандаи динамикаи нанозарраҳо (аз соли 2009 то ҳоло), насби комплекси муосири таҳқиқи лазерии таркиби атмосфера (2019 с.), насби дуюмин комплекси таҳқиқи атмосфера дар минтақаи ҷануби кишвар (Шаҳритус, Айвоҷ, 2023 с.), ба пуррагӣ таъсис дода шудани 2 лабораторияи муосири илмии муҷаҳҳаз бо тамоми шароитҳои таҳқиқот дар шуъбаи наномавод ва нанотехнология ва лабораторияи спектроскопияи молекулавӣ (2024-2025 с.) ва ба роҳ монда шудани як қатор лоиҳаҳои илмии байналмилаллиро вобаста ба таъсиси марказҳо ва самтҳои нави илм номбар намудан мумкин аст.

Махсусан солҳои охир, бо шарофати инфрасохтори ба вуҷуд овардашуда ва дастгирии давлатӣ олимони шуъбаи наномавод ва нанотехнологияи Институт натиҷаҳои сатҳи байналмилалиро ба даст оварда, пайваста барои баланд шудани нуфузи илми кишвар дар арсаи байналмилалӣ то ҳадди имкон саҳми худро гузошта истодаанд. Аз он ҷумла, дар заминаи лабораторияҳои навтаъсис олимони шуъба имконият доранд, ки таҷрибаҳои бевоситаи илмиро барои коркарди маводи нави инноватсионӣ гузаронанд. Намунаҳои лаборатории нанохокаҳо ва нанопленкаҳои маводи перовскитӣ барои лавҳаҳои офтобии насли нав, ки аз ҷониби олимони шуъба ҳосил карда шуданд ва тариқи методҳои зеҳни сунъӣ пешгуӣ намудани таркиби наномаводи коркардшаванда – бархе аз натиҷаҳои амалӣ дар рушди ин соҳа мебошанд.

Таҷрибаи байналмилалӣ нишон медиҳад, ки сармоягузорӣ ба рушди соҳаи нанотехнология – сармоягузорӣ ба оянда мебошад. Зеро соҳаи мазкур барои кишварҳо имконияте мебошад то ки на танҳо ба тамоюлҳои ҷаҳонӣ расидагӣ кунад, балки технологияҳои рақобатпазири худро низ эҷод намуда, мустақилона ниёзҳои хешро қонеъ намоянд. Аз он ҷумла, таъминот бо энергияи таҷдидпазир, коркардҳо дар соҳаи тиб ва дорусозӣ, таъминот бо оби тозашуда тариқи истифодаи наномембрана ва сорбентҳои наносохторишуда ва ғ. барои амалан боз ҳам баланд баровардани сатҳу сифати зиндагии мардуми кишвар равона шуда истодааст, ки ҳадафи олии давлату ҳукумат таҳти сиёсати созандаи Пешвои миллат мебошад.

Заминаи устуворе, ки тайи солҳои истиқлолият дар шакли инфрасохтори муосири илмӣ ва кадрҳои омодашуда бунёд ёфтааст, итминон медиҳад, ки илми тоҷик минбаъд низ дар ганҷинаи донишҳои ҷаҳонӣ, таҳкими соҳибихтиёрии технологӣ ва нуфузи байналмилалии кишвар саҳми арзандаи худро мегузорад.

Аз фурсат истифода бурда, тамоми мардуми меҳнаткаши кишвари азизамонро бо фаро расида истодани 34-уми солгарди Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон табрик менамоем.

М.М. Қаюмов – мудири шуъбаи наномавод ва нанотехнология

Ф. Шокир – ходими пешбари илмии шуъба

Х.Р. Раҳмонов – ходими илмии сектори физикаи назариявӣ