По инициативе Лидера нации, президента Республики Таджикистан уважаемого Эмомали Рахмона, Генеральная Ассамблея ООН приняла ряд резолюций, направленных на повышение глобальной осведомлённости, укрепление международных партнёрств и продвижение интегрированного управления водными ресурсами. Особое значение в этой последовательности инициатив занимает провозглашение 2025 года Международным годом сохранения ледников, принятое в декабре 2022 года. Данное решение стало возможным благодаря активной дипломатии, научному лидерству и долгосрочному стратегическому видению Таджикистана.
Государственное научное учреждение «Центр изучения ледников Национальной академии наук Таджикистана», мобилизовав интеллектуальные и организационные ресурсы, в тесном сотрудничестве с Международным агентством по атомной энергии (МАГАТЭ) и Агентством по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности НАНТ, поставило перед собой амбициозную задачу - создать современную лабораторию для фундаментальных исследований в области изотопной гидрологии ледников.
На протяжении четырёх лет велась масштабная работа по созданию уникального научного комплекса, который сегодня позволяет проводить изучение изотопного состава ледников, снежного покрова и талой воды, мониторинг процессов их таяния, а также анализ гидрологических характеристик рек и атмосферных осадков. Проект полностью соответствует Национальной стратегии развития Республики Таджикистан до 2030 года, выступая одним из ключевых приоритетов в сфере экологической устойчивости и рационального управления водными ресурсами.
В мае 2025 года состоялось официальное открытие лаборатории с участием президента Национальной академии наук Таджикистана Хушвахтзода К и представителей МАГАТЭ Выставная Ю, что подчеркнуло международную значимость проекта.
Современная наука прогрессирует там, где знания свободно пересекают границы. Именно поэтому в рамках объявленного Международного года сохранения ледников было поддержано несколько инициатив, направленных на продвижение изотопной гидрологии. Одной из них стал Региональный тренинг по изотопной гидрологии с участием специалистов из более чем десяти стран, в ходе которого проводилось обучение работе на лазерном анализаторе «PICARRO».
Кроме того, в рамках Конференции высокого уровня по сохранению ледников прошёл сайт-ивент на тему «Изотопы и инновационные технологии в изучении ледников», собравший представителей более 22 государств.
Международное сообщество всё более отчётливо признаёт критическую значимость сохранения ледников. В условиях отсутствия единой системы изотопного мониторинга ледников Центральной Азии отсутствуют возможности для формирования точных прогнозов и адаптационных стратегий. Осознавая эту необходимость, Таджикистан предпринимает системные шаги. В январе 2024 года был принят Закон Республики Таджикистан «Об охране ледников» (Постановление Правительства № 226), который впервые определил изотопные исследования как один из национальных научных приоритетов.
Страны Центральной Азии сегодня сталкиваются с общими вызовами — сокращением ледников, изменением водного баланса, увеличением потребностей в водных ресурсах. Преодолеть эти вызовы возможно лишь через углублённое сотрудничество, координацию усилий и синхронизацию научных подходов.
Будучи первой страной региона, где изотопная гидрология развивается в институционализированной форме и имеет прочную законодательную базу, Таджикистан делает значительный вклад в развитие данной области науки и формирование общерегиональной исследовательской платформы.
В настоящее время в Центре изучения ледников разработана концепция создания региональной научной лаборатории по изотопному изучению ледников и снежного покрова Центральной Азии, которая станет ключевым элементом научной инфраструктуры региона.
В период с 4 ноября по 3 декабря 2025 года в лаборатории «Качество воды, изотопы и санитария» проходил обучение младший научный сотрудник лаборатории исследований снега и ледников НИИ гидрометеорологии города Ташкента. Специалист из Узбекистана освоил:
• методы работы с полевыми инструментами;
• принципы подготовки и анализа проб;
• работу на лазерном анализаторе «PICARRO»;
• методы обработки и интерпретации изотопных данных.
Этот визит стал важным шагом в направлении создания научной платформы, где знания становятся инструментом международного сотрудничества. Такой формат взаимодействия - не формальность, а стратегическая необходимость: климатическая трансформация требует единой научной позиции, а её невозможно выработать без обмена опытом и согласования методик.
Таким образом представленный опыт сотрудничества демонстрирует высокую степень согласованности научных усилий в условиях ускоренного таяния ледников и растущей неопределённости водных ресурсов. В этих условиях именно научная консолидация становится основой устойчивости региона.
Лаборатория изотопных исследований ледников НАНТ превратилась в пространство, где современные технологии, инновационные методики и международная экспертиза объединяются в единую научную платформу. Обучение специалиста из Узбекистана является примером эффективной передачи знаний, формирования компетенций и гармонизации исследовательских подходов. Эти процессы выходят за рамки традиционного обмена опытом — они формируют основу для создания единой региональной сети специалистов, способной комплексно отвечать на климатические вызовы.
Полученные результаты подтверждают, что устойчивое будущее Центральной Азии невозможно без единой научной стратегии, основанной на общих стандартах, синхронизированных методологиях и совместном использовании исследовательской инфраструктуры.
Таджикистан, выступая инициатором ключевых международных решений в сфере сохранения ледников и обладая научным потенциалом в Национальной академии наук Таджикистана, продолжает укреплять своё лидерство, востребованное как на региональном, так и на глобальном уровнях.
к.м.н. Каюмова Д.А. Ведущий научный сотрудник
лаборатории качество воды изотопы и санитария
ГНУ «Центр изучения ледников НАНТ»
2 ҶОЙИ ЯКУМ: ҒОЛИБИЯТИ ЯК НАФАР МАГИСТРАНТ ВА ЯК НАФАР ДОКТОРАНТИ PhD - И АМИТ ДАР ОЗМУНИ ҶУМҲУРИЯВИИ "ИЛМ ФУРӮҒИ МАЪРИФАТ"
![]()
2 ҶОЙИ ЯКУМ: ҒОЛИБИЯТИ ЯК НАФАР МАГИСТРАНТ ВА ЯК НАФАР ДОКТОРАНТИ PhD - И АМИТ ДАР ОЗМУНИ ҶУМҲУРИЯВИИ "ИЛМ ФУРӮҒИ МАЪРИФАТ"
Имрӯз, 1 ноябр дар Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ маросими ҷамъбастӣ ва ҷоизасупории Озмуни ҷумҳуриявии «Илм – фурӯғи маърифат» баргузор гардид.
Дар озмуни мазкур як нафар магистрант ва як нафар докторанти PhD - и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон иштирок намуда, сазовори ҷойи якум гардиданд.
ҒОЛИБОН:
Ҳусайнов Шоҳрух - докторанти курси якуми Институти математикаи ба номи А.Ҷураеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз номинатсияи математика ғолиби ҷойи аввал гардид.
Муродова Макнуна - магистри курси дуввуми Институти астрофизикаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз номинатсияи Физика - астрономия сазовори ҷойи якум гардид.
ТАҚДИМИ ҶОИЗАҲО БА ҒОЛИБОНИ ОЗМУНИ ҶУМҲУРИЯВИИ «ИЛМ – ФУРӮҒИ МАЪРИФАТ» АЗ ҶОНИБИ ПРЕЗИДЕНТИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН, АКАДЕМИК ХУШВАХТЗОДА ҚОБИЛҶОН ХУШВАХТ
Имрӯз, 1 ноябр дар Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ маросими ҷамъбастӣ ва ҷоизасупории озмуни ҷумҳуриявии «Илм – фурӯғи маърифат» баргузор гардид, ки дар он президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт иштирок намуда, инчунин ба ғолибони озмун ҷоизаҳо супориданд.
Имрӯз, 1 ноябр дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҷашни Меҳргон бо шукӯҳу шаҳомати хоса таҷлил гардид. Дар чорабинӣ роҳбарият, кормандон ва олимони соҳаи кишоварзӣ иштирок намуданд. Қабл аз оғози чорабинии идона президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва дигар олимону кормандон аз намоиши маҳсулоти кишоварзии истеҳсолнамудаи хоҷагиҳои назди Академия, инчунин дастовардҳои илмӣ-тадқиқотии олимони соҳаи кишоварзӣ боздид намуданд.
Дар идома президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар сухани ифтитоҳии хеш бори дигар тамоми олимони кишварро ба фарорасии ҷашни Меҳргон табрик намуда, таъкид кард, ки ин иди бостонӣ ифодагари фарҳанги куҳан, меҳнатдӯстӣ, фаровонӣ ва эҳтиром ба заҳмати деҳқон мебошад. Таъкид гардид, ки дастовардҳои илмии олимони кишвар, бахусус дар самти инноватсияҳои кишоварзӣ, барои таъмини амнияти озуқаворӣ ва рушди устувори иқтисоди миллӣ нақши муҳим доранд.
Гуфта шуд, ки ҷашни Меҳргон на танҳо рамзи фаровонӣ ва ҳосили пурбаракат аст, балки ҳамчун ҷузъи муҳими тамаддуни ориёӣ ҷойгоҳи хоса дар фарҳанги миллӣ дорад. Таъкид гардид, ки арзишҳои Меҳргон, аз қабили меҳнатдӯстӣ, эҳтиром ба табиат, фазилати накӯкорӣ ва арҷгузорӣ ба заҳмати деҳқонон, дар шароити муосир низ аҳамияти хоса доранд ва барои таҳкими худшиносии миллӣ ва рушди ҷомеа нақши муҳим мебозанд.
Дар идома барои болидарӯҳии кормандон барномаи рангини фарҳангӣ баргузор гардид, ки дар он сарояндагони ҷавон бо суруду навозишҳои миллӣ фазои идона ва рӯҳбаландро фароҳам оварданд.
ИШТИРОК ВА СУХАНРОНИИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ ДАР КОНФРОНСИ ИЛМӢ-НАЗАРИЯВӢ "ПУЛИ СОМОНӢ - РУКНИ ДАВЛАТДОРИИ МИЛЛӢ" ДАР БОНКИ МИЛЛӢ
Имрӯз, 30 октябр дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон бо ташаббуси Бонки миллии Тоҷикистон Конфронси илмӣ-назариявӣ таҳти унвони “Пули сомонӣ — рукни давлатдории миллӣ” баргузор гардид. Дар кори конфронс роҳбарияти Бонки миллии Тоҷикистон, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва як қатор иқтисодчиёни маъруфу олимони соҳа иштирок ва суханронӣ намуданд.
Зимни баргузории ҳамоиш зикр карда шуд, ки пули миллӣ ҳамчун яке аз нишонаҳои муҳими соҳибихтиёрӣ ва истиқлолияти давлатӣ дар таҳкими иқтисод, баланд бардоштани эътимоди ҷомеа ба низоми молиявӣ ва ҳифзи суботи макроиқтисодӣ нақши калидӣ дорад. Қайд гардид, ки солҳои охир сиёсати пулию қарзӣ ва ислоҳоти низоми бонкии кишвар бо дастгирии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба таҳкими иқтидори иқтисодии давлат, рушди бозори молиявӣ ва устувории сомонӣ мусоидат намудааст.
Ҳамчунин иштирокчиён зарурати таҳкими низоми мукаммали молиявӣ, боло бурдани фарҳанги иқтисодии ҷомеа, тавсеаи низоми пардохтҳои ғайринақдӣ ва ворид кардани технологияҳои муосирро дар фаъолияти бонкӣ таъкид карданд.
Дар анҷом, ҷиҳати идомаи ҳамкориҳои илмӣ-тадқиқотӣ ва омодасозии кадрҳои баландихтисос дар соҳаи иқтисод қарорҳои дахлдор қабул гардиданд.
Имрӯз, 30 октябр дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҳфили илмӣ-адабӣ “Хирад”- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид. Маҳфили навбатӣ ба фаъолияти илмии узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло бахшида шуд.
Дар ҷараёни маҳфил иштирокдорон оид ба саҳми арзандаи узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, профессор Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло дар рушди илми иқтисодиёт, таҳқиқоти муҳими ӯ дар самти сиёсати иқтисодӣ, ислоҳоти молиявӣ ва роҳҳои баланд бардоштани рақобатнокии иқтисоди миллӣ андеша баён намуданд.
Ба кори маҳфил ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд ҳусни оғоз бахшид. Зикр кард, ки маҳфили илмӣ-адабии “Хирад”, ки бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт роҳандозӣ гардидааст, яке аз иқдомҳои муҳим барои муаррифӣ ва қадршиносии хизматҳои олимони кишвар мебошад.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зимни сухани ифтитоҳии хеш иброз дошт, ки дараҷаи рушди илми муосир дар кишвар ба фаъолияти шахсиятҳои илмпарвар ва олимони соҳибтаҷриба вобастагии ногусастанӣ дорад. Ӯ таъкид намуд, ки Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамеша ба дастгирӣ ва қадрдонии олимони босалоҳият ва ҳавасмандсозии насли нави муҳаққиқон таваҷҷуҳи махсус зоҳир мекунад.
Таъкид гардид, ки дар шароити мураккаб ва босуръати ҷаҳони муосир, масъалаҳои рушди иқтисодӣ ба яке аз мавзӯъҳои меҳварии тадқиқоти илмӣ табдил ёфтаанд. Имрӯз иқтисод на танҳо соҳаи истеҳсол ва тақсимоти неъматҳои моддӣ аст, балки як низоми мураккаби иҷтимоӣ, сиёсӣ ва зеҳнӣ мебошад, ки бо тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеа алоқаманд аст.
Гуфта шуд, ки ҷаҳони имрӯза дар давраи нави инқилоби илмӣ ва технологӣ қарор дорад. Иқтисоди рақамӣ, зеҳни сунъӣ, инноватсияҳои молиявӣ ва иқтисоди сабз, ҳамаи ин падидаҳо иқтисоди муосирро дигаргун сохтаанд. Аз ин рӯ, таҳлили консепсияҳои асосӣ, баррасии вазъи кунунӣ ва муайян намудани дурнамои рушди иқтисод барои ҳар як кишвар, бахусус барои Ҷумҳурии Тоҷикистон, аҳамияти бузурги назариявӣ ва амалӣ дорад.
Ёдовар мешавем, ки дар солҳои охир бо роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, сиёсати давлатӣ ба рушди устувори иқтисоди миллӣ, татбиқи барномаҳои стратегӣ, ҷорӣ намудани технологияҳои инноватсионӣ ва рақамӣ, инчунин баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолӣ равона гардидааст. Дар натиҷа, зина ба зина заминаҳои қавии иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба вуҷуд омада истодаанд.
Зикр гардид, ки ин ҳамоиши илмӣ минбари муҳимест, ки барои мубодилаи таҷриба, муаррифии дастовардҳои илмӣ ва таҳкими робитаҳои ҳамкории байни олимони дохиливу хориҷӣ, ки барои рушди илми иқтисод дар Тоҷикистон ва берун аз он аҳамияти бузург дорад, дар фаъолияти пурсамари узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, д.и.и., профессор, устоди муҳтарами мо Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло дид.
Дар идомаи маҳфил олимону муҳаққиқони соҳаи иқтисод профессор Шариф Раҳимзода, профессор Сафаров Б.Г, узви вобастаи АМИТ, д.и.и., профессор Саидмуродзода Л.Ҳ, профессор Мирбобоев Р.М, дотсент Солеҳзода А.А, профессор Мирсаидов А.Б, д.и.и. Бобозода К.О доир ба ҳаёти илмӣ, фаъолияти омӯзгорӣ ва хизматҳои арзандаи профессор Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло дар рушди иқтисодиёти миллӣ ва таҳкими мактаби иқтисодшиносии кишвар андеша баён намуданд. Баромадкунандагон бо таъкид аз он изҳор доштанд, ки таҳқиқоти илмии ӯ дар самти сиёсати иқтисодӣ, идоракунии давлатӣ, рушди бозорҳои молиявӣ ва таҳкими рақобатпазирии иқтисоди миллӣ дастовардҳои назарраси илмиро фароҳам овардааст.
Ҳамзамон қайд шуд, ки профессор Саидмуродзода дар тӯли солҳои зиёд ҳамчун муҳаққиқ, устод ва роҳбар ба тарбияи насли нави олимон ва иқтисодшиносони ҷавон саҳми босазо гузошта, бо ҷаҳонбинии васеъ ва маданияти баланди илмии худ мактаби хоси илмиро ташаккул додааст. Иштирокчиён таъкид карданд, ки идомаи пажӯҳишҳои илмӣ, нашри асарҳои илмӣ ва густариши ҳамкориҳои таҳқиқотии ӯ метавонанд ба таҳкими амнияти иқтисодии кишвар, боло бурдани сатҳи таҳлилҳои иқтисодӣ ва рушди фанҳои иқтисодӣ дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ мусоидат намоянд.
Имрӯз 30.10.2025 сол дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба рӯзи қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон озмуни илмӣ-маърифатии “Беҳтарин донандаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон” баргузор гардид.
Дар озмун магистрантон, докторантон ва унвонҷӯёни Институт фаъолона иштирок намуда, дониши худро нисбат ба меъёрҳо ва арзишҳои конститутсионии давлат муаррифӣ намуданд.
Чорабинӣ бо мақсади баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқии ҷавонон, таҳкими ҳисси ватандӯстӣ, арҷгузорӣ ба арзишҳои конститутсионӣ ва таҳким бахшидани эҳтиром ба Қонуни асосии кишвар миёни магистрантон, докторантон ва унвонҷӯён роҳандозӣ гардид.
Иштирокчиён дар рафти озмун донишу малакаи худро доир ба муҳтавои меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, таърихи қабул ва нақши он дар рушди давлати ҳуқуқбунёду демократӣ баён намуданд.
Тағйирёбии глобалии иқлим ва гармшавии мунтазами ҳарорати ҳаво яке аз мушкилот ва хатарҳои ҷиддии экологӣ ба ҳисоб меравад, ки тайи даҳсолаҳои охир ба минтақаи Осиёи Марказӣ ва махсусан ба Тоҷикистон таъсири назаррас расонидааст. Таъсири ин раванд дар шакли обшавии босуръати пиряхҳо, камшавии захираҳои обӣ ва афзоиши хавфи хатарҳои пиряхӣ эҳсос мешавад.
Дар ҳамин замина, ҳодисаи 25-уми октябри соли 2025 дар ҳудуди деҳаи Сафедоби ҷамоати деҳоти Қалъаи Лаби Об ноҳияи Тоҷикобод, ки дар он пораи аз пиряхи Деҳдал канда шуда, аз тариқи дара поён лағжидааст, ҳамчун бонги хатар ва нишонаи равшани паёмадҳои тағйирёбии иқлим арзёбӣ мешавад.
Пиряхи Деҳдал аз ҷониби мутахассисони Маркази илмӣ-таҳқиқотии ва экологияи муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе) дар якҷоягӣ бо Муассисаи давлатии илмии «Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо истифода аз ҳавопаймоҳои бесарнишин таҳқиқ карда шуда (солҳои 2019,2020 ва 2023), корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар ин минтақа минбаъд низ идома хоҳанд ёфт.
Дар нишебии шимолии қаторкӯҳи Пётри Якум, дар ҳудуди ҳавзаи дарёи Сурхоб, тақрибан панҷоҳ пиряхи хурд ҷойгиранд. Аз ҳама бузургтарини онҳо пиряхи Деҳдал буда, пиряхи набзӣ (surging- eng, пульсирующий-ru, пиряхе ки бо давраҳои тезҳаракатии муваққатӣ тавсиф мешавад) ба шумор меравад. Деҳдал ба навъи пиряхҳои мураккаби водигӣ тааллуқ дошта, дар ҷараёни шаклгирии он як шохоби хурд аз тарафи рости пирях ба он ҳамроҳ мегардад, ки морфологияи умумии системаи яхбандиро мураккабтар месозад. Забони пирях аз болои дараи тангу нишеб ва санглох овезон буда, нишонаҳои равшани таъсири гравитатсонӣ ва раванди шикасту лағзиши яхро нишон медиҳад.
Тибқи тасвирҳои моҳвораии Sentinel-2 (10 м), пиряхи Деҳдал то 17 сентябри соли 2025 дар ҳолати оромӣ қарор дошта, баъдан ба ҳаракат омадааст. То 22 сентябри соли ҷорӣ забонаи он дар водии дарёи Дара пеш рафта, то наздикии деҳаи Сафедоб расидааст.
Дар баробари ин, ҳаракати сегментии пирях ба қайд гирифта шуда, суръати максималии он рӯзи 25 октябри соли 2025 мушоҳида гардидааст. Ҳамин тариқ, ҳаракати пиряхи Деҳдал то санаҳои 27 октябр идома ёфта, дар натиҷа забонаи пирях дар маҷмӯъ тақрибан то 4500 метр поён ҳаракат намудааст.
Бояд кайд кард, ки ин ҳодисаи мазкур дар пиряхи Деҳдал бори аввал нест. Пиряхи мазкур ҳамчун пиряхи набзонии фаъол буда, ҳаракати он дар солҳои 1890, 1974, 2015-2016 дар адабиётҳо сабт гардидааст. Бори охир ҳаракати фаъоли пиряхи мазкур дар солҳои 2015-2016 ба қайд гирифта шуда буд, ки дар он як ҳодисаи классикии фурӯпошӣ рух дод.
Дар Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи АМИТ конфронси байналмиллалии илмӣ-амалӣ таҳти номи “Илмҳо оид ба Замин: вазъи кунунӣ ва дурнамои онҳо” доир гардид. Конфронси мазкур ба “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” барои солҳои 2020-2040 ва “Соли 2025 – соли байналмиллалии ҳифзи пияхҳо” бахшида шудааст.
Конфронсро бо сухани ифтитоҳӣ директори Институт, н.и.г.-м. Сафарализода Н.С. ҳусни оғоз бахшид. Сипас, ноиби президенти АМИТ д.и.т. Амонзода И.Т. ба сухан баромада, дар хусуси муҳиммияти “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” барои солҳои 2020-2040 ва “Соли 2025 – соли байналмиллалии ҳифзи пиряхҳо” фикру назари хешро иброз дошт. Сардори Саридораи геологияи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Оймуҳаммадзода И.С. риштаи суханро ба даст гирифта, дар хусуси паҳлуҳои асосии кори конфронс ва пешрафту рушди илми геологияи кишвар чанд нуктаи муҳимро зикр намуд. Дар қисмати пленарии конфронс инчунин профессори Донишгоҳи миллии Узбекистон ба номи М. Улуғбек, д.и.г.-м. Ишбоев Х.Ҷ., профессори Донишгоҳи техникии Тошкент ба номи И. Каримов, д.и.г.-м. Умурзоқов Р.А. ва профессори Донишгоҳи Осиёи Марказӣ дар шаҳри Хоруғ Муҳсини М. бо маърузаҳои илмии худ баромад намуданд. Кори конфронс дар се бахш: геологияи умумӣ ва минтақавӣ, минералогия ва геохимия, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмология ҷараён гирифт.
Бояд зикр намуд, ки геология имрӯз яке аз соҳаҳои муҳими пешрафти иқтисоди кишвар маҳсуб меёбад, ки дар барномаву Стратегияҳои Ҳукумати кишвар мавқеи хоса дорад. Хоса дар “Барномаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба омӯзиш ва арзёбии захираҳои металлҳои камёфт барои солҳои 2016-2026” дурнамо ва рушди соҳаи геология ҳаматарафа инъикос гардидааст. Инчунин мавқеи соҳаи геология дар Стратегияи чаҳоруми давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи саноатикунонии босуръати кишвар - “Солҳои 2022-2026 – солҳои рушди саноат” ба таври назаррас дарҷ гардидааст.
Як зумра мақолаҳои ба конфронс пешниҳодгардида дар хусуси ҳалли масоили васеъи геодинамика: таҳлили деформатсия ва шиддатнокии пустлохи замин дар асоси истифодаи усулҳои тектонофизика, ошкор намудани қонуниятҳои рушд ва ҳосилшавии ярчҳо, фурӯравиҳо, селҳо, ки дар натиҷаи заминҷунбиҳои сахт рух медиҳанд, бахшида шуда буданд. Инчунин таҳлили фаъолнокии сейсмикӣ дар ҳудуди Тоҷикистон ва ноҳияҳои фаъоли сейсмикии атроф, хусусиятҳои такроршавии заминҷунбиҳо низ дар маводи пешниҳодгардидаи конфронс мавриди баҳсу музокира қарор гирифтанд. Қисмати бештари мақолаҳо хусусияти амалӣ доштанд ва ба усулҳои геофизикии иктишофи сарватҳои табиӣ, ошкор намудани мавқеи микросейсмҳо дар ҳосилшавии хосиятҳои физикӣ-кимиёвии яхҳо, арзёбии хатари ярчӣ ва сейсмикӣ, инчунин таҳлили тағйироти грунтҳо дар маҷмуаи Нишони Истиқлол бахшида шуда буданд.
Дар фароварди кори конфронс як қатор пешниҳоду тавсияҳо, аз ҷумла оид ба:
- идома додани таҳқиқоти мураккаби минералогӣ-геохимиявӣ бо таваҷҷуҳ ба амиқӣ ва шароити ташаккули танаҳои маъданӣ, аз ҷумла ҷиҳатҳои геохимияи флюидӣ ва изотопӣ;
- татбиқи фаъолонаи барномаҳои компютерӣ (монанди MICROMINE, GIS, ва бастаҳои оморӣ) дар амалияи корҳои геологиву ҷустуҷӯӣ;
- рушд додани ҳамкориҳои байниминтақавӣ ва байналмилалӣ бо мақсади ташкили бонки ягонаи маълумот оид ба хусусиятҳои геохимиявӣ ва минералогии конҳои маъдании Осиёи Марказӣ;
- дастгирии тадқиқот дар соҳаи омӯзиш ва ошкор намудани унсурҳои нодир ва нодирзаминӣ, инчунин равона кардани кӯшишҳо ба баҳодиҳии иқтидори саноатии манбаъҳои ғайримаъмулии маъданҳо;
- ҷалб намудани мутахассисони ҷавон ва аспирантон ба корҳои саҳроӣ-экспедитсионӣ ва таҳлилӣ, аз ҷумла дар пойгоҳи таълимии донишгоҳҳо ва муассисаҳои илмии минтақа;
- таҷрибаи мусбати мушоҳидаҳои муҳандисӣ-сейсмологии маҷмуаи Нишони Истиқлол дар дигар қитъаҳо низ васеъ карда шавад, то сабти акселерограммаҳои заминҷунбиҳои воқеӣ амалӣ гардида, натиҷаҳои онҳо дар моделсозӣ ва баҳодиҳии хатарҳои сейсмикӣ истифода шаванд;
- таҳияи харитаҳои муосири хавфи сейсмикӣ, ки дар онҳо магнитудаҳо, баллнокӣ ва шитоби замин ҳангоми заминҷунбиҳои эҳтимолӣ, такроршавӣ, давомнокии фазаҳои асосии ларзиш, инчунин минтақаҳои паҳншавии манбаъҳои афтершокҳо нишон дода мешаванд;
- таҳияи барномаи тайёркунии кадрҳои ҷавон дар шароити рақобати байналмилалӣ ва муносибатҳои бозорӣ самаранок ва ғ.
Конфронс дар сатҳи баланди илмӣ баргузор гардид. Дар фарҷоми конфронс аз ҷониби маъмурияти Институт ба меҳмонон туҳфаҳои хотиравӣ ва сертификат тақдим гардид.
