Санаи муҳим дар таърихи давлатдории тоҷикон, таъсисёбии Артиши миллӣ аст, ки яке аз рукнҳои муҳимтарини давлатдорӣ ва сипари боэтимоди Ватан мебошад. Артиши миллӣ ва бунёди Қувваҳои Мусаллаҳ зодаи даврони истиқлол мебошад, ки дар марҳилаи ниҳоят вазнин ва ҳассоси таърихӣ таъсис дода шуд.
Новобаста ба авзои носолими сиёсӣ ва мураккаби оғози истиқлоли давлатӣ имконият ва шароити таъсиси яке аз рукнҳои асосии давлати соҳибистиқлол, яъне Артиши миллӣ ба Тоҷикистон муяссар гардид. Ин кори осон набуд, чунки кишвар дар шароити басо душвор ва мураккаби сиёсию иҷтимоӣ қарор дошт ва дар мамлакат ҷанги шаҳрвандӣ идома дошту нарасидани озуқаворӣ, сарулибос, техникаю муҳимоти ҷангӣ ва амсоли инҳо дар ҳар қадам эҳсос мешуд. Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда, азму талошҳо, қаҳрамониҳо ва иродаи қаввии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буданд, ки мо мардуми толеъбаланд ба чунин дастоварди муҳим ноил шудем.
Танҳо баъд аз баргузории Иҷлосияи таърихии ХVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, бунёди Артиши миллӣ ба таври ҳаққонӣ амалан сурат гирифт. 23-юми феврали соли 1993 аввалин паради ҳарбӣ баргузор гардид ва рӯзи баргузоргардии парад, яъне 23-юми феврал - Рӯзи таъсисёбии Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон карда шуд, ки мо имрӯз 32-юмин солгарди онро таҷлил намуда истодаем.
Саҳми калони фарзанди фарзонаи миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун бунёдгузори Қувваҳои Мусаллаҳ дар он аст, ки дар марҳилае, ки қувваҳои мусаллаҳи зиддидавлатӣ ва гурӯҳхои муташаккили ҷиноӣ аз рӯи шумораи умумӣ аз нерӯҳои низомии давлатӣ бартарӣ доштанд, тавонист, ки стратегияи мушаххаси ҳам мубориза ва ҳам созмон додани Артиши миллиро муайян намуда, онро ба амал барорад. Фарзона фарзанди Ватан ва наҷотбахши миллат Артиши миллиро ҳамчун кафили асосии бақои истиқлол тавсиф намуда, қайд карданд, ки «Артиши миллии мо баръакси дигар ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравӣ, ки дар он давра аллакай ба мероси худ аслиҳаву техникаи ҳарбӣ ва дигар заминаҳои моддиву техникиро соҳиб шуда буданд, бе ягон таҳкурсӣ ва пойгоҳи аввалия ташкил карда шуд, ба мо лозим омад, ки корро дар ҷои холӣ оғоз намоем. Аммо сарфи назар аз ҳама мушкилот мо имрӯз бо ифтихор гуфта метавонем, ки Артиши миллии тоҷик ба вуҷуд омад. Он ба дараҷаи кофӣ қудрат дорад, ки мамлакатро аз таҳдидҳои дохиливу хориҷӣ ҳифз намояд». Чихеле, ки то имрӯз мо дида истодаем Пешвои миллат ҷиҳати амалӣ намудани нишондодҳо ва беҳтару хубтар намудани шароитҳо дар ин соҳа ҷаҳду талошҳо ҳамарӯза намуда истодаанд.
Моро лозим аст, ки аз дастуру ҳидоятҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки ҳамарӯза моро аз вазъи мураккаби ҷаҳони имрӯза ва хатарҳои афзудаистодаи терроризму экстремизм ҳушдор медиҳанд, дар чунин шароит ҳифзи марзу буми Ватан, таъмини амнияти давлат ва оромию суботи ҷомеаро аз вазифаҳои муҳиму муқаддаси сохторҳои низомӣ ва ҳар шаҳрванд медонанд, камари ҳиммат баста, пайи амалигардонии он гардем.
Мардуми шарифи Тоҷикистон ва давлату Ҳукумат фидокориву ҷонбозиҳои афсарону сарбозони шуҷоъи Ватанро ҳаргиз фаромӯш намекунанд ва хотираи неки он ҷавонмардонеро, ки барои сулҳу субот, ҳимояи марзу буми Ватан ва ҳифзи зиндагии орому осоиштаи сокинони мамлакат ҷони худро нисор кардаанд, ҳамеша пос медоранд.
Аз фурсати муносиб истифода бурда, мардуми сарбаланди кишварро ба муносибати 32-солагии таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрику таҳният гуфта, ба ҳар як хонадон тинҷию оромӣ, ҳаёти орому осуда ва бурдбориҳои нав ба навро таманно менамоям.
Абдуллозода А.Ф. Комилов Ш.Ҳ. - ходимони илмии Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ
Дар шароити рӯз аз рӯз зиёд шудани таҳдидҳои нав ба нави ҷаҳони муосир доштани артиши миллӣ яке аз воситаҳои муҳимтарини ҳимояи марзу бумӣ ватан аз ҳатарҳои бурунмарзӣ ба ҳисоб рафта, он дар низоми таъмини амнияти ҳарбии кишвар ва ҳимояи қаламрави Тоҷикистони соҳибистиқлол, муқаддасоту нишонаҳои муҳими давлатдории мо нақши муҳим бозида, ҳамзамон ҳамчун рамзи таҷассумгари суннату ормонҳои волои ниёгони мо тоҷикон ба ҳисоб меравад.
Зеро дар тӯлӣ таърихи миллати тоҷик намунаҳои барҷастаи артишро метавон мушоҳида намуд. Эҳёи артиши миллӣ дар шароити давлатдории миллии тоҷикон таҷассумгари муҳимтарин рукни давлатдории ниёгонамон дар сақфи таърих ба ҳисоб рафта, дар марҳилаҳои мухталифи таърихӣ рисолати муқаддаси худро иҷро намудааст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мўҳтарам, Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша доир ба нақши Артиши миллӣ дар раванди барқарор намудани сохти конститутсионӣ, ҳифзи дастовардҳои истиқлолияти давлатӣ, ба эътидол овардани вазъи сиёсию ҳарбии кишвар ва пуштибонии ин ниҳод аз сулҳу ваҳдати миллӣ дар баромадҳои худ сухан намуда, нақши онро дар ин раванд хелоҳам муҳим арзёби менамоянд.
Бале дар ҳақиқат таъмини амнияти ҳарбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳифзи пояҳои истиқлоли сиёсӣ дар шароити тағйирпазирии вазъи геополитикии минтақа ва ҷаҳон аҳамияти ҳаётан муҳим дошта, он дар низоми манфиатҳоии миллӣ ҷойгоҳи хоса дорад. Зеро ин ниҳоди пурқудрати миллию давлати вазифаи ҳимояи манфиатҳои ҳарбии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар шароити феълии манофеи бақодории мамлакат, аз ҷумла ҳимояи истиқлолияти давлатӣ, тамомияти арзии кишвар, якпорчагию ваҳдати миллӣ, ташаккули ҳисси ватанхоҳиву ватандӯстӣ ва ҳимояи кишварро аз таҳдиду хатарҳои ҳарбӣ ба зима дорад. Чун, ки таҳкиму ҳимояи манфиатҳои ҳарбӣ асоси фаъолияти Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар сохторҳои қудратии кишвар ба ҳисоб меравад.
Илова бар ин, сохторҳои таркибии Артиши миллӣ рамзи олии ватану ватандорӣ, сипари воқеӣ аз таҳдидҳои ҳарбӣ ва пойдевори истиқлоли давлатӣ дар шароити рушди давлатдории миллӣ ба ҳисоб рафта, дар шароити дигаргуниҳои нави ҷаҳонӣ барои кишвари мо нишонаи возеҳи истиқлоли сиёсии давлати тоҷикон, асоси пойдории давлат ва мазҳари идеалу ормонҳои таърихии миллат маҳсуб меёбад.
Бояд қайд намуд, ки Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шароити нихоят ҳассос ва басо мушкили таърихӣ ташаккул ёфта аст, ки заминаҳои моддиву техникии он дар маҷмӯъ ба сифр баробар буд. Махсусан дар он шароит кишвари мо тавассути ватанхоҳони худхоҳу дуруғин ва душманони сохти конститутсионӣ, ки ба арзишҳои дунявият дар сохтори нави давлатдорӣ ситеза доштанд, ба гирдоби кашмакашиҳои даҳшатангез кашида шуда буд. Эҳёи Артиши миллӣ дастоварде буд, ки ба музаффариятҳои мамлакат дар шароити эҳёи давлатдории миллӣ дастовардҳои сифатан нав зам намуд, ки бузургтаринаш пешгирӣ намудани хатари аз байн рафтани давлату миллат ва таҳкиму густариши мақсадҳои миллӣ дар масири минбаъдаи давлатдорӣ буд. Махсусан нақши барҷастаи онро дар таҳкими пояҳои истиқлоли давлатӣ, тамомияти арзӣ, ваҳдати миллӣ ва таъмини амнияти ҳарбию сиёсии мамлакат дар шароити пуртазоди низои таҳмилӣ метавон арзёбӣ намуд, ки ҳамчун рисолати таърихӣ шоистаи таҳсину офарин аст.
Самтҳои афзалиятноки таъмини амнияти ҳарбии Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо дар меҳвари сиёсати дохилӣ карор дорад, балки он дар сиёсати хориҷии кишвар низ ҷойгоҳи хосса дошта, ҳамзамон фаъолияти он дар ҳамкориҳои амниятию ҳарбии кишвар бо шарикони стратегӣ махсусан муҳим арзёби мегардад.
Аз ин рӯ, аскарони ҷонбакафи сохторҳои таркибии Артиши миллии кишвар ва дигар ниҳодҳои давлатиро, ки дар таҳкиму ҳимояи манфиатҳои ҳарбии Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши тақдирсоз доранд. Мардуми шарифу хештаншиноси кишварро низ мебояд аз ҷабри таърих ва гузаштаи фоҷиабори хеш сабақ гирифта, дар баробари Артиши миллӣ сипари боэътимоди Ватани азиз бошанд.
Муалифон: Аюбов Д.Қ., Ҳамроев У.Х.
«Мо Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистонро дар шароити ниҳоят вазнину ҳассоси иқтисодӣ ва ҳарбиву сиёсии мамлакат, яъне дар рӯзҳое, ки кишварро ҷангу хунрезӣ, беқонуниву беҳокимиятӣ ва буҳрони шадиди иқтисодӣ фаро гирифта буд ва ҳамаи сохтору мақомоти давлатӣ фалаҷ гардида, хатари аз байн рафтани давлати ҷавони Тоҷикистон ва пароканда гардидани миллати тоҷик воқеан ба миён омада буд, таъсис додем. Ҳукумати мамлакат аз рӯзҳои нахустини таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳ бо вуҷуди имконияти ниҳоят маҳдуди иқтисодиву молиявӣ барои бунёди инфрасохтори низомӣ, таъсиси ҷузъу томҳои махсусгардонидашуда, таъмин кардани онҳо бо техникаву таҷҳизоти замонавӣ ва фароҳам овардани шароити зарурӣ барои хизмат ва зиндагӣ тамоми тадбирҳоро амалӣ намуд ва ин равандро имрӯз низ идома дода истодааст».
Эмомалӣ Раҳмон
Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон – ташкилоти ҳарбии давлатӣ буда, асоси мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистонро, ки он барои муҳофизати мусаллаҳонаи истиқлол ва тамомияти арзии он таъйин гардидааст, ташкил медиҳад. Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон 23-юми феврали соли 1993 таъсис ёфтааст. Бинобар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид», 23-юми феврал ҳамчун Рӯзи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн гирифта мешавад.
Вазифаҳои Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз инҳо иборатанд:
- Зада гардонидани таҷовузи душман ва шикаст додани таҷовузкор;
- Ҳифзи фазои ҳавоии давлат;
- Муҳофизати мусаллаҳонаи сарҳади давлатӣ;
- Ташкил ва пешбурди мудофиаи ҳудудӣ;
- Иштирок дар зада гардонидани таҷовузи мусаллаҳона ба давлати дигар ё иҷро намудани вазифаҳои сулҳоварона, ки аз ӯҳдадориҳои байналмилалӣ бармеоянд. (ҚҶТ 28.12.05 № 141).
Ҷалб кардани қисмҳо, ҷузъу томҳо ва дигар сохторҳои Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои иҷрои вазифаҳо, ки ба таъйиноти онҳо вобастагӣ надоранд, танҳо дар асоси Қонун ё Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки баъдан дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мешавад, амалӣ мегардад.
Ҳукумати кишвар бо вуҷуди мушкилоти зиёди иқтисодиву молиявӣ ҳанӯз аз марҳалаҳои аввали таъсиси Қувваҳои мусаллаҳ ба таҷдиду азнавсозии инфрасохтор ва таъсиси ҷузъу томҳои махсусгардонидашуда эътибори махсус дода, дар баробари таъминоти онҳо бо техникаву таҷҳизоти муосир, ба омодасозии кадрҳои баландихтисоси низомӣ шурӯъ намуда буд. Афсарону сарбозони Қувваҳои Мусаллаҳ дар солҳои душвори мухолифати дохилӣ (1993-1997) ва шиддат гирифтани вазъи минтақаву ҷаҳон қарзи ватандории хешро садоқатмандона иҷро намуда, дар роҳи ба эътидол овардани вазъият, таъмини сулҳу субот ва безарар гардонидани гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ рисолати фарзандиву шаҳрвандии худро ба таври шоиста адо мекарданд.
То соли 1997 Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба се навъи асосӣ, Қӯшунҳои хушкигард, Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва Қӯшунҳои мудофиаи зидди ҳавоӣ иборат буд. Ба ғайр аз ҷузъу томҳои тобеи навъҳои Қувваҳои Мусаллаҳ, ҳамзамон дар тобеияти Вазорати мудофиа қисму воҳидҳои низомии алоҳида низ фаъолият менамоянд.
Аз ҷумлаи онҳо Литсейи ҳарбӣ, Донишкадаи ҳарбӣ, Полки комендантӣ, қисмҳои ҳарбии таъминотӣ ва дигар идораҳои ҳарбӣ мебошанд, ки аксари онҳо аз солҳои аввали ташкилёбии Артиши миллии Тоҷикистон таъсис ёфта, вобаста ба иҷрои вазифаҳои муҳими соҳавӣ корҳои зиёдеро амалӣ менамоянд. Дар натиҷаи ислоҳоти низомӣ дар Артиши миллии Тоҷикистон, ки аз рӯзҳои бунёди Қувваҳои Мусаллаҳ оғоз гардида, он ҳанӯз идома дорад, корҳои хеле зиёд ба сомон расонида шуданд. Дар ин замина Сарситод ба Ситоди генералӣ табдил ёфт, Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва мудофиаи зидди ҳавоӣ муттаҳид гардонида шуд, дар заминаи Колеҷи Олии низомӣ Донишкадаи ҳарбӣ таъсис ёфт, дар сохтори бисёре аз қисмҳои низомӣ дигаргуниҳои зиёд ворид карда шуд ва аз ҳама муҳим бо назардошти таҳдиди хатарҳои ҷаҳони муосир навъи сеюми Қувваҳои мусаллаҳ, ё худ Қӯшунҳои зудамал дар ҳайати Артиши миллии Тоҷикистон таъсис дода шуд.
Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон (ҚЗ ҚМҶТ) дар замони муосир қувваи асосие, ки ба амнияти минтақавию ҷаҳонӣ таҳдиди хатар мекунад, ин терроризми байналмилалӣ ва экстремизми сиёсӣ аст. Аз ин рӯ, ҳадафи асосии бунёди Қӯшунҳои зудамал ин ҷорӣ намудани усулҳои нави омодагӣ бар зидди ин гуна нерӯҳо ва дар маҷмӯъ зудамал ва қобили ҷангу ҳарб намудани ҳама Қувваҳои Мусаллаҳ аст. Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳ бо Фармони Президенти мамлакат моҳи сентябри соли 2003 бунёд ёфтааст. Бунёди ин навъи Қувваҳои Мусаллаҳи ҷумҳурӣ дар доираи навсозӣ ва бе зиёд намудани шумораи умумии артиши миллии Тоҷикистон сурат гирифт. Ба ҳайати он ҳама қисмҳои низомии десантӣ, тирандозони кӯҳӣ, қисмҳои таъйиноти махсус, Полки муҳандисӣ-сапёрӣ ва як қатор ҷузъу томҳои дигар шомил гаштанд. Айни ҳол ҷузъу томҳои Бригадаи десантӣ-зарбавии Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳ ба Қувваҳои муштараки вокуниши фаврии кишварҳои аъзои Созмони аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ ва се баталёни он ба нерӯҳои муштараки зудамали минтақаи Осиёи Марказӣ шомил мебошанд.
«Роҳбарияти давлат ва Ҳукумати Тоҷикистон масъалаи ташкили Артиши миллиро аз рӯзҳои аввали ба даст овардани истиқлол дар маркази диққати худ қарор дода буд. Зарурати ташкили Артиши миллӣ ҳанӯз 9-уми сентябри соли 1991 дар Қарори Шӯрои Олии кишвар «Дар бораи Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон» таъкид гардида буд. Вале вазъи ниҳоят ҳассосу душвор, мушкилиҳои солҳои аввали соҳибистиқлолӣ ва ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ имкон надоданд, ки Тоҷикистон Артиши миллии худро таъсис диҳад. Масъалаи ташкили Қувваҳои Мусаллаҳ дар ҷараёни баргузории Иҷлосияи таърихии шонздаҳуми Шӯрои Олӣ ба миён гузошта шуд ва 18-уми декабри соли 1992 фармони Раёсати Шӯрои Олӣ дар бораи таъсис додани Артиши миллӣ ба имзо расид. Вақти қабули қарор дар хусуси таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳ мо на Вазорати мудофиа доштем, на иншооти инфрасохторӣ, на заминаи зарурии моддиву техникӣ ва на мутахассису кадрҳои касбӣ. Ҳукумати мамлакат, бо вуҷуди мушкилоти сахту сангини иқтисодиву молиявӣ аз нахустин рӯзҳои таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳ доир ба ташкили инфрасохтор ва таъсиси қисму воҳидҳои низомӣ тамоми тадбирҳои заруриро амалӣ гардонид.
Дар навбати аввал, 23-юми июни соли 1993 Қӯшунҳои хушкигард, ки асоси Қувваҳои Мусаллаҳро ташкил медиҳанд ва нерӯи сершумортарину пешбарандаи амалиёти ҷангӣ ба ҳисоб мераванд, таъсис дода шуданд ва аз рӯзҳои аввал барои мубориза бар зидди гурӯҳҳои зиддиҳукуматӣ, барқарорсозии сохти конститутсионӣ ва ба эътидол овардани вазъи ҳарбиву сиёсии мамлакат сафарбар гардиданд. Дар ин раванд, яъне замоне, ки дар кишвар ҳанӯз ҷанги шаҳрвандӣ идома дошт, мо ташкили қисму воҳидҳои ҳарбӣ, муҳайё намудани заминаҳои моддиву техникӣ, омода кардани афсарону сарбозони далеру шуҷоъ, дорои маҳорати баланди касбӣ ва донишу малакаи заруриро вусъат бахшидем. Дар он давра, саъю талоши Ҳукумати мамлакат, ҳамчунин, ба фароҳам овардани заминаҳои ҳуқуқӣ ва омода намудани мутахассисон ва кадрҳои баландихтисос равона карда шуд.
Бо ин мақсад як қатор қонунҳои нав, аз ҷумла «Дар бораи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Дар бораи мудофиа» ва «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ» қабул гардиданд ва ҳадафу вазифаҳои сохтору мақомоти дахлдори давлатӣ дар самти ташкили мудофиа ва ҳимояи кишвар муайян карда шуданд.
Дар марҳалаҳои минбаъда мо дар ҳайати Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар Қӯшунҳои хушкигард, Қувваҳои ҳарбии ҳавоӣ ва мудофиаи зиддиҳавоӣ, Қӯшунҳои зудамал, ҷузъу томҳои таъиноти махсус, муассисаҳои таҳсилоти низомӣ ва қисмҳои ҳарбӣ оид ба таъминоти ҷузъу томҳоро таъсис додем. Яъне Қувваҳои Мусаллаҳи мо аз рӯзҳои аввали таъсисёбии худ дар муборизаҳои шадид ва набардҳои сангини ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ иштирок карда, ташаккул ва обутоб ёфтанд.
Афсарону сарбозони далеру шуҷои Қувваҳои Мусаллаҳ дар солҳои душвори мухолифати дохилӣ қарзи ватандорӣ ва рисолати ватандӯстонаи худро иҷро карда, дар ҷодаи барқарорсозии сохти конститутсионӣ ва ба эътидол овардани вазъият дар кишвар саҳми басо арзишманд ва таърихӣ гузоштанд. Дар робита ба ин, мехоҳам махсус зикр намоям, ки ба шарофати далериву шуҷоат ва фидокориву ҷоннисориҳои хизматчиёни ҳарбӣ-фарзандони бонангу номуси Ватан дар кишвар ҳокимияти қонунӣ барқарор гардида, заминаҳои устувори сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ фароҳам оварда шуданд. Қувваҳои Мусаллаҳи мо дар давраҳои минбаъда низ борҳо аз имтиҳони садоқат, маҳорат ва ҷасорату мардонагӣ сарбаландона гузаштанд. Дар даврони муқовиматҳои мусаллаҳона ва мубориза бар зидди хоинону душманони миллати тоҷик ҳазорон нафар хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳ қаҳрамонона ҳалок гардиданд.
Давлату Ҳукумат ва мардуми шарифи Тоҷикистон фидокориву ҷонбозиҳои афсарону сарбозони шуҷои Ватанро ҳаргиз фаромӯш намекунанд ва хотираи неки ҷавонмардонеро, ки барои барқарор намудани сохти конститутсионӣ, ҳимояи марзу буми Ватан, пойдории сулҳу субот ва ҳифзи зиндагии орому осоиштаи сокинони мамлакат ҷони худро нисор кардаанд, ҳамеша пос медоранд. Маҳз ба ҳамин хотир, ба мардуми шарифи Тоҷикистон, аз ҷумла ба ҷавонони кишвар, инчунин, ба хизматчиёни ҳарбӣ доим таъкид менамоям, ки зираку ҳушёр бошед ва ҳаргиз фаромӯш насозед, ки фазои орому осудаи имрӯзаи мамлакат бар ивази ҷони ҳазорон нафар ҷавонмардони ватандӯсту ватанпараст ва бонангу номуси халқи тоҷик ба даст омадааст. Бовар дорам, ки ҳайати шахсии Қувваҳои Мусаллаҳи мамлакат минбаъд низ рисолати муқаддас ва қарзи ҷавонмардии худ – ҳифзи амнияти давлату ҷомеа, зиндагии осоишта ва заҳмати созандаи мардуми Тоҷикистонро бо интизоми намунавӣ, донишу малакаи муосир, рӯҳияи баланди ватандӯстӣ, иродаи мустаҳкам, садоқат ба Ватан, давлат, халқи мамлакат ва касби бошарафи хеш сарбаландона иҷро менамояд. Ман ба далериву шуҷоат, ҳисси баланди миллӣ ва эҳсоси гарми ватандӯстиву ватанпарастии афсарону сарбозони бонангу номуси Ватан бовар дорам ва бо онҳо ифтихор мекунам. Бо эътимоди комил иброз медорам, ки афсарону сарбозони шуҷои Қувваҳои Мусаллаҳ ба савганди ҳарбии хеш минбаъд низ содиқ мемонанд, рисолати фарзандии худро дар назди Ватан, миллат ва давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон ҷавонмардона иҷро мекунанд ва ҳифзи истиқлолу озодии сарзамини аҷдодӣ, амният ва суботу оромии ҷомеаро бо ҳушёриву зиракӣ ва дар сатҳи баланди касбӣ таъмин мекунанд». [Э.Раҳмон. Суханронӣ ба ифтихори 30-юмин солгарди таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон. 23.02.2023.]
Дар воқеъ, Истиқлолият барои мо нишони барҷастаи пойдории давлат, бақои симои миллат, рамзи асолату ҳувият, мазҳари идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалӣ ва шарафу эътибори ба ҷаҳони мутамаддин пайвастани кишвари соҳибистиқлоли Тоҷикистон аст. Маҳз ба шарофати соҳибистиқлолӣ ин зиндагии амну бошарафона насибамон гардидааст.
Ҳамин тариқ, метавон иброз намуд, ки дар ташаккули Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши боризи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хеле бузург аст. Таҳти сиёсати хирадмандонаи фарзонафарзанди миллат Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон – мо ҷавонони зодаи даврони Истиқлол ҷаҳду талош менамоем, ки сазовори боварии халқу Ватан гардида, зиракии сиёсии худро аз даст надода, барои рушду равнақи кишвари маҳбубамон Тоҷикистони азиз хизмати босазо намоем.
23-юми феврал – Рӯзи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон муборак бошад, ҳомиёни далеру шуҷои Ватан!
Камолова Шукрона Аҳмадҷоновна,
лаборанти калони маркази Синошиносии
Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.М. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Рӯзи Артиши Миллӣ – ин як санаи муҳим аст, ки ба нақши Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар дар таъмини амнияти миллӣ ва ҳифзи истиқлолияти давлатӣ бахшида шудааст. Артиши Миллӣ ҳамчун як сохтори муҳими давлатӣ вазифадор аст, ки амнияти марзу буми кишварро таъмин намояд, суботи дохилиро ҳифз кунад ва омодагии мудофиавии давлатро таъмин созад.
Ҳадафҳои Артиши Миллӣ:
Ҳифзи истиқлолият ва тамомияти арзии кишвар – таъмини мустақилияти миллӣ ва пешгирии ҳар гуна таҳдидҳои хориҷӣ.
Муҳофизати сулҳ ва амнияти дохилӣ – мубориза бо терроризм, экстремизм ва таҳдидҳои дохилӣ.
Омодагии мудофиавии давлат – гузаронидани машқҳои низомӣ ва тақвияти қобилияти ҷангии Қувваҳои Мусаллаҳ.
Ҳамкории низомӣ бо дигар кишварҳо – таҳкими робитаҳои байналмилалӣ барои муборизаи муштарак бо хатарҳо.
Принсипҳои фаъолияти Артиши Миллӣ:
Вафодорӣ ба Ватан ва мардуми он – хизматчиёни ҳарбӣ бояд ба ҳимояи давлат ва арзишҳои миллӣ содиқ бошанд.
Омодагии доимӣ – артиши касбӣ бояд дар ҳама ҳолат омодаи иҷрои вазифаҳои худ бошад.
Қонунмандӣ ва интизоми ҳарбӣ – риояи қонуният ва интизоми сахти низомӣ дар ҳамаи сохторҳои артиши миллӣ.
Ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои шаҳрвандон – таъмин намудани амнияти шаҳрвандон ва ҳифзи озодиҳои конститутсионии онҳо.
Нақши Артиши Миллӣ дар таъмини амнияти давлат:
Муҳофизати марзҳо – пешгирии воридшавии қувваҳои ғайриқонунӣ ва ҳифзи қаламрави миллӣ.
Мубориза бо терроризм ва ҷинояткорӣ – иштирок дар амалиётҳои махсус ва ҳифзи амнияти дохилӣ.
Ҳифзи сохти конститутсионӣ – пешгирии хатарҳо ба давлатдории миллӣ ва ҳифзи истиқлолияти сиёсӣ.
Кӯмак дар ҳолатҳои фавқулодда – расонидани ёрии ҳарбӣ ва техникӣ ҳангоми офатҳои табиӣ ва дигар ҳолатҳои изтирорӣ.
Ҳамин тариқ, Артиши Миллии кишвар ҳамчун яке аз сутунҳои асосии давлатдорӣ нақши муҳиму ҳаётан зарурӣ дар таъмини амнияти миллӣ, суботи дохилӣ ва муҳофизати истиқлолияти давлатӣ мебозад.
Асосҳои ҳуқуқӣ ва сиёсии Артиши Миллӣ:
Артиши Миллӣ ҳамчун як сохтори муҳими давлатӣ дар асоси қонунгузории миллӣ ва сиёсати давлатӣ фаъолият мекунад. Он дорои заминаҳои қонунии мустаҳкам ва сиёсати мушаххас мебошад, ки ҳадафи онҳо ҳифзи давлат, таъмини амният ва нигоҳдории сулҳ дар ҷомеа мебошад.
Асосҳои ҳуқуқии Артиши Миллӣ:
Асосҳои ҳуқуқии Артиши Миллӣ аз маҷмуи қонунҳо, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва санадҳои байналмилалӣ иборатанд, ки фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳи кишварро танзим менамоянд.
Санадҳои меъёрии ҳуқуқии асосӣ:
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Муқаррароти Конститутсия ҳуқуқу вазифаҳои Артиши Миллиро муайян мекунад.
Моддаҳои дахлдор оид ба ҳифзи соҳибихтиёрӣ ва амнияти миллӣ пешбинӣ шудаанд.
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи мудофиа."
Вазифаҳои Қувваҳои Мусаллаҳро муайян мекунад.
Тартиби ташкил ва идораи артиши кишварро танзим менамояд.
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи хизмати ҳарбӣ ва вазифаи ҳарбӣ."
Муқаррароти умумӣ оид ба хизмати ҳарбиро пешбинӣ менамояд.
Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои хизматчиёни ҳарбиро танзим мекунад.
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳолати ҳарбӣ."
Тартиби эълон кардани вазъияти ҳарбӣ ва чораҳои лозимаро танзим мекунад.
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳолати фавқулодда."
Муқаррароти ҳуқуқӣ оид ба истифодаи қувваҳои ҳарбӣ дар ҳолатҳои фавқулоддаро танзим менамояд.
Ҳамкорӣ бо созишномаҳои байналмилалӣ.
Таъмини амният дар асоси ҳамкориҳои низомӣ бо кишварҳои ҳамсоя ва созмонҳои байналмилалӣ, аз ҷумла СААД ва СММ.
2. Асосҳои сиёсӣ ва стратегияи Артиши Миллӣ:
Артиши Миллӣ ҷузъи муҳими сиёсати давлат буда, фаъолияташ дар асоси стратегияҳои амниятӣ ва мудофиавии кишвар ба роҳ монда мешавад.
Самтҳои асосии сиёсати мудофиавӣ:
Мустаҳкам кардани истиқлолияти давлатӣ.
Пешгирии ҳама гуна таҳдидҳо ба соҳибихтиёрии кишвар.
Таъмини амнияти дохилӣ ва ҳифзи марзҳо.
Пешбурди сиёсати мудофиавии фаъол.
Рушди қобилияти мудофиавии кишвар.
Боло бурдани сатҳи омодагии ҳарбӣ.
Рушди ҳамкориҳои байналмилалӣ.
Иштирок дар амалиётҳои сулҳҷӯёна.
Тақвияти ҳамкорӣ бо шарикони стратегӣ.
Таъмини суботи дохилӣ.
Пешгирии хатарҳои дохилӣ, аз ҷумла терроризм ва экстремизм.
Ҳифзи сохти конститутсионӣ ва қонуният.
Принсипҳои сиёсати Артиши Миллӣ:
Мудофиаи ғайриҳуҷумӣ – Тоҷикистон сиёсати дифоиро пеш мебарад ва ҳадафи асосии Артиши Миллӣ ҳифзи сулҳ ва амнияти давлат мебошад.
Таъмини омодагии доимӣ – рушд ва такмили сохторҳои низомӣ барои ҳифзи кишвар дар ҳама гуна ҳолатҳо.
Ҳифзи амнияти миллии шаҳрвандон – кафолати сулҳу субот дар дохили кишвар ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои мардум.
Ҳамин тавр, асосҳои ҳуқуқӣ ва сиёсӣ фаъолияти Артиши Миллиро муайян мекунанд ва кафолати мудофиаи давлатро таъмин менамоянд. Қонунгузории кишвар ва сиёсати мудофиавӣ нақши калидӣ дар таҳкими нерӯи низомӣ ва таъмини амнияти миллӣ мебозанд.
Нақши Пешвои Миллат дар эҳё ва ташаккули Артиши Миллӣ:
Пас аз ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ, Тоҷикистон бо мушкилоти зиёди сиёсӣ, иқтисодӣ ва низомӣ рӯ ба рӯ гардид. Дар чунин шароит, барои ҳифзи соҳибихтиёрӣ ва таъмини амнияти миллӣ, зарурати ташкили Артиши Миллӣ ба миён омад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар эҳё ва ташаккули Артиши Миллӣ нақши калидӣ бозиданд.
1. Эҳёи Артиши Миллӣ дар солҳои аввали истиқлолияти давлатӣ:
Дар солҳои 90-уми асри гузашта, Тоҷикистон бо ҷанги шаҳрвандӣ рӯ ба рӯ шуд, ки боиси аз ҳам пошидани сохторҳои низомӣ гардид. Бо ташаббуси Пешвои миллат:
Артиши Миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон 23 феврали соли 1993 таъсис дода шуд.
Бунёди қувваҳои мусаллаҳ аз сифр оғоз гардид.
Барои ҳифзи давлату миллат афсарону сарбозони касбӣ ҷалб карда шуданд.
2. Мустаҳкамсозии Қувваҳои Мусаллаҳ ва ислоҳоти низомӣ:
Бо роҳбарии Пешвои миллат, Артиши Миллӣ аз давраи ташаккул ба марҳилаи рушди устувор гузашт:
Созмони низомии мудофиаи миллӣ – тартиб ва сохтори Қувваҳои Мусаллаҳ муайян карда шуданд.
Ташкили нерӯҳои махсус – таъсиси Қувваҳои зудамали махсус ва қисмҳои элитавӣ барои мубориза бо терроризм ва ҷиноятҳои созмонёфта.
Такмили базаи моддию техникӣ – ҷорӣ намудани техника ва силоҳҳои муосир барои тақвияти қобилияти ҷангӣ.
Таҳкими интизоми ҳарбӣ – баланд бардоштани сатҳи тарбия ва маърифати афсарону сарбозон.
3. Рушди ҳамкориҳои байналмилалӣ ва таҷрибаомӯзии ҳарбӣ:
Бо ташаббуси Пешвои миллат, Тоҷикистон бо кишварҳои гуногун ҳамкории низомиро ба роҳ мондааст:
Ҳамкорӣ бо кишварҳои узви Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ (СААД).
Иштирок дар машқҳои муштарак бо Русия, Чин, Узбекистон ва дигар кишварҳо.
Таҷрибаомӯзии афсарони тоҷик дар муассисаҳои таълимии ҳарбии хориҷӣ.
4. Таъмини ҳифзи марз ва амнияти миллӣ:
Бо дастури Пешвои миллат, Қӯшунҳои сарҳадӣ таҳким ёфта, марзҳои давлатӣ ҳимояи қавӣ пайдо намуданд. Мубориза бо қочоқи маводи мухаддир, терроризм ва таҳдидҳои минтақавӣ тавассути нерӯҳои марзбонӣ таҳти назорати сахт қарор гирифт.
5. Ҳифзи шаъну шарафи хизматчиёни ҳарбӣ:
Бо иқдоми Пешвои миллат:
Имтиёзҳои иҷтимоии хизматчиёни ҳарбӣ зиёд карда шуданд.
Маош ва шароити хизмати ҳарбӣ беҳтар гардонида шуд.
Манзил барои хизматчиёни ҳарбӣ сохта дода шуд.
Ҳамин тавр, нақши Пешвои миллат дар эҳё ва ташаккули Артиши Миллӣ бебаҳост. Бо раҳбарии оқилонаи он кас, Артиши Миллӣ аз як сохтори заиф ба як нерӯи қавии мудофиавӣ табдил ёфт. Имрӯз, Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон омодаи ҳифзи истиқлолият, амнияти миллӣ ва суботи давлатӣ мебошанд.
Президент – Сарфармондеҳи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон:
Тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президент на танҳо роҳбари давлат ва сарвари ҳокимияти иҷроия мебошанд, балки Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон низ мебошанд. Ин мақом он касро масъули қабули қарорҳои муҳими низомӣ, таъмини мудофиа ва амнияти миллӣ мегардонад.
1. Мавқеи ҳуқуқии Президент ҳамчун Сарфармондеҳ:
Дар асоси Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои марбута, Президент ҳамчун Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳ вазифаҳои зеринро иҷро мекунад:
Роҳбарии умумии Қувваҳои Мусаллаҳ ва дигар сохторҳои низомии кишвар.
Муайян намудани сиёсати мудофиавии давлат ва таҳияи стратегияҳои низомӣ.
Идоракунии ҳолати ҳарбӣ ва фавқулодда дар ҳолати таҳдид ба амнияти кишвар.
Таъйини фармондеҳони олии низомӣ, аз ҷумла Вазири мудофиа, Сардори Ситоди генералии Қувваҳои Мусаллаҳ ва дигар роҳбарони сохторҳои қудратӣ.
Тасдиқи барномаҳои рушд ва ислоҳоти низомӣ барои тақвияти Қувваҳои Мусаллаҳ.
2. Қарорҳои муҳими Президент дар самти мудофиа:
Таҳти роҳбарии Президенти Љумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, як қатор қарорҳои муҳими низомӣ ва мудофиавӣ қабул шуданд, аз ҷумла:
Ташкили Артиши Миллӣ (23 феврали 1993).
Ислоҳоти низомӣ – мутобиқ кардани Қувваҳои Мусаллаҳ ба стандартҳои муосир.
Таҳкими ҳифзи марзҳо – мустаҳкам кардани Қӯшунҳои сарҳадӣ барои ҳимояи қаламрави миллӣ.
Таъсиси воҳидҳои махсус – афзоиши қудрати амалиётии нерӯҳои зудамал ва сохторҳои махсус.
Ҳамкориҳои байналмилалӣ – тақвияти робитаҳои низомӣ бо созмонҳои байналмилалӣ ва кишварҳои шарик.
3. Президент ва таъмини амнияти миллӣ:
Ҳамчун Сарфармондеҳи Олӣ, Президент на танҳо барои мудофиа аз таҳдидҳои хориҷӣ, балки барои таъмини амнияти дохилӣ низ масъул мебошанд.
Мубориза бо терроризм ва экстремизм – сафарбарсозии қувваҳои махсус барои нест кардани гурӯҳҳои террористӣ.
Мубориза бо ҷиноятҳои фаромиллӣ – ҳамоҳангсозии сохторҳои қудратӣ барои ҳифзи субот.
Таъмини сулҳу ваҳдат – пешгирии низоъҳо ва таҳкими ҳамгироии миллӣ.
4. Иқдомоти иҷтимоии Президент барои низомиён:
Барои баланд бардоштани сатҳи зиндагии хизматчиёни ҳарбӣ, таҳти роҳбарии Президенти мамлакат иқдомҳои зерин амалӣ гардиданд:
Баланд бардоштани маош ва имтиёзҳои иҷтимоӣ барои хизматчиёни ҳарбӣ.
Сохтмони манзил ва хонаҳои хизматӣ барои низомиён ва оилаҳои онҳо.
Рушди мактабҳои ҳарбӣ ва академияҳои низомӣ барои омода намудани кадрҳои касбӣ.
Ҳамин тавр, ҳамчун Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон, Президент Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сиёсати мудофиавии кишварро роҳбарӣ карда, барои ҳифзи истиқлолият, субот ва амнияти миллӣ иқдомҳои муҳиму таърихӣ анҷом додаанд.
Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон таҳти роҳбарии он кас рушд ёфта, ба як нерӯи қавии дифоии давлатӣ табдил ёфтанд.
Мо олимони Академияи милли илмҳои Тоҷикистон ҳамаи низомиён, аҳли оилаи онҳо ва дар симои онҳо ҳамаи мардуми Тоҷикистонро ба Рӯзи Артиши Миллӣ табрику таҳният намуда, барои Тоҷикистони обод бошад, сулҳу субот ва осмони беғуборро орзумандем.
Бобоҷонзода Исрофил Ҳусейн-мудири шуъбаи масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи муосири Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор.
Ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ рӯйдоди хеле муҳим барои халқи тоҷик ба шумор меравад, вале дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ кишвари мо ба мушкилиҳои зиёди молиявӣ, иқтисодӣ ва сиёсӣ рӯ ба рӯ гардида буд. Он солҳо раванди тезутундшавии вазъи сиёсию иқтисодӣ ва иҷтимоии кишвар дар ҳолати ноором қарор дошта, кишварро вазъи печидаи ҳарбӣ-сиёсӣ ва муноқишаҳои дохилӣ фаро гирифта буданд. Ба ғайр аз ин Тоҷикистони тозаистиқлол дар он давраҳо Қувваҳои мусаллаҳи худро надошт, ки барои давлатдории ҳар як кишвар дар замони муосир шарт ва зарур дониста мешавад. Барои бунёди он ягон заминаи моддиву техникӣ вуҷуд надошт.
Ба ҳамаи ин мушкилиҳо нигоҳ накарда, барои нигоҳ доштани Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар он давраҳо хавфу хатарњои зиёде тањдид мекард, 18-уми декабри соли 1992 аз ҷониби Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Қарор «Дар бораи таъсиси Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба имзо расид. Тақрибан баъд аз ду моҳ, 23-юми феврали соли 1993 дар пойтахти кишвар шаҳри Душанбе, бори нахуст паради ҳарбӣ баргузор гардид, ки он рӯз расман санаи таъсисёбии Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон карда шуд. Қувваҳои мусаллаҳи навтаъсис дар солҳои душвори мухолифати дохилӣ (1993-1997) дар кишвар барои барқарор намудани сохти конститутсионӣ, таъмин намудани сулҳу субот ва фароҳам овардани шароити мусоид барои ҳаёти осоиштаи мардум дар роҳи ба эътидол овардани вазъият, безарар гардонидани гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ рисолати худро ба таври шоиста адо кард.
Ҳукумати мамлакат ҳанӯз аз марҳалаҳои аввали таъсисёбии Қувваҳои мусаллаҳи Тоҷикистон ва то ба имрӯз, ба бунёд ва таҷдиду азнавсозии инфрасохтор, инчунин таъсиси ҷузъу томҳои махсус гардонидашуда эътибори ҷиддӣ дода, дар баробари омодасозии мутахассисони соҳа, ба ташкили воҳидҳои алоҳида ва таъминоти онҳо бо техникаву таҷҳизоти муосир диққати махсус зоњир менамояд.
Маҳз бо шарофати кӯшишу заҳматҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Генерали артиш, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Артиши миллии Тоҷикистон дар ҳоли рушду тараққиёт қарор дошта, рӯз ба рӯз пурқувват гардида истодааст. Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо таъкид намудаанд, “Қувваҳои Мусаллаҳ кафили амнияту якпорчагии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон буда, хизматчиёни ҳарбии ҷузъу томҳои низомӣ дар ҳифзи марзу буми Ватан, таъмини амнияти давлат ва зиндагии осудаи сокинони кишвар саҳми бузург доранд. Ҳар як афсару сарбози шуҷои кишвар, ҳамчун сипари боэътимоди Ватан дар иҷрои вазифаҳои хизматиашон бояд ҳамеша ҳушёру зирак бошанд ва ҳаргиз фаромӯш накунанд, ки фазои орому осудаи имрӯзаи Тоҷикистони соҳибистиқлол бар ивази ҷони садҳо нафар ҷавонмардони бо нангу номуси миллат ба даст омадааст. Илова бар ин, ҳамеша дар хотир дошта бошанд, ки мардуми Тоҷикистон бо хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи худ ифтихор намуда, дар симои ҳар яки онҳо фарзандони далеру шуҷои Ватани азизамонро мебинанд ва бовар доранд, ки онҳо ба савганди ҳарбии худ ҳамеша содиқу вафодор мемонанд. Ҳар ҷавон бо хизмати содиқона бояд исбот намояд, ки Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар дар ҳақиқат сипари боэътимоди давлат, ҳимоятгари сокинони кишвар ва сулҳу ваҳдат дар ҷомеа мебошад.
Имрӯзҳо Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, на ин ки дар нигоҳдории бехатарии кишвар, балки бо ҳамоҳангсозии фаъолияти муштарак бо сохторҳои ҳарбии кишварҳои минтақа ва ҷаҳон дар мубориза бар зидди терроризми байналмилалӣ, пешгирӣ ва паҳншавии экстремизм дар дигар давлатҳои дуру наздик ширкат меварзанд.
Имсол хизматчиёни Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва тамоми мардуми шарафманди тоҷик дар якҷоягї 32-солагии таъсисёбии Артиши миллиро тантанавор ҷашн мегиранд. Дар ин муддати нисбатан кӯтоҳи таърихӣ ҷузъу томҳои он ба як нерўи қудратманди низоми муҳофизи сулҳу субот ва фазои орому осудаи мамлакат табдил ёфта, ҳоло ба Ватан ва халқи худ содиқона хизмат мекунанд. Боварӣ дорем, ки хизматчиёни Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пос доштани рисолати ҳомии Ватан, таъмини сулҳу субот, ҳифзи мулки аҷдодӣ ва шарафу номуси миллати тоҷик, доимо омода хоҳанд буд.
Идатон муборак! Родмардону далерони Ватан!
Ғарибмамадов Ғарибмамад Давлатмамадович -Ходими калони илмии Институти зоология ва паразитологияи ба номи Е.Н. Павловскийи АМИТ
Ҳар кишвар дорои артиши миллии худ аст, вале Артиши миллии Тоҷикистон замоне таъсис додашуд, ки раванди тезутундшавии вазъи сиёсию иқтисодӣ ва иҷтимоии кишвар дар ҳолати ноором қарор дошт ва низомиёни касбӣ ҳам дар кишвар кам буданд. Баъди пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ сарфи назар аз он, ки кишварро вазъи печидаи ҳарбӣ сиёсӣ ва муноқишаҳои дохилӣ фарогир буд, Тоҷикистони тозаистиқлол ба таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳи худ шурӯъ намуд. Вале барои бунёди он ягон заминаи моддиву техникӣ вуҷуд надошт. Яъне ташкили Артиши миллии мо дар заминаи холӣ, аз сифр шурӯъ шуд.
18-уми декабри соли 1992 аз ҷониби Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Қарор «Дар бораи таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба имзо расида, он дар заминаи «Фронти халқӣ» ва қувваҳое, ки Ҳукумати конститутсиониро ҷонибдорӣ мекарданд, таъсис дода шуд. Ҳамин тариқ, 23-юми феврали соли 1993 дар пойтахти кишвар шаҳри Душанбе, бори нахуст паради ҳарбӣ баргузор гардид, ки он рӯз расман санаи таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон карда шуд.
Ҳукумати кишвар бо вуҷуди мушкилоти зиёди иқтисодиву молиявӣ ҳанӯз аз марҳалаҳои аввали таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳ ба таҷдиду азнавсозии инфрасохтор ва таъсиси ҷузъу томҳои махсус гардонидашуда эътибори махсус дода, дар баробари таъминоти онҳо бо техникаву таҷҳизоти муосир, ба омодасозии кадрҳои баландихтисоси низомӣ шурӯъ намуда буд. Афсарону сарбозони Қувваҳои Мусаллаҳ дар солҳои душвори мухолифати дохилӣ (1992-1997) ва шиддат гирифтани вазъи минтақаву ҷаҳон қарзи ватандории хешро садоқатмандона иҷро намуда, дар роҳи ба эътидол овардани вазъият, таъмини сулҳу субот ва безарар гардонидани гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ рисолати фарзандиву шаҳрвандии худро ба таври шоиста адо мекарданд.
То соли 1997 Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба се навъи асосӣ, Қӯшунҳои хушкигард, Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва Қӯшунҳои мудофиаи зидди ҳавоӣ иборат буд. Ба ғайр аз ҷузъу томҳои тобеи навъҳои Қувваҳои Мусаллаҳ, ҳамзамон дар тобеияти Вазорати мудофиа қисму воҳидҳои низомии алоҳида низ фаъолият менамоянд. Аз ҷумлаи онҳо Литсейи ҳарбӣ, Донишкадаи ҳарбӣ, Полки комендантӣ, қисмҳои ҳарбии таъминотӣ ва дигар идораҳои ҳарбӣ мебошанд, ки аксари онҳо аз солҳои аввали ташкилёбии Артиши миллии Тоҷикистон таъсис ёфта, вобаста ба иҷрои вазифаҳои муҳими соҳавӣ корҳои зиёдеро амалӣ менамоянд.
Дар натиҷаи ислоҳоти низомӣ дар Артиши миллии Тоҷикистон, ки аз рӯзҳои бунёди Қувваҳои Мусаллаҳ оғоз гардида, он ҳанӯз идома дорад, корҳои хеле зиёд ба сомон расонида шуданд. Дар ин замина Сарситод ба Ситоди генералӣ табдил ёфт, Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва мудофиаи зидди ҳавоӣ муттаҳид гардонида шуд, дар замина Колеҷи Олии низомӣ Донишкадаи ҳарбӣ таъсис ёфт, дар сохтори бисёре аз қисмҳои низомӣ дигаргуниҳои зиёд ворид карда шуд ва аз ҳама муҳим бо назардошти таҳдиди хатарҳои ҷаҳони муосир навъи сеюми Қувваҳои мусаллаҳ, ё худ Қӯшунҳои зудамал дар ҳайати Артиши миллии Тоҷикистон таъсис дода шуд.
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри мустаҳкам намудани қобилияти мудофиавии кишвар, баланд бардоштани сатҳи омодагии ҳарбӣ, беҳтар гардонидани шароити моддию техникӣ ва вазъи иҷтимоии ходимони ҳарбӣ ғамхории пайваста зоҳир менамояд.
То солҳои 1997 ҷузъу томҳои навтаъсиси Артиши миллии мамлакат бинобар вазъи печидаи ҳарбӣ-сиёсӣ дар кишвар барои барқарор намудани сохти конститутсионӣ, таъминнамудани сулҳу субот ва фароҳам овардани шароити мусоид барои ҳаёти осоиштаи мардум ба сангарҳои оташгир сафарбар мегардиданд.
Соли 1999 аввалин машқҳои ҳарбии ҷузъутомҳои Қувваҳои Мусаллаҳ дар гарнизони Хатлон доир кардашуд. Баҳамин тартиб, аз ҳамон солҳо тибқи нақшаи ягонаи омодагии ҷангӣ дар Қувваҳои Мусаллаҳ дар дохили кишвар маҷмӯи машқҳои муштараки зидди террористӣ, тамринҳои васеи амалиётӣ-тактикӣ, машғулиятҳои омодагии сафарбарӣ, ҷамъомади мудофиаи ҳудудӣ бо ҷалби раисони вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳои мамлакат, шаҳрвандони ҷумҳурӣ ва дигар сохторҳои қудратӣ дар ҳама гарнизонҳо ташкил ва гузаронида мешаванд.
Баҳри ҳамоҳанг созии фаъолияти муштарак бо сохторҳои ҳарбии кишварҳои минтақа ва ҷаҳон дар мубориза бар зидди терроризми байналмилалӣ, пешгирӣ ва паҳншавии экстремизм ва сайқал додани маҳорату малакаи ҷангии ҳайати шахсӣ чӣ дар ҳудуди Тоҷикистон ва чӣ берун аз он дар доираи созмонҳои бонуфузи ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳарсол тибқи нақша пайваста машқҳои васеи муштараки ҳарбӣ низ гузаронида мешавад.
Қувваҳои Мусаллаҳи мо яке аз дастовардҳои муҳимтарини даврони Истиқлолияти давлатӣ буда, вазифаҳои муқаддасу пуршарафи дар назди онҳо гузошташударо вобаста ба ҳифзи амнияту оромии давлат ва ҷомеа, пойдории аркони давлатдорӣ ва таъмини зиндагии осоиштаи мардуми шарифи кишвар сарбаландона иҷро карда истодаанд. Артиши миллии Тоҷикистон бистушашсол муқаддам дар шароити ниҳоят вазнину мураккаби сиёсиву иҷтимоӣ дар ҳаёти кишвари тоза истиқлоламон таъсис додашуд.
Ҳукумати мамлакат бовуҷуди мушкилоти зиёди иқтисодиву молиявӣ, ҳанӯз аз марҳалаҳои авали таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон, бабунёд ва таҷдиду аз навсозии инфрасохтор, инчунин таъсиси ҷузъу томҳои махсус гардонида шуда эътибори ҷиддӣ дода, дар баробари омодасозии мутахассисони соҳа, ба ташкили воҳидҳои алоҳида ва таъминоти онҳо бо техникаву таҷҳизоти муосир шурӯъ намуд.
Артиши миллӣ бовуҷуди надоштани заминаи моддию техники пуриқтидор дар солҳои душвори муқовиматҳои дохилӣ таҷриба андӯхта, дарси ҷангию муҳорибавиро ҳамаҷониба омӯхт. Баъд аз андешидани тадбирҳои пайвастаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Артиши миллӣ марҳила ба марҳила устувору қавитар гардида, бо техникаву таҷҳизоти муосир таъмин шуд ва ба нерӯи пурқудрати дорои ҷузъу томҳои замонавӣ табдилёфт.
Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иродаву азми қавӣ ҳамаи мушкилиҳову маҳрумиятҳои дар пеши роҳбударо бартараф карда, давра бадавра шакл гирифт ва муҷаҳҳазу мусаллаҳ гардид. Ҳоло Артиши миллии Тоҷикистон ҳамчун нерӯи обутоб ёфта, ҷангдида, бошуҷоату ватандӯст ва яке аз муқаддасоти миллӣ–рукни муҳими давлатдории миллӣ дониста мешавад.
Имрӯзҳо маҳз бо шарофати кӯшишу заҳматҳои Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳикишвар Эмомалӣ Раҳмон Артишимиллии Тоҷикистон дар ҳоли рушду тараққиёт қарор дошта, хеле пурқувват низ гардидааст. Мувофиқи баҳогузории коршиносони ҷаҳониву минтақавии соҳа Артиши миллии Тоҷикистон, бинобар ҷанг дида ва кор озмуда будан, аз қудратмандтарин қувваҳои мусаллаҳи минтақа шуморида мешавад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвоимиллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ироаи Паёми ҳамасолаи худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъкид менамоянд, ки воқеоту таҳаввулоти ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳар яки моро ҳушдор месозад, ки зиракии сиёсӣ, омодагии доимӣ, эҳсоси баланди ватандӯстӣ, худогоҳӣ ва муқаддас доштану ҳифз намудани арзишҳои истиқлолияти давлати соҳибистиқлоламонро аз даст надиҳем. Чунки вазъи зудтағйирёбандаи ҷаҳони муосир, зиёд гардидани равияву созмонҳои террористиву экстремистӣ ва дигар зуҳуроти таҳдидовари хатарнок метавонад сулҳу суббот ва ҳаёти орому осудаи мардумони кишвари моро халалдор намояд.
Аз ин рӯ, Асосгузори сулҳуваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳалли масъалаҳои мустаҳкам намудани иқтидори мудофиавии кишвар диққати махсус зоҳир намуда, онро аз рӯзҳои авали таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳ таҳти назорати пайвастаи худ қарор додаанд. Чунки ҳеҷ як давлату халқият бидуни Қувваҳои Мусаллаҳи худ вуҷуд дошта наметавонад. Зеро ин қувва таъминкунандаи амнияти кишвар буда, оромию осоиштагии мардум ва суботи ҳар як давлатаст.
Бояд, ҳар як афсару сарбози шуҷои кишвар, ҳамчун сипари боэътимоди Ватан дар иҷрои вазифаҳои хизматиашон бояд ҳамеша ҳушёру зирак бошанд ва ҳаргиз фаромӯш накунанд, ки фазои орому осудаи имрӯзаи Тоҷикистони соҳибистиқлол бар ивази ҷони садҳо нафар ҷавонмардони бо нангу номуси миллат бадаст омадааст.
Илова бар ин, ҳамеша дар хотир дошта бошанд, ки мардуми Тоҷикистон бо хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи худ ифтихор намуда, дар симои ҳар яки онҳо фарзандони далеру шуҷои Ватани азизамонро мебинанд ва бовар доранд, ки онҳо ба савганди ҳарбии худ ҳамеша содиқу вафодор мемонанд.
Мо ҷавонон, ки ояндагони ин миллати пурғановат ва ин диёри биҳишт осоем, талош бар он меварзем, ки дар пешрафти Артиши миллӣ саҳми худро гузошта, ба халқу Ватани худ сарбаландонаю ҷавонмардона хизмат кунем.
Хизмат дар сафи Артиши миллӣ ва ҳифзи давлату миллат, марзу буми кишвар барои ҳар як шаҳрванде, ки онро сарбаландона иҷро намудааст, ифтихори бузург аст. Маҳз ҷавонон бояд Ватанро ҳамчун модари худ, ҷони худ дӯст дошта, ба савганди худ содиқ монда, онро ҳамчун гавҳараки чашм ҳифз намоянд.
Дар зарфи беш аз ду даҳсола Артиши миллии Тоҷикистон ба мактаби тарбияи ватандӯстиву ватандорӣ ва меҳнату мардонагӣ табдилёфта, то имрӯз дар сафҳои худ даҳҳо ҳазор ҷавони обутоб ёфтаро ба камол расонидааст.
Имрӯз ҷавонони бонангу номуси тоҷик хуб дарк мекунанд, ки хизмат ба Ватан барои онҳо қарзи муқаддаси фарзандӣ ва рисолати мардонагист.
Хизмати ҳарбӣ нишонаи равшани эҳсоси ватандӯстӣ, дарки зарурат ва аҳамияти ҳимояи давлат ва халқи Тоҷикистон мебошад. Мардуми Тоҷикистон хуб дарёд доранд, ки Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар дар солҳои авали соҳибистиқлолӣ дар кадом вазъу шароит қарор дошт, ҳоло дар натиҷаи тадбирҳои пайвасти давлат ва Ҳукумати мамлакат дар кадом сатҳаст. Барои сохторҳои низомӣ тамоми шароит фароҳам оварда шудааст.
Ҳукумати мамлакат дар доираи барномаҳои рушди Қувваҳои Мусаллаҳ ва ҷиҳати ба мактаби воқеии омодасозии муҳофизони Ватан табдил додани ҷузъу томҳои низомӣ аз ҳамаи захираҳо истифода мекунад. Зеро дар марҳалаи имрӯзаи рушди давлатдории миллӣ фазои орому осудаи Ватан ва таъмини амнияти давлат ва ҷомеа аз сатҳи масъулиятшиносӣ ва садоқати низомиён аз сарбози қаторӣ тоафсари оли рутба вобаст амебошад.
Аз ин хотир, ҳар афсару сарбоз ва ҳар ҷавоне, ки ба сафи Қувваҳои Мусаллаҳ дохил шуда савганди ҳарбӣ ёд мекунад, ҳамеша дар хотир дошта бошад, ки хизмати ҳарбӣ, аз ӯ, пеш аз ҳама, иродаи матин, донишу маърифати муосир ва эҳсоси садоқату самимият бахалқу Ватанро талаб менамояд. Чун ки ҳифзу ҳимояи амнияти давлат, субботу оромии ҷомеа ва ҳаёти осудаи сокинони мамлакат бар зимаи хизматчиёни ҳарбӣ, яъне ҳайати шахсии сохторҳои низомӣ ва мақомоти ҳифзу ҳуқуқ гузошта шудааст ва онҳо вазифадоранд, ки ин неъмати бебаҳо сулҳу суббот ва оромиву осоиши ҷомеаро чун гавҳараки чашм эҳтиёт кунанд.
Ҳар ҷавон бо хизмати содиқона бояд исбот намояд, ки Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар дар ҳақиқат сипари боэътимоди давлат, ҳимоятгари сокинони кишвар ва сулҳу ваҳдат дар ҷомеа мебошад.
Рауфзода Комрони Қадриддин докторант PhD - и ихтисоси ҳуқуқшиносии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А Баҳоваддинови АМИТ
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифзи Ватан, ҳимояи манфиати давлат, таҳкими истиқлолият, амният ва иқтидори мудофиавии онро вазифаи муқаддаси шаҳрвандон муқаррар кардааст (моддаи 43). Ин аст, ки дар таърихи миллати мо 23 феврал – Рӯзи таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз санаҳои муҳим мақоми хоса дорад. 23 феврали соли 2025 аз таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи кишварамон 32 сол пур мешавад.
Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон соли 1993 дар замони ҷанги шаҳрвандӣ, дар шароити бисёр мураккаби сиёсӣ ва иқтисодии кишвар таъсис ёфтаанд. Бо вуҷуди мушкилоти мавҷуда, бо кушишу заҳматҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон тадриҷан рушд намуда, имруз ба яке аз артишҳои тавоно, пуртаҷриба, ҷасуру содиқ ба Ватану давлати худ мубадал гардидааст.
Имрӯз Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун унсури асосӣ ва стратегии ҳомии марзу буми Ватан, ҳимоя ва амнияти моро аз ҳамагуна таҳдидҳои истифодаи қувваи ҳарбӣ таъмин мекунанд.
Қувваҳои Мусаллаҳ асоси ташкилоти ҳарбии давлати мо буда, барои таъмини амнияти ҳарбӣ ва мудофиавии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳифзи соҳибихтиёрӣ, истиқлолият ва тамомияти арзии он нигаронида шудаанд.
Феълан Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон аз нерӯҳои хушкигард, нерӯҳои ҳавоӣ ва дифоии зидди ҳавоӣ иборат буда, бо аслиҳаву таҷҳизоти зарурии мудофиавӣ таъмин аст.
Дар муддати солҳои соҳибистиқлолӣ заминаҳои ҳуқуқии ташкилу фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон ташаккул ёфта, тамоми ҷанбаҳои ҳуқуқии ин ниҳод танзими худро ёфтаанд. Сохтор, вазифа ва принсипҳои фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар бо якчанд санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ асос ёфтаанд, аз ҷумла:
1) Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки асосҳои ҳуқуқии мавҷудият ва фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳ буда, ваколатҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамчун сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳ муқаррар намуда, дар он принсипҳои ҳимояи соҳибихтиерӣ ва ҳимоия тамомияти арзии кишвар мустаҳкам шудаанд.
2) Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон", ки асосҳои ҳуқуқии ташкил, сохтор, мукаммалсозӣ ва фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳ, вазифаҳо ва ваколатҳои онро дар таъмини амнияти кишвар муаяйн намуда, масъалаҳои идоракунӣ, маблағгузорӣ ва таъминоти моддию техникии артишро танзим мекунад.
3) Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ", ки тартиби даъват кардани шаҳрвандонро ба хизмати ҳарбӣ, адои хизмат дар Қувваҳои Мусаллаҳ ва дигар масъалаҳои марбут ба уҳдадории ҳарбиро танзим намуда, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои хизматчиени ҳарбӣ, инчунин масъулият барои саркашӣ аз хизмати ҳарбиро муқаррар мекунад.
4) Доктринаи ҳарбии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки самтҳои асосии сиёсати ҳарбии давлат, ҳадафҳо ва вазифаҳои Қувваҳои Мусаллаҳро дар соҳаи таъмини амнияти ҳарбӣ муайян намуда, принсипҳои истифодаи Қувваҳои Мусаллаҳ, омодагӣ ба ҷанг ва омодагии сафарбаркуниро муқаррар намуда, асоси таҳияи нақшаҳои ҳарбӣ ва барномаҳои ташкили Қувваҳои Мусаллаҳро пешбинӣ мекунад.
5) Дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумат, Фармоишҳои Вазорати мудофиа ва дигар санадҳое, ки ҷанбаҳои алоҳидаи фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳро танзим мекунанд.
Бояд қайд кард, ки заминаи қонунгузории Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон мутобиқи тағйироти вазъи геополитикӣ ва мушкилоти замони муосир пайваста бозбинӣ ва такмил карда мешавад.
Таъминоти ҳайати шахсии артиши Тоҷикистон ҷанбаи муҳими фаъолияти Қувваҳои Мусаллаҳи мамлакат мебошад. Он ҷанбаҳои гуногун, ба монанди таъминоти моддӣ, кафолатҳои иҷтимоӣ, хизматрасонии тиббӣ ва ғайраро дар бар мегирад. Хизматчиёни ҳарбӣ тибқи меъерҳои муқарраргардида бо амвол, ғизо ва дигар воситаҳои зарурии моддӣ таъмин карда мешаванд. Таъминоти пулии хизматчиёни ҳарбӣ аз маоши вазифавӣ, маош барои рутбаи ҳарбӣ, инчунин иловапулӣ ва пардохтҳои гуногун иборат аст. Андозаи таъминоти пулӣ аз рутба, вазифа, собиқаи хизмат ва дигар омилҳо вобаста аст. Бо мақсади баланд бардоштани ҳавасмандии хизматчиёни ҳарбӣ, Ҳукумати мамлакат давра ба давра барои зиёд кардани таъминоти пулии онҳо чораҳои зарурӣ меандешад. Ба хизматчиёни ҳарбӣ ва аъзои оилаи онҳо кафолатҳои гуногуни иҷтимоӣ, аз қабили хизматрасонии тиббӣ, маориф, таъмини манзил ва ғайра дода мешаванд. Аз ҷумла, хизматчиёни ҳарбӣ ба хизматрасонии ройгони тиббӣ ва инчунин ба таҳсил дар муассисаҳои таълимии ҳарбӣ ҳуқуқ доранд. Хизматрасонии тиббии хизматчиёни ҳарбӣ дар беморхонаҳои ҳарбӣ ва дигар муассисаҳои тиббӣ амалӣ карда мешавад. Дар ҳолати зарурӣ, хизматчиени ҳарбӣ метавонанд барои табобат ба муассисаҳои тиббии шаҳрвандӣ фиристода шаванд. Ғайр аз ҷанбаҳои дар боло зикршуда, таъминоти ҳайати шахсии артиши Тоҷикистон инчунин масъалаҳои дастгирии психологӣ, истироҳатю фарҳангӣ ва ғайраро дар бар мегирад.
Ҳайати шахсии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, бахсус сарбозони қаторӣ, афсарони ҷузву томҳои артиш имрўзҳо аз дастгирӣ ва ғамхории давлату Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бархурдор буда, он дар шаклҳои гуногуни моддию маънавӣ амалӣ карда мешавад, ки маҳз ин чораҳо ҳавасмандии ҷавонони кишварро барои хизмат дар сафи Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар рӯз аз рӯз тақвият дода истодааст.
Дар пасманзари тағйири сохтори геополитикии ҷаҳон, бархурди манфиатҳои абарқудратҳо ва дигар таҳдидҳои глобалӣ омодагии дифоии қувваҳои ҳарбӣ ногузир ва муҳимтарин рукни давлаторӣ маҳсуб мешавад. Бинобар ин, хизмати ҷавонон дар сафи Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар имрӯз яке аз муҳимтарин вазифаи имониву виҷдонии ҳар фарди Тоҷикистон, иҷрои рисолати таърихӣ дар назди наслҳои оянда буда, шарти асосии пояндагӣ ва бақои давлатории навини тоҷикон маҳсуб мешавад.
Махмадуллозода Нурулло Рахматулло,
номзади илмҳои ҳуқуқ, ходими калони илмии шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии Институти фалсафа, ҳуқуқ ва сиёсатшиносии АМИТ
Истиқлоли давлатӣ ҳамчун дастоварди беназири таърих барои мардуми тоҷик ба осонӣ муяссар шуд, вале душманони мо барои ноором сохтани вазъи сиёсии кишвар нақшаҳои муғризонае тарҳрезӣ намуда, мехостанд Тоҷикистонро ба нестӣ баранд. Баъди ба эътидол омадани вазъ низ, як зумра нотавонбинон садди рушди мамлакат шуданд. Шуруъ аз воқеаҳои солҳои навадуми асри ХХ, то муноқишаҳои марзӣ собит гардид, ки Артиши мо пушту паноҳи кишвар ва умедгоҳи занону модарон аст.
Дар ҳолати мураккаби сиёсӣ Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон 18 декабри соли 1992 «Дар бораи таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» қарор ба тасвиб расонда, барои ташкили Қувваҳои Мусаллаҳи мамлакат заминаи ҳуқуқӣ фароҳам оварданд. Пас аз ду моҳи тасдиқи ин ҳуҷҷати муҳим 23-феврали соли 1993 дар майдони марказии Душанбе аввалин паради низомии артиши Тоҷикистон баргузор гардид ва ин рӯз дар таърихи кишвари соҳибистиқлол Рӯзи таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон шуд.
Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар имсол 32-юмин солгарди таъсисёбии худро, ки дар ин давра ба як неруи тавоно ва ниҳоди пурқудрат табдил ёфт, ҷашн мегиранд. 32-сол барои Артиши миллии Тоҷикистон давраи талошу кӯшишҳо, ранҷу заҳмат ва ҷоннисориҳо ҷиҳати расидан ба ҳадафу мақсадҳои дерина буд.
Маҳз бо дастгирӣ ва ғамхории Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон он артише, ки бо теъдоди ночизи яроқу техникаи ҳарбӣ боқӣ монда буд, ҳоло тавоно ва замонавӣ гардидааст. Он дорои техникаи ҳарбии пурқувват, биноҳои маъмурии замонавӣ, таълимгоҳҳои муҷаҳҳаз, варзишгоҳу машқгоҳҳо ва мутахассиони баландпояи ҳарбӣ мебошад. Имрӯз афсарону сарбозони Қувваҳои Мусаллаҳи мо бо дарки баланди масъулияти касбӣ вазифаҳои худро содиқона ба ҷо оварда, барои пешгирии ҳар амалу кирдоре, ки амният ва ҳаёти осоиштаи сокинони кишварро зери хатар мегузорад, омода мебошанд. Афзудани хатарҳои ба сулҳу суботи сайёра, бахусус минтақа таҳдидкунанда, яъне терроризму экстремизм, қочоқи маводи мухаддир ва авҷ гирифтани фаъолияти ҳизбу ҳаракатҳои реаксионӣ, ки қасди ноором сохтани вазъи сиёсиро доранд ва имрӯз раванди рушду инкишоф ва тараққиёти кишварамонро халалдор карданӣ мешаванд, кормандони тамоми сохторҳои ҳифзи ҳуқуқ, аз сарбози қаторӣ то афсари олирутбаро водор месозад, то барои рафъ ва барҳам задани ҳадафҳои душманон омода бошанд.
Моҳи сентябри соли ҷорӣ шоҳид будем, ки сарбозони мо, яъне фарзандони ҷоннисори мо дар муноқишаҳои марзӣ корномаҳо нишон доданд ва нагузоштанд, ки марзи давлативу миллии мо рахна гардад. Ҷавонписарони огоҳ аз асрори ҳарбӣ дарк карданд, ки Тоҷикистонро ба ҷуз аз онҳо каси дигар ҳифз намекунад. Имрӯз ба шарофати заҳмату ранҷи онҳое, ки дар набардҳо ва муборизаҳо баҳри расидан ба Истиқлоли давлатӣ иштирок карда, сулҳу оромиро пойдор намуданд, Тоҷикистон рӯз ба рӯз ободу зебо ва тамоми соҳаҳои ҳаёти мардум рушду инкишоф меёбанд.
Ҳар як фарди ватандӯст, масъули таълиму тарбия ва нафарони бонангу номус бояд дар қалби ҷавонон эҳсоси садоқат ба Ватан, ба давлату миллат ва сокинони онро бедор намуда, онҳоро раҳнамоӣ созанд, то хизмати худро дар сафҳои Артиши миллӣ сарбаландона ба ҷо оранд. Баҳои сазовори Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар ин рӯзи фараҳбахш ёдрас шудан, бамаврид аст: «Хидматчиёни ҳарбии сохторҳои низомӣ ва ҳайати шахсии мақомоти ҳифзи ҳуқуқи мамлакат дар таъмини сулҳу суботи устувор, амнияти давлат ва мардум, таҳкими ваҳдати миллӣ, ки пешрафту тараққиёти кишварамон бевосита аз онҳо вобаста мебошад, нақши барҷаста ва бузург доранд».
Ҷавонписарони мо ихтиёран ба хидмати ҳарбӣ рафта, пайи ҳифзи кишвари хешанд. Имрӯзҳо донишҷӯёни мактабҳои оливу касбӣ низ, бо ихтиёри худ ба ҳимояи Модар – Ватан камар бастаанд ва роҳбарияти донишгоҳу донишкадаҳо барои онҳо имтиёзҳо муқаррар кардаанд. Бовар дорем, ки оянда парвардагони мактаби давлатдории Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо садоқат ба Меҳани хеш марзу буми моро дифоъ мекунанд ва дар сари як ваҷаб хоки сарзамини аҷдодӣ истодагарӣ менамоянд.
Ҷайлоев Ҷамшед ҲУСЕЙНОВИЧ - номзади илмҳои техникӣ ходими пешбари илмии озмоишгоҳи “Маводҳои ба коррозия устувор”-и Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АМИТ
Худойбердизода Саидмири УБАЙДУЛЛО - номзади илмҳои техникӣ ходими пешбари илмии озмоишгоҳи “Маводҳои ба коррозия устувор”-и Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АМИТ
Бар фарози қуллаи рӯ бар самои қаҳрамон
Парфишонӣ мекунад зебо ливои қаҳрамон,
Дарси ибрат қисмати пурмоҷарои қаҳрамон,
Аз дили марзи Ватан ояд нидои қаҳрамон,
Менавозад гӯшро ҳарфу ҳиҷои қаҳрамон,
Мо ҳама дилбастаи савту навои қаҳрамон,
Ҳамсадои қаҳрамон!
Суғду Рахшону Бадахшон хиттаи поки ниёст,
Вахшу Хатлону Ҳисор ин порахоки Ориёст,
Ҳар кӣ ҷуз мо даъвии ин хок дорад, бенавост,
Бенаво чӣ, як каси бегонаву ноошност,
Хоки мо хоки муқаддас – неъмати сидқу сафост,
Эй харидорони маъво, сарвати мо бебаҳост,
Рамзи нангу номи мост!
Корвони умр, арчи меравад сӯйи адам,
Сӯйи ҳасту буд бо ҳам мезанем аз нав қадам,
Эй хушо, оварда Ваҳдат миллати моро ба ҳам,
Мекунад тоҷик барои ҳифзи хокаш қад алам,
Сад ҳазорон бар шумори мардҳо гардида зам,
Боз аз нав қуввату неру бигирад дам ба дам,
Сангари сайфу қалам!
Ҳар касе, к-ӯ мерасад бар фаҳму идроки Ватан,
Марҳаме гардад ба захму синаи чоки Ватан,
Чун бубинад бахту иқболи шарафноки Ватан,
Аз шаҳомат баркашад ӯ сар бар афлоки Ватан,
Ин яқин донам, ки ҳар фарзанди бебоки Ватан,
Бар аду ҳаргиз набидҳад мазраи поки Ватан,
Як ваҷаб хоки Ватан!
Дар раҳи сидқу сафову меҳр по бинҳодаем,
Пайрави Фирдавсию Айниву Турсунзодаем,
Бемуҳобо, бар хасу хори Ватан дил додаем,
Бар дифоъи марзу буми хеш мо омодаем,
Дар қиболи душмани ғаддор воистодаем,
Бардагӣ як сӯ, дари озодагӣ бикшодаем,
Миллати озодаем!
Пас, шавем андар раҳи ҳифзи Ватан якҷо кунун,
Иқтидори миллату давлат кунем аз ҳад фузун,
То надонад ҷойи худ ҳар нобакору пасту дун,
То нагардад душмани мо яксара хору забун,
То нагардад қасри бедоди рақибон сарнагун,
По набигзорем аз майдони ҳарби худ бурун,
Дар бадан то ҳаст хун!
Рӯзи Артиши миллӣ муборак, фарзандони содиқ ва муҳофизони асили Ватан!
Нозим Нурзода
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
21 феврали соли 2025
Дар раванди бархурди манфиатҳои геосиёсӣ акторҳои мустақили муносибатҳои байналмилалӣ ҷиҳати ҳимояи истиқлолу тамомияти арзии хеш аз қудрати ҳарбӣ истифода менамоянд. Қудрати ҳарбӣ яке аз нишонаҳои тавоноии давлат ва кафолати суботи сиёсии он мебошад. Таҳкиму устувории низоми давлатдорӣ аз сипоҳи муназзаму мукаммали он вобастагии зиёд дорад. Маҳз артиши муназзаму устувор кафолат медиҳад, ки низоми давлатдорӣ ва тамомияти арзӣ нигоҳ дошта шавад. Суботи сиёсӣ ва амалӣ гардидани ормонҳои миллӣ аз сатҳи касбият ва рушди низоми ҳарбӣ маншаъ мегирад. Танҳо артиши муназзаму сирф давлатмеҳвар кафолати амнияти ҷомеа ва низоми ҳукумрон ба шумор меравад.
Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун ниҳоди ҳифозатгар аз истиқлолу тамомияти арзии кишвар бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъсис ёфтааст. Ин ниҳоди қудратӣ нишоне аз сипаҳсолории Сарвари давлати мо мебошад. Пешвои миллат чун Куруши Кабир ва Исмоили Сомонӣ тавонистанд, ки дар муддати кӯтоҳи таърихӣ ба ин ниҳоди муҳимми давлатдорӣ асос гузоранд. Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун субъекти мустақили муносибатҳои байналмилалӣ дорои Қувваҳои мусаллаҳи худ мебошад. Ҳамасола дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 23-юми феврал ҳамчун рӯзи таъсисёбии Қувваҳои мусаллаҳи кишвар ҷашн гирифта мешавад. Мувофиқи моддаи 1-уми Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз 28-уми декабри соли 2005, таҳти №141, Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкилоти ҳарбии давлатӣ буда, асоси мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистонро, ки он барои муҳофизати мусаллаҳонаи истиқлол ва тамомияти арзии он таъйин гардидааст, ташкил медиҳад. Таҷрибаи таърихии давлатдории миллати тоҷик ва Тоҷикистони муосир нишон медиҳад, ки яке аз аркони муҳимми давлатдорӣ дар радифи дигар ниҳодҳо мавҷудияти қувваҳои мусаллаҳ ба ҳисоб меравад. Дар маҷмуъ ҳадафи асосии давлат, ки танзими муносиботи ҷомеа ва ҳифзи истиқлол мебошад, дар ин раванд аз механизмҳои мухталиф истифода менамояд. Яке аз воситаҳои асосии ҳифзи якпорчагии давлат ва манфиатҳои миллӣ мавҷудияти қувваҳои мусаллаҳи ташаккулёфта маҳсуб меёбад. Аз ин рӯ, дар рӯ ба рӯи падидаҳои номатлуб, махсусан терроризм, экстремизм, ҳадафҳои экспансионии кишварҳои хориҷӣ вуҷуди қувваҳои мусаллаҳ, хосатан артиши миллӣ зарурати ҳар давру замон мебошад.
Дар айни замон Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таъмини амният, сулҳу субот, ҳифзи якпорчагии сарзамини аҷдодӣ, чун рукнҳои асосии сиёсати давлатӣ аҳаммияти ҷиддӣ медиҳад. Миллати тоҷик дар 33 соли Истиқлоли давлатӣ, маҳз бо шарофати амнияти давлатӣ ва таъмини сулҳу субот ба дастовардҳои бузург ноил гардид. Қувваҳои мусаллаҳи кишвар имрӯз дар радифи дигар аркони давлатӣ аз ҷумлаи он сохторҳое мебошанд, ки дар самти ҳифзи оромӣ, сулҳу субот, ягонагии кишвар, марзу бум, тартиботи дохилӣ ва дигар масъалаҳои муҳимми давлатдорӣ нақши калидӣ дорад. Дар даврони Истиқлоли давлатӣ барои ташкил кардани фаъолияти самараноки мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, махсусан Вазорати мудофиа ва Кумитаи давлатии амнияти миллӣ, ки дар назди худ қувваҳои мусаллаҳи кишварро муттаҳид менамоянд, тадбирҳои ҳуқуқӣ ва таҳияи стратегияи ягонаи таъмини сулҳу субот ва амнияти миллиро ба роҳ монда, шароити мусоид ҷиҳати таъмини стратегияи мазкур муҳайё гардидааст.
Боиси ифтихор аст, ки Қувваҳои мусаллаҳи кишвар ба анъанаҳои касбии ифодагари сифатҳои баланди ватандӯстию хештаншиносӣ ва савганди ҳарбии худ содиқ монда, аз рӯзи аввал, яъне баробари ташкилшавӣ дар чунин як марҳила ва давраи мураккаби сарнавиштсоз, ки пояҳои истиқлоли давлатӣ ва якпорчагии Ватанро хатарҳои зиёд таҳдид мекард, бетараф намонданд. Афсарони содиқ ба Ватану миллат ҷиҳати ба эътидол овардани вазъи ҷамъиятию сиёсии кишвар, ҳимояи сохти конститутсионӣ ҷасорату мардонагӣ нишон доданд.
Таҳлили вазъи сиёсии солҳои 90-уми Тоҷикистон нишон дод, ки яке аз омилҳои асосии авҷи моҷарои сиёсӣ, яъне ҷанги таҳмилӣ дар набудани қувваҳои мусаллаҳи муташаккил ифода меёфт. Баробари барҳам хӯрдани низоми шуравӣ ва ба истиқлол расидани кишвар ҳукуматро зарур буд, ки ҷиҳати таъмини амният ва сулҳу субот, ҳамчунин, ҳифзи истиқлол Артиши миллии худро ташкил кунад. Дар муқоиса ба дигар кишварҳои пасошуравӣ Тоҷикистон аз Артиши Шуравӣ тақрибан чизе мерос нагирифтааст. Бо сабаби буҳрони сиёсии мақомоти давлатӣ то аввали соли 1993 ташкили Қувваҳои мусаллаҳи кишвар муяссар нагардид. Танҳо баъд аз баргузории Иҷлосияи ХVI-кми Шурои Олӣ ва ташкили Ҳукумати нав бо ташаббуси Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон заминаи ташкили Қувваҳои мусаллаҳи кишвар гузошта шуд. Ҳамин тавр, 23-юми феврали соли 1993 дар як давраи хеле ҳассоси таърихӣ барои оромию осудагии давлат Қувваҳои мусаллаҳи кишвар ташкил карда шуд.
Зикр кардан ба маврид аст, ки дар марҳилаҳои таърихии инкишофи худ Қувваҳои мусаллаҳи кишвар зина ба зина комилтар гардида, иқтидори муҳофизатиаш баҳри ҳифзи манфиатҳои давлату миллат боз ҳам афзуд. Шоистаи таъкид аст, ки дар ташкили Артиши миллӣ саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хеле бузург аст. Бо ташаббуси Пешвои муаззами миллат дар як давраи хеле ҳассоси таърихӣ артиши пароканда ва номукаммал дар муддати кӯтоҳ ба як қувваи бузург табдил ёфт. Дар аввал баъзе аз гурӯҳҳои манфиатҷӯ, ки дар нооромии вазъи сиёсии кишвар ва ба вартаи нестшавӣ қарор гирифтани он саҳм доштанд, аз набудани Қувваҳои муссаллаҳ истифода бурда, аксаран ходимони давлатиро ба асорат бурданд. Мухолифини ҳукумат намегузоштанд, ки артиши миллӣ мукаммал шавад. Новобаста ба ин, ба Ҳукумати Тоҷикистон бо сарварии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муяссар гардид, ки дар барқарорсозии ин аркони муҳимми давлатдорӣ дар муддати кутоҳ муваффақ шавад.
Имрӯз Қувваҳои мусаллаҳи кишвар сипари боэътимоди давлат маҳсуб ёфта, сафи онро аксар ҷавонон ташкил медиҳанд. Сарвари давлат дар Паёми навбатии ба Маҷлиси Олии кишвар дар таърихи 26-уми январи соли 2021 чунин иброз намуда буд: «Ҷавонони мо дар рушди ҳама соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоии кишвар саҳми арзишманд гузошта, нақши онҳо аз иштирок дар бунёди иншоотҳои азими кишвар то хизмати содиқона дар сафи Қувваҳои мусаллаҳ, ҳифзи сарҳади давлатӣ, суботу оромии мамлакат ва ҳаёти осоиштаи мардуми Тоҷикистон арзандаи таҳсин ва боиси ифтихори ҳар яки мо мебошад».
Имрӯз мо – қишри зиёии ҷомеаро зарур аст, ки ҷавононро дар рӯҳияи меҳанпарастӣ, ҳифзи арзишҳои миллию давлатдорӣ тарбия намуда, дар баланд бардоштани сатҳи худшиносӣ ва худогоҳии онҳо саҳми муносиб гузорем. Маҳз иродаи боматонат ва қавии насли ояндасози кишвар омили дар дарозои таърих боқӣ мондани давлату миллати тоҷик шуда метавонад. Хизмат дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи кишвар имрӯз боиси ифтихори насли ҷавон буда, бори дигар аз нақши барҷастаи ин қишри муҳимми ҷомеа дар ҳифзи манофеи миллӣ ва якпорчагии Ватан хабар медиҳад.
Бояд зикр намуд, ки ҳамасола ба сафи Қувваҳои мусаллаҳи кишвар садҳо ҷавонон аз навоҳии мухталиф даъват гардида, дар қисмҳои ҳарбии манотиқи гуногуни давлат рисолати мардонагии хешро дар назди Ватан-Модар иҷро менамоянд. Дар давраи хизмати ҳарбӣ ҷавононро дар рӯҳияи меҳанпарастӣ, мардонагиву шуҷоат, қавииродагиву адолатгустарӣ тарбия намуда, ҷиҳати ҳифзу нигаҳдошти амнияти давлатӣ равона менамоянд. Дар воқеъ, авзои геосиёсии минтақа имрӯз аз аскароне, ки сарҳади давлатиро ҳифз мекунанд, тақозо менамояд то зираку ҳушёр ва бомасъулияту қавиирода бошанд, зеро онҳо амнияти тамоми кишвар ва шаҳрвандонро ҳимоя менамоянд. Оромии кишвар, пешрафти ҷомеа ва зиндагии шоистаи мардум, пеш аз ҳама, аз таъмини амният дар сарҳади давлатӣ вобастагии зиёд дорад.
Ҳамин аст, ки сол то сол барои боз ҳам баланд бардоштани малакаи касбии аскарон ва дар роҳи меҳанпарастӣ тарбия намудани онҳо аз ҷониби давлату ҳукумат шароити муосид фароҳам мегардад. Махсусан, сафарҳои кории Сарвари давлат ба манотиқи мухталифи кишвар, ки бештар аз боздиди қисмҳои ҳарбӣ оғоз мешавад, худ гувоҳи ғамхории махсуси Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нисбат ба сарбозону ҳомиёни Ватан мебошад. Боиси хушнудист, ки шароити зисту тамрини аскарони Ватан аз ҳама ҷониб зери таваҷҷуҳи Сарфармондеҳи Қувваҳои мусаллаҳи кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор дорад.
Нақши Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун бунёдгузори Артиши миллии Тоҷикистон беназир буда, суханони болозикр ба хидматҳои шоёни Сарвари давлат равона гардидааст, ки бо талошу ҷоннисориҳои фарзандони бонангу номуси Ватан, яъне афсарону сарбозони Қувваҳои Мусаллаҳ ва кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар давраи ниҳоят душвор ва барои мардуми кишвар тақдирсоз сохти конститутсионӣ, сулҳу оромӣ ва суботи сиёсӣ барқарор гардида, барои рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат шароити мусоид фароҳам оварда шуд. Маҳз афсарону сарбозони ватандӯст ва бонангу номуси мо дар давраи бисёр мураккабу вазнин вазифаи таърихии худро дар назди Ватан содиқона ва ҷавонмардона иҷро карданд.
Имрӯз ҷавонони кишварро зарур аст, ки дар радифи таҳсили бомуваффақият дар донишгоҳу донишкадаҳо, ҳамчунин ба сафи Қувваҳои мусаллаҳ ворид шуда, дар ин мактаби мардонагӣ ва нангу номуси миллӣ адои хизмат намоянд. Ин мактабест, ки ҷавононро дар руҳияи арҷгузорӣ ба арзишҳои муҳимми Ватандорӣ ва эҳтирому садоқат ба ҷомеаи шаҳрвандӣ тарбия менамояд.
Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт –
Президенти АМИТ, профессор
АРТИШИ МИЛЛӢ – НИШОНЕ АЗ СИПАҲСОЛОРИИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ
Меҳру муҳаббат ба Ватани азиз, обу хок, ҳар гулу гиёҳи он, дифо аз марзу буми аҷдодӣ дар ашъори адибони гузаштаву имрӯзаи мо он қадар васф шудааст, ки беҳадду беҳамтост. Банда низ аз ашъори дилписанди шоирони ватандӯст илҳом гирифта, чунин сатрҳои навқаламонаи худро рӯйи авроқ орам:
Тоҷикистон, кишвари зебои ман,
Хонаи уммеди ман, дунёи ман.
Маскани осоишу маъвои дил,
Беҳтарин ҳастӣ ту дар дунёи ман.
Ишқи ту моро намуда шердил,
Ҳусни ту бошад ҳамеша беназир.
Он қадар ту дилписанд ҳастӣ ба дил,
Ҳар чаманзори ту бошад дилпазир.
Сулҳу ваҳдат дар заминат пойдор,
Сарзаминат хурраму хуршедвор.
Мардумонат мардуми бонангу ор
Дар пайи ҳифзи ту доим устувор.
Тавре пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми навбатии хеш таъкид карданд, рушди устувори иқтисодию иҷтимоии мамлакат, суботи сиёсӣ ва оромию осудагии мардуми Тоҷикистон аз таъмини амнияти миллӣ вобаста мебошад. Дар ҳақиқат ин фазои орому осудаи имрӯзаи Тоҷикистони соҳибистиқлол бар ивази ҷони садҳо нафар ҷавонмардони бо нангу номуси миллат бадаст омадааст Нерӯҳои мусаллаҳи давлати навбунёду соҳибистиқлоламон имрӯз ба ҳимоятгари марзу буми аҷдодӣ ва шоҳсутуни Тоҷикистони азиз табдил ёфтааст.
Ҳамасола 23-юми феврал дар сар то сари Тоҷикистон рӯзи Артиши миллӣ ҷашн гирифта мешавад. Ин яке аз санаҳои муҳим, пурифтихор ва фараҳбахш дар таърихи давлатдории навини Тоҷикистони соҳибистиқлол маҳсуб меёбад. Имсол мардуми шарафманду ватандӯст ва заҳматқарини тоҷик 32-юмин солгарди ин санаи бошукӯҳро бо ифтихору муҳаббати ватандӯстӣ ва дар як рӯҳияи баланди созандагиву бунёдкорӣ, шукргузорӣ аз фазои орому осоиштаи Ватани соҳибистиқлоламон таҷлил менамояд.
Баъди аз байн рафтани Иттиҳоди Шӯравӣ барои Тоҷикистони тозабунёд лозим омад, қувваҳои мусаллаҳи худро таъсис диҳад, ки он тавоноии таъмини истиқлолият ва ҳимояи мардумро дошта бошад. 18-уми декабри соли 1992 аз ҷониби Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Қарор «Дар бораи таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба имзо расида, он дар заминаи «Фронти халқӣ» ва қувваҳое, ки Ҳукумати конститутсиониро ҷонибдорӣ мекарданд, таъсис дода шуд. Ҳамин тариқ, 23-юми феврали соли 1993 дар пойтахти кишвар шаҳри Душанбе, бори нахуст паради ҳарбӣ баргузор гардид, ки он рӯз расман санаи таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон карда шуд.
Дар суханрониҳои худ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо таъкид кардаанд, ки Артиши миллии Тоҷикистон дар вазъияти бисёр вазнини сиёсиву иқтисодии кишвар таъсис дода шуд ва барои бунёди он ягон заминаи моддиву техникӣ вуҷуд надошт. Яъне ташкили Артиши миллии мо дар заминаи холӣ, аз сифр шурӯъ шуд.
Шукри худо, ки сулҳу амонист дар ин фазо,
Аз ранҷу заҳмату амали хайри Пешво.
Бояд фаромӯш насохт, ки саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таъсис додани қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон,бартарафсозии низои дохилӣ ва барқарор намудани сулҳу субот дар кишвари маҳбубамон калон аст. Бо ибтикору заҳмату ҷаҳду талошҳои пай дар пайи ин фарзанди фарзона ва ҷонфидои миллат, имрӯз Артиши ҷавони Тоҷикистон ба як нерӯи мукаммал табдил ёфтааст.
Мардуми шарифи Тоҷикистон фидокориву ҷонбозиҳои сарбозони шуҷои Ватан ва хизмати ҳар кадоми онҳоро, ки дар ҳақиқат намунаи олии хизмати содиқона ба Ватан мебошад, ҳамеша бо эҳтиром аз онҳо ёд намуда, гиромӣ медоранд. Имрӯз мо метавонем бо ифтихор изҳор намоем, ки дар зарфи 32- сол Артиши миллӣ ба сохтори муташаккили ҳарбӣ табдил ёфта, бо интизоми қавӣ, донишу малакаи муосир, рӯҳияи баланди ватандӯстӣ ва садоқат ба касби бошарафу муқаддаси худ ҳимояи Ватани маҳбубамон, ҳифзи зиндагии осоишта ва заҳмати созандаи халқи хешро сарбаландона анҷом медиҳанд ва мардуми Тоҷикистон дар симои Қувваҳои Мусаллаҳ ҳомиёну муҳофизони боэътимоди худро мебинанд ва дилпурона бо роҳи бунёдкориву созандагӣ пеш мераванд.
Дар баробари Артиши миллӣ шаҳрвандони ҷумҳурӣ низ вазифадоранд, ки аз истиқлоли давлатӣ, марзу бум, ҳимояи манфиатҳои давлат пуштибон бошанд. Ҳар яки мо бояд Ватани азизи хешро дӯст дорем. Муҳаббат ва садоқати бепоён ба Меҳан, ифтихорманд аз Ватани маҳбубамон-Тоҷикистони азиз, аз миллати соҳибфарҳанги тоҷик, аз забони ширини модарӣ, аз таърихи ғановатманди ниёгонамон бошем. Ҳифзи дастовардҳои Истиқлолияти давлатӣ, амнияту ягонагии Тоҷикистон бояд мақсаду мароми зиндагӣ ва ормонҳои мову шумо бошад.
Боз ҳам аз он сарфароз бошем, ки зодаи Ҷумҳурии Тоҷикистон - давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона ҳастем. Таҳти ҳимоя ва ғамхории махсуси давлатем. Ба кор, манзил, таҳсил, истироҳат ва ҳифзи саломатӣ ҳуқуқ дорем. Ҷавобан ба ин имтиёзҳо ҳифзи Ватан, ҳифзи табиат ва комёбиҳои даврони Истиқлолияти давлатӣ вазифаи муқаддаси ҳар яки мост.
Қодирзода Субҳон Докторант (PHD)-и институти кимиёи ба номи В.И Никитини АМИТ
“Бовар дорам, ки хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳ, дигар сохторҳои низомӣ ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқи мамлакат вазифаи бошарафу муқаддаси худ – ҳимояи Ватани маҳбубамон, зиндагии осоишта ва заҳмати созандаи мардуми Тоҷикистонро минбаъд низ сарбаландона, бо интизоми қавӣ, донишу малакаи муосир ва муҳимтар аз ҳама, бо рӯҳияи баланди ватандӯстӣ, садоқат ба давлат, Ватан ва халқи хеш иҷро менамояд”.
Эмомалӣ РАҲМОН
Мусаллам аст, ки дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дарҷ шудааст, ки ҳифзи Ватан, ҳимояи манфиатҳои давлат, таҳкими Истиқлолият ва иқтидори мудофиавии он вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванд аст.
Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон дар бунёди Артиши миллии худ, ки он яке аз рукнҳои асосии давлатдорӣ ва сипари боэътимоди кишвар маҳсуб ёфта, озмоишҳои ҷиддиро пушти сар намуда, дар роҳи баланд бардоштани қудрати дифоии ҷумҳурӣ ва ҳифзи дастовардҳои Истиқлол қадамҳои устувор гузошт. Хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи мо, дар давоми солҳои мавҷудият собит намуданд, ки дар ҳифзи Истиқлол ва инчунин тамомияти марзу буми кишварамон ҳамавақт омодаанд.
Лозим ба тазаккур аст, ки имрӯзҳо тамоми мардуми шарифи Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон дар симои Артиши миллӣ ва афсару сарбозони он ҳомию муҳофизи худро дида, бештар рӯ ба бунёдкорию созандагӣ ниҳодаанд. Зеро Артиши миллӣ такягоҳи асосии давлат ва сипари боэътимоди миллат буда, Ватани азизамонро содиқона муҳофизат менамояд.
Бояд қайд кард, ки саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон дар бунёду рушди пайвастаи Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон беназир аст.
Тавре ҳамагон хуб огоҳем ва ҳамзамон медонем, ки баъди фурӯпошии Иттиҳоди абарқудрати Шуравӣ, сарфи назар аз он, ки кишварро вазъи печидаи ҳарбӣ - сиёсӣ ва муноқишаҳои дохилӣ ба таври пурра фарогир буд, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон худро ҳамчун бунёдгузори асосии Артиши миллӣ ва инчунин дигар сохтору воҳидҳои низомии кишварамон муаррифӣ карда тавонистанд. Чунки Артиши миллии Тоҷикистон замоне таъсис дода шуд, ки раванди тезутундшавии вазъи сиёсию иқтисодӣ ва иҷтимоии кишвар дар ҳолати бениҳоят вазнину ноором қарор дошт ва низомиёни касбӣ дар кишвар қариб, ки набуданд.
Бар замми ин, ташкили Артиши миллии мо дар заминаи тамоман холӣ, яъне ба қавле аз сифр оғоз гардида буд. Ҳангоми суханронии пурмуҳтавои худ дар рафти баргузории чорабинии тантанавӣ ба муносибати ҷашни таъсисёбии 26 – умин солгарди Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар санаи 23 - юми феврали соли 2019 Президенти мамлакат , Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз ҷумла чунин гуфта буданд: «Вақте ки қарор дар хусуси таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳ қабул гардид, мо на Вазорати мудофиа доштем, на иншооти инфрасохторӣ, на заминаи зарурии моддиву техникӣ ва на мутахассисону кадрҳои касбӣ».
Азбаски Артиши миллии мо дар вазъияти бисёр вазнини сиёсиву иқтисодии кишвар таъсис дода шуд. Вале дар натиҷаи андешидани тадбирҳои судманди Роҳбарияти Олии Ҳукумати мамлакат марҳала ба марҳала ин ниҳоди зарурӣ басо ҳам устувору қавитар гардида, имрӯз бо мутахасисони соҳибихтисосу ҳирфавии худ ва соҳиби донишу малакаи баланди касбӣ, техникаву таҷҳизоти муосир ба таври пурра таъмин мебошад ва инчунин он ба як неруи бузурги муназзами дорои ҷузъу томҳои муосир табдил ёфтааст. Ҳайати шахсии Қувваҳои Мусаллаҳ дар тӯли ин солҳо барои ҳифзи дастовардҳои даврони Истиқлол, таҳким бахшидани сулҳу оромӣ ва ҳамзамон Ваҳдати миллӣ ба таври пайваста фидокориву мардонагии зиёд нишон дод.
Шукронаи сулҳу ваҳдат ва Пешвои муаззами миллат мо имрӯз соҳиби Артише пурқуввате ҳастем, ки корномаи начандон тӯлонӣ, вале басо ҳам пурифтихори худро дорад. Зеро дар ду даҳаи хело ҳассос баҳри ба пурра ба эътидол овардани вазъи сиёсиву амниятӣ, пуштибонӣ аз сулҳу оромӣ ва таҳкими Ваҳдати миллӣ ҳамеша фидокорона хизмат кардааст.
Хушбахтона, феълан таваҷҷуҳи ҷавонон ба хизмати ҳарбӣ дар замони соҳибистиқлолӣ нишонаи равшани эҳсоси ватандӯстӣ, дарки зарурат ва аҳаммияти ҳимояи давлат ва халқи Тоҷикистон мебошад. Аз ин рӯ, кулли мардуми Тоҷикистон бо тамоми ҳастӣ дарк менамоянд, ки Қувваҳои Мусаллаҳи кишварамон бо дастгирию ҳидоятҳои Пешвои муаззами миллат, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вобастаю пайваста буда, дар ҳама ҳолат қудрати кофӣ доранд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистонро аз хавфу хатар ва таҳдидҳои дохиливу хориҷӣ ба таври пурра муҳофизат намоянд.
Иди Артиши миллӣ муборак бод, сарбозони шуҷои Ватану миллати соҳибистиқлолу соҳибиқбол!
Алишер РАҲИМЗОДА, директори Институти математикаи АМИТ
Каримов Олимҷон Худойбердиевич
муовини директор оид ба илм ва таълим.