Президенти мамлакат, Пешвои муаззами миллат, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни мулоқоту баромадҳои пайвастаашон бо аҳли ҷомеа, ҷавонон ва мардум борҳо таъкид кардаанд: ”... дар ҷаҳони ноорому пурҳаводиси муосир ваҳдати миллӣ ва суботу оромӣ барои мардуми мо омили бунёдии дастовардҳои навин, татбиқи нақшаҳои стратегӣ, кафили боэътимоди амнияти давлат ва ҷомеа, зербинои иқтисодиёту иҷтимоиёт ва шарти асосии пешрафти кишвари азизамон мебошад”.

Лозим ба тазаккур аст, ки дар он даврони қисматсӯз на танҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қисматҳо ҷудо шуда буд, балки шаҳри Душанбе ҳам ба минтақаҳои мухталиф ва инчунин гурӯҳҳои мухолифи опозитсиявӣ ҷудо шуда буд, ки ҳама дар азоби нотифоқӣ ва ба якдигар, бадбинию хусумат қарор доштаанд.

Барои он, ки Ваҳдати деринтизор пурра ба Тоҷикистон омада ҳукмрон гардад, Роҳбари давлат ду маротиба дар кишварҳои Афғонистон, Эрон, Туркманистон, Қазоқистон, Россия, Ғарм ва Хуҷанд бо мухолифин гуфтушунид карда, давра ба давра ба якдигарфаҳмии умумиимиллӣ омада расиданд.

Баъди ба имзо расидани протоколи Созишномаи сулҳу ваҳдати миллӣ ва таъсиси Ҳукумати муросои миллӣ, ки аз тарафи мухолифин таъсис ёфта буд, ҳар ду тараф нисбати баровардани мамлакат аз бунбасти коммуникатсионию ба Ватан баргардондани гурезагон тадбирҳои судманд андешиданд.

Ҳамзамон дар ин радиф бо мақсади аз камбизоатӣ раҳоӣ бахшидани аҳолӣ бо таълиму тандурустӣ фаро гирифтани аҳолӣ, таҳлили нақшаҳои миллии стратегӣ ва ноҳиявӣ, инчунин бунёди корхонаҳои саноатии аҳаммияти байналхалқӣ дошта, барқарор кардани иқтисодиёти аз фаъолият бозмонда ва ташкили корхонаҳои саноатии шаклҳои гуногуни моликият дошта, қабули ҳуҷҷатҳои ҳуқуқии меъёрии ба талаботи стандарти байналхалқии иқтисодии бозорӣ ҷавобгӯй татбиқи худро ёфт.

Маҳз ҳамин Ваҳдати миллӣ таҳти сарварии дурандешонаю хирадмандонаи Президенти мамлакат, Пешвои муаззами миллат, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ватанро аз ғоратгарию таҷовузкорӣ Ватанро дар амон нигоҳ дошта, асоси бунёди роҳи оҳани Кӯлобу Данғара, Қурғонтеппаю Ёвон гардид.

Бар замми ин неъмати бебаҳо асоси бунёди ноби Роғуну дарғот дар дарёи Вахш ва оғози бунёди дигар неругоҳҳои бузургу хурд ва инчунин такмилу таҷдид гардидани неругоҳҳои амалкунанда ва ташкили самти нави бунёди стансияҳо шудаанд. Маҳз ҳамин Ваҳдати миллӣ имконияти ҷорӣ намудани ҳисоббарориҳои ғайринақдӣ, рушди сайёҳӣ ва мулки амн будани Тоҷикистонро бо меҳнати фарзанди фарзонааш фароҳам овардааст.

Шоири шинохтаи ваҳдатсарову рангинхаёл Ҷумъа Қувват нақшу мақом ва ҷойгоҳи Ваҳдати миллиро аз равзанаи нигоҳи хеш хеле арҷманд ҳисобида, ҷангро маҳкум карда, пешрафти мамоликро аз аз суботу оромии сартосарӣ маънидод намуда, онро дар силсилаашъораш чунин тасвир кардааст:

Пояи мулк аз сипоҳу ҷоҳ не, аз иттиҳод аст,

Хуррамӣ асло силоҳу оҳ не, аз иттиҳод аст.

Мулкро шамшер не, тадбир меорад ба равнақ,

Пойдории Ватан аз хайли ноогоҳ не, аз иттиҳод аст.

Ҷаббор БОЙМУРОДОВ, Маркази таҳқиқотии технологияҳои инноватсионии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Гулмаҳмад ОЙМАҲМАДОВ, номзади илмҳои иқтисодӣ, устоди Донишгоҳи давлатии молия ва иқтисодии Тоҷикистон.

Имсол аз имзои Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 сол сипарӣ мешавад. Бо шарофати ба имзо расидани ин Созишномаи тақдирсоз мо тавонистем ба муноқишаҳои дохилӣ ва муқовимати мусаллаҳона хотима бахшида, ба марҳалаи нави таърихи Тоҷикистон — гузоштани пойдевори сулҳ, таъмини ваҳдати миллӣ ва дар ин асос ба эътидол овардани фаъолияти иқтисодии кишвар ва рушди он оғоз намоем.

Таърих гувоҳ аст, ки вазъияти ҳамон солҳо баамаломада натиҷаи таъсири омил ва неруҳои бегонаест, ки бо истифода аз вазъияти номусоиди сиёсиву иқтисодии давлати навакак ба истиқлолият соҳибшудаи тоҷикон халали ҷиддӣ ворид намуд. Дар натиҷа дар фазои орому осудаи кишвар фазои сунъии вазъияти буҳронӣ ба вуҷуд оварда шуд.

Баъди баргузории 21 музокироту гуфтушуниди расмӣ бо намояндагони мухолифин 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расид. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар 7 музокирот ширкат варзида, дар 15 ҳуҷҷат имзо гузоштанд.

Дар бораи аҳамияти имзои ин санади муҳим Пешвои миллат чунин гуфтаанд: «Маҳз ба шарофати ин рӯйдоди таърихӣ мо тавонистем, ки аркони давлатдорӣ ва шохаҳои фалаҷшудаи ҳокимиятро дар минтақа барқарор гардонида, пояҳои Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро қавӣ намоем. Муҳимтар аз ҳама ин аст, ки дар Ватани азизамон Ваҳдати миллӣ, сулҳи пойдору суботи сиёсиву иҷтимоӣ ва фазои озоди бунёдкориву созандагӣ фароҳам оварда шуд».

Имрӯз Тоҷикистон бо дастовардҳои бузурги худ дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ мешавад. Таҷрибаи сулҳи тоҷикон ба мактаби омӯзиш дар Донишгоҳҳои Созмони Милали Муттаҳид дар Ню-Йорк ва Кения табдил ёфтааст. Бо шарофати Ваҳдати миллӣ, сиёсати сулҳомез ва эҳтироми арзишҳои башарӣ Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба ҳайси узви фаъоли ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфтанд.

Тоҷикистон имрӯз бо зиёда бо 183 кишвари ҷаҳон муносибатҳои дипломатӣ барқарор намуда, 192 давлат истиқлоли Ҷумҳурии Тоҷикистонро расман эътироф намудааст. Дар заминаи моддаи 11 Конститутсияи мамлакат ба созмонҳои минтақавӣ ва аксар созмонҳои байналмилалӣ аъзо буда, аз арзишҳо ва манфиатҳои миллӣ дифоъ менамояд, дар масоили ҷаҳонӣ назари худро матраҳ месозад ва пешниҳодоти мушаххасро дар бораи ҳалли ин масоил ба миён мегузорад. Дар кишвар стратегияҳои калидии рушди миллӣ — аз ҷумла, истиқлолияти энергетикӣ, амнияти озуқаворӣ, саноатикунонии босуръати мамлакат ва раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ — пайгирона амалӣ мешаванд. Ҳамаи ин муваффақиятҳо меваи ширини Ваҳдати миллӣ аст.

Дар бораи аҳамияти Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфтаанд: «Созишномаи умумӣ аз лиҳози аҳамияти фавқулодаи худ бо Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар як радиф меистад. Агар Эъломия ба Тоҷикистон ба таври расмӣ истиқлол ва соҳибихтиёрӣ ато карда бошад, пас Созишнома сулҳу суботро дар сарзамини мо таъмин сохт».

Ваҳдат сароғози ҳамаи комёбиҳо, созандагию ободкориҳо, ибтидои суботи сиёсиву иҷтимоӣ ва некӯаҳволии ҷомеаи навин, ҳамчунин, худогоҳию худшиносӣ баҳри миллати соҳибмаърифати мо ба ҳисоб меравад.

Истиқлолият бошад ба мо имконият дод, ки ғояи ваҳдатро парчами миллат кунем ва ба бунёди кохи ваҳдати воқеӣ ва ҷовидонаи миллат шуруъ намоем. Ин чунин маънӣ дорад, ки мо истиқлолият, сулҳ ва ваҳдати миллиро баробар қадр кунем. Онҳоро чун муқаддасоти олӣ ҳифз намоем. Ва ҳеч гоҳ фаромӯш накунем, ки пояи давлати мо мањз бар ҳамин мафҳумҳо асос ёфтаанд.

Дар ин росто зарур мешуморем, ки дар бораи нақши Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон ва ниҳоди сарварӣ дар пойдор намудани ваҳдати миллӣ қайд намоем.

Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон, ки 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри бостонии Хуҷанд баргузор гашт, барои ҳамаи тоҷикону тоҷикистониён иҷлосияи таърихӣ ва тақдирсоз буд. Ин иҷлосия ҳамчун ҷаласаи таърихӣ дар хотири на танҳо имрӯзиён, балки дар дилу дидаи наслҳои оянда низ ҷовидона боқӣ хоҳад монд.

Дунё бори дигар баъди ба даст овардани истиқлол, сарзамини тоҷикро бо симо ва номи аслии худаш – Тоҷикистон, њамчун миллати бузурги соҳиби номаи худшиносӣ, Конститутсия, Парчам, Нишон ва Суруди Миллӣ шинохт.

Зикр намудан зарур аст, ки барои таҳкими ваҳдати миллӣ, пеш аз ҳама, таъмини амнияти миллии кишварро мустаҳкам намудан зарур аст.

Ҳоло инсоният бо хатару таҳдидҳои мутлақан нав дучор гардидааст, ки масъалаи ваҳдати миллиро боз муҳимтар ва мубрамтар намудааст.

Аз дидгоҳи он, ки минтақаи Осиёи Марказӣ дар чорроҳаи бозиҳои геополитикӣ ва манифатхоҳии давлатҳои абарқудрат қарор дорад, Тоҷикистон ҳамчун узви ин минтақа аз доираи таъсир берун буда наметавонад. Фазои минтақа тақозо менамояд, ки муҳити идеологиву сиёсии кишвар боз ҳам пурқувват карда шавад.

Дар шароити имрӯза чораҳои ҳифзи ваҳдати миллиро бе мубориза бар зидди гурӯҳҳои ифротгароии динӣ тасаввур намудан ғайриимкон аст, зеро дар баъзе кишварҳо гурӯҳҳои ҷаҳолатпарасту мутаассибе паноњ гирифтанд, ки зери ниқоби ислом метавонанд ҳар лаҳза амният ва суботро барҳам зананд.

Тавре ки профессор Ятимов С.С дар мақолаи таҳлилии худ қайд менамояд, ки ҷаҳолату таассуб 13 давлатдории тоҷиконро барҳам задааст!

"Тоҷикон дар тӯли таърих зиёда аз 13 маротиба (Модҳо, Ҳахоманишиҳо, Портҳо, Кӯшониён, Сосониён, Ҳайтолиён, Тоҳириён, Сафориён, Сомониён, Ғуриён, Куртҳои Ҳирот, Сарбадорҳо, Музаффариён) давлатдорӣ кардаанд. Он дар маҷмуъ, беш аз 2236 солро дар бар мегирад. Шикасти ин салтанатҳои бузургу хурд бо хатои мардум, аъён ва ашрофи худи миллати мо сурат гирифтааст. Иллати аслии суқути онҳоро ҷаҳолат ташкил медод.

Давлатдории охирони мо низ метавонист ба вартаи нестӣ ва ин дафъа ба садсолаҳои номаълум ба фано равад. Миллати тоҷикро бори дигар ба ғуломӣ кашад. Онро ҳам сабаб қатъан ҷаҳолат мебуд.

Аммо бо талошҳои ҷоннисоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат ин давлат барқарор ва пойдор шуд. Акнун даҳсолаи чоруми он оғоз шуд.

Ҳамин тариқ, мо имрӯз метавонем бо ифтихор изҳор намоем Ваҳдати миллӣ дастоварди бузургтарин ва воқеан таърихии тоҷикон мебошад, ки маҳз дар натиҷаи ҳамбастагии мардуми кишвар ва азму талоши фарзандони содиқи халқамон муяссар гардид.

Муҳимтар аз ҳама, ба шарофати ҳамин сулҳу субот ва хиради азалии халқамон мо хатари аз байн рафтани давлати тозаистиқлоли тоҷикон ва пароканда гаштани миллати куҳанбунёдамонро бо сарварии Асосгузори ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пешгирӣ кардем.

Мо ин ҷашни муқаддаси миллиро бояд чун гавҳараки чашм пос дорем, ифтихор аз Ватану ватандорӣ ва ваҳдату якпорчагии Тоҷикистони азиз кунем. Ваҳдати миллӣ муқаддастарину азизтарин неъмати дунё, рамзи шарафу номуси ватандорӣ, кафолати хонаи ободу неруи таконбахши ҳаёти ҳаррӯзаи мо мебошад.

Неъматов И. Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, н.и.т., дотсент

АДАБИЁТ

1. Эмомалӣ Раҳмон. Тоҷикон дар оинаи таърих – Душанбе, соли 2006.

2. Эмомалӣ Раҳмон. Истиқлолияти Тољикистон ва эҳёи миллат, иборат аз 10 ҷилд. – Душанбе (солҳои 2000-2011) .

3. Набиева Р.А., Зикриёв Ф.Б., Зикриёева М.Ф. Таърихи халқи тоҷик дар асри ХХ ва ибтидои асри ХХI - Душанбе. 2009 с.

4. Намоз Ҳотамов, Давлатхоҷа Довудӣ, Сайфулло Муллоҷонов, (Маъруф Исоматов) Таърихи халқи тоҷик «Эр- граф». Душанбе. 2015 с.

5. Луқмонов Т., Қурбонов Б. Таърихи халқи тоҷик. «Матбуот». Душанбе. 2015 с.

6. Яъқубов Ю. Тоҷикон- Душанбе. 1996 с.

7. Ятимов С.С. «Хирадсолорӣ ва оини давлатдорӣ», маҷаллаи "Илм ва ҷомеа" № 2 соли 2019

8. Зафар Сайидзода, Фаридун Саидов. Сиёсати давлатии Президент Эмомалӣ Раҳмон ва рушди устувори Тоҷикистон. – Душанбе – 2002 с.

9. Иброҳим Усмон. Таҳкими сулҳ ва таҳаввулоти Тоҷикистон. Душанбе, 2016 с.

Ваҳдат ба инсоният танҳо ҳамфикрию ягонагӣ, дўстиву бародарӣ ва меҳру шафқат меорад. Пас, ҳамин ваҳдат аст, ки моро барои расидан ба мақсаду орзўҳои дар пеши худ гузоштаамон сабабгор мегардад. Пас ҳамин ваҳдат аст, ки инсониятро бо ҳам мепайвандад, то дар ҳалли мушкилиҳои ҳаёт якҷоя камари ҳиммат бибандем. Вале ба даст овардани ваҳдат кори саҳл нест.

Барои ин ақли солим, донишу истеъдод ва ҷидду ҷаҳди ҷасурона лозим аст, ки дурри мақсуд, яъне дўстиву рафоқат ягонагиву ҳамфикрӣ ба даст ояд.

Аз таърихи башарият аён аст, ки бинобар сабаби каҷравиҳою каҷфаҳмиҳо ва мағрурию худписандиҳо зумраи аз шоҳон чӣ қадар шаҳрҳо валангор, чӣ қадар ободиҳо харобазор ва чӣ қадар ашхоси бегуноҳ қурбон гаштанд. Аз «Шоҳнома»- и безаволи устоди сухан - Фирдавсии Тусӣ чунин мисолҳоро хеле зиёд метавон овард, ки барои наслҳои имрўзу фардо сабақи хуби зиндагӣ шуда метавонад.

Ваҳдат, сулҳ чӣ калимаҳои муқадасанд. Хандаи тифлону шодии модарон, тараққиёту пешравӣ ва ободии кишвар маҳз дар зери ҳамин калимаҳо ниҳонанд.

Агар ба солҳои 90-уми асри гузашта назар андозем мебинем, ки маҳз бо кўшишу талошҳои сарвари кишварамон Ҷаноби олӣ Эмомалии Раҳмон мо ба пояи ваҳдати миллӣ дар кишвар асос гузоштем. Кўшишу ғайрат, ҷидду ҷаҳд, саъю кушишҳои президенти ғамхору дурандеши мо бароямон сулҳу ваҳдату шодию фараҳ овард. Борҳо аз барномаю вохўриҳояшон ин суханро шунидем, ки гуфта буданд: «то нафаси охирин аз Ватан маҷбуран гурехташудагонро ба Ватан бар нагардонам, ман худамро ҳамчун Президент ором ҳис намекунам».1

Инак дар сарзамини мо сулҳу ваҳдати комил ҳукумрон аст. Мо шукри ин неъмати ба даст овардаро карда бояд аз сидқи дил хонем, омўзем ва дар пешрафту тарақии ҷамъияту ободии кишвари азизамон – Тоҷикистон саҳми босазое гузошта тавонем.

Хуррамию хушдили дар ин ҷаҳон аз ваҳдат аст,

Хандаю ободии ҳар хонадон аз ваҳдат аст.

Оғози гуфтушуниди байни тоҷикон ва марҳилаҳои он

Баъди он, ки бо миёнагарии Созмони Милали Муттаҳид, Ҷумҳурии Исломии Эрон ва Федератсияи Русия аввалин бор 5- апрели соли 1994 дар Маскав намояндагони ду тарафи даргир ба хотири ёфтани роҳи ҳалли мушкилоти Тоҷикон дар рў ба рўи ҳам нишастанд, ба умедеки ҷонибҳо ба тавофуқи ниҳои бирасанд. Дар ин муддат ҳайатҳои музокиракунандаи ду ҷониб 9- даври гуфтушунидро паси сар карданд, ки баъзе аз ин давраҳо 2-3 – марҳилаи алоҳидаро дар бар мегирифт. Ҳафт маротиба раҳбарони олимартабаи ҳарду ҷониб дар лаҳзаҳои душвор тариқи раванди сулҳ хориҷ аз кишвар мулоқотҳо оростанд, то фазои сулҳу оромиро дар кишвар ҳарчи тезтар таъмин намоянд. Махсусан мулоқоти моҳи декабри соли 1996 дар деҳаи Хусти Давлати Исломии Афғонистон барпо шуда хеле муҳим буд. Дар он тарафҳо ба қатъи ҷанг мувофиқа карданд.

Дар масъалаи таъсиси Коммисияи Оштии Миллӣ низ созиш ба даст омад. Ғайр аз мулоқотҳо дар сатҳи олӣ чандин вохуриҳову дидорбиниҳои машварати ҳайатҳои музокиракунанда баргузор гардид. Хулас тибқи оморе, ки дар даст дорем аз 1180 рўзе, ки раванди музокирот таҳти миёнаравии Созмони Милали Муттаҳҳид идома доштааст 208 рўзи онро аз субҳ то шом, баъзан шабона ҳайатҳои музокиракунандаи ду ҷониб дар рў ба рўи ҳам баҳсу мунозира гузоштанд

Акнун месазад, ки роҷеъ ба дигар давраҳо ва марҳилаҳои сулҳи байни тоҷикон ҳарф занем.

Мутаасифона дар давраи аввали гуфтушуниди ёд шуда, ки асосан дар он танҳо масъалаи рўзномаи музокироти байни тоҷикон мавриди баррасӣ қарор гирифта буд, проблемаи таъсиси чунин як орган ба рўзномаи музокироти тарафайн ворид карда нашуд. Ин масъала дар даври дуюми музокирот (аз 18 то 26 –уми июни соли 1994 боқи монд) ва мулоқоти машваратии ҳайатҳои музокиракунанда (аз 12 то 17 октябри соли 1994), ки дар Теҳрон барпо гардид мавриди баррасӣ қарор нагирифт.

Дар даври сеюми музокироти байни тоҷикон, ки аз 20 октябр то 1 ноябри соли 1994 дар Исломобод шуда гузашт низ ҷонибҳо ҳалли масъаларо аз мадди назар дур монданд. Зеро баҳси масъалаи таъсиси комиссияи муштарак оид ба тадбиқи созишнома дар бораи оташбаси муваққати ва табодули қувваҳои низомӣ ва маҳбусони сиёсӣ пеш омад ва бадин сурат мубоҳиса дар атрофи масъалаи заруроти таъсиси шўрои оштии милли дар ин даври музокирот баррасӣ нашуд.

Дар ин байн як мулоқоти рў ба рўи муовини аввали (Иттиҳоди нерӯҳои оппозисиюни тоҷик) ИНОТ Ҳоҷи Акбар Тўраҷонзода бо Президенти Узбекистон И. Каримов аввалҳои апрели соли 1995 дар Ташкент барпо гардид. Раиси Ҷумҳурии Узбекистон пешниҳод намуд, ки барои ҳалли қазияи Тоҷикистон ба фикри ў, бояд форуми машваратии халқҳои Тоҷикистон даъват карда шавад. Албатта ин пешниҳоди хубе буд, аз ин рў ин пешниҳод аз тарафи мухолифин қобили қабул дониста шуд ва раҳбари ИНОТ онро дар мулоқоти навбатии худ бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Э.Ш. Раҳмонов, ки 19 июли соли 1995 дар Теҳрон барпо гардид матраҳ кард.

Дар изҳороте, ки дар хотимаи ин мулоқот аз ҷониби ду раҳбар ба имзо расид, қайд карда шуд, ки дар мавриди даъвати анҷумани машварати халқҳои Тоҷикистон бо иштироки баробари ҳарду ҷониб ҷиҳати пайдо намудани роҳи ҳалли бўҳрони сиёсӣ ва иҷтимоии кишвар тавофуқ ҳосил шавад. Инобатан ҳарду раҳбар бо ҳайати музокиракунандаи худ дастур доданд то дар давраи 5-уми музокироти байни тоҷикон масъалаҳои таъини маҳал ва таърихи баргузории анҷуманро ҳал намоянд.

Дар даври панҷуми музокироти байни тоҷикон ҷониби ИНОТ дар баробари таъсиси форуми машваратии халқҳои Тоҷикистон зарурати Шӯрои Оштии Миллиро бо қатъият ба миён гузоштанд.

Зеро ба қавли ҷониби ИНОТ, агарчи форуми машваратии халқҳои Тоҷикистон доираи васеъи аҳли ҷамоачигиро ба таҳкими раванди сулҳ ҷалб намояд ҳам, вале чи тавре, ки аз лоиҳаҳои пешниҳод кардаи ҳарду ҷониб пайдост, қарорҳои қабул кардани он аз сабаби характери машваратӣ доштаашон наметавонист ҳукми қонуниро бигиранд ва ба ҳаёт бе чуну чаро татбиқ гарданд.

Дере нагузашта 23 декабри соли 1996 дар мулоқоти навбатии худ раҳбарони олимартабаи ду ҷониб созишномаеро ба тавсиб расониданд, ки дар он аз ҷумла чунин омада буд: «бо дар назардошти он, ки бо имзои ҳамин созишнома дар роҳи сулҳ ва ризояти миллӣ марҳилаи сифатан наве фаро мерасад, қарори сиёсӣ қабул карданд, ки барои ҳамин давраи гузариш Комиссияи Оштии Миллӣ таъсис намоянд. Раиси ин комиссия намояндаи иттиҳоди мухолифини тоҷик таъин мешавад». Сипас дар худи ҳамин вохурӣ аз ҷониби ду роҳбар протокол дар бораи вазифаҳо ва ваколатҳои асосии Комисяи Оштии Миллӣ ба имзо расид.

21 феврали соли 1997 дар мулоқоти дар шаҳри Машҳади Ҷумҳурии Исломии Эрон баргузор гардида, раҳбарони олимартабаи ҷонибҳо протоколи иловагӣ ба протоколи «Дар бораи вазифаҳо ва ваколатҳаои асосии Комиссияи Оштии Миллӣ» ва «Низомномаи Комиссияи Оштии Милли» -ро қабул карданд.

Хулоса дар чунин як кишваре, ки авзои дохилию хориҷиаш мураккаб буд, сулҳи дар рўи қоғаз дарҷгардидаро арзи ҳастӣ бахшидан лозим буд. Ҳамин тариқ музокироти сулҳи тоҷикон агар чанде, ки душвориро паси сар карда бошад ҳам, истиқрори он сулҳ мушкилоти бештареро ба худ ҳамроҳ дошт ва ҳалли ин мушкилот асосан ба зиммаи Комиссияи Оштии Миллӣ вогузор карда шуд, ки мухтасран дар зер онро алоҳида зикр хоҳем кард.

Фаъолияти Комиссияи Оштии Миллӣ

Комиссияи Оштии Миллӣ (КОМ) - ин бунёдкунандаи муҳити сулҳу субот, оштиву ваҳдати миллӣ, оромиву осоиштагӣ дар кишвар, механизми дар таърихи башарият нодир, ки дар ҳошияи ҷанги шаҳрвандӣ баҳри татбиқи тавофуқоти ба даст омада, миёни ҷонибҳои сулҳкунанда дар Тоҷикистон бо маслиҳати тарафайн ва миёнаравии созмонҳои байналмилалӣ созмон ёфта буд ва ниҳоятан баъди 999 рўзи фаъолияташ бисёр корҳои самарабахшеро барои ободии Тоҷикистони азиз анҷом дода тавонист.

Солҳо пайи ҳам сипари хоҳад шуд. Дар таърихи кишвар баҳои мунсифонаву арзандаи худро ба кору пайкори ин мақоми муштараки эҷодкори сулҳ хоҳад дод. Вале ҳоло мехоҳем дар фароварди сухани худ аз он хизматҳое, ки ин ниҳод барои миллати тоҷику тамоми Тоҷикистониён кардааст кўтоҳакак ёдовар шавем.

Муҳимтарин корҳое, ки дар аввали фаъоляти КОМ анҷом гирифт ин озод кардани садҳо асирони ҳарбию маҳбусони сиёсӣ буд. Садҳо хонаводаҳои хушбахт шаҳди сулҳу оштиро яке аз аввалинҳо шуда чашиданд. Сухан оҷиз аст, аз тасвири шодиву хурсандиҳои онҳое, ки баъди солҳои дарози фироқу ҷудоӣ азизони худро боз дар оғўши гарми оила пазируфтанд. Айнан ҳамин чизро дар бораи муҳоҷироне, ки баъди беш аз панҷ сол сарсониву саргардонӣ ба итминони комил, ки дигар дар ватан азияте нахоҳанд дид, ба хонаву кошонаи худ баргаштанд.

Теъдоди муҳоҷироне, ки ба ватан дар ин байн баргаштанд даҳҳо ҳазор нафар буд. Аксрияти онҳо ба хонаву кошонаи худ, ки аз ҷониби ашхоси бегона ғасб шуда буданд, бо дахолати КОМ ва мақомоти маҳаллӣ баргардонида гирифтанд.

Мушкилтарин коре, ки дар давраи фаъоляти КОМ анҷом гирифт ин аз Давлати Исломии Афғонистон баргардонидани размандагони ИНОТ ба Тоҷикистон, сабти ном кардани онҳо, ба қайд гирифтани силоҳу муҳимоти ҷангии онҳо, аз муоинаи тиббӣ ва атестатсия гузаронидан ва шомили сохторҳои қудратии ҳукумат кардани нерўҳои мусаллаҳи ИНОТ буд. Дар натиҷа қариб 7000 нафар размандагони ИНОТ бо силоҳу муҳимоташон ё шомили ниҳодҳои қудратии давлатӣ шуданд ё силоҳ ба замин гузоштанду ба кори мулкӣ гузаштанд.

Дар роҳи татбиқи протоколи сиёсӣ низ корҳои муайане анҷом гирифтанд. Тибқи саҳмияи 30% ба намояндагони ИНОТ ба вазифаҳои баланди давлатӣ, аз ҷумла аз муовини аввали сарвазир сар карда то раисони ҳукуматҳои шаҳрӣ ва ноҳиявӣ таъин гардиданд. Дар таҳияи лоиҳаи ҳуҷҷатҳои барои миллат сарнавиштсоз, аз ҷумла таҳия ва қабули санадҳои ҳамдигарбахшӣ ба монанди: - таҳияи лоиҳаи қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи аҳзоби сиёсӣ»; таҳияи лоиҳаи қонун «Дар бораи авфи умумӣ»; таҳияи лоиҳаи «Консепсияи андешаҳо оид ба тағйироту иловаҳо ба Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва ғайра КОМ саҳми беандоза дорад.

Хулоса дар зарфи 2-солу 8моҳу 25 рўзи фаъоляташ КОМ фазои сиёсиву низомӣ ва иҷтимоии кишварро ба таҳавулоти хеле мусбат дучор гардонид.

Дар фаъолияти пурсамари КОМ наметавонем аз онҳое ном барем, ки дар барқарории сулҳу суббот саҳми беандоза гузоштанд. Борҳо гуфтем ва мегўем, ки самимяту устувории раиси Ҷумҳур Эмомалї Раҳмон буд, ки раванди музокироти байни тоҷикон ва ҷараёни барқарории сулҳу суббот дар кишвар бо муваффақият пеш рафт ва анҷом пазируфт. Агар майлу хоҳиш ва саъйу кушиши бузурги Раиси Ҷумҳур намебуд дар гумон буд сулҳу субот ба ин наздикиҳо дар кишвар барқарор гардад. Ин иқдоми таърихӣ буд аз ҷониби Эмомалӣ Раҳмон дар лаҳзаи барои миллату кишварамон сарнавиштсоз.

Дар баробари Раиси Ҷумҳур аз онҳое ном бибарем, ки дар комиссияи оштии миллӣ фаъолият карда, дар татбиқи созишномаи умумӣ ҳиссаи худро гузоштаанд. Қабл аз ҳама ин раҳбари нерўҳои мухолифин ва дар навбати худ раиси КОМ, марҳум С.А.Нурӣ ва муовини ў А.Достиев мебошад.

Инчунин боиси ифтихори мост, ки як зумра зиёиёни диниву дунявии миллати тоҷик дар фаъоляти КОМ саҳми беандозаи худро гузоштанд, ки дар ин ниҳоди сулҳофарини ҳама чун як тану дӯш ба дӯши ҳам гирифта кўшиш намуданд, ки ҳарчи бештар дар кишвари азияткашидаи мо сулҳу суббот барқарор гардида оштиву ваҳдати миллӣ таҳкиму барқарор гардад. Ба ҷуз шахсиятҳои дар боло зикр шуда нафарҳои зиёде ба ҳайси аъзои комиссияи марказии муштараки атестатсионии коршиносони муштараки тиббӣ кор карданд. Фаъолияти самарабахш ва фидокоронаи онҳо буд, ки дар ҷамъбасти кори комиссияи оштии миллӣ Раиси Ҷумҳур Эмомалӣ Раҳмон бо фармони худ аъзоёни КОМ, коршиносону аъзоёни гурўҳҳои кории КОМ ва дигар шахсиятҳоеро, ки дар барқарории сулҳу субот дар Тоҷикистон саҳм гирифтанд, бо ордену медалҳои давлатӣ қадрдонӣ намуд. Аз ҷумла ба 4 нафар ордени «Исмоили Сомонӣ», 11 нафар ордени «Дўстии халқҳо», 11 нафар ордени «Спитамен», ба 14 нафар ордени «Шараф», ба 9 нафар медали «Ҷасорат», ба 8 нафар унвони «Барои хизмати шоиста», ба як нафар унвони фахрии «Ҳуқуқшиноси шоистаи Тоҷикистон», ба 4 нафар «Ифтирхорнома»-и Ҷумҳурии Тоҷикистонро сазовор донистанд. Гузашти айём нишон хоҳад дод, ки афроди дар боло зикр ёфта барои миллату кишвари худ ва ҳатто барои ояндаи минтақа ва ҷаҳон чӣ хизмати беандозае карданд. Бо вуҷуди душвориҳои зиёд КОМ тавонист, ки вазифаи таърихии худро дар назди халқу ватан сарбаландона иҷро намояд.

Хулоса

Муаллифони дигар, ки дар бораи ҷангу сулҳи тоҷикон асар таълиф кардаанд ва ба сабабҳои ин ҷанги бародаркуш ва гунаҳгорони он ибрози ақида намуда, тараферо маҳкум ва ҷониберо ҳимоя мекунанд, мо аз чунин ранг гирифтани тањқиқот даст кашида, ҳар он чизе, ки таърих гувоҳӣ медиҳад муҳақақ баён кардем ва он чунин аст:

Дар ибтидои солҳои 90-уми қарни XX дар натиҷаи барҳам хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ дар заминаи собиқ ҷумҳуриҳои он сохтори нави давлатдории соҳибихтиёри демократӣ ва озод арзи вуҷуд карданд. Дар назди ин давлатҳои навину озод ва соҳибихтиёр вазифаҳои тақдирсоз ва дар навбати аввал ниҳоят душвору меҳнатталаб меистоданд, ки иборат аз ҳамаҷониба дилпур ва қавӣ кардани соҳибихтиёрии хеш, дар асоси талаботи ҳозиразамон мамолики муттараққи ва муттамаддин, ташаккул додани асосҳои афзалиятноки сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ буданд. Ба қатори чунин давлатҳои нави соҳибихтиёр Тоҷикистон низ дохил мешавад, ки он дар саргаҳ ва дарвозаи Шарқи Миёна қарор дорад. Ба ҷумҳурии тозабунёди Тоҷикистон муҳим он буд, ки дар асоси махсусиятҳои мавҷудаи худ шакли нави сохтори давлатӣ ва сиёсати дохиливу хориҷии худро дар сатҳи меъёрҳои ҷаҳонӣ муайян созад.

Аммо тавре, ки ҳаёт нишон дод, дар Тоҷикстон, нисбати дигар ҷумҳуриҳои собиқ иттиҳод, раванди ташаккули сохти нави сиёсӣ, бар асари мавҷуд будани якчанд омилҳои объективӣ ва субъективӣ, ки хусусиятҳои дохилӣ ва берунӣ доштанд, бо душворӣ ва бӯҳронҳои сиёсӣ-иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ сурат гирифт. Дере нагузашта, пеши роҳи ба ҳаёт тадбиқ кардани чунин масъалаҳои ниҳоятан заруру тақдирсозро ҷанги шаҳрвандӣ, бародаркуш ва ниҳоятан бемаънӣ, ки соли 1992 оғоз шуд, фаро гирифт. Ин ҷанг, хосса дар ноҳияҳои ҷанубӣ ва марказии кишвар, ки ба майдони задухӯрдҳои хунини тарафҳои ба ҳам даргир табдил ёфта буданд, зарару зиёнҳои ниҳоятан азиму сангини моддӣ ва маънавӣ расонидааст ва ба сари халқи тоҷик оқибатҳои ниҳоят вазнинро овардааст.

Пас омили асосии сар задани ҷанги шаҳрвандӣ дар кишвар ин пеш аз ҳама пош хӯрдани иттиҳод, тайёр набудани ҷомеа ба соҳибистиқлолӣ, бӯҳрони сиёсӣ-иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва кашмакашҳои дохилӣ мебошад, ки ба он дар навбати худ омилҳои хориҷӣ низ таъсири худро расонидаанд.

Пеш гирифтани роҳи нобудшавии миллати тоҷик ва барҳам задани оташи ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ дар кишвар ба таври ҳаққонӣ ба оғози Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олии Тоҷикстон, ки дар ш.Хуҷанд баргузор гардид ва ба қарорҳои қабул намудаи он вобаста мебошад.

Иҷлосия сарвари давлат Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон, Раёсати Шӯрои Олӣ ва Шӯрои Вазиронро интихоб намуда, самтҳои тараққиёт ва пешрафти ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявиро муайян намуд. Дар ин Иҷлосия умдатарин масъалаҳо, аз қабили ба эътидол овардани ҳолати нооромии кишвар, раҳонидани ҷомеа аз бӯҳрони иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фaрҳангӣ, ба ҳам овардану ба созиш расонидани тарафҳои муқобил мавриди муҳокима қарор гирифта, оид ба ҳар кадоми онҳо қарорҳои дахлдор қабул гардиданд. Аз ҷумла Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи аз ҷавобгарии ҷиноӣ ва маъмурӣ озод кардани шахсоне, ки дар давраи аз 27-уми март то 25-уми ноябри с.1992 дар минтақаҳои мухолифат ҷиноят ва амалҳои ғайриқонунӣ содир кардаанд», Қарори Иҷлосия «Дар бораи ҳимояи иҷтимоии шахсоне, ки бар асари муноқишаҳои мусаллаҳонаи минтақаҳои алоҳидаи ҷумҳурӣ зарар дидаанд» ба тавсиб расид.

Бинобар он бо назардошти аҳамияти бузурги қарорҳо ва паёмадҳои иҷлосия, онро барҳақ метавон ҳодисаи нодиртарин ва тақдирсози таърихи навтарини давлатдории тоҷикон шуморид.

Аҳамияти минтақавии Иҷлосияи XVI -уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз он иборат аст, ки вай тавассути қарорҳо ва паёмадҳои худ барои истиқрори сулҳу амният дар минтақаи Осиёи Марказӣ замина омода кард. Агар иҷлосия тавссути қарорҳояш оташи ҷанги шаҳрвандиро дар Тоҷикистон хомӯш намекард, пеши роҳи ҳаракатҳои экстремистиро намегирифт, барои эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ иқдомҳои қатъӣ барнамегузошт, барпо кардани ҷомеаи шаҳрвандиро ҳадафи асосии худ қарор намедод ва бо кишварҳои ҳамсоя робитаҳои хешро барқарор намекард, аз эҳтимол дур набуд, ки оташи ҷанг ва ҳаракати экстремистӣ берун аз Тоҷикистон доман паҳн мекард.

Аҳамияти байналмиллалии иҷлосия дар он буд, ки барои ба ифоқа овардани тарафҳои даргир дар нуқоти гуногуни дунё корбаст шуда метавонад. Ин амр аз тарафи бонуфзтарин созмонҳои байналмиллалӣ – Созмони Милали Муттаҳид, Созмони амният ва Ҳамкории Аврупо ва беҳтарин коршиносони байналхалқӣ эътироф гардидааст. Хусусан таҷрибаи ба ҳукумат ворид гардидани намояндагони мухолифин ва пайвасти нерӯҳои мусаллаҳи он ба ҳайати қувваҳои мусаллаҳ ва мақомоти қудратии мамлакат, ки дар рафти сулҳи миллии тоҷикон суръат гирифт, нодиртарин таҷриба буда, дар ҳаёти кишварҳои гуногун метавонад тадбиқ шавад.

Ҳамин тавр аҳамияти иҷлосия аз он иборат аст, ки маҳз ҳамин мақом бо сарварии Эмомалӣ Раҳмон зимоми давлатдориро ба дӯш гирифта, пеши хатари нобудшавии онро гирифт, оташи ҷанги шаҳрвандиро хомӯш намуд, сохтори фалаҷгардидаи ҳокимият, хусусан мақомоти ҳифзи ҳуқуқро барқарор сохт, артиши миллӣ ва нерӯҳои посбони сарҳадро таъсис дод, барои таҳкими ҳокимият ва давлат шароит фароҳам овард, заминаи сулҳи миллиро матраҳ сохт, аксарияти мутлақи гурезаҳо ва муҳоҷирони иҷбориро ба ватан баргардонид, заминаи устувори эъмори ҷомеаи навини Тоҷикистонро гузошт, ислоҳоти конститутсионро дар мамлакат амалӣ гардонида, Сарқонуни нави Тоҷикистонро эҷод кард, барои 27-уми июни с.1997 ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ заминаҳои ҳуқуқиву сиёсиро фароҳам сохт.

Бинобар он метавон гуфт, ки ин иҷлосия оғози ҳама пешрафтҳои ҳозира ва оянда, оғози таърихи навини мост. Аз ин рӯ онро барҳақ метавонем иҷлосияи тақдирсоз номид.

Сулҳи Тоҷикистон ба тамоми маънӣ ба фаъолияти сиёсии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалии Раҳмон зич вобаста аст. Ҳанӯз дар Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ, ки дар Хуҷанд баргузор гардида буд, пас аз интихоб гардидан ба ҳайси Раиси он, ӯ ба қатъият изҳор карда буд, ки: «Ман қасам ёд мекунам, ки тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гул-гулшукуфии Ватани азизам садоқатмандона меҳнат кунам».

Раванди гуфтушуниди байни тоҷикон зиёда аз 4-солро (аз апрели соли 1994 то охири июни соли1997) дар бар гирифт. Ин роҳ хеле печ дар печ ва ниҳоят душвор буд. Гуфтушунидҳо ҳашт давра ва ҳаждаҳ вохӯриро дар бар гирифтанд ва дар зери назорати СММ ва бо иштироки намояндагони мамолики шоҳид мегузашт. Дар гуфтушунид мамлакатҳои Русия, Афғонистон, Эрон, Покистон, Қазоқистон, Қирғизистон, Туркманистон ва Ӯзбекистон нақши мушоҳидонро иҷро менамуданд. Давраи якум ва охирини гуфтушунидҳои байни тоҷикон дар Федератсияи Русия баргузор шуданд. Федератсияи Русия барои таъмини ризоияти сулҳу амният дар Тоҷикистон кӯшишҳои зиёде ба харҷ додааст, зеро ба дастоварди мамлакати мо ҳавасманд буд ва ҳам мебошад. Ниҳоят, 27-уми июни с.1997 дар «Президент Отел»-и ш.Москва бо иштироки намояндагони кишварҳои шоҳид аз ҷониби Президенти кишвар Эмомалии Раҳмон ва роҳбари иттиҳоди мухолифини тоҷик Сайид Абдуллоҳи Нурӣ зери назорати намояндаи махсуси Муншии умумии Созмони Милали Муттаҳид Г.Д. Меррем Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расонида ва баста шуд, ки он ҳар соле чун рӯзи Иди Миллии Ваҳдат ҷашн гирифта мешавад.Пас аз бастани Созишнома ҷонибон изҳорот баён карданд, ки дар он аз ҷумла омадааст: «Пас аз 5 соли муқовимати шаҳрвандон, ки дар таърихи бисёр асраи кишвар яке аз саҳифаҳои фоҷианоктарин мебошад, рӯзи умед, боварӣ ба хақл, ки солҳо интизораш будем, фаро расид. Мо, ба марҳилаи нави масъулиянок – дар ҳаёт тадбиқ кардани ҳадафи созишномаи умумӣ қадам гузошта, боз як бор изҳор менамоем, ки ҳар чӣ зудтар сулҳ ва ризоияти миллиро дар кишвар барқарор кардан мехоҳем».(Роҳи сулҳ. С.108-109.).

Баъд аз баста шудани Созишномаи умумӣ дар хусуси барқарор кардани сулҳ ва ризоияти миллӣ давраи нави таърихӣ – давраи дар шароити оромиву осоишта пеш бурдани ҳаёти ҷамъиятӣ оғоз гардид, ки он бевосита ба кордориву фаъолияти Комиссияи Оштии Миллӣ (КОМ), ки наздаш вазифаҳои муқаддас ва ниҳоят масъулиятноку ҳассос дар ин давраи гузариш меистоданд бо пуррагии воқеъии худ вобаста буд.

КОМ механизми асосии ҷорӣ кардани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ буда, пас аз анҷоми босамари музокироти тоҷикон таҳти сарпарастии СММ дар ш.Москва таъсис гардид. КОМ мақомоти муваққатӣ буда, дар давраи гузариш барои татбиқи ҳаматарафаи Созишномаи умумӣ ташкил гардида буд. КОМ салоҳияти худро баъди даъвати парлумони нав ва ташкили мақомоти роҳбарикунандаи Маҷлиси Олӣ ва гузаронидани интихоботи нави парлумон мебоист қатъ мешуд.

Мувофиқи нишондоди Созишномаи умумӣ вазифаҳои асосии КОМ аз инҳо иборат буданд:

- дар амал ҷорӣ намудани созишномаҳое, ки дар давоми музокироти чандинсолаи тоҷикон ба имзо расида буданд;

- дар байни тарафҳо ба вуҷуд овардани муҳити боварӣ ва ҳамдигар бахшӣ;

- ба мақсади барқарор ва мустаҳкам намудани ризияти миллӣ дар Тоҷикистон ташкил намудани муколамаи васеъ дар миёни қувваҳои гуногуни сиёсии ҷумҳурӣ.

Дар баробари ин вазифаҳои асосии худ, КОМ дар давраи гузариш инчунин вазифаҳоеро ба мисли андешидани чораҳо барои бозгашти бехавфу хатар ва шарафмандонаи муҳоҷирин ба Ватан, иштироки фаъолонаи онҳо дар ҳаёти ҷамъиятиву сиёсӣ ва иқтисодии мамлакат, расонидани кӯмак дар баргардон ва барқарорсозии манзилҳои истиқоматии онҳо, барқарор намудани муассисаҳои саноативу кишоварзии харобгардидаро бар дӯши худ гирифта буд. Ба ғайр аз ин масъалаҳои нозуку ниҳоятан зарурии давраи гузариш КОМ инчунин, роҳбарӣ ва назорат дар ҷараёни халъи силоҳ ва ба Ватан баргардонидани дастаҳои мусаллаҳи ИНОТ ва ғайраро ҳаллу фасл мекард.

Аз оғози фаъолияти худ то ба охир расидани вазифааш КОМ дар мӯътадил гардонидани вазъият, ба Ватан баргардонидани гурезагон ва муҳоҷирони иҷборӣ, онҳоро бо хонаву ҷой ва мувофиқи имконият бо ҷои кор таъмин кардан ва дар охир ба даст овардани ризоияти миллӣ саҳми арзандаи худро гузоштааст.

Ҳамин тавр, таҷрибаи таърихии охири асри XX-уми Ҷумҳурии Тоҷикистон аниқу равшан нишон дод, ки бо ёриву мадади қувваҳои сулҳпарвар ва хайрхоҳ, роҳбарии хирадмандонаи дохилӣ, бо роҳи сулҳу ҳамдигарфаҳмӣ аз тамоми вазъияти душвор баромадан мумкин аст.

Муалиф: Муовини директор оид ба илм ва таълими Институти астрофизикаи АМИТ, н.и.ф.м. Ҳамроев У.Х.

Феҳристи адабиёт:

1. Раҳмонов Э.Ш. Тоҷикистон: чаҳор соли истиқлолият ва худшиносӣ. Душанбе, «Ирфон», 1995.

2. Сомонаи www.oktj.ru

3. Раҳмонов Э.Ш. Бунёдкорони ояндаи Тоҷикистони соҳибистиқлол. Душанбе, «Ирфон», 1997.

4. Раҳмонов Э.Ш. Тоҷикон дар оинаи таърих. Душанбе, «Ирфон», 1997.

5. Раҳмонов Э.Ш. Дирӯз ва имрӯзи Тоҷикистон. Душанбе, «Ирфон», 1997.

6. Раҳмонов Э.Ш. Таджикистан на пороге будущего. Москва, 1997.

7. Раҳмонов Э.Ш. Ҷавонон – ояндаи миллат. Душанбе, «Ирфон», 1998.

8.Эмомалӣ Рамон. Тоҷикистон: Даҳ соли истиқлолият, ваҳдати миллӣ ва бунёдкорӣ. Душанбе, «Ирфон», 2001, Ҷилди 1.

9. Абулҳаев Р. Таърихи муҳоҷират дар Тоҷикистон (1961-2000). Душанбе, 2008. Қисми 3.

10. Белов Е.В. Исторический опыт переговорного процесса по урегулированию межтаджикского конфликта (1993-1997). Душанбе, 1999.

11. Дубовицкий В.В. Око тайфуна. Душанбе, 1990.

12. Комиссияи Оштии Миллӣ – вазифа ва салоҳиятҳои он. Нашри ҳайати нозирони СММ дар Тоҷикистон (НСММТ). Душанбе, 1998.

13. Назария ва методологияи Ваҳдати миллӣ. Душанбе, «Дониш», 2007, Ҷилди 1-3.

14. Роҳи сулҳ (ҳуҷҷатҳои гуфтушуниди байни тоҷикон). Душанбе, 1997.

15. Сайид Абдуллоҳи Нури. Оштинома. Душанбе, «Нодир», 2001.

16. Салим Аюбзод. Сад ранги сол. Прага. 2002.

17.Тағоев X. Давлати тоҷикон. Душанбе, «Ирфон», 2000.

18. Усмонов И. Таърихи сиёсии Тоҷикистони соҳибистиқлол. Хуҷанд, 2003.

19. Хайдаров Г. История таджикского народа ХХ век. Худжанд, 2001.

20. Хоки Ватан. Душанбе, 2002, китоби аввал.

21. «Ҷумҳурият». 30-31 январи 1993.

22. «Ҷумҳурият». 9-10 феврвли 1993

23. «Тоҷикистон». 29 январи 1993.

24. « Садои мардум». 1 декабри 1993.

25. « Садои мардум». 19 декабри 1993.

Ваҳдат яке аз арзишҳои волои инсонист, ки ба воситаи он ҷомеаҳо метавонанд ба суботи сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ даст ёбанд. Дар таърихи навини Тоҷикистон, Рӯзи Ваҳдати Миллӣ, ки ҳар сол 27 июн таҷлил мешавад, яке аз муҳимтарин рӯйдодҳои таърихист. Ин рӯз рамзи сулҳу субот ва якпорчагии миллат ба ҳисоб меравад, ки пас аз як давраи душвори ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ ба даст омадааст.

Ҷанги таҳмилии шаҳрвандии солҳои 1992–1997 яке аз фоҷиаҳои бузурги таърихи муосири Тоҷикистон буд. Ин ҷанг, ки дар натиҷаи мухолифатҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ ва мазҳабӣ оғоз ёфт, боиси талафоти зиёди ҷонӣ ва харобиҳои иқтисодӣ гардид. Барои хотима бахшидан ба ин муноқиша, музокироти сулҳомез бо миёнаравии кишварҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ оғоз ёфт.

Ниҳоят, 27 июни соли 1997 дар шаҳри Маскав Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ байни Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва роҳбари Иттиҳоди Нерӯҳои Мухолиф Саид Абдуллоҳи Нурӣ имзо гардид. Ин санад оғози марҳалаи нави таърихии Тоҷикистон шуд.

Пас аз ба имзо расидани созишномаи сулҳ, Тоҷикистон ба марҳалаи нави сохтмони давлатдорӣ ворид шуд. Бо таъсиси сохторҳои устувори давлатӣ, ба роҳ мондани ислоҳоти иқтисодӣ ва таҳкими ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон, кишвар ба суботи сиёсӣ ва пешрафти устувор ноил гардид.

Ваҳдати миллӣ имконият дод, ки ҷомеа ба рушди маориф, илм, фарҳанг ва иқтисоди миллӣ таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир кунад. Дар ин раванд, нақши ваҳдат ҳамчун омил ва манбаи нерӯи ҷомеа беш аз пеш барҷаста мегардад.

Имрӯз, бо ба даст омадани ваҳдати миллӣ, илми ватанӣ рушд ёфта истодааст ва дар соҳаҳои гуногуни илм дастовардҳои назаррас ба мушоҳида мерасанд. Дар баробари дигар соҳаҳо, илми астрофизикаи тоҷик низ рушд намуда, як қатор дастовардҳоро олимони тоҷик дар сатҳи байналмилалӣ ба даст овардаанд. Пас аз навсозӣ ва муҷаҳҳаз гардонидани Расадхонаи байналмилалии астрономии Санглох бо асбобҳои рақамии нимноқилӣ ва низоми автоматии идоракунии таҷҳизот, ки соли 2016 бо иштироки бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба истифода дода шуд, то имрӯз дар ин расадхона таҳқиқоти илмӣ пайваста анҷом дода мешаванд.

Аз соли 1998 инҷониб, бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, 27 июн ҳамчун Рӯзи Ваҳдати Миллӣ эътироф гардида, он ҳар сол ҳамчун иди расмӣ таҷлил мешавад. Дар ин рӯз дар тамоми гӯшаҳои кишвар чорабиниҳои тантанавӣ, мулоқотҳо, намоишҳои фарҳангӣ ва барномаҳои телевизионӣ баргузор мегарданд.

Маркази асосии таҷлили ин рӯз шаҳри Душанбе мебошад, ки дар он роҳбарияти олии кишвар ва намояндагони ҳар қишри ҷомеа иштирок менамоянд. Ин таҷлилҳо ҳамчун рамзи ваҳдат ва иттифоқи миллӣ маҳсуб меёбанд.

Рӯзи Ваҳдати Миллӣ барои мардуми Тоҷикистон як рӯйдоди таърихии беназир ва пурарзиш аст. Ин рӯз на танҳо хотираи хотимаи ҷанги шаҳрвандист, балки ифтихор аз қадами устувори миллат ба сӯи сулҳ, субот ва рушди устувор мебошад. Ҳифзи ваҳдати миллӣ, таҳкими сулҳ ва эҳтироми арзишҳои инсонӣ вазифаи ҳар як шаҳрванди ватандӯст мебошад.

Маҳз ваҳдати миллӣ буд, ки имруз ба ҳар гӯшаи кишвар сафар намоем, оромӣ, ободӣ ва сулҳу суботро эҳсос мекунем. Шабҳо бе ҳеҷ гуна тарсу ваҳм дар кӯчаю хиёбонҳои диёрамон сайру гашт менамоем. Ин ҳама моро водор месозад, ки барои ҳифзи ин сулҳу субот ва пойдории ваҳдату ягонагии миллӣ масъулият ҳис намоем ва нагузорем, ки касе онро халалдор созад. Дар партави сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ, моро — аҳли илм, лозим аст, ки дар рушди илми ватанӣ ва муаррифии он дар сатҳи байналмилалӣ саҳми арзанда гузорем.

Таҳияи ходими калони илмӣ ва лаборанти калони Институти астрофизикаи АМИТ: Хуҷаназаров Ҳ.Ф., Пирова В.С.

Дар замони муосир, ки муносибатҳои байналмилалӣ бештар ба усулҳои нарм ва таъсиргузории фарҳангӣ такя мекунанд, дипломатияи фарҳангӣ ҳамчун абзори муҳими муаррифии давлат ва миллат дар арсаи байналмилалӣ ба ҳисоб меравад.

Дар шароити мураккаби сиёсӣ ва фарҳангии ҷаҳони муосир, ки равандҳои ҷаҳонишавӣ ва таъсиргузории қудратҳои фарҳангӣ босуръат вусъат меёбанд, ҳар як давлат талош мекунад, ки симои мусбат ва арзишҳои фарҳангии худро дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ намояд. Барои расидан ба ин ҳадаф, яке аз абзорҳои муассир дипломатияи фарҳангӣ мебошад. Аммо то замоне ки дар дохили як кишвар ваҳдати миллӣ ва суботи устувор таъмин нагардад, татбиқи самараноки дипломатияи фарҳангӣ номумкин аст. Маҳз ваҳдати миллӣ заминаи асосӣ барои ташаккул ва тавсеаи дипломатияи фарҳангӣ ба ҳисоб меравад.

Пас аз пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ, Ҷумҳурии Тоҷикистон ба марҳилаи нави давлатсозӣ ворид гардид, ки дар он мушкилоти сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба шиддат ҳис мешуданд. Ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992–1997 ҷомеаро ба гирдоби нооромӣ кашид, вале дар пайи ба имзо расидани Созишномаи умумии сулҳ ва ризоият дар соли 1997, кишвар ба сӯйи ваҳдати миллӣ қадам гузошт. Ин ваҳдати миллӣ барои Тоҷикистон на танҳо омили субот ва ҳамбастагӣ, балки заминаи муҳими ташаккули дипломатияи фарҳангӣ гардид, ки имрӯз ҳамчун як воситаи таъсиргузор дар муаррифии кишвар ва таҳкими равобити байналмилалӣ истифода мешавад.

Ваҳдати миллӣ маънои якдилии тамоми қишрҳои ҷомеа, миллатҳо, гурӯҳҳои этникӣ ва иҷтимоиро дар атрофи арзишҳои умумимиллӣ дорад. Чунин ваҳдат ҳувияти ягона, забони воҳид ва ифтихори муштаракро ташаккул медиҳад, ки ин ҳама пояи тавоно барои муаррифии фарҳанги миллӣ дар сатҳи байналмилалӣ мегардад. Танҳо миллати муттаҳид ва давлате, ки дар он фазои ҳамдигарфаҳмӣ ва ризоияти ҷомеа ҳукмфармо аст, метавонад фарҳанги худро бо эътимод ба ҷаҳониён намоиш диҳад.

Ҳангоми мавҷудияти ваҳдати миллӣ, фарҳанги миллӣ дар худ унсурҳои гуногуни минтақавӣ ва этникӣ, урфу одатҳо, санъат, забон ва таърихи халқи кишварро муттаҳид сохта, ба як симои муназзами фарҳангӣ табдил меёбад. Ин фарҳанги ягона метавонад дар саҳнаи байналмилалӣ ҳамчун нишонаи ҳувияти миллӣ ва рамзи сулҳу суботи кишвар амал намояд. Дар чунин ҳолат, давлат метавонад дипломатияи фарҳангии худро бо истифода аз воситаҳои нарм, мисли фестивалҳои фарҳангӣ, намоишгоҳҳои ҳунарӣ, рӯзҳои фарҳангӣ, муаррифии адабиёти миллӣ, забон ва таърих дар сатҳи ҷаҳонӣ таблиғ намояд.

Агар дар ҷомеа ихтилоф, душманӣ ва тақсими идеологӣ ҳукмфармо бошад, дипломатияи фарҳангӣ ба як воситаи заиф ва нотавон табдил меёбад. Чун дар чунин шароит давлат наметавонад бо овози ягона сухан гӯяд ва арзишҳои муштараки миллиро муаррифӣ кунад. Ҳузури ихтилоф дар дохил, ба зеҳни ҷаҳонӣ низ таъсири манфӣ мерасонад ва симои фарҳангии кишварро дар арсаи байналмилалӣ заиф мекунад.

Дипломатияи фарҳангӣ як шохаи дипломатияи нарм аст, ки тавассути табодули арзишҳо, фарҳанг, забон ва санъат байни миллатҳо муносибатҳои мусбат ва дарозмуддатро тақвият медиҳад. Мақсади он эҷоди фазои эътимод ва ҳамкории фарҳангӣ бо кишварҳои дигар мебошад.

Дар ҷаҳони муосир, ки равандҳои ҷаҳонишавӣ ва мутақобилан таъсиргузории фарҳангҳо авҷ гирифтааст, дипломатияи фарҳангӣ ҳамчун як абзори муҳим дар таҳкими муносибатҳои байнимиллӣ ва пешбурди манфиатҳои миллӣ мавқеи хос пайдо кардааст. Дипломатияи фарҳангӣ метавонад нақши калидӣ дар таъмини ваҳдати миллӣ, таҳкими ҳамзистии осоишта ва рушди ҳувияти ягонаи миллӣ бозӣ кунад.

Тоҷикистон бо такя ба мероси бойи фарҳангӣ ва ваҳдати миллӣ кӯшиш дорад, ки симои мусбати худро дар ҷаҳон нишон диҳад ва тавассути арзишҳои фарҳангӣ мавқеи байналмилалии худро таҳким бахшад. Дар шароити Тоҷикистон бо назардошти таърихи душвори солҳои 90-ум, ваҳдати миллӣ на танҳо яке аз муҳимтарин дастовардҳои сиёсӣ аст, балки заминаи устувори рушди сиёсати хориҷии фарҳангӣ мебошад.

Тоҷикистон мисоли равшани он аст, ки чӣ гуна ваҳдати миллӣ метавонад ба рушди дипломатияи фарҳангӣ мусоидат намояд. Ҳукумати Тоҷикистон бо рӯи кор овардани сиёсати ваҳдати миллӣ, имконият фароҳам овард, ки намояндагони миллатҳои гуногун дар фазои сулҳу субот зиндагӣ ва фаъолият кунанд. Маҳз дар ҳамин давра буд, ки кишвар тавонист фарҳанги худро ба ҷаҳониён муаррифӣ кунад. Чорабиниҳои сатҳи байналмилалӣ далели равшани онанд, ки ваҳдати миллӣ ба кишвар имкон дод ба сифати як давлати фарҳангсолор ва сулҳхоҳ дар арсаи байналмилалӣ баромад намояд.

Дар чунин шароит, дипломатияи фарҳангӣ на танҳо воситаи муаррифии фарҳанг, балки абзоре барои таҳкими нуфузи сиёсӣ, иқтисодӣ ва эътимодсозӣ дар миёни давлатҳои дигар мегардад. Ҳар боре ки як ҳунарманди тоҷик дар саҳнаи ҷаҳонӣ ҳунари худро намоиш медиҳад, ё асари як шоир ё нависандаи тоҷик тарҷума ва нашр мешавад, ин на танҳо муаррифии шахс аст, балки нишон додани пояҳои устувори фарҳанги муттаҳиди як миллат аст, ки дар фазои ваҳдати миллӣ ташаккул ёфтааст.

Муаррифии фарҳанги тоҷикон дар сатҳи ҷаҳонӣ, таҳкими равобити дӯстона бо кишварҳои хориҷӣ, ҷалби таваҷҷуҳи байналмилалӣ ба фарҳанг ва санъати миллӣ, эҷоди замина барои рушди туризми фарҳангӣ аз дастовардҳои беназири Тоҷикистон дар заминаи ваҳдати миллӣ мебошад. Дар заминаи ваҳдати миллӣ имконият барои ташкили чорабиниҳои байналмилалии фарҳангӣ (фестивалҳо, рӯзҳои фарҳанг), таҳкими муносибат бо кишварҳои форсизабон (Эрон, Афғонистон), муаррифии ҳунарҳои миллӣ дар сатҳи ҷаҳонӣ, рушди сиёсати фарҳангии хориҷӣ бо кишварҳои ИДМ, Осиёи Марказӣ ва ҷаҳон, фароҳам гардид.

Фарҳанги тоҷикӣ, ки решаҳои амиқи таърихӣ дорад, баёнгари тамаддуни пурқимати ин миллат аст. Ин фарҳанг дар шакли адабиёт (асарҳои Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Хайём), мусиқӣ (мақом, фалак), меъморӣ (Ҳулбук, Саразм ва ғ.) ва ҳунарҳои мардумӣ (чакан, кандакорӣ, бофандагӣ) таҷассум ёфтааст.

Иштироки Тоҷикистон дар барномаҳои ЮНЕСКО, аз ҷумла: эътирофи Наврӯз ҳамчун мероси ғайримоддии фарҳангӣ, сабт намудани чакан, палав, ва мақом ба феҳристҳои байналмилалӣ, намунаи равшани истифодаи фарҳанг ҳамчун дипломатияи нарм мебошад.

Дар самти таҷаллии фарҳанг дар ҷаҳон мушкилот, аз қабили норасоии сармоягузорӣ барои чорабиниҳои фарҳангии байналмилалӣ, коҳиши таваҷҷуҳи насли нав ба арзишҳои миллӣ вуҷуд дошта, ислоҳоти сиёсати фарҳангии хориҷӣ барои мутобиқсозӣ бо стандартҳои ҷаҳонӣ зарурият дорад.

Ташаккули дипломатияи фарҳангии Тоҷикистон дар заминаи ваҳдати миллӣ як иқдоми муваффақ ва умедбахш дар роҳи рушди давлатдорӣ ва муаррифии кишвар дар арсаи байналмилалӣ мебошад. Ваҳдати миллӣ на танҳо заминаи амнияту суботи дохилӣ, балки шарти муҳими эҷоди муносибатҳои фарҳангии судманд бо ҷаҳони беруна аст. Дар шароити ҷаҳонишавӣ ва рақобати арзишҳо, истифодаи самараноки мероси фарҳангӣ ва дипломатияи нарм метавонад Тоҷикистонро дар сафи кишварҳои дорои таъсири мусбат дар сиёсат қарор диҳад.

Нақши дипломатияи фарҳангӣ дар таҳкими ваҳдати миллӣ бо муаррифии арзишҳои умумимиллӣ, қаҳрамонҳои таърихӣ ва рамзҳои фарҳангии кишвар метавонад ба эҷоди ҳисси якпорчагӣ миёни гурӯҳҳои миллӣ ва иҷтимоӣ мусоидат намояд. Ҳамзамон, ташкили фестивалҳо, намоишгоҳҳо ва барномаҳои мубодилавии фарҳангӣ дар дохили кишвар ва бо иштироки намояндагони миллатҳои гуногун шароити мусоид барои муколама, шиносоӣ ва ҳамдигарфаҳмӣ фароҳам меорад. Тавассути шиносоӣ бо анъанаҳо, урфу одат ва забонҳои халқиятҳои гуногун, фазои таҳаммул ва эҳтиром ба гуногунандешӣ ва гуногунфарҳангӣ ташаккул меёбад, ки омили муҳими суботи иҷтимоӣ ва ваҳдати миллӣ мебошад.

Дар сатҳи байналмилалӣ, давлатҳо метавонанд аз воситаҳои дипломатияи фарҳангӣ барои муаррифии сиёсати сулҳомез ва ифшои саҳми халқи худ дар тамаддуни ҷаҳонӣ истифода баранд, ки дар навбати худ ҳисси ифтихори миллӣ ва ваҳдати дохилиро тақвият медиҳад. Баргузории ҷашнвораҳои фарҳангии миллатҳои сокини Тоҷикистон, ки бо иштироки ҳамаи халқиятҳои кишвар сурат мегирад, фаъолияти марказҳои фарҳангии миллатҳо ва ақаллиятҳои миллӣ, ки ба таблиғи фарҳанг ва забон мусоидат мекунанд, аз зумраи тадбирҳое, мебошад, ки ба густариши дипломатияи фарҳангӣ мусоидат мекунад.

Дипломатияи фарҳангӣ метавонад воситаи пурқудрати таҳкими ваҳдати миллӣ бошад. Бо истифодаи дуруст аз ин абзор, давлатҳо метавонанд ҳам дар дохили кишвар суботи иҷтимоӣ ва ҳамгароии фарҳангиро таҳким бахшанд ва дар хориҷи кишвар симои мусбати миллӣ ва сиёсати дӯстона ва ҳамкориҳоро муаррифӣ намоянд. Барои Тоҷикистон, ҳамчун кишвари пасошӯравӣ нақши дипломатияи фарҳангӣ дар эъмори ваҳдати миллӣ аҳамияти хос дорад.

Технологияҳои муосири рақамӣ ва шабакаҳои иҷтимоӣ барои рушди дипломатияи фарҳангии Тоҷикистон дар асоси ваҳдати қавии миллӣ дурнамои нав мекушоянд. Истифодаи платформаҳои рақамӣ на танҳо имкон медиҳад, ки мероси ғании фарҳангии кишвар дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ карда шавад, балки ба таҳкими ваҳдати дохилӣ тавассути муттаҳид кардани гурӯҳҳои гуногуни этникӣ ва иҷтимоӣ дар атрофи арзишҳои умумии фарҳангӣ мусоидат мекунад. Тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ ва лоиҳаҳои интернетӣ фарҳанги тоҷикӣ барои доираи васеи мардум ҳам дар дохили кишвар ва ҳам дар байни диаспораҳо дастрас гардида, фазои муколама ва ҳамдигарфаҳмӣ фароҳам меорад. Ҷавонон имкон доранд, ки дар ташаббусҳои фарҳангӣ, ки барои ҳифз ва рушди ҳувияти миллӣ дар шароити ҷаҳонишавӣ мусоидат мекунанд, фаъолона ширкат варзанд. Ҳамин тариқ, технологияҳои рақамӣ на танҳо ҳамчун як канали табодули байналмилалии фарҳангӣ, балки ҳамчун воситаи дастгирӣ ва таҳкими ваҳдати миллӣ - омили асосии таъмини дипломатияи муваффақ ва устувори фарҳангии Тоҷикистон амал мекунанд.

Ваҳдати миллӣ на танҳо омили суботи дохилӣ, балки асоси муваффақияти дипломатияи фарҳангии ҳар як кишвар мебошад. Давлате, ки дар дохили худ муваффақ ба эҷоди як ҷомеаи муттаҳид шудааст, метавонад фарҳанги худро бо ифтихор ва самимият ба ҷаҳониён муаррифӣ намояд. Аз ин рӯ, ваҳдати миллӣ на танҳо ҳадаф, балки шарти зарурии ҳузур ва таъсири фарҳангии кишвар дар сатҳи байналмилалӣ мебошад.

Бо назардошти ҳамаи ин, метавон гуфт, ки ваҳдати миллӣ на танҳо шарти рушди дохилии кишвар, балки омили асосии таъсиргузорӣ ва ҳузури муваффақи фарҳанг дар сатҳи байналмилалӣ ба шумор меравад. Дипломатияи фарҳангӣ бе ваҳдати миллӣ фақат ба як маҷмӯи фаъолияти номунтазам ва ноустувор табдил меёбад. Танҳо миллате ки муттаҳид аст, метавонад бо фарҳангу ҳувияти ягонаи худ ба ҷаҳониён паёми сулҳ, дӯстӣ ва ҳамкориро бифиристад.

Турсунов Т.Х. –д.и.т., профессор, сарходими илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики ИОМДАО

Ваҳдати миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз муҳимтарин дастовардҳои даврони соҳибистиқлолӣ ба ҳисоб меравад. Ин арзиш ба таври воқеӣ рамзи субот, ҳамдигарфаҳмӣ, таҳаммулпазирӣ ва рушду шукуфоии ҷомеа мебошад. 27 июни ҳар сол ҳамчун Рӯзи Ваҳдати миллӣ ҷашн гирифта мешавад — санае, ки дар таърихи навини Тоҷикистон ҳамчун оғози сулҳу созиш ва поёни ҷанги шаҳрвандӣ сабт гардидааст.

Ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992–1997 ба давлат ва миллати тоҷик хисороти ҷиддӣ расонд. Ҷомеа ба ду тақсим шуда, бисёре аз сокинон дар натиҷаи ин низоъ хонаю дар ва ҷони худро аз даст доданд. Амнияти миллӣ, иқтисодиёт, низоми иҷтимоӣ ва арзишҳои маънавии ҷомеа таҳти хатари маҳвшавӣ қарор гирифтанд.

Дар чунин вазъият, бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, раванди музокироти сулҳ оғоз гардид. Пас аз чанд даври гуфтугӯҳо ва бо миёнаравии созмонҳои байналмилалӣ, 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расид, ки марҳалаи нави таърихиро дар рушди кишвар оғоз бахшид.

Пас аз барқарор шудани сулҳ, Тоҷикистон дар масири рушду тараққиёт ворид гардид. Қадамҳои аввалин дар роҳи ваҳдат таҳкими пояҳои давлатдорӣ, барқарорсозии муассисаҳои ҳаётии давлатӣ ва таъмини амнияти шаҳрвандон буданд. Минбаъд, ин раванд бо сиёсати хирадмандонаи роҳбарияти давлат ба рушди иқтисодӣ, эҳёи инфрасохтор ва баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум асос гузошт.

Имрӯз ваҳдати миллӣ дигар танҳо рамзи сулҳ нест — он ҳамчун рукни муҳимтарини давлатдории муосири тоҷикон шинохта мешавад. Дар фазои ваҳдат ва субот Ҷумҳурии Тоҷикистон тавонист, ки як қатор лоиҳаҳои стратегии миллӣ, ба монанди сохтмони НБО «Роғун», бунёди роҳҳои байналмилалӣ, таҳкими энергетикаи дохилӣ ва густариши дипломатияи минтақавӣ ва ҷаҳониро ба анҷом расонад.

Ҳифзи ваҳдат дар шароити таҳдидҳои нави ҷаҳонӣ — аз ҷумла тағйирёбии иқлим, чолишҳои иқтисодӣ ва хатарҳои идеологӣ — ба андешаву таҳаммулпазирии ҷомеа, сиёсатҳои ҳамгироёна ва баланд бардоштани маърифати миллӣ вобаста аст. Зимни таҷлили Рӯзи Ваҳдати миллӣ дар саросари ҷумҳурӣ чорабиниҳои гуногуни маърифатӣ, фарҳангӣ ва илмӣ доир мегарданд, ки ба таҳкими худшиносии миллӣ ва эҳтиром ба арзишҳои умумибашарӣ мусоидат мекунанд.

Сайёҳии фарҳангӣ, эҳёи ҳунарҳои мардумӣ, рушди минтақаҳо ва дастгирии ҷавонон ва занон ҳамчун самтҳои таркибии сиёсати ваҳдатҷӯёнаи давлат шомил шудаанд. Тавассути ваҳдат, имкон фароҳам омад, ки Тоҷикистон як кишвари сулҳпарвар ва устувор дар минтақа муаррифӣ гардад.

Ҷашни Ваҳдати миллӣ — ин рӯзи таърихӣ барои ҳар як шаҳрванди кишвар аст. Он рӯзи ба ҳам расидани дилҳо, бахшидани ранҷҳои гузашта ва якдигарро ҳамчун фарзандони як миллат пазируфтан мебошад. Арзиши ваҳдат имрӯз бештар аз пеш дарк шуда, наслҳои нав бояд аз таҷрибаи таърихӣ сабақ гиранд ва рисолати нигаҳдории сулҳу суботро ба дӯш гиранд.

Ваҳдати миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз арзишҳои муқаддас ва пояҳои асосии суботи сиёсӣ, амнияти иҷтимоӣ ва рушди устувори ҷомеа маҳсуб мешавад. Ин мафҳум на танҳо бо сулҳу оштӣ ва хотимаи ҷанги шаҳрвандӣ иртибот дорад, балки ҳамчун зербинои давлатдории муосир ва намунаи ибратбахши фарҳанги таҳаммулпазирӣ ва гуфтугӯи сиёсӣ дар арсаи ҷаҳонӣ эътироф гардидааст.

Пас аз имзои созишномаи сулҳ, равандҳои барқарорсозӣ бо маром идома ёфтанд. Муассисаҳои давлатӣ фаъол гаштанд, гурезагон ба Ватан баргардонида шуданд, сохторҳои ҳуқуқӣ ва қонунгузорӣ тақвият ёфтанд ва муҳимтар аз ҳама, дар фазои сулҳу ваҳдат рушди ҷомеа ва иқтисоди миллӣ оғоз ёфт. Маҳз ваҳдати миллӣ шароити мусоид фароҳам овард, ки барномаҳои бузурги стратегӣ амалӣ шаванд, аз ҷумла сохтмони нерӯгоҳи «Роғун», роҳҳои муҳими байналмилалӣ ва дастгирии бахши хусусӣ.

Имрӯз ваҳдати миллӣ ҳамчун заминаи худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ, омили ҳамгироии иҷтимоӣ ва таҳкими ҳувияти давлатдорӣ хидмат мекунад. Дар фазои сулҳу оромӣ имкониятҳои васеъ барои рушди маориф, фарҳанг, илм, ҷавонон ва ҷомеаи шаҳрвандӣ муҳайё гашт. Ҳазорон муассисаи таълимӣ ва фарҳангӣ барқарор ва сохта шуданд, ки дар онҳо наслҳои нав бо рӯҳияи ватандӯстӣ, таҳаммул ва эҳтиром ба арзишҳои миллӣ тарбия меёбанд.

Ҷашни Ваҳдати миллӣ, ки ҳамасола 27 июн таҷлил мегардад, ҳамчун рамзи олии ягонагии миллӣ ва бахшишу ҳамдигарфаҳмӣ дар қалби мардум ҷой гирифтааст. Дар ин рӯзҳо, на танҳо маросимҳои фарҳангиву сиёсии давлатӣ баргузор мешаванд, балки он ба як мактаби маънавӣ ва тарбиявӣ барои ҷавонон табдил ёфтааст.

Фазои ваҳдат ба густариши муносибатҳои байналмилалии кишвар низ мусоидат намуд. Тоҷикистон бо такя ба оромиву субот, тавонист узви фаъоли созмонҳои байналмилалӣ гардад ва ташаббусҳои глобалии худро, аз қабили ҳифзи захираҳои об, амнияти озуқаворӣ ва иқлим пешниҳод намояд. Имрӯз Тоҷикистон ҳамчун кишвари ташаббускор ва сулҳпарвар шинохта мешавад.

Дар шароити ҷаҳони ноором, ҳифзи ваҳдати миллӣ масъулияти ҳар як шаҳрванди кишвар аст. Рушди маърифати сиёсиву ҳуқуқии мардум, таълиму тарбияи насли нав дар рӯҳияи дӯстӣ ва таҳаммул, пос доштани арзишҳои миллӣ ва муқовимат бо таҳдидҳои иттилоотӣ — ҳама бояд самтҳои устувори кори ҷомеа ва давлат бошанд.

Ваҳдати миллӣ дар воқеъ як мактаби зиндаи таърих аст, ки дар заминаи сабру таҳаммул, бахшиш ва эҳтироми якдигар бунёд ёфта, имрӯз ба унвони пояи субот ва рушд, дар маркази сиёсати дохиливу хориҷии кишвар қарор дорад. Танҳо дар шароити ваҳдат ва якпорчагии миллӣ метавон Тоҷикистонро ба як давлати пешрафта, инсонмеҳвар ва дорои ободию шукуфоӣ табдил дод.

Ваҳдати миллӣ дар замони муосир на танҳо падидаи таърихӣ, балки арзиши бунёдии давлати демокративу ҳуқуқбунёд маҳсуб меёбад. Он ҳамчун як механизми нерӯманд дар муттаҳидсозии ҷомеаи бисёрқабата ва тақвияти пояҳои давлатдории муосири Тоҷикистон хидмат мекунад. Дар фазои ваҳдат, ҳар як шаҳрванди кишвар, новобаста аз мансубияти миллӣ, забонӣ, динӣ ё сиёсӣ, худро як қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи воҳид эҳсос менамояд.

Татбиқи ваҳдати миллӣ, пеш аз ҳама, ба татбиқи сиёсати инсонмеҳвар асос меёбад. Иқдомҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти рушди минтақаҳо, дастгирии аҳолии ниёзманд, баланд бардоштани нақши занон ва ҷавонон дар ҳаёти ҷомеа, тақвияти имкониятҳои таълим ва тандурустӣ — ҳама дар заминаи ваҳдати ҷомеа амалӣ мешаванд. Ин амалҳо нишон медиҳанд, ки ваҳдати миллӣ танҳо шиор нест, балки стратегияи воқеии сиёсӣ ва иҷтимоӣ мебошад.

Бахши дигаре аз муваффақияти ин раванд дар он ифода меёбад, ки Тоҷикистон тавонист дар пасманзари низои дохилӣ ба таври мӯътадил ва мутаносиб бо ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамгиро шавад. Имрӯз Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун кишвари сулҳпарвар, ташаббускори масоили глобалӣ ва ҷонибдори гуфтугӯи фарҳангҳо шинохта шудааст. Ташаббусҳои байналмилалии Пешвои миллат, бахусус дар соҳаи ҳифзи об, муҳити зист ва амнияти экосистемавӣ, маҳз дар фазои ваҳдати миллӣ шакл гирифтаанд.

Арзиши ваҳдат на танҳо дар сатҳи давлатдорӣ, балки дар сатҳи фарҳанг ва равоншиносии иҷтимоӣ низ реша давондааст. Дар муҳити фарҳангии Тоҷикистон ваҳдат ҳамчун рукни ҳувияти миллӣ, омили муттаҳидсозии урфу одатҳо ва анъанаҳои халқҳои сокини кишвар зоҳир мегардад. Маҳз ваҳдат имкон дод, ки Тоҷикистон як фарҳанги миллии муосир, вале баргирфта аз решаҳои таърихии худ таъсис диҳад.

Ба василаи ин фазо, наслҳои нав на танҳо бо рӯҳияи ватандӯстӣ ва масъулияти шаҳрвандӣ парвариш меёбанд, балки дар худ қобилияти таҳаммул, қабул кардани фикри мухталиф ва саҳм гузоштан дар пешрафти ҷомеаро низ рушд медиҳанд. Маҳз ҳамин гуна ҷаҳонбинӣ шароити мусоид барои ҳамзистии сулҳомез ва рушди сиёсати дохилии мӯътадил фароҳам меорад.

Ҳадафи асосии минбаъдаи ҳифзи ваҳдат бояд нигаҳдории ин муҳити созанда ва таҳкими он бо роҳи тарбияи маънавии ҷавонон, баланд бардоштани маърифати сиёсӣ ва ҳуқуқии шаҳрвандон ва густариши фазои озоди муколама дар ҷомеа бошад. Дар шароити ҷаҳони тағйирёбанда, ки дар он хатарҳои иттилоотӣ, идеологӣ ва табъиз зиёд шудаанд, Тоҷикистон бояд бо такя ба таҷрибаи ваҳдати худ ба ҷомеаи устувору муқовиматпазир табдил ёбад.

Бешубҳа, таҷрибаи ваҳдати миллӣ дар Тоҷикистон метавонад ҳамчун намуна барои дигар кишварҳое хидмат кунад, ки дар ҷустуҷӯи роҳи ҳал барои муноқишаҳои дохилӣ ва ихтилофоти сиёсӣ ҳастанд. Ин таҷриба нишон дод, ки бо хиради сиёсӣ, иродаи миллӣ ва густариши гуфтугӯ дар байни неруҳои мухталифи ҷомеа метавон сулҳро на танҳо барқарор кард, балки онро ба пояи асосии рушди миллӣ табдил дод.

Ваҳдати миллӣ барои Тоҷикистон танҳо як марҳалаи таърихӣ набуд, балки рӯшантарин саҳифаест, ки дар он халқ тавонист дар шароити мушкил роҳи зиндагии нав, сулҳомез ва созандаро интихоб намояд. Ин падида имрӯз ва фардои кишварамонро муайян мекунад ва бояд ҳамеша ҳамчун муқаддастарин неъмат ҳифз гардад.

Дар ниҳоят, ваҳдати миллӣ на танҳо воситаи хотимаи муноқишаҳо, балки зербинои устувори сиёсии Тоҷикистон, пояи суботи дохилӣ ва таҳкими нуфузи байналмилалии кишвар мебошад. Танҳо дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ ва якдилии миллӣ метавон ба ҷомеаи пешрафта, инсонмеҳвар ва адолатпеша ноил гардид.

Расулзода Аслам Зафар, ходими калони илмии шуъбаи ШМА ва Канадаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

(Мулоҳизаҳои Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон)

Рӯзи Ваҳдати миллӣ, ки ҳамасола 27 июн дар Тоҷикистон бо тантана ҷашн гирифта мешавад, муҳимтарин дастоварди таърихӣ ва оғози марҳалаи навин дар рушду такомули давлатдории тоҷикон мебошад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барҳақ таъкид намудаанд: «Қадру манзалати санади сулҳи мо баробар бо Эъломияи истиқлолияти мост. Яке агар барои мо мустақилият оварда бошад, дигаре дар сарзамини азиятдидаи мо сулҳу субот ва ваҳдати миллиро овард».

Таърих гувоҳ аст, ки ризоят дар ҷомеа ва ваҳдати миллӣ кафили истиқлоли ҳар як давлат ва устувории он дар пешорӯи таҳдиду хатарҳо мебошад. Дурустии ин фикрро мисолҳои зиёде аз таърихи давлату миллатҳо, бахусус таърихи пурпечутоби давлатдории миллати куҳанбунёди тоҷик, тасдиқ менамоянд.

Бар асари дасисаҳои душманони дохиливу хориҷӣ, ҳанӯз дар оғози даврони Истиқлоли давлатӣ Тоҷикистон ба ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ кашида шуда, боиси ҳалокати зиёда аз 150 ҳазор нафар шаҳрванд ва гуреза шудани зиёда аз як миллион нафар сокини ҷумҳурӣ гардид.

Мақомоти ҳифзи ҳуқуқ аз фаъолият бозмонда, мардуми бегуноҳ ва бисёр арбобони давлатию ҷамъиятӣ қурбон, садҳо бинову иморат ва манзилҳои истиқоматӣ вайрону валангор ва иқтисодиёт фалаҷ гардида, хавфи аз даст рафтани истиқлолият ва тамомияти арзии мамлакат ба вуҷуд омад.

Дар ин шароити ниҳоят душвори таърихӣ интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардида, дар он шаҳрвандон бо боварию эътимод ва умед ба ояндаи дурахшони мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба ин вазифаи басо муҳиму пурмасъул интихоб намуданд.

Роҳбари ҷавони давлат ваҳдати миллиро ҳамчун заминаи ба даст овардани сулҳу осоиш ва ризоияту ҳамдигарфаҳмӣ дар ҷомеа арзёбӣ ва кӯшишҳои худро дар навбати аввал ба ҳамин мақсад равона намуданд.

Ҳанӯз 19 марти соли 1997 зимни мулоқот бо зиёиёни мамлакат Сарвари давлат зарурати ба вуҷуд овардани фазои сиёсӣ, маънавию ахлоқӣ ва иҷтимоиеро, ки барои тавлиду густариши як мафкураи муттаҳидсозанда – ваҳдати миллӣ мусоидат намояд, таъкид намуданд.

Моҳият ва ҳадафҳои ин мафҳумро шарҳ дода, Президенти мамлакат таъкид намуданд, ки: «Ваҳдати миллӣ бояд аз ҳама гуна ихтилофи назар, гуногунандешии сиёсӣ, манфиатҳои ҳизбӣ, гурӯҳӣ ва ғайра болотар ва дахлнопазир бошад, аҳли ҷомеаро муттаҳид, якдил, якмаром ва якпорча созад. Яъне, мо метавонем доир ба ҳалли ин ё он мушкилоти дохилӣ, масъалаҳои иқтисодию иҷтимоӣ ва ғайра назари мухталиф дошта бошем, вале дар мавриде, ки масъалаҳои вобаста ба бақою ҳастии миллат ва давлат ба вуҷуд меоянд, ҳама қишрҳои ҷомеа, неруҳои сиёсӣ, мақомоти давлатию ҷамъиятӣ, умуман тамоми мардум бояд яктану муттаҳид бошанд».

Дар роҳи расидан ба Ваҳдати миллӣ ва хотима додани ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ Роҳбари давлат музокирот бо намояндагони гурӯҳҳои мусаллаҳ, ҳалли масъалаҳои гурезагон ва ба даст овардани эътимоду боварии мардумро ҳамчун вазифаҳои аввалиндараҷа муайян намуданд. Дар ин раванд ҳафт маротиба мулоқоти бевосита бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид, ки дар раванди музокирот нақши асосӣ доштанд.

Бо ин саъю кӯшишҳо ва ҷоннисориҳои Пешвои миллат дар ҷумҳурӣ ҳамдигарфаҳмӣ ба даст омада, 27 июни соли 1997 Созишномаи истиқрори сулҳ ва созгории миллӣ ба имзо расида, ба ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ хотима гузошта шуд.

Ин дастовард аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун таҷрибаи нодири расидан ба сулҳу субот эътироф гардида, айни ҳол дар минтақаҳои гуногуни олам мавриди омӯзиш ва истифода қарор дорад.

Барқарор кардани фаъолияти сохтору мақомоти фалаҷшудаи давлатӣ, ба Ватан баргардондани гурезаҳо, аз байн бурдани хавфи гуруснагӣ, барқарор намудани манзилҳои харобгашта ва иншооту биноҳои сӯхтаву валангоршуда, халъи силоҳ, пароканда намудани воҳидҳои мусаллаҳи ғайриқонунӣ ва барқарорсозии тартиботи ҳуқуқӣ аз ҷумлаи силсилаиқдомоти камназир дар ин ҷода мебошанд, ки таҳти роҳбарии Сарвари давлат анҷом шуданд.

Дар он солҳои мудҳиш дар дасти аҳолӣ ва гурӯҳҳои ҷиноятпеша миқдори зиёди силоҳи оташфишон қарор дошта, чунин вазъият оромии сокинони мамлакат ва фаъолияти муътадили мақомоти давлатиро халалдор менамуд. Дар робита ба ин, ҷиҳати халъи силоҳ тадбирҳои муассир андешида шуда, зиёда аз 45 ҳазор силоҳи оташфишон ва лавозимоти ҷангӣ, ки метавонистанд барои солҳо идома ёфтани нооромиҳо сабаб гарданд, мусодира гардид.

Таъмини воқеии ваҳдати миллӣ аз роҳбарияти давлат, қабл аз ҳама, ташаккули кишвари воҳид, риояи тавозун дар иштироки намояндагони маҳалҳо дар идоракунии давлатӣ, таъмини рушди баробари иқтисодии минтақаҳо ва фароҳам овардани шароит барои зиндагии шоистаи мардумро тақозо менамуд.

Бинобар ин, шуруъ аз ҳамон солҳои душвор, таҳти роҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат бунёди роҳҳои оҳан ва автомобилгард, нақбу пулҳо ва дигар инфрасохтор байни минтақаҳо оғоз гардида, дар ин раванд Тоҷикистон ба як кишвари аз лиҳози ҷуғрофӣ воҳид табдил дода шуд.

Ба андозаи таҳкими сулҳу субот дар мамлакат мақомоти миллии қонунгузор, иҷроия ва судӣ ҳамчун шохаҳои мустақили ҳокимият такмил дода шуда, принсипи конститутсионии таҷзияи ҳокимият дар амал таъмин гардид.

Дар ин раванд, ҷиҳати таъмини намояндагии баробари минтақаҳо дар мақомоти олии ҳокимияти давлатӣ палатаи болоии парлумони кишвар – Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ аз миқдори баробари намояндагони ҳар минтақа ташаккул дода шуд.

Бар асоси қонунгузории кишвар манфиатҳои миллӣ, хусусиятҳои марҳалаи кунунии рушд, муносибатҳои нави ҷамъиятӣ, анъана ва расму оинҳои мардумӣ бо дарназардошти арзишҳои умумибашарӣ гузошта шуда, заминаи ҳуқуқӣ барои рушди давлатдории миллӣ ташаккул ёфт.

Амалан дар ҷойи холӣ Артиши миллӣ ташкил ва бо силоҳу лавозимоти муосири ҷангӣ таъмин шуда, Қувваҳои Мусаллаҳ ба сипари боэътимоди Ватан дар пешорӯи таҳдидҳо ба истиқлолият ва тамомияти арзии он табдил ёфтаанд.

Дар кишвар ислоҳоти фарогири иқтисодӣ роҳандозӣ гардида, ҷиҳати таъмини гуногуншаклии моликият, фароҳам овардани шароити мусоид барои соҳибкориву сармоягузорӣ, ташкили низоми миллии буҷету андоз ва инкишофи бахши иҷтимоӣ тадбирҳои самарабахш андешида шуданд.

Дар ин раванд, таъмини истиқлоли энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ, ҳифзи амнияти озуқаворӣ ва саноатикунонии босуръати кишвар ҳамчун ҳадафҳои стратегии миллӣ интихоб ва пайгирӣ гардиданд.

Зимни татбиқи ин ҳадафҳо суръати миёнаи солонаи рушди иқтисодии кишвар дар сатҳи 7,5 фоиз таъмин гардида, аз рӯи ин нишондиҳанда Ҷумҳурии Тоҷикистон байни кишварҳои ҷаҳон дар даҳгонаи аввал, кишварҳои фазои пасошуравӣ бошад, дар ҷойи аввал қарор гирифт.

Рушди соҳаҳои иҷтимоӣ ҳамчун самти афзалиятноки сиёсати давлатӣ пайгирӣ гардида, ҷиҳати боз ҳам баланд бардоштани сатҳи дониш ва маърифатнокӣ, ҳифзи саломатӣ ва беҳтар гардондани сатҳу сифати зиндагии мардум тадбирҳои зиёд андешида шуданд.

Ҷиҳати баланд бардоштани ҳисси миллӣ ва худогоҳиву худшиносӣ, тарбияи наслҳои имрӯза дар руҳияи эҳтиром ва ифтихор аз мероси бузурги илмию фарҳангии миллат ҷашну чорабиниҳои муҳим баргузор карда шуданд.

Бо назардошти аҳамияти ғояҳои инсонпарваронаи чеҳраҳои барҷастаи илму адаби миллати тоҷик Имом Абуҳанифа, Ҷалолиддини Балхӣ, Имом Ғазолӣ, Камоли Хуҷандӣ, Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, Носири Хусрав ва Абдураҳмони Ҷомӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати ташаббускори симпозиуму семинарҳои зиёди байналмилалӣ бахшида ба ҳаёт ва эҷодиёти онҳо баромад намуд.

Ҷашнҳои миллӣ, аз ҷумла Наврӯз, Меҳргон, Сада, мусиқиҳои қадимаи Шашмақом ва Фалак аз нав эҳё гардида, ҷиҳати пешрафт ва бузургдошти забони тоҷикӣ иқдомоти зиёд амалӣ карда шуданд.

Дар натиҷаи тадбирҳои пайваста оид ба таҳкими тартиботи ҳуқуқӣ ва мубориза бо ҷинояткорӣ амнияту субот дар ҷомеа таъмин гардида, Тоҷикистон ба яке аз кишварҳои амнтарини ҷаҳон табдил ёфт.

Гувоҳи дигари таъмини амнияту субот афзоиши ташрифи сайёҳони хориҷӣ ба кишвар буда, дар ҳоле ки соли 2000-ум шумораи сайёҳони хориҷӣ камтар аз 100 ҳазор нафарро ташкил медод, ин нишондиҳанда дар соли 2024 ба 1 миллиону 285 ҳазор нафар расидааст.

Тоҷикистон бо пайгирӣ аз сиёсати «дарҳои кушод» ва пешниҳоди ташаббусҳои муҳим оид ба ҳалли масъалаҳои мубрами ҳаёти сайёра мақому нуфузи худро дар ҷаҳон боло бурда, ба сифати кишвари дар ташаккули сиёсати байналмилалӣ саҳмгузор шинохта шудааст.

Аз ҷониби Маҷмааи умумии Созмони Милали Муттаҳид ташаббусҳои глобалии Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба ҳалли масъалаҳои об ва ҳифзи пиряхҳо дастгирӣ гардидааст.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таъмини амнияти сайёра ва мубориза бо таҳдидҳои навини ҷаҳони муосир, аз ҷумла экстремизм ва терроризм низ саҳми беназир доранд.

Тайи солҳои охир бо ибтикори Пешвои муаззами миллат дар шаҳри Душанбе ду конфронси сатҳи баланд доир ба ин мавзуъ баргузор гардида, ин ҳамоишҳо аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун платформаи нави байналмилалии муқовимат бо экстремизм ва терроризм таҳти унвони «Раванди Душанбе» эътироф гардид.

Боиси ифтихор аст, ки Пешвои муаззами миллат дар байни роҳбарони кишварҳои дуру наздик аз эҳтироми хосса бархӯрдор мебошанд. Чунончи, Раиси Ҷумҳурии Мардумии Чин Си Ҷинпин дар нишасти аввалини сарони давлатҳои «Чин – Осиёи Марказӣ» ба Пешвои миллати мо, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муроҷиат карда, чунин баён намуд: «Шумо, Ҷаноби Президент дар байни мо – сарони давлатҳо шахси аз ҳама бонуфуз ва бунёдгузори Созмони ҳамкории Шанхай мебошед. Шумо сиёсатмадори хирадманд, кордон ва дурбин ҳастед, фикру мулоҳизаҳои Шумо барои мо фавқулода муҳим аст».

Дар маҷмуъ, ваҳдати миллӣ барои миллати тоҷик на танҳо дастоварди таърихӣ, балки мояи ифтихор, рамзи бақои давлат ва шарти рушди устувори ҷомеа мебошад. Таҷрибаи талхи солҳои навадум собит сохт, ки миллат танҳо замоне метавонад дар арсаи таърих поянда монад, ки дар асоси ваҳдат, ҳамдигарфаҳмӣ ва арҷгузорӣ ба манфиати умум барномарезӣ ва амал намояд.

Имрӯз, ки Тоҷикистони соҳибистиқлол ба марҳалаи нави рушд ворид шудааст, ҳифз ва тақвияти ваҳдати миллӣ вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванди ватанпарвар ва масъули ҷомеа мебошад.

Бинобар ин, ба мо зарур аст, ки ба тарбияи насли наврас дар руҳияи хештаншиносӣ, ҳувияти миллӣ, муҳаббат ба Ватан ва гиромидошти ваҳдати миллӣ, ки дар натиҷаи заҳмату ҷоннисориҳои Пешвои муаззами миллат ба даст омадаанд, шуруъ аз боғча то мактабу муассисаҳои таълимӣ, саъю кӯшиш намоем.

Бовар дорем, ки хидматҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз ҷониби наслҳои имрӯзу фардои Тоҷикистони азиз ҳамеша қадрдонӣ гардида, корномаи дурахшони ин абармарди таърих роҳи моро ба сӯи оянда боз ҳам равшантар хоҳад намуд.

Ҳабибулло ВОҲИДЗОДА,

Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, генерал-лейтенанти адлия

АМИТ «Ховар»

Вақте баргҳои таърихро варақ мезанем ва ба сарнавишти халқи тоҷик назар меандозем, дармеёбем, ки ин миллат дар тӯли асрҳо бо дили пурифтихор аз тӯфонҳои ҷанг, парокандагӣ ва фишор гузаштааст. Аммо ҳар дафъа, пас аз уфти сахт, боз бо иродаи шикастнопазир қомат рост кардааст. Яке аз бузургтарин дастовардҳои таърихи навини миллати тоҷик, ки дар рӯҳи ҳар фарди бономус ҷой гирифтааст, Ваҳдати миллӣ мебошад.

Ваҳдат — ин на танҳо як рамзи сулҳу оромист. Ваҳдат — ин нафаси зиндагии миллат, пайванди дилҳост. Агар миллатро як бадан тасаввур кунем, пас ваҳдат қалби он бадан аст. Бе он зиндагӣ маъно надорад.

Бо имзои Созишномаи сулҳ, Тоҷикистон ба сӯи оромӣ ва пешрафт раҳсипор шуд.

Имрӯз Тоҷикистонро тамоми ҷаҳониён чун кишвари амну субот, сулҳ ва оромӣ мешиносанд. Ин ҳама ба шарофати ваҳдат ба даст омадааст. Имрӯз кӯдаки тоҷик бо хандаи беғам ба мактаб меравад, модар бо оромӣ фарзандашро тарбия мекунад, ҷавонон бо умеди фардо дониш меомӯзанд. Ин ҳама аз файзи Ваҳдати миллӣ ва раҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст.

Ваҳдат бояд дар дил бошад, дар рафтор, дар гуфтор. Вақте мо якдигарро гиромӣ медорем, ба забони ҳамдигар эҳтиром дорем, ба фарҳанги якдигар арҷ мегузорем — ин ваҳдати воқеист.

Чӣ қадар зебост, ки дар Тоҷикистон имрӯз намояндагони миллатҳои гуногун бо ҳам зиндагии осоишта доранд, ҷашнҳоро якҷо меороянд, ҳамдигарро ба хонадориҳо ва тӯю идҳо даъват мекунанд. Ин худ нишонаи комили Ваҳдати миллӣ аст.

Бигзор бошад ҳар нафас, саршор аз оромиву сулҳ,
Ҳар забон гӯяд сухан, бо муҳаббату фатҳ.
Даст ба даст, дил ба дил, мо равем роҳи саодат,
Миллати муттаҳидем, пояндаем то абад.

Шукр, ки имрӯз Ватан, чун баҳоре сарсабз аст,
Аз хуну ашки гузашта, мондааст дарси бас арзаст.
Аз барои ваҳдати худ, ҷони худро дод касе,
Пас биёмӯзем мо, дӯст доштан ба ҳамдигар басе.

Насли ҷавони имрӯза бояд бо дарки масъулияти бузург ин неъмат — ваҳдати миллиро ҳифз намояд. Ҳар як ҷавон бояд донанда, офаранда, дӯстдор ва муҳофизи ваҳдат бошад. Дар саҳифаҳои рӯзгори навин, ҷавонон бояд номашонро ҳамчун бунёдгарони фардои обод сабт намоянд.

Ҷавонон бояд донанд, ки ваҳдат на танҳо як таърихи гузашта, балки оинаи равшани оянда аст. Агар мо онро аз дилу ҷон ҳифз кунем, Ватани мо рушду тараққӣ хоҳад кард.

Ваҳдати миллӣ як чароғест, ки дар зулмот роҳи моро равшан мекунад. Ин нури ваҳдат аст, ки миллати моро ба сӯи рушд мебарад. Мо — насли имрӯз, насли соҳибистиқлол, бояд бо тамоми ҳастӣ ин гавҳари гаронбаҳоро пос дорем. Зеро ваҳдат меваест, ки бо заҳмати ҳазорон дил ба даст омадааст, ва ҳифзи он вазифаи ҳар як шаҳрванди боифтихор аст.

Соҷидхон Баҳронов-директори Маркази минтақавии таълимию ва омӯзишӣ дар соҳаи амнияти ХБРЯ ва муқовимат бо терроризм бо истифода аз силоҳи қатли оми Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Тоҷик будан фахр аст. Аммо дар баробари ин, масъулияти бузург низ ҳаст. Яке аз муҳимтарин вазифаҳои мо — нигоҳ доштани ваҳдати миллӣ мебошад. Ваҳдати миллӣ неъмати осмонӣ нест, он натиҷаи заҳмат, фаҳмиш ва бахшиши одамонест, ки оташи ҷангро бо оби ақл хомӯш карданд.

Мегӯянд, ки баъди ҳар шаби тор, субҳи дурахшон меояд. Барои миллати сарбаланди тоҷик низ чунин як субҳи нурбори таърихӣ буд, ки онро мо имрӯз бо номи Ваҳдати миллӣ мешиносем. Ваҳдати миллӣ барои тоҷикон танҳо як калима нест, балки маънии зиндагии нав, сулҳи пойдор ва ояндаи пурифтихор аст. Он нурест, ки пас аз шаби тор ба хонадони тоҷикон равшанӣ овард.

Маҳз сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, буд, ки бо забони сулҳ халқро гирди ҳам овард. Ӯ тавонист он лаҳзаи ҳассоси таърихиро ба фурсати таърихӣ табдил диҳад. Бо имзои Созишномаи сулҳ, ки 27-уми июни соли 1997 ба имзо расид, тоҷикон роҳи нав — роҳи ваҳдат, ҳамдигарбахшӣ ва рушди устуворро пеш гирифтанд.

Имрӯз, натиҷаи он сулҳу ваҳдатро мо дар ҳар гӯшаи Тоҷикистон мебинем. Мактабҳои нав, роҳҳои мумфарш, беморхонаҳои замонавӣ, корхонаҳо, фарҳанг, варзиш ва илму техника — ҳама самараи Ваҳдати миллӣ мебошанд.

Ҷанги бадон рафт, ваҳдат биёмад,
Субҳи сафеду табассум дамид.
Миллати саргашта дар пайи фардо,
Сӯи умеду саодат расид.

Гирем ба дасти ҳам, бо муҳаббат,
То сабз шавад Ватани мо ҳамеш.
Ҳар як нафас гар шавад хидмате,
Аз мо намонад дигар зарра кеш.

Меҳру вафо, ваҳдату оромӣ,
Сутуни поки давлати мост.
Бо он зи по наафтад Ватан ҳеч гоҳ,
То ваҳдати миллӣ бо мо ҳамрост.

Имрӯз насли ҷавон — фарзандони истиқлол — дар зери партави Ваҳдати миллӣ рушд меёбанд. Ҷавонон бояд дарк намоянд, ки ин неъмат ба осонӣ ба даст наомадааст. Барои ҳифзи ваҳдат бояд илм омӯзанд, касб омӯзанд, Ватанро дӯст доранд ва ба душмани ваҳдат — тафриқа ва ҷаҳолат — роҳ надиҳанд. Мо насли имрӯзаем, аммо масъули фардои Тоҷикистони азиз низ ҳастем.

Ваҳдати миллӣ ин аст, ки ҳамаи гӯшаҳои Тоҷикистон бо ҳамдигар пайванд дошта бошанд. Ҳар шаҳрванде, новобаста аз забон, миллат ва дин, худро фарзанди як хонавода ҳис кунад. Ваҳдат моро нерӯ медиҳад, ки ба сӯи фардои рӯшан биравем.

Ман, ту, мо — ҳар яки мо масъули ваҳдатем. Агар мехоҳем Тоҷикистони сабзу зебо боқӣ монад, пас бояд ҳар як нафасамон бо эҳтиром, муҳаббат ва фаҳмиш пур шавад.

Мо бояд бо тамоми ҳастӣ аз ин арзиши муқаддас ҳимоя кунем. Чун ваҳдат на танҳо асоси сулҳу субот, балки меҳвари ҳамаи пешрафтҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва маънавии мост.

Биёед, дар сояи ваҳдат, Ватани маҳбубамон — Тоҷикистони азизро боз ҳам ободтар гардонем!

Аниса Наҷмиддинова - мудири шуъбаи таҳияи санадҳои меъёрӣ - ҳуқуқӣ ва иҷозатномадиҳии Агентии амнияти ХБРЯ АМИТ

Ваҳдат барои ҳар як миллат чун обу ҳаво муҳим аст. Миллате, ки дар зери парчами ваҳдат ҷамъ омада, ҳамфикру ҳамдил аст, бешубҳа, роҳи пешрафт ва комёбиро тай мекунад. Ваҳдат маънои якдилӣ, ҳамбастагӣ ва фаҳму эҳтироми тарафайнро дорад. Бе ваҳдат давлат наметавонад оромӣ дошта бошад, ҷомеа рушд намеёбад ва мардум ба саодат намерасад.

Сулҳ неъмат аст, ваҳдат шараф аст.Чуноне ки Ҳазрати Бахтиёр Воҳидов мефармояд:

Мо ба ҳам бошем агар, душман надорад Тоҷикистон,

Чун яке бошем мо, ёр аст бо мо ҳар замон.

Ин байт моро даъват мекунад, ки танҳо дар иттиҳоду ягонагӣ метавонем бо душвориҳо мубориза барем ва муваффақ шавем. Таърих гувоҳ аст, ки миллати тоҷик дар рӯзгори душвор низ тавонист ба шарофати ваҳдат зинда монад ва арзишҳои миллиро пос дорад.

Дар тӯли таърихи башарият, давлатҳо ва ҷомеаҳои бузург маҳз тавассути ваҳдат ва иттиҳоди мардум барпо ва устувор мондаанд. Дар баробари ин, набудани ваҳдат ва пайдоиши низоъҳо сабаби фурӯпошии давлатҳои азим гардидаанд. Яъне, ваҳдат на танҳо масъалаи ахлоқиву маънавист, балки пояи воқеии давлатдорист.

Тоҷикистон — намунаи зиндаи ваҳдати миллӣ

Тоҷикистони азизи мо, ки аз имтиҳони сахти таърих — ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992–1997 гузаштааст, имрӯз ба яке аз давлатҳои орому пешрафта табдил ёфтааст. Ин ҳама ба шарофати ваҳдати миллӣ ва сиёсати сулҳҷӯёнаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имконпазир гардид.

Он ҷанги хонумонсӯз моро омӯхт, ки танҳо бо якдигарфаҳмӣ ва рӯ овардан ба сулҳ метавон ояндаро обод сохт. Имзои Созишномаи умумии сулҳ ва ризоияти миллӣ дар соли 1997 ва таҷлили ҳамасолаи он ҳамчун Рӯзи Ваҳдати миллӣ нишон дод, ки миллати тоҷик арзиши ваҳдатро медонад ва онро гиромӣ медорад.

Ваҳдат — мероси фарҳангию маънавии мо

Шоирони бузурги мо низ ҳамеша мардумро ба ваҳдату ҳамдигарфаҳмӣ даъват мекарданд. Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ, падари адабиёти форс-тоҷик, фармуда буд:

Ҳамдигарро нигоҳ доред, эй дӯстони ман,

Ки ба танҳоӣ касе нашуд устувор дар ҷаҳон.

Ҳамчунин, Шайх Саъдӣ дар "Гулистон"-и худ мефармояд:

Бани одам аъзои якдигаранд,

Ки дар офариниш зи як гавҳаранд.

Ин суханони пурҳикмат моро ба он водор месозанд, ки худро ҷузъи як ҷисм ва як ҷомеа эҳсос намоем ва ба ҷои ихтилоф, ҳамгироӣ ва дӯстию муҳаббатро пеша кунем.

Ҷавонон — посдорони ваҳдати имрӯзу фардо

Имрӯз ва фардои кишвари мо ба дасти ҷавонон вобаста аст. Ваҳдати миллӣ бояд дар замири ҳар ҷавон ҷой гирад. Ҷавонон бояд на танҳо донишу маърифат омӯзанд, балки арзишҳои миллӣ, аз ҷумла ваҳдат, сулҳ, инсондӯстӣ ва ватандӯстиро чун гавҳараки чашм ҳифз намоянд.

Ҷомеаи солим ва муттаҳид танҳо вақте ба вуҷуд меояд, ки наслҳои ҷавон ба гуфтугӯ, таҳаммулпазирӣ, ҳамкорӣ ва ифтихор аз Ватан одат кунанд.

Ваҳдат на танҳо як калима, балки асоси ҳастии миллат, кафили суботи ҷомеа ва заминаи пешрафти давлат аст. Мо бояд ин арзишро аз умқи дил эҳтиром кунем ва барои нигоҳдориву таҳкими он кӯшиш намоем. Чуноне ки Ҳофиз гуфтааст:

Миёни аҳли ҳақ пайваста бодад меҳру якдилӣ,

Ки бегонагӣ зи мардум фитна орад дар ҷаҳон.

Достонҷон Раҳмонов - ходими илмии Институти математикаи ба номи Абдуҳамид Ҷӯраеви АМИТ

Вақте баргҳои таърихро варақ мезанем ва ба сарнавишти халқи тоҷик назар меандозем, дармеёбем, ки ин миллат дар тӯли асрҳо бо дили пурифтихор аз тӯфонҳои ҷанг, парокандагӣ ва фишор гузаштааст. Аммо ҳар дафъа, пас аз уфти сахт, боз бо иродаи шикастнопазир қомат рост кардааст. Яке аз бузургтарин дастовардҳои таърихи навини миллати тоҷик, ки дар рӯҳи ҳар фарди бономус ҷой гирифтааст, Ваҳдати миллӣ мебошад.

Ваҳдат — ин на танҳо як рамзи сулҳу оромист. Ваҳдат — ин нафаси зиндагии миллат, пайванди дилҳост. Агар миллатро як бадан тасаввур кунем, пас ваҳдат қалби он бадан аст. Бе он зиндагӣ маъно надорад.

Бо имзои Созишномаи сулҳ, Тоҷикистон ба сӯи оромӣ ва пешрафт раҳсипор шуд.

Имрӯз Тоҷикистонро тамоми ҷаҳониён чун кишвари амну субот, сулҳ ва оромӣ мешиносанд. Ин ҳама ба шарофати ваҳдат ба даст омадааст. Имрӯз кӯдаки тоҷик бо хандаи беғам ба мактаб меравад, модар бо оромӣ фарзандашро тарбия мекунад, ҷавонон бо умеди фардо дониш меомӯзанд. Ин ҳама аз файзи Ваҳдати миллӣ ва раҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст.

Ваҳдат бояд дар дил бошад, дар рафтор, дар гуфтор. Вақте мо якдигарро гиромӣ медорем, ба забони ҳамдигар эҳтиром дорем, ба фарҳанги якдигар арҷ мегузорем — ин ваҳдати воқеист.

Чӣ қадар зебост, ки дар Тоҷикистон имрӯз намояндагони миллатҳои гуногун бо ҳам зиндагии осоишта доранд, ҷашнҳоро якҷо меороянд, ҳамдигарро ба хонадориҳо ва тӯю идҳо даъват мекунанд. Ин худ нишонаи комили Ваҳдати миллӣ аст.

Бигзор бошад ҳар нафас, саршор аз оромиву сулҳ,
Ҳар забон гӯяд сухан, бо муҳаббату фатҳ.
Даст ба даст, дил ба дил, мо равем роҳи саодат,
Миллати муттаҳидем, пояндаем то абад.

Шукр, ки имрӯз Ватан, чун баҳоре сарсабз аст,
Аз хуну ашки гузашта, мондааст дарси бас арзаст.
Аз барои ваҳдати худ, ҷони худро дод касе,
Пас биёмӯзем мо, дӯст доштан ба ҳамдигар басе.

Насли ҷавони имрӯза бояд бо дарки масъулияти бузург ин неъмат — ваҳдати миллиро ҳифз намояд. Ҳар як ҷавон бояд донанда, офаранда, дӯстдор ва муҳофизи ваҳдат бошад. Дар саҳифаҳои рӯзгори навин, ҷавонон бояд номашонро ҳамчун бунёдгарони фардои обод сабт намоянд.

Ҷавонон бояд донанд, ки ваҳдат на танҳо як таърихи гузашта, балки оинаи равшани оянда аст. Агар мо онро аз дилу ҷон ҳифз кунем, Ватани мо рушду тараққӣ хоҳад кард.

Ваҳдати миллӣ як чароғест, ки дар зулмот роҳи моро равшан мекунад. Ин нури ваҳдат аст, ки миллати моро ба сӯи рушд мебарад. Мо — насли имрӯз, насли соҳибистиқлол, бояд бо тамоми ҳастӣ ин гавҳари гаронбаҳоро пос дорем. Зеро ваҳдат меваест, ки бо заҳмати ҳазорон дил ба даст омадааст, ва ҳифзи он вазифаи ҳар як шаҳрванди боифтихор аст.

Соҷидхон Баҳронов-директори Маркази минтақавии таълимию ва омӯзишӣ дар соҳаи амнияти ХБРЯ ва муқовимат бо терроризм бо истифода аз силоҳи қатли оми Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Ҳамасола санаи 27 июн Рӯзи Ваҳдати миллӣ дар кишвари азизамон ба таври хосса ҷашн мегардад. Ваҳади миллӣ дар таърихи навини халқи тоҷик нақши калидиро дар пойдор намудани рукнҳои давлатдории миллӣ нақши бориз дорад.

Боиси ифтихори мо тоҷикон аст, ки ин санаи тақдирсози миллати тоҷик бевосита бар асари заҳмату талошҳо ва ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон саҳифаи куллан тозаро дар таърихи миллати тамаддунсози тоҷик оғоз намуда, барои ташкил ва гузаронидани ислоҳоти сифатан навини тамоми ҷабҳаҳои ҳаёти мардуми тоҷикро бар қиёси давлатҳои пешрафтаи замони мо ҳамчун раҳнамо хизмат менамояд.

Дар яке аз суханрониҳои худ Сарвари давлатамон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон махсусан қайд кардаанд: «Санади тақдирсози сулҳ рамзи воқеии баҳамоиву сарҷамъии миллат, рамзи иттиҳоду ягонагии мардум, рамзи пирӯзии ақлу заковати солим ва тантанаи сулҳу субот дар саросари кишвар гардида, моро ба кохи бегазанди ваҳдати миллӣ расонид ва роҳи ояндаро ба сӯи татбиқи нақшаҳои бузурги созандагӣ ва ҳадафҳои наҷиби бунёдкорӣ оғоз кард. Дар баробари ин, фаромӯш набояд кард, ки хотима бахшидан ба мухолифати мусаллаҳона, расидан ба сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ ба мо бар ивази хисороти зиёди ҷониву молӣ ва дигар маҳрумияту мушкилоти сангин муяссар гардида, дар ин раванд ҳадафи шуми дар ниҳояти кор аз байн бурдани давлати тозаистиқлоли тоҷикон барбод рафт».

Бояд махсусан қайд кард, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳанӯз дар иҷлосияи ХV Шӯрои Олӣ дар Қасри Арбоб ба хотири таъмин сулҳ ба ҷонибиҳои мухолиф роҳи осоиштаи ҳалли низои сиёсиро пешниҳод карда буданд.

Пешниҳоди сарвари давлати тоза интихобшудаи Тоҷикистон намунаи нодири таҷрибаи сулҳофарӣ ба шумор меравад, ки дар таърихи тамаддуни замони мо бо роҳи созиш ба ҷанги шаҳрвандӣ хотима бахшида, ниҳоят ба ҳамдигарфаҳмиву ҳамдигарбахшӣ расидани ҷонибҳои мухолифро талқин мекард.

Ин ташаббуси нахустини сулҳофарӣ, бо вуҷуди мушкилоту монеаҳои зиёд чун қутбнамои оянда хизмат карда, роҳи минбаъдаи тоҷиконро ба сӯи ваҳдати миллат кушод.

Вақт собит сохт, ки имзои Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ шаҳодати пирӯзии хиради мардуми сулҳпарвар ва фарҳангсолори тоҷик мебошад, ки сиёсати пешгирифтаи давлатро дар он рӯзҳои душвор самимонаву дилгармона дастгирӣ намуданд.

Маҳз хислатҳои наҷиби азалии миллати тоҷик ҳамчун миллати ба сулҳу салоҳ ва муросову мадоро эътиқоди устувор дошта имкон дод, ки мо аз кӯшишҳои бо роҳи зӯрӣ ҳал намудани мушкилоти сиёсиву иҷтимоӣ даст кашида, музокироту созишро чун роҳи ягонаи расидан ба сулҳ ва наҷоти миллӣ пазируфтем.

Ба қавли собиқ Муншии Умумии Созмони Милали Муттаҳид ва яке аз сиёсатмадорони бонуфузи байналмилалӣ Кофи Аннан, тоҷикон намунаи беназири таҷрибаи сулҳофариро барои мамлакатҳои дигар армуғон оварданд.

Аз тарафи ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун падидаи нодири ҳалли низоъҳои сиёсӣ ва бӯҳрони миллӣ эътироф гардидани таҷрибаи сулҳофарии тоҷикон далели возеҳи ин матлаб мебошад, ки эътибори моро дар арсаи байналмилалӣ чун миллати мутамаддину фарҳангӣ афзуд.

Маҳз истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар сарзимини биҳиштосои мо заминаи устувори барои рушди иқтисодиву иҷтимоии кишвар ва рӯ овардан ба нақшаву ҳадафҳои неки созандагиву бунёдкорӣ барпо намуд.

Имрӯз мо шукрона ва ифтихор мекунем, ки тавонистем тамоми душвориҳоро дар роҳи эҷоди сулҳу ваҳдати миллӣ бартараф созем, арзишҳои бузурги умумимиллӣ - соҳибистиқлолӣ, давлату давлатдории миллӣ ва ягонагии марзу буми давлати соҳибистиқлоламон-Тоҷикистони азизро таъмин намоем.

Аз ин рӯ, моро зарур аст, ки баробари шукронаву ифтихор кардан аз Ватани аҷдодиву давлати соҳибистиқлоламон, азму талошҳои худро ба таҳкими минбаъдаи ваҳдати миллӣ ва ягонагии миллат равона карда, ободии имрӯзу фардои кишварро дар фазои пойдори сулҳу субот таъмин намоем. Нагузорем, ки андешаҳои бегонапарастӣ ва ҷудоиандозӣ ба тафаккури мардуми мо, бахусус ҷавонон роҳ ёбанд.

Мо тоҷикистониён бояд дар раванди давлатсозиву давлатдории навини худ рӯ ба арзишҳои волои таърихиву фарҳангӣ оварда, ҷавҳари андешаи миллиро бо дарки амиқи мафҳумҳои тақдирсози истиқлолияту озодӣ, тамомияти арзӣ ва Ватани ягона, посдории рамзҳои давлатдорӣ ва ифтихор аз миллати фарҳангсолору тамаддунсоз ғанитар гардонем ва онро тақвият бахшем.

Дар дунё миллату халқиятҳое ҳастанд, ки аз рӯи шумораи аҳолӣ ва қаламрави ҷуғрофиашон дар муқоиса бо миллати мо хеле афзалият доранд, вале садсолаҳо дар орзуи давлатдории мустақилона мебошанд. Аз ин хотир мову шумо бояд ба қадри соҳибистиқлолӣ ва давлату давлатдории миллӣ расем ва онро азизу муқаддас донем.

Истиқлолияти давлатӣ ва ваҳдати миллӣ ба ҳам тавъам мебошанд ва чун қутбнамо моро ба сӯи оянда ҳидоят менамоянд. Агар ваҳдати миллӣ ба таҳкими пояҳои истиқлолият мусоидат кунад, пас истиқлолияти давлатиро бе ваҳдати миллӣ тасаввур кардан ғайриимкон аст.

Холмурод Назаров – муовини директори Филиали Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ дар вилояти Суғд, доктори илмҳои техникӣ, профессор, Акпар Адҳамов–корманди Филиал