Перейти к основному содержанию

Дар ҳошияи татбиқи “Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030"

Ҳолатҳои коррупсионӣ дар Аморати Муттаҳидаи Араб дар муқоиса бо дигар кишварҳои Шарқи Наздик кам ба назар мерасад. Аморати Муттаҳидаи Араб дар назарсанҷии мубориза бо коррупсия дар соли 2024 дар миёни 180 кишвари ҷаҳон ҷойи 23-юмро ишғол кардааст. Аммо ин мавқеи баланд дар рейтинг маънои онро надорад, ки Аморати Муттаҳидаи Араб аз коррупсия озод аст. Дар ин кишвар ҳодисаҳои фасоди доимӣ вуҷуд доранд, ки дар ширкатҳои давлатӣ ва гардиши ғайриқонунии молиявӣ ба бозори амволи ғайриманқул ба чашм мерасанд.

Яке аз бузургтарин парвандаҳои фасоди молӣ дар Имороти Муттаҳидаи Араб дар соли 2001 замоне ошкор шуд, ки доктор Обид Сақр Бусит, раиси идораи гумруки Дубай бо ҷурми амалҳои коррупсионӣ боздошт шуд. Ду ёвари ӯ ва ду шаҳрванди Покистон низ пас аз тафтишоти дусолаи ҳукумати Имороти Муттаҳидаи Араб дар ин қазия даст доштаанд. Айбномаи коррупсионӣ сӯиистифода аз қудрат барои ғайриқонунӣ ҷамъ овардани сарватро дар бар мегирад.

Коррупсия дар ширкатҳои давлатии Амороти Муттаҳидаи Араб низ мояи нигаронӣ, бахусус дар бахшҳои энергетика ва молӣ шудааст. Масалан, дар соли 2008 раҳбарони собиқи ширкати Tamweel (Тамвил), як провайдери ипотекаи таҳти назорати Дубай бо ҷурми ришвахорӣ ва қонуншикании молиявӣ ҳангоми кор боздошт шуданд. Ин ҳолати коррупсионии ошкоршуда ба ширкат зиёда аз 12 миллион доллар зарар расонд. Дар ҳамон сол, мансабдорони воломақоми Бонки Исломии Дубай, яке аз қадимтарин муассисаҳои мутобиқи шариат дар ҷаҳон амалкунанда низ дар қонуншикании молӣ дар Deyaar (Дийор), ба ҳолатҳои коррупсионии амволи ғайриманқули ин бонк даст доштанд. Яке аз ин мансабдорон Саъд Абдураззоқ ширкатро тарк карда, баъдан ҳангоми боздошт дар Корпоратсияи сармоягузории Дубай (ICD), ширкати холдингии аморати дороиҳои давлатӣ кор мекард. Таъсири қавии мансабдорони баландпоя ба корхонаҳои давлатӣ сабаби гирифтор шудани онҳо ба амалҳои коррупсионӣ дониста мешавад.

Дар Амороти Муттаҳидаи Араб ҳодисаҳои ришваситонӣ, хешутаборбозӣ, тасарруф ва сӯиистифода аз ваколатҳо дар сатҳи маҳаллӣ низ ҷой доранд. Инро мисолҳои шартномаҳои давлатӣ ба ширкатҳое, ки бо мақомоти маҳаллӣ робитаи наздик доранд, нишон медиҳанд. Ин лоиҳаҳо барои хароҷоти зиёд, кори ғайристандартӣ ва идоракунии нодуруст ба қайд гирифта шудаанд.

Ҳукумати Амороти Муттаҳидаи Араб сиёсати таҳаммулпазирии сифрро барои фасод дар бахши давлатӣ ва хусусӣ қабул кардааст. Ин сиёсат, дар қатори дигар чораҳои зиддикоррупсионӣ, ҳамчун як қисми кӯшишҳои муштарак байни кишварҳои Шарқи Наздик барои мубориза бо коррупсия пас аз “баҳори араб” ҷорӣ карда шуд. Идораи Ҳисоботдиҳии Аморати Муттаҳидаи Арабро (UAEAA) дар Амороти Муттаҳидаи Араб таъсис дода шудааст, ки вазифадор аст ҳифзи маблағҳои давлатӣ, таъмини тақсимот ва хароҷоти қонунии онро танзим менамояд. Ин агентӣ Шӯъбаи мубориза бо коррупсияро, як агентии вазорати дифоъ, ки ба таҳқиқи парвандаҳои коррупсионӣ дар бахши давлатӣ муваззаф шудааст, афзоиш медиҳад. Амороти Муттаҳидаи Араб инчунин вазифадор аст, ки ба татбиқи Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба мубориза бо коррупсия мусоидат намояд. Ба ғайр аз ин Амороти Муттаҳидаи Араб инчунин қонунҳои гуногунро қабул кард, ки дар мубориза бар зидди коррупсия мусоидат мекунанд. Масалан, Муассисаи олии назоратии Амороти Муттаҳидаи Араб бо Қонуни федералии № 8 аз соли 2011 таҷдиди сохтор карда шудааст, ки ин муассиса ваколатдор аст, ки фасоди молиро ошкор ва пешгирӣ кунад.

Чаҳорчӯби қонуние, ки ба коррупсия нигаронида шудааст, Кодекси ҷиноии Аморати Муттаҳидаи Арабро дар бар мегирад, ки барои мансабдорони давлатӣ, ки дар амалҳои коррупсионӣ гунаҳкор дониста мешаванд, ҷазои сахтро пешбинӣ мекунад. Дар ҳоле, ки пора, масалан, дар кодекси ҷиноӣ мушаххасан муайян нашудааст, он дар моддаҳои 234 то 239 ҷиноят ҳисобида мешавад ва тибқи кодексҳои ҷиноии баъзе аморатҳои алоҳида ҳамин гуна муносибат мекунад. Дар соли 2021, ин қонун бо ҷорӣ намудани Кодекси нави федералии ҷиноии Аморати Муттаҳидаи Араб, ки Қонуни федералии № 31 аз соли 2021 -ро дар бар мегирад, ки бо ислоҳи Қонуни № 36 аз соли 2022 ворид карда шудааст. Ин қонунгузории асосиест, ки ба ришвахорӣ ва коррупсия муроҷиат мекунад. Дар Амороти Муттаҳидаи Араб инчунин қонуни мубориза бо пулшӯӣ вуҷуд дорад, ки моҳи майи соли 2002 ба тасвиб расида буд. Ин қонунгузорӣ фарҳанги ҳисоботдиҳии ӯҳдадориҳоро аз ҷониби муассисаҳои молиявӣ дар бар дорад. Қонун инчунин ба Бонки марказӣ иҷоза медиҳад, ки ҳисобҳои гумонбаршударо бидуни иҷозати пешакии қонунӣ баррасӣ намояд.

Дар Амороти Муттаҳидаи Араб таъсири тадбирҳои зиддикоррупсионӣ то андозае муваффақият ба даст овардааст. Бо вуҷуди ин ҳануз душвориҳои асосӣ дар ин кишвар ба назар мерасанд. Масалан, гарчанде ки заминаи ҳуқуқӣ метавонад як омили пешгирӣ аз амалҳои коррупсионӣ бошад, аммо то ҳол масъалаи шаффофият вуҷуд дорад. Дастрасӣ ба иттилоот дар бораи амалҳои тиҷоратӣ ва сиёсӣ бинобар сензураи шадид дар кишвар хеле маҳдуд аст. Таъсири манфии он дар мавриди хариди давлатӣ дида мешавад, ки он ҳамчун бахше ном бурда мешавад, ки хавфи бештари коррупсияро дорад, ки аз тамоюли ба ҳам омадани корҳои давлатӣ ва хусусӣ бармеояд.

Дар соли 2012 нишондиҳандаҳои идоракунии Бонки Ҷаҳонӣ, Аморати Муттаҳидаи Арабро дар байни 215 давлат мутаносибан аз рӯи самаранокии ҳукумат ва фарҳанги коррупсия дар ҷойҳои 35 ва 36-ум ҷой додааст.

Дар шохиси дарки фасод дар соли 2024, ки Созмони Шаффофияти Байналмилалӣ эълом кардааст, Имороти Муттаҳидаи Араб аз рӯи ҷадвали аз 0 ("хеле фасодзада") то 100 ("хеле пок") 68 хол гирифтааст. Вақте ки аз рӯи холҳо ҷойгир карда шудааст, Амороти Муттаҳидаи Араб дар байни 180 кишвар дар раддабандӣ ҷои 23-юмро ишғол кард, ки дар он кишваре, ки дар ҷои аввал қарор дорад, содиқтарин бахши давлатӣ ҳисобида мешавад. Барои муқоиса бо холҳои минтақавӣ, холҳои миёна дар байни кишварҳои Шарқи Наздик ва Африқои Шимолӣ 39-ро ташкил дод. Баландтарин хол дар минтақа 68 балл ва аз ҳама пасттарин 12 балл мебошад. Барои муқоиса бо холҳои умумиҷаҳонӣ, баҳои миёна 43, беҳтарин хол 90 (дар ҷои 1) ва бадтарин хол 8 (дар ҷои 180) аст.

Амороти Муттаҳидаи Араб яке аз кишварҳои бойтарини минтақаи Шарқи Наздик ба ҳисоб меравад, ки дар мубориза бо коррупсия хеле фаъол буда, метавон таҷрибаи бойи ин кишварро нисбат ба ин зуҳуроти номатлуб дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷорӣ намуд ва қонунҳои саривақтӣ, ки дар ин кишвар бар зидди коррупсия ба тасвиб расидаанд намунаи созандае барои кишварҳои Осиёи Марказӣ шуда метавонанд.

Субҳиддин Зиёев, мудири шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, номзади илмҳои филология