Таҷлил аз рӯзи “Иди озодии занон”, ки дар даврони мавҷудияти давлати пурқудрати Иттиҳоди Шӯравӣ ҳамчун иди байналмилалии занон ҳамасола сурат мегирифт, аз нигоҳи мақому манзалат ва моҳияти худ дорои хусусияти сиёсӣ буда, дар асоси тазоҳуроте, ки 8-марти соли 1857 аз ҷониби занони бофандаи Ню-Йорк бар зидди беадолативу истисмор ва қонуншиканиҳо бархоста буданд, бунёдгузорӣ гардид. Ин рӯз барои занони Ню-Йорк батадриҷ ҳамчун рӯзи таърихӣ ташаккул ёфта, онро “Рӯзи занон” номгузорӣ кардаанд ва баъдан хусусияти ҷаҳонӣ пайдо кард.

Хосатан ин рӯзи таърихӣ аз соли 1908 шурӯъ карда, ҳамчун рӯзи роҳпаймоиҳо ва гирдиҳамоиҳову тазоҳурот занҳоро дар қитъаҳои Америка ва Европа, инчунин Россия бо ҳам муттаҳид сохта, ба муборизоти сиёсӣ ба хотири ба даст овардани ҳуқуқҳову озодиҳо даъват мекард. Билохира, баъд аз талошҳои зиёд ин рӯз сараввал барои занҳои амрикоӣ ва баъдан барои аврупоиён ҳамчун “Рӯзи занон” эълон гардид. Дар соли 1911 вакилони дуввумин Конфонси байналмилалии занони сотсиалист аз асосгузори ҷунбиши сиёсии занон Клара Сеткина хоҳиш кард, ки “Рӯзи занон”-ро ҳамчун “Иди байналмилалии коргарзанон” эълон дорад. Ба ҳамин тариқ, аввалин маротиба 19 марти соли 1911 дар байни занҳои сотсиалисти Австрия, Дания, Германия ва баъзе давлатҳои дигари аврупоӣ “Рӯзи байналмилалии занон” ҷашн гирифта шуд ва ҳамасола аз ин рӯз ҳамчун рӯзи баробарҳуқуқии занон бо мардон ва ҳуқуқу озодиҳо сиёсии занон таҷлил ба амал меомад.

Албата, ин ҷунбишҳо дар нимаи дуввуми асри ХХ то ҷое дар андешаҳои сиёсиву иҷтимоӣ ба дараҷаи ифрот расида, новобаста аз фоъолияти васеъ ва доманадори созмонҳои байналмилалӣ дар бахши масъалаҳои занон дар бисёри кишварҳои Шарқу Африқо мақоми инсониву табии зан, то ба дараҷаи хориву зорӣ кашида шуда буд.

Қобил ба зикр аст, ки аз рӯзҳои аввалини таъсиси давлати Шӯравӣ ин ҷашн дар саросари кишвар ҳамчун иди давлатӣ эълон гардид ва аз файзу баракати он занони тоҷик низ ба ҷову мақом ва мартабаҳои баланди сиёсӣ сазовор гашта, дар баробари мардон барои эъмори ҷомеаи навин паҳлӯ ба паҳлӯ корҳои бузургеро анҷом медоданд.

Баъд аз фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ “Иди озодии занон” ва ё ба қавли мардум “Иди 8-март” дар ҷумҳуриҳои собиқ бо номҳои гуногун ривоҷу равнақ пайдо кард. Масалан, дар Арманистон ба худ номи ”Рӯзи модар ва зебоӣ”, дар Ӯзбекистон ва Россия “Рӯзи модар” ва ғайраро гирифтааст.

Соли чанде аст, ки “Иди озодии занон” дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ҳамчун “Рӯзи Модар” ҷашн гирифта мешавад. Ин рӯзи муқаддас ба хотири арҷгузорӣ ва бузургдошту ситоиш аз Модари бузурги тоҷик таъсис дода шудааст. Дар робита ба ин, ҳамасола рӯзи 8-март ҳамчун “Рӯзи Модар” ва идомаи анъанаҳои бостонии халқи тоҷик бо асолат ва муҳтавои азалияш таҷлил мегардад. Бидуни шакку шубҳа Зан-Модари тоҷик ҳанӯз аз даврони зуҳур ва ташаккули тамаддуни куҳани миллӣ дорои ҷашни худ буда, шукӯҳи баргузории он дар ҷалолу азамати эътиқоди оини пешинаи қавми мо реша дошт ва ҳамчун оини муқаддас пазируфта шуда буд. Зеро зан барои аҷдоди фарҳангии мо ҳамчун унсури ҳаётбахш маънои “буданро дар ҷовидонагӣ” таҷассум карда, ҳамеша назди мардони асили худ дорои арзишу мақоми баланд буданд. Вале бо таассуф бояд зикр кард, ки чун дигар арзишҳои фарҳанги миллӣ аз сабаби ноогоҳиҳои таърихӣ ва гурез аз тамаддуни куҳани хеш мавҷудияти он дар гушаи фаромушӣ қарор гирифта буд. Занони пуршарафи миллат на ҳамчун занони амрикоӣ 150 сол пеш аз ин бо муборизаҳои пай дар пай худ барои ҳифзи ҳуқуқҳо ва баробарӣ бо мардон ҷашнеро падид овардаанд, балки мардони ориёӣ дар ҳудуди 3000 сол қабл, ҷашни муқаддасеро ба хотири “ҳифзи нури зиё ва бақои модар” ва бонувону хоҳарони худ таъсис дода, аз ин рӯз бо шаҳомати бузург арҷгузорӣ мекарданд ва садоқату самимиятҳои бепоёни хешро арза медоштанд. Ин барои ворисони воқеии ин тамаддуни куҳан ифтихори азимест, ки наҷибзодагони аҷдоди ориёӣ барои занони худ чунон тақдимоти олитарини инсониро дар замони бостон арзонӣ доштанд. Ба ибораи дигар ниёгони тоҷикон ин неъматро ба занон ҳамчун нишони эҳтиром ба Зан-Модар, ки сарчашмаи ҳаёту бақои насли инсонӣ маҳсуб мегардад, тақдим кардааст.

Дар масири таърих аз ҷашни мазкур дар рӯзи “Исфандаргон” ё “Сипаромӯз”, ки дар асоси ахбори куҳан ба панҷумин рӯзи моҳи дувоздаҳуми соли шамсӣ ва ё хуршедӣ, ки мутобиқ ба 21 феврал - 21 марти соли милодӣ мебошад, истиқбол ба амал меомад. Мафҳуми “Исфандаргон” дар “Авасто” бо унвони “Сипанта армайтӣ” ва дар забонҳои паҳлавӣ ва форсӣ ба унвони “Сипандормӯз” шуҳрат дорад. Бахши аввали калимаи мазкур аз мафҳуми “Сипант”, “Сипанта” ё “Сипанд” гирифта шуда, сифате мебошад, ки ба маънои “Поку муқаддас” таъбир мешавад. Бахши дуввуми калима, ки “армайтӣ” хонда мешавад ба маънои “фурӯтанӣ” ва “фидокорӣ” аст. Ин луғат дар “Авасто” ба маънои “замин” таъбиру баён шуда, дар забони паҳлавӣ онро ба маънои “хиради комил” тарҷума кардаанд. Дар забони тоҷикӣ низ мафҳумҳои “Модар – Ватан” ва “Модар – замин” аз ҳамин луғат сарчашма мегиранд.

Мувофиқ ба устураи қадима ду фариштаи бузург ва фидокор Сипандормуз-дар саросари олам ва – Ҳамшасипанд дар замин нигаҳбони саёраи мо буда, дар доираи этиқодоти бостонии тоҷикон “Эзиди (Худои) бонуи замини сарсабз” ва рамзе аз сарсабзӣ, хуррамӣ, самаранокӣ ва зоиш мебошад. Аҷдоди пешини мо ӯро “Мазҳари муҳаббат”, сабру таҳаммул ва тоқату фурутании Аҳурумаздо медонистаанд ва Зан – Модарро ҳамсони вай қаламдод мекарданд.

Амшасипанд дар эътиқодоти бостонӣ духтари Аҳурумаздо буда, бояд заминро ҳамеша поку хуррам ва пурҳосилу босамар нигоҳ медоштааст. Сипандормузон бошад, фариштаест ба мисли замин бо сабру таҳаммул, фурутану пурҳосил, ки сулҳу созиш бо табиат аз сифатҳои бузурги вай маҳсуб мегардад. Ҳамин аст, ки дар таърихи фарҳангӣ мо Зан – Модарро аз руйи сабру тоқат, шикастанафсиву фурӯтанӣ, хоксориву созиш ва зоишу самаранокӣ ба ин фариштаи осмонӣ нисбат дода шуда, занҳоеро, ки дорои чунин фазилату хислатҳои нек мебуданд аз авлоду табору мубораки ин фаришта медонистанд. Чаро ки танҳо чунин тоифа занҳо дар вафодорӣ, меҳрварзӣ, фидокорӣ сабру саховат ва фӯрутаниву хоксорӣ ба вай монанд мешаванд.

Бо назардошту ин умумиятҳо ва сифату хислатҳои замину зан рӯзи панҷуми Исфандмоҳ ва ё Исфандаргон, ки мутобиқ ба 26-уми феврали солшумории милодӣ мебошад дар арафаи “Баҳори нозанин ҳамчун рузи муқаддас ва “Рӯзи Занон” ҷашн гирифта мешуд. Дар ин рӯз занони қавми тоҷик, мавриди ҳурмату иззат ва суҷуду гиромидошт қарор мегирифтанд. Дар робита ба иди “Сипандормӯз” мардони табори мо вазифадор буданд дар накӯдошти занони хеш, яъне ҳамсару хоҳару духтари худ бикӯшанд ва пурарзиштарину нодиртарин ҳадяҳоро ба онҳо тақдим кунанд.

Рӯзи Зан дар доираи эътиқодоти аҷдодӣ “Рӯзи фармонравои занон” ва “фармонбардории мардон” буда, амри занон дар ин айём “фармоне будааст”, ки аз хурд то калон бояд ба он итоат мекарданд ва онро мепазируфтанд ва гиромӣ медоштанд. Ба ибораи дигар бечуну чарои фармонҳои бонувон одобу тарбияи мардон ва ҷавонмардии онҳоро ҷилвагар мехостааст.

Яке аз бузургтарин файласуф ва муаррихи тоҷик Абурайҳони Берунӣ аз рӯи таҳқиқоте, ки пиромуни фарҳанги бостон ва урфу анъанаҳои гузаштагони худ дар “Китобу- т-тафҳим фи саноат ат-танҷим” ва “Осору – ул – боқия” анҷом додааст, чунин меорад: “Исфандормӯз фариштаи ваколатдор бар замин аст ва низ ба занҳои дурусткору пок ва шавҳардӯсту хайрхоҳ ваколатдор аст. Ва дар замони гузашта ин моҳ, ба василаи ин рӯз “Иди занон” будааст. Ва ҳанӯз ин дар Исфаҳону Рай ва дигар кишварҳои Паҳла (яъне сарзамини паҳновар) боқӣ мондааст. Ва ба форсӣ “мардгирон” мегӯянд.

Абӯрайҳони Берунӣ ба хусус дар “Китобу – т – таҳфими фи саноат танҷим” таъкид месозад, ки “дар ҷашни мардгирон мутобиқи бовари омма риқъаи” (мактуби) каждум ба сари дари хонаҳо меовехтанд, то аз газанд дар амон бимонад. Порсиён набиштани риқъаи каждумро бар дигарон хонанд, чаро ки занон бар шавҳарон иқтироҳҳо (маҷбур) карданӣ ва орзуҳо хостандӣ”.

Мутобиқ ба “Фарҳанги Мӯъин” “риқъа” ва ё “номаи каждум” дар таммаддуни бостони мо дуо ва номае ба шумор мерафт, ки вай дар “Рӯзи занон” ва ё дар рӯзи панҷум аз “Исфандормуз” дар қоғази чаҳоргӯша навишта мешуд ва дар се самти деворҳои хона насб мегардид. Девори муқобили пеши хонаҳо бошад, боз гузошта мешуд, то хонадону зану фарзандон аз чашми баду балоҳои осмонӣ ва заминӣ нигоҳ дошта мешуданд.

Дар “Фарҳанги ҷаҳонгирӣ” низ омадааст, ки “муғон рӯзи нахуст аз панҷ рӯзе, ки дар охири сипандормӯзмоҳ аст ва рӯзи ҷашне, ки онро “Ҷашни мардгирон” хонанд аз тулӯи сапида, то тулӯи офтоб ба ҷиҳати дафъи ҳавом (ҳашарот) се руқъӣ менависанд ва онро ба се девори хона мечаспонданд ва девори чаҳорум, ки садри хона аст, холӣ мегузорад. Гӯянд дар ин рӯз Афридун тилисме фармудӣ ва самуми ҳавом (заҳр пошидан ба ҳайвонот) ва ҳайвонотро бибастӣ ва муиди нисбати он ки возеҳ навиштани “Руқаъи каждум (“Номаи ақраб”) буда ин аст, ки форсиён бад-он руқъа нависанд, ки ба номи Эзид ва ба номи Афридун”.

Ба қавли қисмати аъзами таърихнигорону фарҳангшиносони таърихи куҳани мо ҷашнҳои Исфандмоҳ ва хосатан ҷашни “Сипандормуз” ё “Рузи Модарон” бо гардиши фалаки “Роҳи каҳкашон” иртиботи бевосита дошта буд, зеро дар ин давра пайвандҳои нуҷуми байни фалаки Парвин ва бурҷи Ақраб дар поёни зимистон ва оғози баҳор ба вуҷуд меояд. Ин пайванд ба таърихи 5 –уми Исфандмоҳи хуршедӣ ва 26 – уми феврали милодӣ мутобиқ меояд. Аз ин рӯ, “Номаи каждум” ва ё “Ақраб” дар иртибот ба гардиши фалак бедоршавии замин аз сардии зимистон, омода шудани замин (модар) барои борварӣ ва самара таҳия гардида, ҳадаф аз навиштани он аз ҷониби ориётаборон, зери паноҳи Аҳурамаздо, ҳамоҳангии бурҷи Ақрабу Парвин бо Офтобу Замин ва саломат нигоҳ доштани модар ҳамчун сарчашмаи насли одамӣ ва бақову зиндагӣ буд.

Қобил ба зикр аст, ки дар тамоми манбаъҳои таърихӣ аз ҷашни “Рӯзи Зан” ба унвони “Мардгирон”, “Муздагирон” ва “Муждагирон” ёд шудааст, ки ҳадафи меҳварӣ ва калидии он накӯдошт аз Зан-Модар буда, ба хотири ризоият ва хушнудии Сипандормуз фариштае, ки дар саросари олам заминро аз офатҳо нигаҳбонӣ ва ҳифз мекунад, сурат мегирфтааст. Дар ин рӯз ҳар амале, ки аз ҷониби мардон ба хотири зан анҷом мепазируфт, мавриди ситоиш ва мадҳу сано қарор мегирифт.

Танҳо рақиб ва душмани Сипандормӯз деви зулмату торикӣ ва бадбахтиву нохушнудиҳо – Таромайтӣ, мекушад дар ин руз сабаби ғамгуниву сабаби нофармоӣ шуда, рамзи ҳузури вай нохушнудии Зан – Модар шавад. Ин деви зулмату бадсиришт ба ҳар коре даст мезад, то дар рӯзи зоиши фарзанд, ки меваи боғи муҳаббати зан - модар ва бақои насли он аст, модару фарзандро ба ҳалокат расонад. Аз ин рӯ, ҳар марде, ки ба зан – модар хиёнат ва беэҳтиромиву носипосӣ мекард, ӯро аз зумраи ёрон ва аз қабилаи Таромайтӣ мешумориданд. Ҳеҷ марде аз табори ориёӣ ба чунин мардҳо даст намедод ва ӯро аз давраи худ ронда, хору зор мекард ва аз нажоду нутфаи қавми худ намедонист.

Мувофиқи илми нуҷумшиносии ориёиҳо чаҳор ҳазору ҳаштсад сол қабл дар доираи ҳаракати “Роҳи каҳкашон” бурҷи ситораи ҳаждаҳор (Зих Суъбон) аз қутби осмон фосила гирифта дар як ҳаракати доирашакл ба даври нуқтаи қутби осмонӣ гардид ва ҳалқаеро ташкил дод. Дар асоси эътиқодоти бостонӣ ва устураи қадимиён ин ҳалқа рамз ва нишонае ҳампаймонии бурҷи ситораи ҳаждаҳор (мор) ва қутби осмонӣ аст. Бо ҳамин ҷиҳат ин ҳалқаро “Ҳалқаи меҳр” ё “Ҳалқаи паймон” номида, онро рамзи пайвандаи насли одамӣ қарор додаанд. Ҳалқаи меҳрпайванди заношуӣ, ки имрузҳо баъд аз ақди никоҳ домод ва арус ба даст мекунад, аз ҳамон давра боқӣ мондааст ва ба фарҳанги европоиён аз тариқи меҳрпарастони Рум ворид гаштааст.

Дар “Ригведа” ва дигар матнҳои санскритӣ ҳиндуҳо аз ин ҳалқа ба мафҳуми “Иолзоло” ба маънои “доира” ёд мекунанд. Дар чаҳорчубаи ҳикмати “Ҳалқаи меҳр” пайванди миёну зану мард бо решаҳои асотирӣ дорои хусусияти бузург ва муқаддас будааст. Ҳамин аст, ки дар саросари “Авасто” дар гиромидошти мақоми зан ва иртиботи он ба зиндагӣ ва замин фарозҳое омадааст, ки пайванди зану мардро пайванди осмону замин мешуморанд, зеро чи тавре ки қаблан зикр сохтем зан ҳамчун қудрати борварӣ, саховат, сабр, шикастанафасӣ ва фурутаниву хоксорӣ, ба замин пайваст аст. Аз он ҷое, ки мард шароити борбарӣ афзоиши занро фароҳам меоварад, ба осмон мансуб шудааст, зеро осмон борон меборад ва офтобро ҳадя мекунад, то заминро дар оғуши гарму амни хеш парвариш диҳад. Замин дар навбати худ, зери соя осмон инсонро парвариш дода, дигар мавҷудотро ба ҳаёт фаро мехонад ва дар оғӯш мегирад.

Дар эътиқодоти бостонии тоҷикон зану мард дар канори якдигар пайванди зиндагӣ ва маргро ба вуҷуд меоваранд. Зан бо таваллуди фарзанд омили зиндагибахш буда, аз сабаби он ки мард намезояд, ҳастии вай бо марг ба поён мерасад. Дар робита ба ин дар таърихи тамаддуни тоҷикон насли фарзандро аз модари ӯ медонистанд ва ба ивази он ки ӯро ба насаби падарӣ хонанд, бо аҷдоди модарӣ муаррифӣ мекарданд. Таъсири ин фарҳанги гузаштагони мо, ба хусус ба аҳли яҳуд хеле зиёд будааст, зеро дар анъаноти онҳо мақоми модар нисбат ба падар баланд мебошад ва яҳудияташон ба насаби модарӣ вобаста аст.

Бо таваҷҷӯҳ ба ҷойгоҳи баланди бонувон дар андешаи бостонии тоҷикон метавон гуфт, ки дар тамоми давраҳои таърихии ин сарзамин чӣ дар устура, чӣ дар тимсол ва чӣ дар таърих нисбат ба зан-модар эҳтироми баланд доштаанд ва ӯро мавриди парастиш қарор медоданд.

Тибқи сарчашмаҳо ҷашни “Рӯзи Зан” дар сарзаминҳои Эрону Мовароуннаҳр то асри 12 боқӣ монда буд. Ҳатто дар Руми Қадим, ки оини куҳани тоҷикон меҳрпарастӣ дар фарҳанги мардумони он решаи амиқ давонда буд, аз ин ҷашн таҷлил меоваранд.

Чунон ки қаблан гуфтем, ин ҷашни миллии аз хотираҳо рафта, дар кишвари мо дар солҳои охир ба тадриҷ эҳё мегардад. Гумон меравад, ки дар таърихи башарият ба мисли аҷдоди мо шояд дигар мардуме вуҷуд надошта бошад, ки ба ин қадимият аз ҷашнгирии рӯзи Модар - Зан маълумоте дошта бошад. Бидуни шак чунин ҷашн арзандаи ситоиш ва эҳтирому арзиш аст, зеро пояи асосии шукуфоӣ, бақо, амният, пойдорӣ ва оромии ҳаёт вобаста ба Зан - Модар ва муносибати ҷомеа ба вай мебошад.

Болотар аз ин қавму миллатҳои дигар бояд донанд, ки аввалин муассисони чунин ҷашни фарҳангии зебо ва дӯстдоштанӣ киҳо будаанд. Табақаи бофарҳанг ва зиёиёни тоҷик бояд ба хубӣ дарк намоянд, ки гузаштагони арҷманди мо ва хосатан равнақдиҳандагони фарҳанги волои миллӣ дар байни мардумони олам - давлати муқтадири ориёиҳо Ҳахоманишиён буд, ки беш аз 200 сол қариб нисфи ҷаҳон дар ихтиёри онҳо қарор дошт ва бадин восита падидаҳо ва зуҳуроти фарҳангии худ, аз ҷумла ҷашни “Рӯзи Модар”-ро барои тамоми кишварҳои тобеъи худ ба мисли ҷашни Наврӯз фаромиллӣ ва фароқавмӣ гардонида будаанд.

Эҳёи иди “Рӯзи Зан”, акнун дар Тоҷикистон на танҳо ба хотири озодии занон, балки барои арҷгузорӣ ва эҳтироми самимӣ нисбат ба Модарон - Занон зояндагон ва тарбиядиҳандагони фарзандони Ватан, пайвастан ба ифтихору номуси миллӣ, эҳтиром гузоштан ба ин иди аҷдодӣ мебошад.

Кист Зан- Модари тоҷик, ки аз қаъри асрҳо барои ҷалолу азамати ӯ мардону фарзандонаш ҷоннисорӣ карда, дар баробари Худову китобҳои муқаддас ба номаш қасам мехӯранд ва ӯро гироми медоранд?

Ҳанӯз бузургони мо медонистанд, ки оғози офариниш, ибтидову интиҳои олам дар раҳми модару замин аст. Бесабаб нест, ки дар устураи миллии тоҷикон аввалин инсони рӯи замин Каюмарс аз нутфае аз замин рӯидааст. Дар Қуръон бошад, зан ба мисли Тавроту Инҷил, дар шакли таҳқиромез аз қабурғаи чапи мард офарида нашудааст, балки зану мард дар офариниш ҳарду аз як ҷавҳар падид омадаанд. Болотар аз ин ислом биҳиштро зери қадами модарон қарор додааст.

Навиштаҳои зиёде доир ба модар дорем, вале ҳеҷ донишманде, шоире, мутафаккире дар сатҳи устод Лоиқ Шералӣ (шогирди сазовори утод М.Турсунзода) натавонистааст дар тасвири ҳикмати волои пурасрори модари беозор, модари зебо, модари дилфаҳм ва ғамхор ба ҷавҳари офариниш рӯй биёрад ва вуҷуди саропо меҳрофарини ӯро ба қалам диҳад.

Устод Лоиқ мегӯяд:

Гар шоирони олам якҷо мадҳия гӯянд,

Як байт ҳам наарзад андар санои модар!!

Воқеан ҳам ҳақ барои ҷониби устод Лоиқ аст, ки модарро суруди ҷовидоне медонад, ки дар сӯзу наво ва аллаҳои вай ангезаи бузурге нуҳуфтааст. Ин оҳанг ҳамеша бо суруди ҳузнангези қадимӣ ки аз моҳияту вуҷуди аллаи модар бармехезад, танинандоз аст. Модари зор кӯдаки бо ранҷҳову бехобиҳо парвардаи худро бо суруди алла, ки аз сароғози ҳастии инсон сарчашма гирифтааст, мехобонд ва зери лаб замзама мекард, ки тифли гирёнаш калон шуда, ҳамчун нишоне дар ҷаҳон аз ӯ боқӣ монад.

Аз миёни шӯру ғавғои ҷаҳони баччагӣ,

Аллагӯиҳои ту ояд ба гӯши ман ҳанӯз.

Зери қаноти модар буд, ки фарзандонаш дар фазои қуллаҳои зодгоҳи худ, сабукболона рӯи сабзаҳо беғам медавиданд ва гули кӯҳӣ мечиданд. Лекин модар дар хоби шабаш фарзандони ҷавонмарги худро дида, ба сӯи он бачаҳои беғам ҳамчун охирин дунёи умеди худ менигарист ва аз Эзиди пок сипосу мағфират мехост, ки ҳанӯз ҳам нишони гулу нуру шарофат аз вай боқиву ёдгор аст. Аммо афсӯс, фарзандон намедонистанд, ки олами дар худ ниҳони модар чӣ дорад. Модар ҳазорон маргу андӯҳу ғамро пушти сар карда, худ нахӯрдаву напӯшида, фарзандоронро зери пар гирифта, бо сад ранҷ мепарварид ва бо забони шаккарин, то дили шаб бар ҷаҳон қиссаву афсонаҳо мебурд.

Аммо замоне фарзандон бузург шуда, аз он олами руъё ва зебо берун афтоданд ва ба ҳар сӯ рафтанд. Вай бо дуои хайри худ фарзандонро мағфирату раҳнамоӣ карда, ба китфи ҳар яки онҳо орд пошида мегусоланд, то ин ки мисли орд роҳашон сафед бошад. Аз нон пора медод, то инки нимаи дигараш бо ҷазби худ рафтагонашро ба наздаш боз гардонад. Вале он нони газида барои фарзанд чун заҳре дар ком мемонд, зеро як нафас ҷудоӣ аз модар чӣ қадар сахт буд барои фарзандон. Кӯдакони навболу параш бояд мерафтанд, аммо модар барои фарзандонро ба роҳҳои дур гуселондан, аз ночорӣ дар худ фӯру мемонд. Хати онҳоро ҳамчун суруди тӯйи ҳарф - ҳарф медонист. Ашк мерехт ва маъюс мешуд, лекин барои арӯсони худ бисоти тӯй меандӯхт. Шабонгоҳ мижа таҳ накарда, бо дастони ларзон, бо сад нияту орзу ҷома медӯхт, ки онро рӯзи тӯй бар қади фарзанд дида, ормонҳояшро бишинонад. Барои рӯзи туй садаф меҷусту шаддаи марҷон ва бо дасти пурэъҷози хеш дастархони гулдӯзи меофарид. Ба зери дегдон оташ гардонда, дар шуълаи рақсони он чун фолбинон фарзанди худро дар ҳузури хеш мепиндошт. Ба ёди фарзандони раҳдур бо ғаму талвоса рӯзу моҳро мешумурд ва дар ҷойнамози фарсуда зикри Худо мекард.

Аммо фарзандон баъд аз пазмони модар шудан соле як бор ду рӯз ба он лонаи эъҷозкор ва назарногир ба меҳмонӣ меомаданд. Модар дар роҳи фарзандон обу адо гашта, синакӯбон ба пешвози фарзандон мебаромад.

Бӯи шинос, бӯи нону бӯи шири гарми навҷӯшида аз дастони Модар меомад, лекин офтоби зиндагии ӯ дар сари кӯҳе расида, панҷаҳои нарму ногиро шуда буданд, шӯълаи ҳуснаш парида, чашмҳои барқфишонаш нобино шудаанд. Аммо, агар бар сари фарзанд ними шаб ногаҳон як мӯи сафед медид, бо алам оҳ мекашид ва бо рӯи пурожанги пурасрор ба фарзанд нигариста, нафасҳои ғаниматро мебурд. Хазонрези ҳаёташ буд ва аз пешгоҳи кулбаи фартут хазон меруфт, хазонҳои дарахтони ҳаёти дастпарвардааш. Модар бо рангу рӯи монанди хазон зард ва дидагони хирабину ашкбор бо нигоҳи ҳуснангезаш ба фарзанд менигарист ва аз дасти бемадору ногиронаш ҷоруб меафтод.

МОДАР! Чӣ ҳарфи ризое ба ту гӯям, бубахшоям, ки ман хазони умрро рӯфта наметавонам!!

МОДАР хуб медонистӣ, ки сояи маргаш ба назди остонаш дом мондааст ва дар ин дунё, ба ҳар кас қисматеву навбате ҳаст, дар он ному насабе баркашида.

МОДАРАМ! Модари биҳиштиям! Афсӯс, ки бо Модар-Замин ва чархи гардон ҳамроҳ шӯдаӣ ва дигар аз дар бача сӯи ман сар берун намеёзоӣ. Ту дигар дар миёни пиразанҳои кӯча бо ҳазору як таманно зи ман ифтихор намесозӣ. Ту дигар ба хонаи ман намеоӣ!!!

МОДАРО, гарчӣ рафтаӣ зи дунёи ду дар ва аз ҳавлии девор бастаат, вале дар дилу дидаву дар хотири мо зиндаӣ:

Зиндаӣ, эй модари ошуфтаҷонам, зиндаӣ,

Зинда дар байни замину осмонам, зиндаӣ!

Абдулвоҳид Шамолов доктори илмҳои фалсафа, профессор, сарходими илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики ИОМДОА АМИТ

Ҳануз аз солҳои охири асри 19 ва аввали асри 20 сар карда мардум дар тамоми сайёра як рӯзро бо номи Рӯзи Занон ҳамчун ҷашн таҷлил мекарданд ва ин рӯз 8 март ном дошт. Ин рӯз барои мо мардон низ бисёр азиз буд ва мо омад –омади онро ҳамеша интизор будем. Дар ин рӯз “аз пушти биринҷ шолӣ ҳам об хӯрдаст” гуфтагӣ барин мардҳо ҳам як рӯз истироҳат намуда, шодиву хурсандӣ менамуданд.

Вақте, ки мо ЗАН мегӯем, пеш аз ҳама, дар пеши чашмони мо симои: Модар, хоҳар, ҳамсар, духтар, бибӣ, амма, хола, янга ва умуман, ҷинси латиф бо ҳама отифоташ, зебогияш, меҳру муҳаббати самимӣ ва хосааш ҷилвагар мегардад.

Бузургони мо фармудаанд, ки “биҳишт зери қудуми модарон аст”. Маълум мегардад, ки модар баъд аз Парвардигор, ки моро офарида аст, Парвардигори заминии мо ба шумор меравад. Хидматҳое, ки модар баъд аз дар батнаш пайдо шудани фарзанд мекунад, яъне ба дунё овардан, нигоҳбонӣ намудан, омӯзонидани ҳарф задану роҳ гаштан, ғами хӯроку пӯшок ва саломатии моро хӯрдан ва дигар он заҳматҳои зиёду сангине, ки барои бегазанд ба воя расидани фарзанд мекашад, дар маҷмуъ биҳиштӣ будани ӯро исбот менамоянд.

Чӣ тавре, ки шоири бузрги порсигӯйи мо Эраҷ Мирзо мефармояд:

Дастам бигирифту по ба по бурд,

То шеваи роҳ рафтан омӯхт,

Як ҳарф ду ҳарф бар забонам,

Бинҳоду гуфтан омӯхт...

Пас ҳастии ман зи ҳастии ӯст,

То ҳастаму ҳаст дорамаш дӯст.

Модар-Зан дар ҳар куҷое, ки бошад, он ҷо поку тамиз, он ҷо ҳурмату эҳтиром, он ҷо ишқу муҳаббат, он ҷо хотири ҷамъ ва осудагию осоиш ҳукмфармост.

Дар дунё вуҷуди аз ҳама пуртоқат, пурсабр, дилсӯз, кони раҳму шафқат, манбаи ишқу муҳаббат ин вуҷуди олиҳасони Модар-Зан аст.

Ба ин маънӣ Маликушшуаро Баҳор мегӯяд:

Аё кӯдаки хубу ширинзабон,

Машав ғофил аз модари мерубон.

Бидор ин се дурри нақдро насби ъайн,

Ба аввал Худо з-он сипас волидайн.

Худо мунъим асту мураббӣ падар,

Бувад Модар аз ҳарду дилсӯзтар,

Худоро парасту падарро ситой,

Вале ҷон ба қурбони Модар намой.

Ва ё дардҳое, ки Модар-Зан дар тӯли умраш ба хотири фарзандаш мекашад, ранҷҳое, ки мебинад, дардҳову ранҷҳоеанд, ки танҳо Модар метавонад онҳоро таҳаммул намояд. Аз ин рӯ, пуртоқативу сабурӣ танҳо хоси Модар аст ва дар мубориза бо дард. Модар, барандаи ҳамаи ҷоизаҳо хоҳад буд.

Дар ин мавзуъ Аҳмади Ҷомӣ мефармояд:

Зан магӯяш, ки дар кашмакаш бодард,

Як сари мӯяш беҳтар аз сад мард.

Дар бораи бузургии Модар, бахшандагии ӯ, қалби пур аз меҳру шафқати ӯ бузургони майдони сиёсат, илму маориф, шоирону нависандагон ва афроди солими ҷомеа беҳтарин суханҳои хешро самимона иброз доштаанд. Мавзуи Модар дар тамоми давру замонҳо якҷоя бо мавзуи Ватан-Модар барои шоирону нависандагон мавзуи калидӣ буд ва ҳаст. Дар Тоҷикистони биҳиштосои мо Қаҳрамони Тоҷикистон, шоирони халқии Тоҷикистон устод Мирзо Турсунзода ва Лоиқ Шералӣ дар ин мавзуъ мумтоз ва пирӯз мебошанд. Дар адабиёти форсии тоҷикӣ бошад Эраҷ Мирзо беҳтарин модарномаро эҷод кардааст. Эраҷ Мирзо дар яке аз шеърҳояш бо номи “Дили Модар” тамоми назокатҳо, ғамхориҳо, бахшандагиҳо, матонату азхудгузариҳои Модарро хеле ҷолибу таъсирбахш баён намудааст:

Дод маъшуқа ба ошиқ пайғом,

Ки кунад модари ту бо ман ҷанг.

Ҳар куҷо бинадам аз дур,

Кунад чеҳра пурчину ҷабин пурожанг.

Модари сангдилат то зиндааст,

Шаҳд дар коми ману туст шаранг.

Гар ту хоҳӣ ба висолам бирасӣ,

Бояд ин соат бе хавфу диранг,

Равию синаи тангаш бидарӣ,

Дил бурун орӣ аз он синаи танг.

Гарму хунин ба манаш боз орӣ,

То барад з-онаи қалбам занг.

Ошиқи бехиради ноҳанҷор,

На, бад- он фосиқи беисмату нанг,

Ҳурмати модарӣ аз ёд бибурд,

Маст аз бодаву девона зи банг.

Рафту модарро афканд ба хок,

Сина бидриду дил овард ба чанг.

Қасди сарманзили маъшуқ намуд,

Дили модар ба кафаш чун норанг.

Аз қазо хӯрд дами дар ба замин,

В-андаке суда шуд ӯро оранҷ.

Аз замин боз чу бархост намуд,

Пайи бардоштани ун оҳанг.

Дид к-аз он дили оғушта ба хун,

Ояд оҳиста бурун ин оҳанг,

Оҳ!!! Дасти писарам ёфт харош,

Вой пойи писарам хурд ба санг.

Дар тарбияи фарзанд нақши Модар хеле бузург мебошад. Ягон Модар-Зан намехоҳад, ки фарзандаш бе тарбия, бадрафтор ва ё ҷинояткор ба воя расад. Лекин чӣ илоҷ, ки ҷомеа, ҳаёт ва зиндагӣ боз қонунҳои навиштаву нонавиштаи худро доранд.

Модар бахшанда аст. Дили мамлу аз раҳму шафқати ӯ ҳамеша омодаи худашро барои фарзанд қурбон намудан мебошад. Ба хусус, ки солҳои охир тамоми бори сангини рӯзгор ба души Модарон гузошта шудааст. Падарон аксаран барои пайдо намудани қути лоямут дар коранд ва дар тарбияву таълими фарзандон камнақше надоранд. Аз ин рӯ, қонуну қарорҳои Ҳукумати Тоҷикистоноид ба таълим ва тарбияи фарзанд хело саривақтӣ ва муфид мебошад.

Бо истифода аз фурсати муносиб тамоми занону Модарон ва хоҳарону духтаронро бо ин рӯзи нек - Рӯзи Модарон табрику муборакбод мегӯем. Бигзор ҳеҷ гоҳ чашматон наму дилатон ғамро набинад бонувон, модарон, духтарон ва хоҳарони азизу гиромӣ!

Холназаров Назар, - ходими илмии Шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Рӯзи модарон, дар баъзе кишварҳо ҳамчун рӯзи8-уми март ҷашн гирифта мешавад ва онро муҳимтарин ҷашн барои модарон ва занон мешуморанд. Ин рӯз дар Тоҷикистонниз ҳамчун рӯзи модарон бо муҳаббат ва эҳтироми хосса гузаронида мешавад.

Зан-модар сарчашмаи меҳру муҳаббат ва гармии зиндагӣ мебошад. Дуруст аст, ки имрӯз “Ҷашни Модарон” аст. Модар вуҷуди муқаддас аст ва зиндагӣ аз ӯ ибтидо мегирад”. Чунки зан-модар омили муҳаббат дар ҷомеаҳо мебошад.

Мардуми Шарқ, модарро ҳамчун мактаби муҳаббат ва тарбия меҳисобанд, зеро модар инсонҳои некро тарбия менамояд. Ҳатто дар ҳаққи модар ҳарчӣ гӯем ҳаққи ӯро ба ҷой намеорем. Модар на танҳо мактаб, балки тамоми олам аст. Чунки дар паси ҳар як пешравӣ, ҳар як қаҳрамонӣ модар истодааст.

Шоир Ҳофиз Иброҳим дар шеъри «Дониш ва ахлоқ» мегӯяд:

Модар мактаб аст, агар ӯро омода созӣ,

Мардуми бо ахлоқу насаби нек омода созад.

Аксарият ин байтро, ки аз хурдӣ медонанд ва дар зеҳнашон нақш бастааст, зеро онро биёр шунидаанд. Ҳофизи Иброҳим модарро ба мактабе монанд кардааст, ки агар дар ҳама ҷанбаҳои таълиму тарбия омодагӣ бинад, мардуму нажоди хубе ба воя мерасонад. Ҳар дафъае, ки ин сатрҳоромешунавӣ, саволҳои зиёд ба ёдат меояд.

Модар унвони раҳму шафқат ва дарахтибахшиш аст, ки бо пешрафти он мардумон пешрафт мекунанд ва бо андешаи он дар баҳри дониш ва илм ғарқ мешаванд.

Оғӯши модар оромишест, ки дилу ҷонро фаро мегирад. Аз ин рӯ, модар тарбиятгари наслҳо ва созандаи миллатҳо мебошад, ки дар зиндагӣ ҷои муқаддас ва мақоми баланд дорад. Зеро дили тавонои модар муҳаббатро мепарварад, рӯҳафтодаву дилшикастагонро умед мебахшад, ба ҳар кадоми мо болу парвоз ва нерӯи зиндагӣ ато мекунад. Аз ин рӯ шоири тоҷик мегӯяд:

Тифлию домони модар хуш биҳиште будааст,

Чун ба пои худ равон гаштем саргардон шудем.

Инчунин Ҳофиз Иброҳим сабаби ақиб мондани миллатҳои Шарқро дар кам таваҷҷуҳ ба тарбияи занон медонад. Шеърҳои ӯ як фарёди виҷдони мардони Шарқ аст, ки занонро дар тарбияи наслҳо омода созанд.

Модар мактабест, ки агар ӯро хуб тарбия кунӣ,

Миллату насле омода созад.

Модар мисли боғест, ки агар борон борад,

Беҳтарин меваю сабзавот диҳад.

Модар муаллими муаллимон аст,

Муаллиме, ки некиаш дар тамоми ҷаҳон аст.

Шоир муътақид аст, ки агар зан тарбияти хуб дошта бошад, ӯ метавонад нақши модарро иҷро кунад. Аз ин рӯ, агар модарон фарзандони худро хуб тарбия кунанд, он ҷомеа дар ҳама соҳаҳо пешрафт мекунад.

Модар барои ҳар як инсон ибтидои комёбиҳост. Ӯ заминаи хуберо барои ба воя расонидани фарзандон фароҳам меоварад. Аввалин нафаре, ки бевосита дар ҳаёти наврасон таъсири мустақим мегазорад, модар аст. Модар ояндаи фарзандро аз ибтидои ҳаёташ асос мегузорад. Модар инчунин барои тарбияи фарзандон ва муваффақ шудан дар зиндагиашон сахтиву душвориҳоро бидуни интизорӣ бисёр машаққатҳоро таҳаммул менамояд.

Рӯзи модарон дар Тоҷикистон бо таъкид карданирисолат ва муҳаббати модарон дар ҷомеа баргузор мешавад. Бинобар ин, чорабиниҳо на танҳо шодии модарон, балки ифтихор ва қадр кардани муҳимияти онҳо дар ҳаёти рӯзмарраро низ таъмин мекунадва таҳкими равобити хонавода ва маърифати иҷтимоиро боз ҳам баланд мебардорад.

Одинаев Абдуҳалим, - ходими пешбари илмии Шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Аз замионе, ки Тоҷикистон соҳибистиқлолияти худро ба даст овард, занону духтарон дар тамоми соҳаҳои мухталифи кишвар кору фаъолият доранд. Гар чанде занону духтарон баробар ҳуқуқанд, аммо масъулияти занон нисбати мардон бештар аст.

Пеш азоне, ки занон ба илму ихтироъкорӣ машғул шаванд, пеш аз ҳама онҳо бояд вазифаи ҷонии худро, ки дар хона бар душионҳост, иҷро намояд. Аз ҷумла тарбияи дурусти фарзанд, ҷаъму гири хона, пухту -паз, шусту- шу ва ғайра. Ба ҳаммаи ин нигоҳ накарда занону духтарони мо кӯшиш ба харҷ медиҳанд, ки аз сафи мардон қафо набошанд.

Хаммаи инро ба инобат гирифта, Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат Президенти кишвар мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои баланд бардоштани мавқеъи зан дар ҷомеъа изҳори андеша намуданд.

Имрузҳо рушду нуфузи тамоми соҳаҳо бидуни иштироки занон тасавурнокарданист. Албатта бо дастгириву ҳидоятҳои бевоситаи Пешвои миллат аст, ки занону духтарон дар ҷомеъа мавқеъи назаррас пайдо намудаанд.

Инчунин санаи таърихи 11 феврал дар Ассамблеяи Генералии Созмони миллали Мутаҳид “Рӯзи байналмилалии бонувон дар соҳаи илм” эълон гардид. Ин руз бароибартараф кардани монеъаҳо ва кумак расонидан ба занони олам, баробарҳуқуқии гендери, эътирофи саҳми занон дар рушд ёфтани илм ва корҳои илмию ихтирокории онҳо таъсис дода шуд.

Мо кормандони илм, занҳои ихтироъкор хурсанд аз он ҳастеи, ки чӣ дар дохил ва чӣ дар хориҷи кишварамон озодона кор ва фаъолият дорем, ки ин ҳама бо дастгирии Пешвои муаззами кишвари мо мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

Мехоҳам нуқтаеро қайд намиям, ки Пешвои муаззам мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз паёмҳои худ зикр намуда буданд, ки “ То он вақте, ки ман сари мансаб ҳастам, сиёсати боло бурдани мавқеъи занону бонувонро дар системаи давлату сиёсат ҷонибдори мекнам”.Ин гуфтаҳо худ аз он гувоҳи медиҳанд, ки таваҷҷуҳи роҳбари давлат нисбати пешбурди сиёсати занон дар давлату миллат басо назаррас аст.

Мо занони насли истиқлол, кормандони илм, ихтироъкор бо як ифтихори баланд шукр аз он мекунем, ки имрузҳо даҳҳо санадҳои меъёри ҳуқуқӣ дар самти баланд бардоштани мавқеъи зан дар дар ҷомеъа ба имзо расидааст, ки иҷроишии он дар таҳти назорати давлат аст. Мо аз он ифтихор ва сарбаланди мекунем, ки Пешвои муаззам мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳар як баромади хеш нисбати нақши занон дар саҳм гузоштан ба Ватан ва ободкорӣ ибрози андеша мекунанд.

Пас аз ин моро месазад, ки кушиш кунем, ки баҳри ин сарзамин ин давлати биҳишосо саҳми худро гузорем, ва намунаи насли наврас бошем.

Аминова Нигора Аминовна н.и.т., мудири озмоишгоҳи Маводшиносии МД Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии АМИТ

Агарчанде исми поки модар ҳамеша дар зеҳну хаёламон асту, ҳама кору фаъолиятамон бо дуои модар маншаъ мегирад, таҷлили “Рӯзи Модар” фурсате аст барои изҳори сипосгузорӣ ба хизмату фидокориҳои беназири модари бузург, сари таъзими фарзандӣ фуруд овардан ба ҷоннисорию меҳру муҳаббати модаронааш.

Дар мадҳияву тарона модар гӯем,

Дар умр ба ҳар баҳона модар гӯем.

Пирем ё ҷавон, вале дар ҳама ҳол,

Бо шеваи кӯдакона модар гӯем.

Модар! Ин вожаи муқаддас ва пурэҳсос аст, ки дар қалби ҳар шахс ҷойгоҳи беҳамто дорад. Модар рамзи муҳаббат, меҳрубонӣ ва фидокорӣ аст. Модар нахустин омӯзгор, дӯсти беҳтарин, маслиҳатчӣ, омодаи шунидани арзу дод ва ҳамеша пуштибони фарзанд дар тамоми марҳилаҳои зиндагӣ мебошад. Модар аст, ки бо меҳрубонӣ, дониш ва сабру тоқати худ фарзандонро барои зиндагии шоиста омода мекунад. Модар бо наздикии ҳиссӣ бо фарзанд беҳтар аз ҳар каси дигар эҳтиёҷоти ӯро дарк мекунад ва барои таъмини рушди муназзаму солими фарзанд саҳми беназир мегузорад. Тарбия ва муваффақияти фарзандон бо меҳнати хастанопазири шабонарӯзии модар пайваста аст.

Нақши модар дар рушди ҷомеа танҳо дар доираи оила маҳдуд нагаштааст. Шаклгирии шахсияти ҳар як фард ва ташаккули маънавияти ӯ ғолибан бо аввалин талқинҳои модар дар ахлоқу тарвиҷи арзишҳои инсонӣ вобаста аст. Ин тарбия ба шахсияти кӯдак таъсири амиқ гузошта, онро ҳамчун шахси бомаърифату арзишманд ба ҷомеа ворид месозад. Ӯ ба фарзандон на танҳо донишҳои аввалинро меомӯзад, балки меҳру муҳаббат, сабр ва адолатро ҳамчун арзишҳои асосии ҳаёт ба онҳо интиқол медиҳад. Модар на танҳо бо шири ҷон ғизои чисмонии фарзандро таъмин мекунаду ҳастиашро сабаб аст, балки бо аллаю суруду бозиҳояш аз рӯзҳои аввал ба ӯ қонуну қоидаҳои ҳаёт, арзишҳои иҷтимоӣ ва маънавиятро меомӯзонад.

Модар меҳвари асосии оила буда, бо меҳрубонию ғамхорию сарсупурдагиаш фазои орому осударо фароҳам меорад. Ҳамин аст ки модарро сутуни оила ва гармидиҳандаи хонавода мегӯем. Чӣ хуш аст, ки дар ин рӯз бо гулу туҳфа ва суханпардозиҳои самимӣ бори дигар модарони бузургро қадрдонӣ мекунему эҳтиромашонро ба ҷо меорем.

Ин ҳама рӯзе, ки рӯзи мост рӯзи модар аст

Оташи Наврӯз ҳам як шуъласӯзи модар аст

Модари азиз! Ҳарчанд бо сухан эҳсоси дилро бароят баён карда намешавад, мехоҳам бо ин сатрҳо каме бузургиатро васф созам. Модар, ту чашмаи ҷӯшони меҳрубонӣ ҳастӣ, ки ҳамеша бо муҳаббати бепоёнат дилҳои моро шод мегардонӣ. Модар, ту офтоби дурахшон ҳастӣ, ки бо нурҳои гарми худ зиндагии моро равшан месозӣ. Ту моҳи тобон ҳастӣ, ки бо зебоии беҳамтоят шабҳои моро мунаввар мегардонӣ. Ту мисли ситораҳои дурахшон ҳастӣ, ки бо нури умедбахши худ роҳи торики зиндагии моро равшан месозӣ. Ту мисли баҳори нозанин ҳастӣ, ки бо накҳати форамат дилҳои моро шод мегардонӣ. Модар, ту чун чамани пур аз гулҳои рангорангӣ, ки бо бӯи муҳаббатат ҳаворо муаттар месозӣ ва бо ҳар нафасат зебоии зиндагиро ба мо ҳадя мегардонӣ. Ту мисли дарёи пуртуғён ҳастӣ, ки бо мавҷҳои иродаат монеаҳои зиндагиро аз сари роҳи мо дур месозӣ. Ту омӯзгори донишманд ҳастӣ, ки бо суханони ҳикматомезат ба мо роҳи дурусти зиндагиро нишон медиҳӣ. Ту дӯсти вафодор, аз дили мо огоҳ ҳастӣ ва дар лаҳзаҳои душвор ҳамеша дар паҳлӯи мо қарор дорӣ. Чашмонат мисли осмони кабуди бепоён пур аз умед ва нурест, ки роҳи торики рӯзгорамонро равшан мекунад. Садоят, чун навои ҷӯйбори форам дар фасли баҳор, қалбамонро таскин медиҳад ва рӯҳамонро аз гармии муҳаббатат сероб мегардонад. Дастонат, чун шохаҳои дарахти пурсамари зиндагӣ, моро дар оғӯш гирифта, аз боди сарди рӯзгор ҳифз кардааст ва меваҳои ширини фидокориат зиндагиамонро ширин сохтааст.

Модарҷон, ту лаҳзаҳои ширини ҳаётро барои мо фидо кардӣ! Ҳар як хидмат, ҳар як нигоҳи пурмуҳаббати, ҳар як дуо ва ниёзи ту бароям ҳамчун гавҳари нодир аст.

Идат муборак, модарҷони азиз!

Директори Институти физикаю техникаи ба номи С.У. Умарови АМИТ Зарифзода Афзалшоҳ Қаҳрамон.

Бо ифтихор гуфтан лозим аст, ки дар фарорасии фасли зебо, пурнакҳату муаттари фасли баҳор таҷлил гардидани Рӯзи Модар ба қалбҳо суруру хурсандӣ бахшида, бори дигар амиқ мегардад, ки модар ва баҳор тавъаманданд, чунки модарон баҳри офаридани инсон ва баҳор барои эҳёи табиат мебошанд.

Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бахшида ба Рӯзи Модар таъкид менамоянд: «Бовар дорам, ки модарону бонувони хирадманди мо бо қалби ҳассоси худ набзи ҷомеаи имрӯзаро хуб дарк менамоянд ва бо истифода аз рисолати пурмаҳсули хеш барои таҳкими сулҳу субот, тарбияи фарзандони худогоҳу хештаншинос ва ватандӯсту ватанпараст, инчунин, риояи муқаррароти қонунҳои миллиамон – «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» саҳми арзандаи худро мегузоранд».

Баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа, нақши занон-бонувон дар таҳкими давлатдорӣ ва ҳувияти миллӣ, ҳалли мушкилоту масъалаҳои иҷтимоии занону духтарон ва боло бурдани сатҳи донишу маърифати онҳо, яке аз дастгирии Ҳукумати мамлакат ва хоса Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошанд. Таваҷҷуҳи манфиатбахши Роҳбари давлат дар ин самт давра ба давра иштироки фаъолияти бонувонро дар умури давлатдорӣ таъмин намуда, саҳми онҳоро дар пешбурди ҷомеа чашмрас намуд.

Дар симои зан на танҳо модар, хоҳар ва ҳамсар, балки сиёсатмадори шинохта, донишманди асил, сарвари муваффақ, соҳибкори саховатпеша, табиби ҳозиқ, корманди повиҷдони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ҳомии Ватан, бинокори номдор, геолог, мураббии наслҳо, ҳашираи меҳрӯбонро дидан мумкин аст, ки ин мояи ҳар яки мову шумо мебошанд.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз аз оғози Истиқлоли кишвар вобаста ба таҳким мақому манзалат ва таъмини риояи ҳукуки конститутсионии занон – духтарон тамоми тадбирҳои заруриро андешида, онҳоро дар асоси меъёрҳои ҷомеаи Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона амалӣменамояд.

Бояд иброз намуд, ки зани тоҷик имрӯз осуда аст, зеро бонувони кишвар дар фазои оромӣ фаъолият намуда, баробари иҷро намудани кору вазифаи мақоми давлатӣ рисолати модариро иҷро менамоянд. Хушбахтона, бонувони озоди кишвар дар корхонаҳои саноатӣ, соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ бо мардон паҳлу ба паҳлу истода вазифаи хешро адо месозанд, сиёсати имрӯзаи давлат барномаи кории онҳо буда, ҷиҳати иҷрои кор саъю талош меварзанд.

Бо ибтикори Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санадҳои гуногуни меъёрии ҳуқуқӣ қабул гардидаанд, ки онҳо дар баланд бардоштани мақому манзалати занон дар бунёди ҷомеаи демократӣ нақши муҳим мебозанд. Аз ҷумла, соли 1998 бо Қарори Ҳукумати Чумҳурии Тоҷикистон «Нақши миллии тадбирҳои Чумҳурии Тоҷикистон оид ба баланд бардоштани мақом ва нақши зан дар солҳои 1998-2005» тасдиқ гардид. Санади муҳими дигар дар ин самт Фармони Президенти Чумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тадбирҳои баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа» мебошад, ки ҳанӯз соли 1999 ба имзо расида буд ва он бори дигар дунявӣ будани ҷомеаи кишварро таъкид месозад. Ҳамзамон, бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2030” тасдиқ гардид.

Мақсад аз қабул намудани ин санадҳо, дар навбати аввал арҷгузорӣ ба ҳуқуқу озодиҳои занон, тавсеаи нақши онҳо дар ҳаёти сиёсӣ ва фароҳам овардани шароити мусоид барои фаъолияти занону духтарон аст. Сиёсати Ҳукумати кишвар, Сарвари давлат нисбат ба дастгирии занону духтарон созанда буда, аз он шаҳодат медиҳад, ки мунтазам онҳо дар рушди мамлакат ҳиссаи аз ин ҳам волотар мегузоранд.

Бояд зикр намуд, ки шинохти модар, муаррифии бузургманишии ӯ дар ҳама давру замон аз масоили муҳимми мутафаккирону донишмандон, сиёсатмадорону дигар андешамандон қарор дошт. Махсусан, агар ба саҳифаҳои дурахшони таърих чашм андӯзем ҳазорҳо ҳикматҳои ноб, гуворо ва арзишманд нисбати ин олиҳаи зебоӣ дидаҳоро нуронӣменамоянд. Мазмуни ҳар як сухан, ҳар як ҳикмат як ҷаҳон маъноро дар худ таҷассум медорад. Аз ҷумла, Наполеон барҳақ зикр дошта буд, ки “Модар бо як даст гаҳвора ва бо дасти дигар дунёро такон медиҳад”.

Зан дар адабиёти ҳама миллатҳо мавқеи муҳимро ишғол мекунад.

Дар «Шоҳнома»-и Ҳаким Абулқосим Фирдавсӣ шоҳкори бузурги мо, тоҷикон, ки реша дар тамаддуни ориёӣ дорад ва сарчашмаи худшиносӣ ва ифтихори миллии мо маҳсуб мешавад, мақоми Зан ҷойи хосаеро ишғол менамояд. Занони «Шоҳнома» аз ҷумлаи беҳтарин қаҳрамонони асар ҳисоб ёфта, ҷасорату мардонагии онҳо дар ҳама лаҳзаҳои зиндагӣ зоҳир мегардад.

Бояд зикр намуд, ки Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дастур доданд, ки «Шоҳнома» нашр ва дастраси хонаводаи ҳар тоҷикистонӣ гардонида шавад. Ин иқдом ниҳояти фазилати фарҳангсолорӣ, хирадварзӣ ва китобдӯстии Пешвои миллат мебошанд.

Фирдавсӣ пеш аз ҳама занҳоро ҳамчун асоси зиндагӣ тасвир намуда, беҳтарин хислату малакаи зиндагӣ, тарбияи фарзанду пешравии оиладориро ба онҳо нисбат медиҳад ва қаҳрамонии онҳо дар корзор тасхиркунанда аст.

«Шоҳнома»-и Фирдавсӣ бузургтарин ҳамоса мебошад, ки ҳар як ҳаҳрамону паҳлавон офаридаи Зан-модар буда, дар оилаю ва муҳити созгор тарбия гирифтааст. Ин ҳама ба қисмату рафтору кирдори ояндаи қаҳрамон нақше мегузорад. Шоир дар ин ҷо ҳам кору пайкор, маҳорату қобилияти занро аввал мегузорад.

Имрӯзҳо мақому манзалати занон дар бунёди ҷомеаи демократӣ нақши муҳим мебозад, ки Роҳбарияти олии кишвар пайваста дар ин самт иқдомҳои некро роҳандозӣ менамояд. Сиёсати пешгирифта нисбат ба дастгирии занону духтарон созанда буда, аз он шаҳодат медиҳад, ки мунтазам онҳо дар рушди мамлакат ҳиссаи аз ин ҳам волотар мегузоранд.

Махсусан, саҳми олимаҳои тоҷик ба илми ҷаҳонӣ кам нест, ки пешрафти илми тиб ва дастовардҳои олимаҳо дар ин соҳа дар солҳои соҳибистиқлолии кишвар ҷолиби диққат мебошанд. Нақши онҳо дар рушди илм ва ҷорӣ намудани технология муосир, тарбияи кадрҳои баландихтисос, тадбиқи қорҳои амалӣ ва табобати беморон чораҳои зиёде роҳандозӣ шуда истодааст.

Таҳқиқоти олимаҳои мо дар самтҳои гуногуни илми тиб қарор гирифтанд, ки иҷроиши дурусти онҳо дар самтҳои гастроэнтерология, ҷарроҳии дилу раг, осебшиношӣ, акушерӣ ва гинекологӣ, пайвандсозӣ ва бофтаҳои инсон ва ғайра нуфузи илмро боло мебардорад.

Дар солҳои охир саҳми онҳо дар рушди илм боло рафта, сазовори қадрдонӣ мегарданд. Мисоли равшани он узви вобастаи АМИТ, д.и.т., профессор, раиси Комиссияи проблемавии фанҳои терапевтии МДТ «Донишкадаи таҳсилоти баъдидипломии кормандони соҳаи тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон» Шукурова Сурайё мебошад, ки соли 2024 бо “Мукофоти Лигаи Ассотсиатсияи ревматологҳои Осиё ва Уқёнуси Ором (Сингапур)” қадрдонӣ гардид.

Таҳлили ҳамасолаи корҳои илмӣ ва мақолаҳои илмӣ нишон медиҳад, ки олимаҳову занони ихтироъкори тоҷик бо истифода аз техникавутехнология ва воситаҳои пешқадами таҳқиқоти илмӣ пайваста барои такмил додани сатҳу савияи дониш ва пажӯҳиши илмии худ кӯшиш намуда, тамоми нерӯи худро барои афзудани обрӯву эътибори илми тоҷик, фарҳанг ва маънавиёт, таблиғи ҷаҳонбинии илмӣ, мубориза бо таассубу хурофот, ифротгароиву мафкураи иртиҷоӣ равона менамоянд.

Имрӯз бонувону занон ва духтарон дар амалисозии талаботу муқаррароти қонунҳои миллӣ, пешгирӣ намудани бегонапарастӣ, аз ҷумла сарулибос ва ойинҳои барои мардуми мо бегона, ба камол расонидани наслҳои солим, таҳкими сулҳу субот дар ҷомеа, пешрафти илм ва ободии Ватан, минбаъд низ саҳми худро мегузоранд.

Ҳамаи Модарон, аз ҷумла олимаҳои тоҷикро ба ифтихори Ҷашни пуршукӯҳи Рӯзи Модар самимона табрик намуда, хушбахтиву саодатмандӣ, тансиҳатӣ, барори кор, тамоми хушиҳои зиндагӣ ва рӯзгори тинҷу осударо таманно дорем.

Ибодзода С. Т., Ноиби президенти АМИТ, раиси шуъбаи илмҳои тиббӣ ва фарматсевтии АМИТ, д.и.т., профессор,

Каримов Ш.Қ., сармутахассис

Ҳангоми ба забон овардани вожаи муқаддаси модар ҳар яки мо беихтиер ба фикр фуру меравем ва дар пеши назари худ чеҳраи зебою равшан, табассумҳои дилнишин, меҳрубониҳои беҳамто, чашмони равшани пурасрор ва дигар сифатҳои модари хешро пеши назр меорем. Ҳамаи сифатҳои модар ба мо рӯҳи тоза, қувваю қудрати навин ато намуда моро ба фатҳи қуллаҳои нав ба нав дар роҳи зиндагӣ, кору фаъолияти касбӣ ва хушбахтӣ дар ҳаёти шахсӣ наздик меорад. Пас модар кист? Модар сарчашмаи ҳёти башар аст. Модар офаридгори мост. Модар моро ба дунё меорад ва ба мо тозатарин гуҳари олам - шири сафеди худро мехӯронад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сӯханронии худ дар мулоқот бо намояндагони занони мамлакат аз 6 ӯми марти соли 2007 шири сафеди модарро неъмати азизтарину бузургтарини ҳаёти инсонӣ номида, чунин гуфтаанд: «Ба хотири тақдири имрӯзу ояндаи давлату миллати тоҷик дар баробари як қатор муқаддасот ман маҳз ба шири сафеди модар, ки неъмати азизтарину бузургтарини ҳаёти инсонист, қасам ёд карда, масъулияти азимро ба зиммаи худ гирифтаам». Дар ҳақиқат дар баробари мавҷудияти миқдори зиёде аз муқаддасот дар ҳаёти башар шири сафеди модар барои мо инсонҳо муқаддастарнин арзишест, ки аз вуҷуди модар сарчашма мегирад.

Дар баробари ин модар моро мехуронад, парвариш мекунад, худ шабҳо нахуфта моро калон карда ба олами замони худ раҳсипор менамояд. Мисраҳои шоири шинохтаи Эрон Эраҷ Мирзо гувоҳи ин гуфтаҳост:

Гӯянд маро чу зод модар

Пистон ба даҳон гирифтан омӯхт,

Шабҳо бари гаҳвораи ман

Бедор нишасту хуфтан омӯхт...

Сифатҳои модар бешуморанд ва ин сифатҳо нишонаҳои бузургии модар аст. Модар бузург аст. Аввалин садои дилнишинро аз забони модар мешунавем, аввалин силаи нармро аз дастони модар ҳис мекунем. Аввалин ҳарф ва аввалин калимаро аз модар ёд мегирем. Дониши аввалинро ба мо модар медиҳад. Модар устоди аввалини мост. Шоири шиноҳтаи тоҷик Лоиқ Шералӣ дар маҷмӯъаи «Модарнома» дар васми модар чунин гуфтааст:

Сиришти ман, ниҳоди ман ту будӣ,

Сафои бомдоди ман ту будӣ.

Аё модар, ба он сон бесафодӣ,

Нахустин устоди ман ту будӣ...

Хиссаи модар дар ҳаёти инсоният беандоза бузург аст. Модар буд, ки инсон арзи вуҷуд кард. Модар буд, ки инсон дорои дониш ва шуурнокӣ шуд. Модар буд, ки тифлони ба дунё овардаи ӯ на танҳо калон шуда, ба камол расиданд, балки дар ҷомеа шахсони шинохта гардиданд, зеро олимон, донишмандон, устодон, сиёсатмадорон ва дигар шахсони шинохта аз модар ба дунё омада, чунон, ки дар боло зикр кардем авалин ҳарф ва аввалин калимаро аз модар омӯхтаанд. Маҳз аз ҳамин ҷо забони ҳар миллатро забони модарӣ меноманд.

Агар ба таърихи гузаштаи миллати хеш нигарем, дар ҳол мебинем, ки дар гузаштаи мо низ модарони бузург кам набуданд. Устоди Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ, н.и.ф.м., дотсент Ҷӯраева Г. Х. дар мақолаи худ «Меҳри модар» овардааст: «Дар асл, гузаштаи мо низ модарони бузурги хешро дошт, амсоли занҳои оқилаи таърихӣ Тахмина, Гурдофарид, Робия, Маҳастӣ, Дилшоди Барно ва ғайраҳо. Мо инро наметавонем ба забон нагирем, зеро бегузашта имрӯзу бе имрӯз оянда нест». Чи тавре, ки мебинем дар васфи модар асарҳои зиёди илмӣ, бадеӣ, илмӣ-омавӣ ва ғайра офарида шудаанд ки ин аз бузургии модар гувоҳи медиҳанд. Дар ин маъни мисраҳои устод Мирзо Турсунзодаро, ки моҳияти беандоза доранд ба забон овардан ба маврид аст:

Зан агар оташ намешуд хом мемондем мо,

Норасида бодае дар ҷом мемондем мо.

Зан агар моро намебахшид умри бардавом,

Бетахаллус, бенасаб, беном мемондем мо.

Аз ин гуфтаҳо бармеояд, ки бешубҳа модар бузург аст, зеро бузургонро худи модар офарида ба ин мартаба мерасонад.

Гулов С.А. - ходими калони илмии МД Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии АМИТ

Модар шахсест, ки аз Одам то ба ин дам, ҳамеша ситоишаш мекунем ва ҳамду санояш мехонем, зеро воқеан, шахси азизу меҳрубону такрорнашаванда ва сарчашмаи хушкнашавандаи ҳаёти музаффар аст.

Муаллими аввалинамон модар асту мактаби аввалинамон домони ӯ. Агар ба таърихи ниёгонамон назар афканем, зани тоҷик маҳдудиятҳои зиёд дошт, хоса дар замони пешазинқилобӣ. Таъсири он маҳдудиятҳо, ҳатто баъди Ҷанги Бузурги Ватанӣ низ боқӣ монда буд. Дар макотиби олӣ духтаракони манотиқи дурдаст кам таҳсил мекарданд. Якеро падару модар иҷозат намедоданду дигареро бизоат монеа мегашт. Ба ақидаи ҷоҳилонаи бархе аз ашхоси он замон таҳсил кардани духтарон гӯё ба шаъну шарафи волидайн ё ҳатто авлод нуқсон мегузошт. Тафаккури мардум чунон маҳдуд буд, ки ба ақидаи онҳо зани тоҷик бояд хонанишин бошад, таҳсил накунад, кору фаъолият низ нанамояд.

Мутаассифона, ҳуқуқи зан поймол буд. Албатта, чунин мафкураҳо аз таъсири ақидаҳои ғалати динии онвақта пайдо мешуданд. Аз ин рӯ, духтарон ҳуқуқи таҳсил надоштанду бонувон ҳуқуқи дар ҷамъият фаъолият намуданро. Хулоса, мақоми зан-модар дар ҷомеа аҳамияте надошт. Чунин фикрҳои иштибоҳангез оҳиста-оҳиста аз байн рафтанд. Месазад қайд намоем, ки мафкураи мазкур хонаводаи қаҳрамони моро фаро нагирифта буд. Лек то он дараҷае, ки кунун занони тоҷик дар ҷомеа мақоми баланд доранд, дар ягон давру замон надоштанд. Модари босавод метавонад фарзандони босаводро ба воя расонад, оилаи солимро ба вуҷуд орад. Оила солим бошад, насли оянда низ солим мешавад.

Хушбахтона, бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат-Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зан-модар дар ҷомеа мақоми хоса пайдо намуд, ки ин иқдом ба модарону хоҳарони мо барои рушду нумуъ ва барои пайдо кардани мақомашон дар ҷомеа имконияти беҳамто дод.

Боиси ифтихор аст, ки ба илми тоҷик, хоса, илми иқтисод саҳми зан-модар беҳамтост. Зани тоҷик бо назардошти оне, ки зан, модар ва хоҳар аст, метавонад вақти худро пурсамар тақсим намуда, дар ҷомеа фаъолона кор кунад ва саҳми боризи хешро гузорад. Имрӯз дар илми иқтисодшиносии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳаққиқон аз зумраи занҳо кам нестанд. Соҳибназарова Саодатсултон яке аз олимаҳои тоҷик мебошад, ки номаш дар вирди забони шогирдон ва ҳамкорон бо як меҳру муҳаббати хоса оварда мешавад, бо некӣ ёд мекунанд...

Азбаски Саодатсултони мо ҷавондухтари босаводу доно, масъулиятнок ба воя расид, омӯхтанро дӯст медошту ҳамеша орзу мекард, ки дар оянда дар мактаби олӣ таҳсил намояду соҳибкасб шавад. Гарчанд падару модари Саодатсултон деҳқон бошанд ҳам, аз аҳли фаҳм, ориф, дӯстдори илму дониш ва дорои фарҳанги воло буданд. Волидайни соҳибназари Саодатсултон барои амалишавии орзуҳои фарзандашон саъй мекарданду дастгирӣ менамуданд. Ҳамин тавр, бо дастгирии падару модар ва саъю кӯшиши худ як духтараки тоҷик аз минтақаи дурдаст, аз Вилояти Автономии Бадахшони Кӯҳӣ (Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон), Соҳибназарова Саодатсултон, соли 1958 мактаби миёнаро хатм намуда, ба техникуми хоҷагии қишлоқи ш. Ленинобод дохил шуд. Соли 1962, баъди хатми техникуми мазкур, бо роҳхати Вазорати хоҷагии қишлоқи РСС Тоҷикистон ба Академияи хоҷагии қишлоқи ба номи Тимирязеви ш. Москва, факултети иқтисодӣ фиристода шуда, онро соли 1967 хатм намуд. Дар он давра барои духтараки музофотӣ таҳсил кардан дар хориҷи кишвар як инқилоб буд. Яъне бо амри тақдир ахтари Саодатсултон дар осмони илм ҷило намуд.

Духтараки донишандӯзу илмҷӯй бағоят кунҷков буд, майл ба пажӯҳиш дошт. Дар назди худ мақсад гузошт, ки мавзӯи муҳимеро таҳқиқ намояд, то ки саҳми сазовору арзандаи худро барои ривоҷу равнақи илми Ватан гузорад. Ҳамин ҳақиқатҷӯйиву омӯзиши амиқи илм ӯро ба мақсади гузошташуда расонд. Хушбахтона, дар натиҷаи заҳмату талошҳои зиёд соли 1974 дар Академияи хоҷагии қишлоқи ба номи Тимирязеви ш. Москва рисолаи номзадии худро бо муваффақият дифоъ намуд.

Соҳибназарова Саодатсултон, олиме мебошад, ки дар илми тоҷик саҳми арзандаву назарраси худро гузоштааст.

Дар давоми зиёда аз 50-соли фаъолияти илмиаш ба масъалаи коркард ва ҷорӣ намудани ташаккулёбии механизми хоҷагидорӣ, гузарондани ислоҳоти иқтисодӣ, шаклҳои нави хоҷагидорӣ, коркарди рушди устувори хоҷагии қишлоқ, танзими бахши аграрӣ аз ҷониби давлат, ҳаллу фасли қарзҳои пахтакорӣ, таъмини рушди босифати иқтисодиёти хоҷагии қишлоқ ва ҳаллу фасли проблемаҳои амнияти озуқаворӣ, аз ҷумла, ҳалли масъалаи худтаъминкунии аҳолии ҷумҳурӣ бо маводи озуқаи истеҳсоли худӣ, машғул буд.

Бори нахуст аз ҷониби Соҳибназарова Саодатсултон дар хоҷагиҳои ҷумҳурӣ падидаҳои муносибатҳои бозорӣ (иҷора, системаи чекӣ ва пулии назорат аз болои хароҷот ва баробаркунии ҳисоб, пардохти музди меҳнат тибқи даромади умумӣ) ҷорӣ шудаанд (солҳои 1986-1990). Ҷоиз ба қайд аст, ки муаллима дар таҳияи Барномаи тараққиёти иқтисодии ҷумҳурӣ барои солҳои 1996-2000, дар таҳияи Барномаи амнияти озуқаворӣ барои давраи то с.2015, дар таҳияи Барномаи баланд бардоштани сатҳи некуаҳволии аҳолӣ барои солҳои 2013-2015, дар ҳаллу фасли қарзҳои хоҷагиҳои соҳаи пахтакорӣ соли 2008 ва ҳатто солҳои 2004-2012 ба сифати аъзои гурӯҳи корӣ бо Ташкилоти озуқа ва кишоварзии СММ дар масъалаи таъмини аҳолии кишвар бо озуқавории истеҳсоли ватанӣ ҳамкорӣ намудааст.

Соҳибназарова Саодатсултон зиёда аз 60 адад мақолаи илмӣ навишта, китобчаҳо ва тавсияномаҳо ироа намудааст, ки дар маҷаллаҳои илмии ватаниву хориҷӣ мунташир гаштаанд.

Дар давраи аввали бозсозӣ ва мутобиқи Қарори махсуси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бартараф кардани зарароварии хоҷагиҳои минтақаи кӯҳистон», аз соли 1986 оғоз карда, аз ҷониби Соҳибназарова, бори аввал дар хоҷагиҳои ҷумҳурӣ падидаҳои муносибатҳои бозоргонӣ ҷорӣ карда шудаанд, ки мақсади онҳо баланд бардоштани самаранокии истеҳсолот ва аз ҷиҳати моддӣ ҳавасмандгардонии деҳқонон, барои натиҷаҳои ниҳоии истеҳсолот буд. Мақсади мазкур дар натиҷаи ба пуррагӣ такмил додани соҳаи идоракунӣ ва барҳам додани усулҳои экстенсивии хоҷагидорӣ пурра ба даст омад. Ҳукумати ҷумҳурӣ дар соли 1988 ин таҷрибаҳоро дида, ба онҳо баҳои баландро сазовор донист ва барои ҷорӣ кардан дар тамоми хоҷагиҳои ҷумҳурӣ тавсия дод. Масалан, таҷрибаи совхози Қалъаи Дашти н. Файзобод доир ба ҷорӣ намудани шаклҳои пешқадами хоҷагидорӣ 30 августи с.1988 дар ҷаласаи клуби корҳои амалӣ КМ ПК Тоҷикистон баҳои баланд гирифт. Инчунин, 22 феврали с. 1989 котиби якуми ПК Тоҷикистон Махкамов Қ.М., таҷрибаи кории ӯро дар колхози «Россия», н.Рӯдакӣ шахсан тасдиқ ва ба Бюрои КМ ПК Тоҷикистон пешниҳод намуд. Мутобиқи таҷрибаҳои мазкур, мунтазам семинарҳои ноҳиявӣ, минтақавӣ, ҷумҳуриявӣ ва конфронсҳои ҷумҳуриявӣ гузаронида шуданд. Соҳибназарова ба теъдоди зиёди мутахассисон ин таҷрибаро омӯзонидааст. Комёбиҳои муҳаққиқи мо дар рӯзномаву маҷаллаҳо мунташир шуда, дар радиову телевизион, аз ҷумла, тариқи Телевизиони марказии собиқ Иттифоқи Шӯравӣ барномаҳо баргузор гашта буданд. Таҷрибаҳои пурғановати Саодатсултон Соҳибназарова тариқи васоити ахбори қаблан номбурда тавсия шуданд. Инчунин, дар давоми зиёда аз 10 сол бо Институти Умумииттифоқии иқтисодиёти хоҷагии қишлоқ ҳамкорӣ намуда, дар кори чандин конфронсҳои умумииттифоқӣ, ҷумҳуриявӣ ва байналхалқӣ иштирок кардааст. Дар давраи гузариш низ дар зиёда аз 50 мизҳои мудаввар, семинару конфронси ҷумҳуриявӣ ва байналхалқӣ иштирок ва суханронӣ кардааст.

Муаллима соли 1995 савияи дониши худро дар Амрико, дар штати Техас такмил дода, курси «Озод намудани хоҷагии қишлоқ»-ро хатм намуд, ки яке аз муваффақиятҳои ӯ ба шумор меравад.

Воқеан, зан метавонад бо як даст гаҳвораро ҷумбонаду бо дасти дигар сайёраро такон бидиҳад. Гуфтаҳои Наполеон ба Соҳибназарова Саодатсултон барин зан, модар ва устод низ рабт дорад. Ӯ ҳамчун раҳнамои илмӣ низ бағоят устоди беҳамто буд. Пайваста ба унвонҷӯён, хоса занҳо кумаки методӣ мерасонд ва вақти қимати худро баҳри ин кор дареғ намедошт.

Барои зан дифои рисолаи илмӣ, чӣ номзадӣ бошад ва чӣ докторӣ кори басо мураккаб аст. Зеро бештари занони муҳаққиқ модар низ ҳастанд. Ҳам модар будану ҳам муҳаққиқ, аз зан матонату заҳмати зиёдро тақозо мекунад. Аз ин рӯ, дифои рисолаи илмӣ барои модари тоҷик ин худ як қаҳрамонист. Саодатсултони саодатмандамон дар баробари муҳаққиқи беҳамто дар соҳаи хосаи худ буданаш, модари ҳалиму меҳрубон, сахтгиру масъулиятнок, модари покзуриёт, билохира, инсони ба маънои томаш комил буд. Ин модари ҳалиму меҳрубон фарзандони солеҳу муваффақро тарбия намуда, ба воя расондааст, ки барои ҳар як модар аз ин беш хубахтӣ вуҷуд надорад.

Бузурге фармуда: «Биҳишт зери қудуми модарон аст». Чӣ қадр олӣ гуфта… Маҳз ин гуфтаҳо ба дурдонаи илми иқтисод, ба Саодатсултони соҳибназари мо гуфта…

Дурдонаи илми иқтисод, Саодатсултони саодатманд, дар қаъри баҳри бекарони илм, яъне чун ганҷи бебаҳо то абад боқӣ хоҳад монд.

Зиндаву ҷовид монд, ҳар кӣнакуном зист,

К-аз ақибаш зикри хайр зинда кунад номро.

Саъдӣ

Шарафиддинова Г.Ё. - ходими калони илмии Шуъбаи таҳқиқоти институтсионалии Институти иқтисодиёт ва демографияи АМИТ